Ka Nupepa Kuokoa, Volume LII, Number 49, 4 December 1914 — NA AUPUNI NUI O KE AO NEI. [ARTICLE]

NA AUPUNI NUI O KE AO NEI.

Na Wmna no L*k<m i Hofk«U su ka Bulala H4« Au © na Ekaleiia 1 lft M*»«U 0 ka Holhop« a. BLsul«l e Aaa i ke Aleha Mua ka MaaaoHiu do »a" Ilaipuie. M.v.i v,3 rvni mai a S. K. Naw*a.) -l!.,oina.ika n.ai k*la p«l<. ma ī.) McīKr.VA V. Hohi o ua Pu. <» i-* k am ona o ka pu t hr/)V* : . 110 ia i l-a hoomaka a&a oke katw ; «• hui i ka loihi oka maoawa i hoa - i 1* kaua. k«kabi mea 1 N' ak» nia ia kumnhana. I - a !nsiia* i j kan» ai ka 10l o na p«, a a h«.i ua aki» )a 4 h«? mea «lik» k* kualimi uui p a i» aoa e ke abi. • a wa hoi * puhi ai ke kolu o na i -ia. ua 'ba«U mai k«*kahi hoku o«i. H.a )'jn\ mai, « aa aaa <jf.Ke mr k»j -j/ () k«> tno, ma keia man :i k rihi »'» kiilike no. »lik<» mp fee kiu»i t'or.|piia aku a * aa »0« am<> kn ' ( >.n »!<• mai. o kna mau mea p-i--:»i i h<- Hi»i" lana. 0 ka mo* na hoo •® • ■'■ is<»ko o ke kai, a o ka ht» Iio» na ikeia aki» e haule mai nu » n iho la mahiaa o ka ''miiliwai n fii:ihinr* o nn waipun.».' Xo ia me* ■ > «a l'u K.ina—l:o f»eu*«»rie ola ana, A. h. i:i!M47, n ia kft mua a na loihi hrr ! .•» '.v i i hai:t uonn manim o k«» Kolu <, nn l'n ko Attila ola ann, A, Vh il.e nn kakon ke n ia kekahi \j>altini o ke ahi e hala aria no k«kahi • loilii c a nī inainua o ka pi« a o kn liekn hnole hoi. » kon? j u«■ |>a ai ihina o ka wai t e pio koki ■i'i 18." « I i';i kuil..'!ii loa na moolelo ina k luuke :in:i, i ka make ana o Attila, ui anliiliiia kona aupuni ntn ia hop' <l«<. a i«:• oi aku liul kona Uaule ani inuniiia o Maeelouia i k* rra ninh<ip> h«» o V,ii ni.ike ana o A!rkan?(l 'ro. M; '» :» Huko Moololo o Ttalia ame Kour iiii iakon i lelnknua •'ku, Moknn* ■. -i iii'u !:i j.a i i 12. o ke |<v n.n ij ; aul;n <> i.*t uo "Ku .i:tilu inaii l«le ) :i»m ia lt:ilia," A. I'>. 452: pauki !I. l'o Attila hanwi an.n r_ ka ma lnliia i ko Houia poe;" pauUu 15, *'K r-.:»ke am n AHilu, A. D. 45t>; u 6 k» pauku H;, "Ku Hiolo aua o Kona au l'lilli. " <i k'. ia hiolo ann o kt» nupuui o At t;ln, in.-iliope iho uo io o ke ala a'ia i l.ekahi I.nua uui i malamaia ma k Muliwai Ne»l0o, uia Pauunia, he iu.i' mahina mahopo iho o koun niake ano lle kuunkolu kuukani poe i inuke mn lini:« o ke' knhuakaua, a iw»eua o k» |.««* i make, o Klnka ka hiapo a Attil> l.< kahi. (> ko ko(*ua ihō o kona po«» h:i anhee nk» mn ntt Uula o l)aeian« . :)'«■ sl.n inaiuna o ua kuahiwi o <*:ir i īihiaii, a noho aku ma ka hema « 0 Ala«lu aine &aha, na keiki a >AttHa, ua uumenme laua i k. /■ alui'iiii *> -ko aiakuakant ahik* v !•- i ko laua hap'i ana l na noeakaua . hnki ahii hoi kekahi 1 *a T»apa o nn rrt l ;uuu»no mnhope ona a pela no bo ine kek'.ihi, a ala ke kaua Uuloko iwuni:i iho o lakon, a o ka hopena. o »1 i .. ks» hioK> holookon nna o uh lluu. MOKI'N'A VI. Ka Ha o na Pu. O na mea i ala mai, elike me ka knkou i ike ae aei, mai ka I'n Mua. ku Lna ame ke Kolu, ua kauoia aku 0 Koma a Uau i ka'e pali; :i ma ka Pu Kha hoi, ua kiolaia aku na aupun: maua «ui la 'lalo o ke nwawi knhohe i» ka anai loa ia mai ka noho mana nui ana aku. "A pohi ae la ka anela eht, a hahau in iku la kekahi hapākolu o ka la, amp ka hapakoln o ka mahina. ame ku hapakolu o na hoku; na j>oeleele kw hanakoin o lakm», a o ka l»ap'.>koln <» ke no nole nwlamalama, a pela eo hoi ka po. Hoik. 8:12. K* hoakaka nei keia pn i ka holour nna aku o ke Aupuni o Koma. O ka 1 a, ki Mahiua anu* na Hoku, he uian hoailona ewaowa ole l 'kou no na man» «* ana i ke auponi, o i« hoi, ni Mnepem, na hoa kuka ame nf senatoa. Ma ka pauku hope (panku 10) 0 kn mokuna e pili nna ao li Ka Hoo 1 ioloia ana o ke Aupuni Nui o Koma, 1 ' a e hoike ana hoi i na lelekaua ana .» Att»la. ua kaupooia iui pauku la. pe i«ei 4 *Xa hiona o ka Voi>o ame ka 11» ♦»lo ana. "* o ua aupuni la o ke Komohana: a ma ka moolelo hoi o Oeuneno. "ka Moi o ke Kai»" a o ke "Ku#biwi t»ui * aa aim i ke ahi'' na oleloia e kt inea kftk n, uuHnlelo; " t'a ike o serio i Ka holoi loa ia aaa 0 ka kon v i.?»*'* © Ke Kn«« rt hrtna fWomaK" Nolaila, mainuli o keia mau huaolelo i kak:ui maoj>o|H> ia mi ka moolelo, u,« hoolauuaia aku kakou e iko i ka ma nno n«i O k» H » n P»» * luoolelo «o iUeia ka piJi a«a aku o keia *» o*loaeer, a ma keia holoi Uiaia aua akn o Hon*a mai ka uohe nu|uini n»r»ua oui a«a, ua helu poi? nku o Oiloam UU» Alarie, Oeujierio anw \ttll». . ■ Wnei kekiihi iue& i paa wa ka mo «Mo o Ro»*i "Hoko o iwakalua ma- \ »h»ki iuah«Mw? ib«v o k» iiiako ana o V:ileneti*ua IH. Rt\ep*ra 0 Homa, (Ma. laki 16, A. IX 4A5> h* e»*ra po*" « noho ««t ma k«» iw>o aupuni: a n ke keiki a Odo«eer. he opio Kanak» ii 'i, ua kuj»oao e kaui» aku oia iwmeaa 0 ka ih>o kaulaua « ke ao nei, otai » 1 ona kau i holoi loa »:» aku ai k« Poma aoho K«Piwra." Ma keia ua h<l>» «iaiuia ku oldo o ka wauaua: 4k t"a ha hauia aku ka ha|K»kolu o ka la. Pipaei ka iws« » hoiiieia a»a ka woolwlo: "O ka hiHnal aua aku h? mea tuaat»au »h «waeua o h \>q* aohoaa h» hiu, n o ka lahui o Italia t mahol>«* o ua poino oui 1 ili iho m&luna « lakou, ua maknukau hkou e hoolohe aku i k.\ »rt;uia Hoko o ka lima o Otioac<*r, He maua hope-hoomaiu malnua o ka pae» o Komohaaa. Ua hooholo iho o <Mo:*«£-er <r hoopau aku i ka uoliona « :nej>er3, he oihana hoi e hu):t aku ana \ kekahi pun <lala uui, a he hoolilo makeh«vra waW hoi ia f ?& h«* hookau-

mniuii.i o }»a lahtiik;uutk;i; :i >.i kati akn ka hopenn o kiM.i mnna !■:.»! tiku ir:oluftn o k ;t hh i i ;i - ak»i o wniho um\ i konu noUonii oik. l>cr:i, a u» boikei;i aku kein matrn : i k» übu M»iiatp; a rtie ke kauniaha ;«o I ka aha fienate i huolohe aku ui koan I :uau boa i fra leo o ko lakou pfTiejH»i' hoounaia aku k<*kr»hi U'k.i. «• j ua abn *euatc la. ia Kru« ppr:i ; ka hunona u pam hoi o h«* nu a ! hoi i hoihoi kokeia iho koun man.i an-I puoi. mahope iho- o kekahi kaua t - ' loko, a kau hou ina ka nohoalii o lly | /autine. L'a hoole niaoli aku u:i an.i j la i ke kupono, a i ule i ko )i kou uiakeinake e hoomau aku i k:» hoo niha ana i ka nohona'inu'penela o Jt.--īis, oiai ua maaao lukou o ka hoohm «nn i ke KoiuohAiiH anu ka llikina ho lookoa maialo o ka hooponopouo an:i 1 ku iiip.i hookalii, he ni«» no ia e knn pale ikaikaia akV at «a lelekanuia an i •aai. Iloko o ka' in'oa o ka aha > »me ka liihui kanaka o TiaJi:i. u:i :olakou e hoihoiia aku ke IK>o uunui'i •nai Koina aku a uo KonoknnnkiuopelH. t ua hoole lftu ue lakou i ko hil;«u kule#tia e wae ai i kek.ihi inea o nolio «naua inai malunu o lakou. a o ke alu> hope loa hoi ia o kekahi lahuiKaunka. M 0 ka puni hanohano, W nieu hala ole ia iloko o ke kanaka. nolulla h« |mem hauoli IoA «o Zvuo k«-"kau an.i aku o ka inoa Kmepera uo ka llikina ime ke Komohnna maluiia oim. a nuihnli o ua kia hoomauao i kukulu ! ;t 'iowa ma iia wahi like ole o Komn hoomau akn oia i na nuuiao noho hoaloha a lauua oluolu ana me ()<ioar»ef, t » mannili o ia mea, na ae oluolu aku I » Oilo-.ieei-, e noho hoomalil I.i Rouia ' ;a ke :mo he hope no Zeno. '* [ Ma keia e ikeia fo, mi lilo akn k ' j uaoa auie ka hauobutio o Konia. keln vaoa nila a HOomalu a!ui i kekahi | 'ahui. O fc ; i iuoa wulo jro ki» men i ! koe il.o ma ke ano ho moiwahine »m lAlnhui, O i>ili ulii apau im ialo aku mti k? fca|>UaJa nku. O un lupuui la i aku i n a lahui ) ae, un hiolo iho ia a lilo i mea 01-», >like uie ka Hiolo ana o iiahulona \oi. i % ka nohoalii e Kai»ara, ua holoi 'oaia mai ka Hihonūa &ku. a ua hala ole ka wanana e olēlo ana: "Ua hahania aku la kekahi h 'lmkolu o ka la." Oiai no nae o kā 'nohoalii o Kaisara 'ea i lioloi loaia aku. ke koe la no ka nani kuka ame ka senate. ka inahina hoi auie na hoku, l» alohilohi ana no ko lakou malumalama rna na' aupuui nana uui la o Roma. Iloko o ka aui i •na o ka manawa. ua knn aku īa keH •nana hoomalu o Homn malalo o Theo« lorii\ no nae oia i hoopnu at> ia iwu mana. O ka wanann iiq nae ke 'ui lu no, aolo hoi p hala a(» mni kona hookoia ana aku; I'a nla ma> j Se kipi kuloko ma Ilalia, e hoao ana • hemo nku mai ka u notio iiu\naia ana > Ju«itinian. ka emeiter9 o ka Hikina i! tii ae *na ka makalua o Zeno. Mamuli > keia kipi. a i ka umi kumamnkolu o makahiki o k« noho emepem o' T U(ttint«n, o ka A. ?>. ia. ua hoonnn i akn la kela Mann Kuka. Na Oiloa- j er \ hoopau aku \ ka uohonn Emepera i Romo, t ''hnhau ia aku ln ka hapa*<olu o na ,la." Na .Tustiniou i kaili ikn i ka maua o ka Maua Kuka a hn*jau nn ia ka o ka mahina.*' Mamoll o na a knkou i iko ■•*i, ua hoopuehuia stku ka hapanui o ia Ronia nvoli mai ke »iu», a Ua konio n«ii mai na (<oth n '>ik? i ko Hkoo ikeia nna o lakou 'ahwi o Halin i keia wi e lawe l ';ilii aku nei ko Kōmm mau kulano hoo- > .ouopoiio 'aupnni." I ka wa i pii *»» o Xar*es rm> ka noho emepem o k \ 'Wina <ka nohoalii o Xeuo>, ua hooI tnVn hou ke kii>; iloko o Honia, it no ' a hoopio «na akn i keia kipi. i hoo'ma j k»» ai o Xtir#es i koua mau punlikoa, « hoonu> ; a na Goth ikaA. 0. ">2 a Sooivauia Ua alia «>enate. O ka la. ka j n*» hoo- ; o Roma. ua la%ve lillii ia akn j i V»» noho olohelohe an:>. a ' ?r»lo "nai «9 mn» ket > miuotointx ! » k<i l>«ncJ>Rj»o aa»e k« kiekie n« >n»»vi Wo W». i O, m*wv»ta a kona h ; olo na th«. >• ' iloko o*>" hftiw*hi u«k« lo*' ; k?»*nM : ke hoi o *vo»akanakinorvcla u>e »a i ka noho ho*>•lalu o *-"Nirov»t. ? aot<» 'oa hoi he manaw» » p»i ae yi ni Ooth ame na **i»Bdi*t k* «oho ann. tle ua kek«hi ba»>« o »<.» *»% 4 Kom'i \ fe*»sa man S>i ?•.>"» '•*% ; uo*«o hoo»>ou?«Hmo -tll>uni ilii- r* i **!• O r»rwt>*»T» K«vnonoho»?»» •»« Ko»iv>kpr>tk»«o|K^f». »a ike»:> akn ha *>»net>*»ra o ke V»ushv Ho,Tim«h» tio ka lSffie>>aen o k« llik na. Oi»i f 8*» aVu |n ; v no ka mftka«kai aua l'k* ke ak»t* i«au !»<*> •>on<»p«i*« «8» i:: w laihm ohonoa •(<»», e SVo i»»v_ kakrm n<« f ' "M>k*u mua k,e .\kua »ka boKH i na e ♦•«*>_ aku o Ko**«t«»n»»V ?»**>- ««►la, a aa. kekahi o keia mau'Pu Kkol«t wvi? »» m»a m k«*k«u, • M* tv* oklo kc*s>e « Hn Q »*' p«: •» hoiln(* an-i e hoihoi ho*»ia mai ■*«?» *»0 ki» Kw) 4a " > l ft ke KrtW»nl*J>sa. |>o<fleele k» hnpakoh» o lakou, a o ka

'hapakolu o ke ao, aolo nialamahuua; a peln no hoi Ua po." Klike me.na īnea i ikei:i ma ka hoopouopeno aupuni, uu noho :iku o Hoiua inalalo o Ravena, a he oknna hoi o ftalia i lilo nku i ka Emepaea o ka Hikina. Aka, mn na mei pili loa akn i kekahi niau wanana, o ka hooliloi'i nna o ka hoomaua ana i :.a kii o ia ka nuin loa o ka hookui ana 0 kn numa uhauo o ka j»ope ame ka emepera; a i Uo .lustiiiion hoihoi ani aku i kn mana holookoa o na Kkale<ia mnlalo o ka pope, ua kokua aku oi i 1 ka uoho inaua uui nna o ka poj>e, : a mahope mai ua kaa aku la ka mnmi iloko o k i Wn».a o ka j»opo ke kukulu nna i na nohoalii. ī kn makahiki sn»i 0 ko kakou llaku, ua hookau akn la ka )wpe maluna o v'harlema«*ne (Kalamaneke) i ka inoa Kmej>eva o Roma. Mahope mai na laweia aku in hauohauo mai ka moi akn o Palnni n hookauia akii maluna o ka moi o Kelemania- l'a kau pu aku no hoi keia haiiohatu> ma-; luna o ka Kmepem Francis U, a ma k:vla .0 o An«ate. ISo<>, ua lioopau loa ia aku keia maun hookohu o ka i>op.MoKI'NA VII. Xa Aupuni Vfon o Kuropa Komohana. Aole i emi iho malalo o umi-kumama-walu man ohaua o ka j»oe hihiu. a ma» inuli hoi o ka lakou mau lelekaua ana, 1 hoohioloin ni kn Kmepa«»a o Koma. Maiwaena mai-o keia mau ohaua lik»? ole, mahope o ko lakou hooko ana i na wannna, na haalele iho lakou i na okana aina o Komohaua, a noho aku lakou ma kekahi mau wahi okoa aku. a i oU' nalohia aku lakou iwai'na o keknhi mnn lahui e ae o kn akau ame ka hikina o Kuroj»a a i ole As : a. kekahi ho:. ua hwihui ae la ia lakoi» i hookahi. a nalohia iho la ka oha?ia nawaliwali iwaena o ka ohana ikaika Nola*h». i ka oalohia ain aku o ka maua hooi»onopoiio nnpuui hope loa o Koma. ua ; hoomao)>oi>oitt. ua inaheleih.*!*» ia ka Kmepaea o ke Komohann iloko o na anana he umi, ti e noho aupuni ia aha hni e n« lahui k»tiaka he umi, aolt oi aku r>ole emi mai. Penel iho kn lal,on mau inoa ? hoo aiaka aua ir«i ua paleaa aka« a i hema o ka o ke Ko»noh.»na. a o k« ia iho lakou k?s. ana i ka A. 1) |TtV 1. N » Auakola anio na Sakona nia R«*it»«»»a~ 2, N> Palani ma Oaul holookoa ma ka rk>«» a>«« ke komohnn» o ka m:i liwui Mo*el!e. 5. Na ma SwitEJ»land Akan S»lbis». Al?aee ain- Lorra»ne. 4. Na Hi)rtr>ui«U n ma Bwitierla»«l Konmhanr *o»a »«\ nwawa o Kone aeii» S>aoue »na ka hikīna-kema o «laul. 5. Na \i**yotH ma ke komohanashe»*a ,v> t?aul ?«?e Se?>auia. | N** S" vi ma U» s H o ? nia * nei i ko;a manaa a o h*okwfc?»la. I 7. Na O<tmgoth ma Paaonia, a e k:if«a»a £*'- hoi i koia mnnawa o Aa- | <ekima.

S\ I.niuhilhi ma Noiioiuii;'. L'nnwaona o na Ost.rogoth ame ua Alemum. i*. ,Hu«ftyj ina ] t:\lia. . 10. Xu Vauflal nia l:a AUau o -Afrt'.rika T Ho lakou kapitala. 0 ka i loaa na palapala niua o Kuropay -ii(4 biki no ia lakoin ko i na nianawa apau a lakou o" m:>ke»na!ii.v ai- t» huli i ka oiaio o keiu, a maheh'- j hole iho ia E»ropa i akaka ' ai ko Europo knlana uiahope koke iho o k.i hoohioloia v ana o ka Emppa-.'a Nui o Roma. ,K? hul» aku kakou a naua aku ma ka Buke o Dfliiiela, moknna 7. A nm pauku 7.a'me 24. e ike aua no kakou. ua hoakaka mua ia keia mau anpuni he umi. Pela oo hoi mn Hpikeaua, ma na hoakaka ana no ke »iernjjow-i, a hoi no ka holoholona me rx poo ehikif anie na kiwi he umi. - Ua Wiikaka hou no hoi o Daniel:i.; c pnkn. hou mai aua mailoko mai o kein uini, kekahi pepeiaohao uufcu, a e hina ana he ekoiu o lakon. Danielii 7:7. S, 20 ame 24. O na aupuni ekolo i hina. o ia nd ka Hemli, e noho ann ma Italia, i ka A. D. 4J>JS; ka A"an»lal, e noho-ana ma Ha akau o Aferika, A. 1). ka ostTo«»oth. kn lahui nana i hoohiolo aku i ka Hemli. a noho ae hoi ma Italia i ka A. ,r D. i»3S. A Oj kela inea Kupu ae, a i hiua ai liōi na nvea ekolw imua ona, ua hoakāVaia 4i -he mau maka me h? nw» maka Uaoaka la. a he waha hoi e olelo ana i na nni," aole ia he niea e aku aka a kā mana pope no r Ke l.iweia ae k"»'Volu mailoko o kn umi. e koe aua he ehiku: a ,o leeia ehiku mailoko m»i f mnn annuhi inua he unii i maheleh leia ai k» Kmemea o 'Koma, aia no lakou mulaila i ke : a la. a o lakou no hoi na Axi|>mu \ui o Ve Vo Nei i keia la wa Kuropn, Xa An?kola-Sakona. o ia no o Bertr?uia Nni: na PaHnk o »A,no ke anpnni o Palini; na Alemani,- o ia nO a«pwni Kel-mania: na Ri»«- A 7imaian. o 'a no o Swit/.erlan4; »» Visigoth, o ia i« 0 $e-pat»ia; w* Snevi. o ia no o Pokukala; ā o na Loinbard,.o i» tio o Itnjia © ku nei i keia manaw**, jpiiti niahoiH» iho o ka hina ana o n{'anmiii' <*kohi. t*a iiaale'e akn !* na l 1 ko lakon wahi ma I>anube. 5 hooka. ila * ko lakou aunnai ma f*al»a. ibō fa M»na A«mw« .Noi ® F.»rop,n i kn ai ahiki i Wia la. r ke kp»*la hoi 1 wanana mns no nae i hoike n?! ka»»ht » f ako«'. "wto ia'oa iKik.-h*. » «** na •> k* v i e Koike aē ia lakou »tnua o k*» akea. Iwaeua o Ha r » ««•*»»'» W i nwin tv"i»u«i ifra*ks lo* ,sekah-. |r»« \'"V is,ltr; nii»; a o kekohi hm *raw a l:^r!i. : e *iV« me ' ni \ J*e» **»»».« —IV- : kufeaia* a o hoi k* »,u >n'sw .*wV « ka %***<\ **?«.•!>!• ■ n»«» ia a r*.ncsH , :-i_ ■ '-•' - ■• ; «i ,|ā X*bw*an«*V » > . ;» [ lK» : j»in , shra)i ke»<ahi ?>efa «o > ■ ; u • P nei t i v, *•••• liaala aku na *»p«n» o .Vo

Palani auu» Ki l uia i ko lukou mau muna hooinnlu apuni ke ao in'i. a u:i hikiikii lakon ia lakou iho niu ua lawelawe uupuui ana o ka houua uoi T uolaila, o iiu nu'ii e hookui aku ana i k:i honua nei, ua Lookui puia aku no keiu mau mana nui. a o ua kuia hoi e loa.i ;»ku ana ia lakou, e kan pp no ia maiiina o ka honua nei. Nolailn, o ka hopena o ua j»u mua t*h;i o keia liiau Pu Ehiku, o ia no ka anui ;i hoohiolo ana i ka Kin-epaea o ko Komohana, o ia 110 o Koma; a o ka !ua o in no ke knkuluia ana o ua ni-.'na aupuni hou o k<> Koaiohana o Kuropa, a iw;ien:t hoi o lakou na aupuni nui o ke ao nei. 1 Nolaila, e lelo akn kakou innn a e ki}olii kakon i na I'u Klima ame Kono, ia i ka hope o ka Kono o na Pu, e haTawai hou ana 110 kakou keia mau aupuni nui o ko no noi e ku nei i koia !*• r (Aole i pau.)