Ka Nupepa Kuokoa, Volume LII, Number 52, 25 December 1914 — HE MOOLELO NO ELA WEINE Ka Opio i Opea Waleia a i Pii Aku ma ke Kulana Kiekie. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO ELA WEINE

Ka Opio i Opea Waleia a i Pii Aku ma ke Kulana Kiekie.

Al.u'la. ua b<Kih«>lo oe v hoohala i kou mau Ja o keia m«a aku ma KnHani ea?" ' Ae. ua hooholo ai!.'' A?aiJa, e haalele iho ana oe i kou one hanau a hele aku me ke kanaka malihini 1 ka aina malihini !oa ia oe. oia anei?" 'E papa, aole o Ela nei he kanaka malihini e kupono ai kau olelo ana mai he kanaka malihini: he niau makahiki iehulehu ae nei ku kaua kamaaina ana iaia. uolaiia he mea pono loa ia o« e hiiinai mai i ko u [ialekana maluna o kekahi kanaka opio maikai a oiaio loa elike tne ia nei." "Maikai a oiaio. hw* ko makemake waie mai no paha kela ia Vir. Weine nei aole no kekahi kuimi e a£." fie olelo oiaio hoi ia au. La pololei loa oe, e papa i kamaili■;< mai ia pela. hia mainna o Ela h«x>kahi nei ka iini nui a ko*u puusNai, no kuu ikemakanohoiikona mau ano maikai apau a r u e ike nei he kanaka kupono Jo« haawiia akti ai ina pauiele ana apau maluna ona, i pane aku ai o Edita me ka Miuli. papu ana aku imua o ka makuakane ia manawa. Ma keia manawa ua hoalaia ae ko K<Hta inaina a ka palena kiēkte h»a «jiai\ ia manawa ua aneane loa e haaieie mai ka manao ahonui iaia. He mea pemo io no e lilo o Mr. Weine i kahaka hauoii—me kt kanaiua <»Ic ke olelp ae e liio ana oia i kanaka hauoli no ka loaa ana o kekahi kokoolua kosr loa a u'i no hoi. He mea miikai io no hoi ka ike ana aku i kou hilinai ana maluna ona a pela hoi oia maluna ou, aka e kuu keiki, ua hiki loa ia oe ke holo i Europa me Mr. \\ eine, ina oe e makemake ana, oia ua oei oe ma ke kanawai i keia manawa, elike nie ka Eia o ka hoik, ana mai ia aka nae, aole hiki ia oe ke holo pu me ia ma ke an<~ he wahine mare nana!" Ina ka hoi ua haawi mai ke kanawai ia'u i ka pano e kohō a i kekahī mea a u e makemake ai no kealia iho la ka hiki oU aku i kekahi mea okoa?'' ia'u e !u **ujiihewa ioa oe, e kuu keiki, ma ia mamo ana peia/ "Aole, ua k 11 me ka leha ana mai me na maka huhn wahi a Mr. DaffctOi V maluna o Ela. V * kou manao ia'u la. e papa; o ka'u wak "Kc maopopo ole aku no ka manawa hope loa, mana< no e kamailio aku ia oe e me ka noonoo pono oleia. He au lie manao lokoino maoli ina e oiuolu mai ana oe e ninai' aiia kou kumu ku-e loa ia Ela aku :a oe?" aku au ia oe nona oia **ir lola m?ii n#* in'ii e Eflita. ke : u„

U1 l |\u >1 viil*. nae, ke ike nt?i no a« aohe o u a j j j. 0 poe e ano, elike me ke kuleana ole ia'u e kaupa® akn. \»ai ai i ko Ela nei maū "Ina hoi lia pela aole ou kuleana e nana manaoio wale :r> k<tt, ina he mau kee kekahi ona manuil? ° \ e hoopoinoia aku a aku no, he hana hoi malia e lilo ana ia 1 n,e «*»auo!i ]ike ke kanka-' kona ola a pela pu me kou; oko maua mau e j a | IQII e p a pi nei ia i kela ame keia la maluna o ko maua paakiki ioa ma : e mare aku ana au ia Mr. Weine nei, ina no e hl € k a nl anaopaa loa ana no ko maua hooh»Ma/' wahi a E;Uta nv a hoopepr o\t iho. _ \\ou aku ia oe no "E kuu keiki eae nui ia'u e kamaiho \, 5a Mf Weine." h<x>kahi manawa i koe, aole loa e hiki ia oe ke mai-e . mar e ak\y anfi "Ina pela, e palua ak»i ana au i ka'u hoota ana t\ | i au." , r J , xmai|kcrifc "Manao au e haaheo loa ana o Mr. \Veme /:e j| inoa maluna ou," wahi hou a Mr. Da!etona. "Heaha kou manao ma ia kamailio ana mai !a awe-pili ana i tn. inoa? Heaha. ka pilikia e kan aku ana maluna o Edifa nei ke liookauia aku ia moa maluna ona? Elike me ka maemae o kh la e ' ieiu mai la ma ka poiaiuiani, elike me ka maemae o na hoku ame ka mahina. ]>ela ka maemae o Wa iuoa e kau aku ana maluna on? e haaneo loa ai oia a me o« pu. t 4 •*He inoa io no o Weine a kekahi mea e haaheo pu at, ma nae he kulean* ko kekahi ia inoa/' i nane mai at o Mr. Datetorta. •'Alaila, V olelo okoa Kiiai ana ka paha oe inoa. oia > • 4 fV!a ka mea oiaio, he kuniu kou "Alaila e manao iho ana oe !te kano ma ke anu hoonalonalo i koY hana hewa ea t a ke imi ia'u ma ke ano oiaio o!e oia •'Pela kau ike, t>ane mai ai o:|6. f>aleto.

ia Kla ka aiWlwiK k Mr. Qdjfe. Mi' oiaio i Jh3ĒĒĒĒĒĒ^M -l -iflH *i mmKK^mĒmW'' «» powo» wahi

a nuii paha~ He knoaiaiiaha iua kv*.i i » tvi ~ka, u *' ī ano iho la no paha ia i hanauia mai a;. <>•'<;, e mai ana| ia ua i ole hana mai paha i kekahi hana c M P* >n? "• ne portt> e aku i£ lakon na hopena po|,., .\ =.-> 'c«a ia m.ea b* 3?oha iloko ouno ko ip*> au e p»piii nisv? j \i< • i4 i kana mea hnna no?ai!a " Meahuna! Heaha la ia meahuna?" vva! : na ( V'-° e u mai ana. "Ae hc meahuna. Aole anei au meahui o kou hoi ana ae e noho hana malalo <> Mr. Kikeke Foreku **" wahi a Mr. Daletona me ka piha hnhu !oa a e nau wa'e ana no h >: k ria snau kn'i. "Ae. e ae aku ana au ia ninau au he meahuna :o no ka'u." %-nhi a Ela. "Ae t eae aku ana au ia nīnau au he meahuna ?o l *o ka'u." \v.»lii mau la, me ko hoike ole ae. i kou ano maoli," wahi hou a Mr, Daietona. "E papa, he keu aku kou kohu o!c niaoli i akn. Aole e loaa ia oe keka,)ii kanaka opio maikai n:e ka uhane oiaio elike rne Eta nei. Heaha iho la kau nana ina no he ?neah«:»a ka Ela nei? He kuleana kona e huna ai ia mea aole 01, kuleana e koi wale mai ai. a o ka mea e hoao ana e noii wale r»jai i kinnu e ahuwale ae ai bia meahuna. he mea hilahila o!e loa ia. Ma Iri kiuuu manao au aole ia he mea e hooooinoia ai ko Ela nei hanauia ana a i kona ano hoopōno paha." wahi a Edi!a o ka par»e ana aku me ka walania o kona naau no ka hana a kona makiiakane. "Mahalo ia oe, e E«lita/' walii a Ela. "He oia*o. h v ' meahuna io uo ka'u, ak.i e hoomaikaiia na lani, no ka mea n ia meahuna **.ole ia he mea e hiki ole ai ke huai ia ae. a ina e ae uhu'lu mai ana olua e hoolohe mai. alaila e hoakaka aku ana au i na nu-a apau; ua manao 10 au e hoakaka inua aku ia mea. aka ua kakali nae hoi au a lonn kekahi manawa maikai. a" o keia ua manawa maika; la a'u i ike ilu*. ! a." "Lohe ae la oe, e Edita??—he meahuna io no kana. hu, akahi hot meahuna! E ha'i aku anei au ia oe? Manao au he oi aku ka maikai na u e hoiko aku ia meahuna ana ia oe me ka pau pono i ka Aeheweheia aku mamua oka mea hiki iaia. A eia ua meahuna la. !ie " He inoa ino loa ka Mr. Daletona o ke kaoa ana mai ia Ela. a no kupono ole o ia inoa ua hoehaeha loaia mai ko Edita naau a ua hoopihaia inai la hoi o Ela me ka inaina nui ?. puliki ae la kona nau manamanalima me ka makaukau loa e lele aku e ku'i ia Mr. Oaletona. j "L a lohe aku la oe i ke ano o ko kane e'manrJ nei e mare aku 'a, a pehea iho la kou manao? aole anei ia i hoehaehaia aku 11 011 mau pepeiaō? La paio mai o« ia'u no lehuīehu i hala. me ko hilinai kuhihtnva maluna o keia kanWa c M )io ar i manao ai he kanaka maikai loa oia, ua pak ae oe i tcttt makemake ma la ano apau. o ko kane a*u i manao aku ai nau, īka hooK mai oe, i ua loaa iho ia'u keia manao e liooKuu aku i... oe/e hana elike me vou makemake, a na ka liope o ia hana : a'o iho §p oe a o ka lioo>a i like e kau aku ana maluna ou ame i t . pu a&le ia he hf/o])a*i nama. Xolaila, ano heaha kau e pane mai ai;a?| Aole anei au i loike nma akii ip oe i kc~ahi l imu r~arkaj loa mank'ia no kou hiki jle ke mareia a'ku ire ia. a 1 ole e 'ioakaka hou au 1 kekahi 'aimu hou i oi ae ka ikaika mamua o ia i mea nou|e ike iho ai?''

l-ena mai la Koua ir.au maua ia Edita, aia rae old>ko ona ke hana fa iiie ka piha i ka inainā. J L a hiki ole ia Kdita ke pane aku no kekahi manWa. Lelia akn !a kona man niaka iai:i \ mahope ia Ela oiai oia e l\ii mai ana nie 1 :a helehelena haike» "loa. f La loaa kekalii nianao ia Eia r.o kekahi manawA e kana aku īa Mr. Dal «to.na i ka hoonnnipuni, aka kakali iho laK n?e oia no ka Edita pane rie ka hoomanaw«mii. 1 ? Xo Edita hof : kefa minuke. aole i oi akn ke keJbkco pu. O kona ,'lelehelena i.ia kela po ana i kaa rku ai malalo mana o Toma f'Derakc, ka powa, mamua o keia minuke, ke nan» akn i kona mau naka me ne irea la aoie i loaa iki iaia ka hiamole lealea no kekahi rnau p.o k:hu'ehiK eia nae, ua hooikaika ae la oiala pane aku la i ka makuakaiie i ka % i ana aku: l "Aohe o'u minaoio iki i kau mau mea apau la JB. kamailio niai nei. aka no nae, ina no he oiaio ia mau mea. aole Jty ia he hewa a he C hoahe ' vaia aku ai o Ela ne^HTe kau mau aku ai l )aha ka hilfe^^ l r ona — he hewa e kauia aku' nalttna o ka hanauna \ Ua nee hou ae la o i ka akaaka hoohenehene no keia i "Pela paha i kou e lohe mai oe, o ia mau hemahema i \ pau i hanaia maikai ole loa ia i ko'u noontw | Ke mahalo lon <tita j>ane. a na kana pane i hooni | \oa ae la i kona ' no kona pono ahiki i ka ma-j Daleton|^&oC"^^P^<u e ai o Ela e kamailio. | oluolu ole e pamka'u kamailio ana ae iaia neir akii a'na au ia oe ke p\u ka'u k?mailio ana ia E<lita: e ike ihqi no|e hiki iaia ke pa?o mai i >$a lohe mai i ka'u mau mea i kamailio au ia oe \ kekahi mau mea i hooiaio iki ana ia oe ke nvare i keia kanakn no ka hoihoi ole mai la i ka i makemake ai i koe e hoike m.ii he kuniu maikai ia a lawa loa nau nei au ia oe he kuiim-maikai ka'u e ia ana, a manao au e ike lea iho ana no ai o Ela Wiene. elike me ia ana e kapa he ! inaka e aku. aka o ka'u keikikane ponoi e Kt XA XXXtII. ana aku a Ela i kela man hnaolelo wili koke iho la ua rnai }a oia i kekahi puupuu ikaika loa. H^Hp& : 'Dāl«otna - wahi ana me ka nana ana aku ia Mr. me ke loa. wahi ho» a E<lita o ka hooho ana ae, me kona !ux>piha 1» ta( ; -i ke kahaha. ke!a manawa i;a manaoio maoli no o Edita ua O'alauia kora §S&fmakane. Ua loa oia tia hoomauhala loa kona maknaffeme me ka uunii * kona inaina ia Ela aia ahiki mai i ka manawa kupono alaila hoike mai. o keia ua manawa la, a no ka nui loa > koiiia huhu i hiki oie iaia ke hoomanawanui, alaila hoopuka'nia: \ keia mau o\elo i e hiki ole ai ia laaa ke rnareia. ! M Fehea. ua lilo mau olelo a'u o ka hc>opuka ana aku. nei i mea tux>hikile!e hke *ku ia olua e a'u maa keiki? Aole k«?ia he mea na olua e pah« a e ninau iho ai. aka a ka niea oiaio maoli keia a'u e hoakaka nei ia oh»a. O Ela Weiine ana * kapa mai nei iaia iho. a e *** hoi ke kaheaia aku iaia ma ia inoa, oia no ka iwi o kuu iwi 3' re koko o kun koko. a o ka inoa ana e kapa maw ia nei aohe o« 3 xv ahi lihi kulēana iki ia i lohe snai olua. Ua inoino !oa k° *naau ia manawa. Ke hapai pu wale la no kona liami ilana $ a ke ikeia mai la no hoi ke kaikai v> kona mnauma iluna a aaki pu la kona mau kn i me ka puupun u Uona !iiau ma!^ n ' 2ī!^ me he mea !a ua loaa i ke ann. Nee aku la <>> a hookahi kaina wawae me he uiea !a e iek akti ana e ku'i i kanaka a hiaa ilalo o ka papahele, aka 7 ku kok^

«m ia no nae. a mnau akn ia nie ka ko nialie: Ha. e Mr. Da!<'*».ma. <» i :v»ia : o rr.ai oe i k.iu trra i frtat rc V, Oalctona so n.> ko;i -iaio*" A 'laia i h.wki riv.> a. i Kaīia ninan ana pur pm-i »i-.i b ka V ;ui ma kena be. Ae. e pane n:rur aku a-ui au i na ma.iawa apau e kaheaia nni āi 0 ka inoa Keoki saniana Da!etona. a no ka hv>opt>kole ana m<>i ua haa!e!e au ika inoa ua he mau ;nakafaki khulehu i, haahope nei." "Ah.i. Keoki Sa;r:ana DUetcna!" i hcx.>{ ili ;kuai ka Kla pane ana me ka noonen» iu:i < le aku. Ae. ua pololei kau ana mai "a hoomaopopo ;tae v>e i kekahi hapa oia in»«a? 1 ninau nvai ai o Da?etona. Ae. ke h<»omaf.<k>|H rui -ut. Akahi iho la no au a maopipo l>xt. eaka o kou-inoa ptha ia " AUila paa ae ta o Ela i kona ruau lima mainua o kona uinainna. a ke nooncx> la » :a i kana mau mēa apan 1 hcotiiaiiao ai 110 keia kanaka. Aia mai la iloko .. kt»na n«>>n«x na nua ht nui i hoehaehaki ai kona makual-ine a o ke kninu hoi > kona hi»ohi!ahi!a ia ahiki i ka fiia.*siipa;>aii. ke h-.Kimanao v>u la oia i na hana a keia kanaka i hana aku ai i koua makuahine a iaia pu. alaila huli *kt» la oia e nana ike kara ? <a tne na maka huliii oiai no oia ekn mat ana i aku !a: "Alaila o oe ke kamua a'll o ka noke aoa i ka holi ma na wahi a pau iloko ona makahiki ehiku i liala hope aku mi. Alaila. o i>e ke kanāka nana i ltatta aku t kekahi hana ino K>a i kuu makuahine a hihia ma'uwale ana ia oe. a i ka wa i ike ai ua hooko :a ko niakemnke. a i ka ni iopopo ana hoi ia oe he wahine ihhune loa oia. haalele aku la iaia iloko :> ke anu. a eia nae oe ke kn nU: nei me ka manao aa loa a i mai \:i lie keikikane au nau; nau «/(um r«o i hoike ae la i ka ekaeka loa o kan man hana; n«t ko ike nft aole i make kau wahinemare mua, o ; a kun makuahine, mare hou aku !a nae oe he wahine okoa a loaa mai la o K«!ita nei. O! he ieanaka kunono toa oe e knniia aku ma ko lae kekahi hoailona i līke »ne ko Kaina. he kanaka hiki ole loa oe ke hilinaiia ak« e na kauaka htaikat a oiaio apa*i: i ike ia manawa ua oi aku ku« }HH>wahavvaha ia o? ihiki i ka ma'i ana iho la o kuu uhane. me kuu nana ok aku i ko'u koko e holo nei ilokt> o k*u man lala." "O. e Ela. Kla! Ileaha kau mea e kamailio nei?" wal>i a K<lita o ka puoho ana mai. a holo koke mai la a ku ma kona aoao. "K Ela. e oliiolu mni oe e ae iaia. no ka mea, ma ko'u nana aku iaia aoie oia i ike i kana mea e kamailio mai ai; aole j>ono < lilo ke'"a moolelo kunm ole i mea na kaua e hooiaio aku ai; ua pu:>iuc?a oia. p<la ko u manao." alaila puliki mai la o Rtlita a ke haalulu wak la no kona kino holookoa me ka nau o na ku'i. O Ela i hoonakaia ae i ka wa i pa mai ai na olelo a Ktiita ma kona 111 au nepeiao, aneane loa e make kona noonoo i ka wa i kau iho ai ka ike a kona mau maka maluna o ka helehelena nohea o Eflita. O. Samana Da!etona kona makuakane ame ko Etlita. Kupaiaiiaha! 11 e mea oi aku auei kekahi o ka hoehaeha mai iaia mamua o keia mau olelo a ko laua maknakane? Ua paa loa ki"ma manao «. 'ilo mai ana o Edita i wahine nana, aka, mamuli o keia mau oleK» a Samana Daletona, ike iho la oia e nele ana ke ko o ia mauao o lana no ko laua mareia. Auwe no ka hoi ka mea hoehaeha i kd naau e! Ia Ela e nana iho ana i ka helehelena o Edita ke ike la oia aole •

manaoio o Edita i keia nux>lelo a ka makuakane i kamailio mai ai aka nae. he mea oiaio loa ia. Apo iho la oia ia HcHta a ka'i aku la i kahi o ka punee. e ku mai ana a hoonoho iho la makiila me ka i ]>u ana iho: "E hoomama i kou Ml'oonoo, e knu aloha. E hiki like ana anei ia kaua ke hoomanawanm.iikeia ehaeha? l'a kuhihewa art ua hiki mai la hoi i ka niana\va »e'Hoo;?auia ae ai ko kaua mau manao ehaeha. eia ka e hiki mai ana i kaM\va <*'hooi loaia aku ai o ka hoomaka ana keia. Ke nonoi ae nei au i nalaīii e haawj mai ia kaua like i ka ikaika e hiki ai e hooinanawanui, no mea, ōia wale no ka hinea Hiki lee alaka» aku i ko kaua aliiki i ka loaa ana o ka maha mau loa." "E Ela. he manabfd'ito'krte l i kekahi iloko ou no kana mau mea i kamailio mai nei? Ol'nhna aku ika hopena ehaeha e hilei mai ana maluna like o kaua, iti£'hē mea oiaiō kaua i iioakaka mai nei. Ile manaoio no anei oe ia nUu o!elo ana. e Ela?" "O, e kuu aloha, e Ulō ana ka ike ana i ka oiaio o ia mea i mea nana e pepehi mai ia'u a make, no ka mea. ua maopopo ia'u he oiaio ioa kana mau mea apau i kamailio mai nei," wahi a Ela o ke kulo'i ana iho a aneane e pili ko laua mau poo. Alaila. pale mai la o Edita i na lima o Ela e apo aku ana iaia me kekahi leo hooho o ka ehaeha i paanaau loa i ko E!a mau pepeiao ;i hala kekahi mau makahiki loihi ma ia ho',>e mai. Pupuu ae la o Ela i kona man Uma mamua o ka umauma a hu!i r>ono aku la e nana i ke kanaka nana i mawehe ae la i ka laua pili i manao ai e uoia ana a paa, me he mea la e kaohi ana i kona mau lima i ole ai e hana aku i kekahi liana limaikaika maluna o Daletona ke kanaka i hoike maopopo loa mai la iaia o kona makuakane w a i aku la: "O oe ko maua makua'eane! Ka, kupaianaha !' T "Maooopo aku la ia c>e ke kumu o kuu hool* ana i ko olua mare, la ea?" wahi a Daletona o ka ninau ana mai. "Alaila e ae mai ana oe i kou pili iaia la. oia anei? Ua maopopii ia o ka moolelo o ko makuahine ame kona hoao ana e hoohoka mai ia'u, me kona hunakele loa i kona inoa oiaio ame kona kulana kiekie he luwilina wahine waiwai loa oia no kekahi waiwai nui, a e ili mai ana ia mau waiwai maluna ona i kekahi la? In.i oia i hoike mna mai ia'u ia mea ina ua lilo au i makuakane no ka \lakuisa o Waikelife i keia la, a ua noho ona pu aku hoi au mahma o ia waiwai me ka loaa pu ia'u o kekahi kulana kiekie maloko o Enelani. "Mai mare aku au i ko makuahine me ka Uanohano loa ina oia t hoike mai ia'u he kaikamaiune oia na ka Makuisa \'anesi, aka nae. aole ana wahi huaolelo hookahi ia'u ahiki i ko maua kaawale loa ani. ma ia hana ana ana ua hoohoka loa mai oia ia'u me ka hoonele pn mai ia'u i kekahi pomaikai nui, a i keia la, ke ku nei au maanei he kanaka makilo a na ha'i e inalama mai nei i ko'u ola. Ua haohao anei oe i ke knmu o ko u hoowahawaha ana ia oe, mamuli o ko makuahine. i kuu wa i ike ai o ke keikikane oe a Mar»ona \*anesi? Ua haohao anei oe i ke kumu o kim h»x>wahawaha mau ana ia Mariona \"anesi no kona hana ana mai » kekahi hana epa loa ia'u?" "Ea, ea. mai aa oe e hoopuka hou i kekahi olelo ino e piK ana i kuu makuahine. a mai hooili aku hoi t kau hana hevva majuna ona oiai 0 oe hookahi wale no ke hoahewiia aole kekahi mea e ae," i papa koke aku ai o Ela i kona wa i lohe aku ai i ke kamailio mai o .\tr. Da!etona i kekahi maii olelo ole no kona makuahine. "Ko makuahine! Me ke kanahia ole ke olelo ae ua haaheo loa oe i kena inoa e kapaia nei ia oe, oiai nae o ka inoa i kupono loa kapaia aku ia oe aohe ou makemake. Aka ua \awa aku la ka'u kau ana aku i ka hoopa'i maluna ona. a i ole he hapa utikti paha o ki hoopa? no ka mea. mamuli o kona hunakele loa ana aohe hoike mii 1 ka mea oiaio ia'u ua nele au i na pomaikai. a ua nele pti ho» me ia. a ma kona aoao hoi, ua kipakuia aku oia e ka makuakane a hele kuewa aku ma ke ano h« wahme inoa ole. me ka napa foa ia akn aole e komo hou mai kona p<n> iloko o ia home nani, a o ka waiwai i manaoia e holo aku ana iaia ma ke ano oia ka hooilma. ua nele osa a ua holo aku i ka mea okoa he lala no no ka ohana. koe nae keia aole au i ike owai la ia mea i ili akn at ka waiwai, a ma ia hana an» ua hooiiloia kana keiki i me» makilo. Ina oia i hoike mai ia'u ma kela po ana i hele ae ai i Ladana, ina ua ae ati e mare aku iaia maloko o kela wahi. Aka aole » hoike mai i kor*a wa i maop<tpo ai ko'u ae ole aku i kona makemake. (Aole i pftu.) •