Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIII, Number 4, 22 January 1915 — NA AUPUNI NUI O KE AO NEI. [ARTICLE]

NA AUPUNI NUI O KE AO NEI.

Na Wanana no Lakou i Hoikeia ma ka Baibala Kemolele—Ea Nele Ana e na Ekalesia i ka Uhane Mamuli o ka Hoihops a Haalele Ana i ke Aloha Mua ka M?.naolanā no na Haipule. (Mai ka Peni mai a S. K. Nawaa.) (Hoomauia mai kela pule mai.) MOKKI'XA XIII. KA KUAXELI() KAAKOU': HEAIIA LA IA E PJLI AXA NO BABULOXA. "Ilahai aku la ka hia o ka anela, a i mai la, ua haule, ua haule o 13abulor.a, ke kulanakauhale nui, no ka mea, ua hoinu aku la oia i ko na aina apau i ka waina o* ka ukiuki no kona moekolohe ana." Hoik. 11:8. O keia huaolelo "hahai" ao'.e o ka iiahai wale aku no inaho]>e p ka mea i h:\la niua, aka o ke ku ae iluiia a liele ]>n aku me ka niea i hele mua. O kekahi o na lioohalike maikai loa ih) keia manao e loaa no ia ma I Koriī'i'ko lu, kahi hoi e lioike ana no k& hele ana aku o ka Iseraela nia kā waoiiahele, ]>enei ka mea i oleloia: "Inu no lakou i ko ia pohaku lani, i liahai (hele pu) mahoj)c o lakou, a o ua ; poliaku la, o ia o lvristo." 1 Kor„ 10:4. l'ela, me koia mau mea oiaio ano nui iloko o keia mau la o ka Auela o ka Ehiku o na Pu, i kela manaw?. ana i hooniaka ai e liookani, e hooke ia no ka hana a ka Euanelio, ke liehla no ka anela o ka Kuanelio mau 10.. e kalahea ana i ua euanelio la i ko na aina a]>au, ame na ohana, ame n;. olelo ame na« kanaka. Mahope iho o laila e hui aku no ka Anela nana i hoike no Babulona me ka Anela mu: a heie pu aku me ia. oka huaolelo "Babulona," me k: nianao e pili ana nona, niai ka hua olelo "Babcla" mai no ia. A ua loa; mai ka huaolelo "Babela" ia kakoi mai kela ]>uoa i hoikeia ma Kinohi 11 A mai ka hookahuliia ana o na oleh "hookaliuli" (hoopioo). 0 ka "hookahuli" (hoopioo) aoh oia ka maiiao o ka liuaoieio " Ba'ot īa" mai'ke kumu uiai. O ka inoa kei; 0 ke kulanakauhaie a o ka puoa n< hoi i ka wa a na kanaka i hooniak: ai e kukulu, a mamua hoi o ka hoo kahuli i'a ana o ka olelo; a nolail mannia aku no o.ka lilo ana o ia hua olelo i "hookahuli." Ua palapala ia ua olelo ae la m kanaka i kekahi a i kekahi: "lv ku kulu kakou i ke kulauakauhale ani ka towera." A o ka inoa a lakou ; ka]>a aku ai i ke kulanakauhale o i; no o "Eahela." Ia manawa o ki r.anao o ka huaolelo "Babela"—a < kona manao kuinu lioi ia—" Ka Ipu ka o ke Akua." A i kulike ai me i. inanao, ua oielo ae la na kanaka. "E kukuln kakou i kulanakauhale : ne ona towera, a e hoea aku hoi kon; ]>iko i ka lani.'' Aka niamuli o ko lakou hookiekie : haaheo, ua hoolilo ia ka lakon hau: holookoa i niea hoo]>ioo, a nalowale ih< Ui' ka manao kumu o "BaV>ehi"—" K: Ipnka o ke Akua," a kau aku la k; inanao ,he "hookahuli" (hoopioo). p'ela'iho'la i lilo ai ka >nianao kuini 'Ka Jpuka o ke Akua" i hoailona n< ka hookahuli. A o keia manao kuniu o "Hahela' —"Ka.lpuka o Akua"—me kon; nanao hou lie "hookahuli" (hoopioo' ho haawina kana .iiki keia ninau o Ba hulonu inai ke kumu māi. lie haawin; kona i keia wa ano, a iloko lioi o k; nahele nianao o ka Euanelio Kaakoh kahi hoi e olelo ana uo Babulona anu kona haule ana, O ka Ilale (Luakini, Lkalesia) ( Kristo o ia no ko Kristo kino ma ke ao nei, a ke olelo nei oia: "Owau m ke ala,","Owau no ka J]>uka." O k; Luakini o Kristo o ia no kalii a k: Haku i koho ai i wahi e hea aku a 1 na kanaka i ona la, i mea e loaa a 'ia lakou iloko o'na he ma na ino o keia.wa nialuna o ka honua Xolaila, o ka Luakini o Kristo, oia ik ia ma ka oiaio 110 hoi "Ka puka o k. Akua"-no na kanaka; a o ka nianaoit I a lesu o ia 110 ka ]>ala]>ala ae e konu j :na keia i]>uka, no ka nani piha o k Akua. " • I Nolaila, ina o ka Ekalesia, a i ole < j kekahi hapa paha ona, e hookieki ! a haaheo, a ala mai lioi ka liookahul I ana i na loina aine na hana lie me; j naopopo loa o kela Ekalesia i ike niu; ia ai he "Ipuka o ke Akua." e lil< ! ana ia i hoopioo. Ilealia la hoi k: elelo a ka Baibala? Ua hoike niai i; hoea mai ana ka "haule ana" ma ka oiaio mai o ka Euanelio; e hoea ma .ina ka liookiekie ame ka 'haaheo iloke o ka Ekalesia, maiwaena ae no o n; kanaka ia lakou ka hana—ua hihop; — a na lakou "e olelo no i na nie; hoopunipuni e hoohuli i liaumaua ma nuli o lakou. " JlTes. 2:3. 4; Oih. i'O: 2S, 30. • , ! O ka Ekalesia ma Uonia, *i ka lioo naka ana, lie Kkalesia ia no Gristo He ku kaawale loa oirt mai na Lka j lesin e ae, a ua lilo mai oia i kum ulakai no ke ao holookoa; no ka nie: aa hoikeia 'ka .uhane hoolana, me' u; hoomaikai, o kona inanaoio, a nolail; ia lilo ia i mea e kamailio mii ia a apuni ke ao. Mainuli o keia manaoio i lilo inai kumu alakai ua hoaahuia ua lOkalesi; 1 la. me ka aahu o ke ola mau loa ani' j aa kahiko o ko ki Ilaku oiaio; u; kau iho maluna ona kā mana o k Akua ame kona liemolele i hoike imu; o na maka o ua aina a]>au. O ka nan' o ka Haku ke Akua aia maluna ilu ona, a ua holomua, a ua ku'i aku m; aa-welelau o ka honua leona nani, ne ka mea ua ])ololei oia, mamuli o ke ke Akua naau liaahaa, Ana hoi i waih- j ,ii iloko o ua Ekalcsia, Ja. Aka aoh iho la ia i lawa i ka ke'Akua liookiekii aua ae iaiai he pono lioi e ])ili aua iaii ilike me ka' loihi o kona noho am iloko o ka nlanaoio maemae, ua ulu mai la oia a nui a hookiekie ae 1:. iaia iho. Aole iho la i lawa ika nāni j lea Ilaku, Ana hoi \ hookau aku ai naluua ona, haaheo ae la oia nona ihe kona naui. Mai kahi o koua hilinaana aku i ka, Hlaku 110 kona nani, hili :tai iho la oia iaia iho. Aole iho la oia i lawa i ka hōonani ana aku ia lehova wale.no iloko o kona niau paia aka hoonani ae ln oia iaia iho, a noho iho la iloko o ka hanohano.

llilinai nona iho, hookiekie ana iaia iho mamuli-o kona nani, hoikeike ana i kona la"vva nona iho, a hilinai i kona mau mea i piha ai, ina ke ano maoli o keia na liookau aku la oia iaia ma i.ahi o ke Akua. Alaila he mea hoohcv,ahewa ole, ma ke ano mau e imi ana oia e hoohuli i hauinana'nona iho, aole lioi no ka Haku. A mamuli o keia hookiekie ana iaia: iho, a hoonani iaia ilio, a hilinai ana iaia iho, he niea liiki ole loa iaia ke hoohuli i liauinana no kekahi mea e aku, aka nona iho no. Pela iho la i hoea mai ai ka haule ana. A ma kahi o koua lioomau ana i Ekalesia 110 Kristo me ka oiaio, e puunaue aku ana iluna o ka houua i ka meahuna a ke Akua, ame Kona ano Akua, ua lilo mai la oia nie kona kapa ana iho no iaia iho ) ka Ekalesia o Kri.sto, he mea e hoike ana i ke ao holookoa i ka meahuna uona iho, a pela no hoi ka puniwaiwai, a o keia no ka meahuna o ka hewa. Ua pookela ka Ekalesia o Koma ma na maawe elua o kona ku ana. Ua i»ookela oia ma ka manaoio, a ua lilo ia i niea e kamailio nuiia ai nona a;>uni l;e ao holookoa. Ua pookela pu >ia ma ka haule hope, a ua kamailio nuiia ia mea apuni ke ao ho'.ookoa, a 10 ka inanawa hoi i aneane umi-kuma-nawalu hancri makahiki. Aia no kekahi manao iloko o ka Olelo a ke Akua, e hoohalikelike ana ne keia haule ana: Aia ma ka moiiina elima o Epcso, ua olelo ka lunailelo "e pili ana no Kristo ame ka ,']kalesia," ma ka lawe ana mai i na n<?a pili i ka mare, me Kristo hoi ma iiahi o £e kauemaie, a o ka Ekalesia na kahi o ka wahine. Penei ka olelo: '0 ke kane ke poo o ka wahine, eike me Kristo ke poo o ka Ekalesia, i oia hoi ke ola no ke kino. No ia nea, elike me ka Ekalcsia e noho ana nalalo o Kristo, pela hoi na wahine nalalo o na kane ponoi a lakou ma īa mea apaU.'...He mea pohihihi nui <eia; ke olelo aku nei au no Kristo ime ka Ekalesia." Epeso 4:23,21,32. ila keia ano ua, hoikeike ia mai ka uli o ka Ekalcsia ia Kristo elike me :a pili ana o ka wahine i ke kane poioi. A oiai o ke kane ponoi, aole hoi i kekahi kanaka e aku, ke poo o ka vahine, nolaila o Kristo iho no, a aole loi o 9iekahi mea e aku, oia ko Poo > ka Ekalesia. ;. Nolaila, ina paha o kekahi'kane e .lelo niai e komo oia mawaeua o ke :anemare ame kana wahine, a oia ke amailio aku i ua wahine la i na maīao o ke kanemare iloko o ka oiaio iine ka pono, heaha la ka hana a ka vahine e noho pono ana e hana mai ū' Ua maopopo no i ka ]>oe apau • ole oia e ae ana i keia komoliewa, a lioole koke no oia ia mea. lua hoi i kekahi kane e olelo ana no ia mea īookahi, e komo oia ma ko ke kanenare aoao, a ua ae ka wahiue, a ua awe maoli mai oia i keia kane ma ka nakalua o kana kanemare, a na leeia .ane e hoike aku i .na manao o ke eanemaie ma ka manaoio ame ka poio, alaila heaha iho la ke ano oia, aole inei he kipi ia i kana kanemare, haule ; >ia mai kana mau hoohiki mare, a moeolohe aku hoi oia me kekahi kane ikoa? Ua maopopo i ka poe apau, ua ike no ia uie ka hoopunipuni ame ka īaumia. Ke olelo nei ka hihopa o Koma, a ke <!eio pu nei no hoi ka Ekak;sia Eoma, •ia ko poo o kela Ekaleaia. O keia uui olelo a Kailiuela Gibbon he hoike awa loa ia no keia mea: " Penei ka olelo a ka Ahakuka m:t ■'ololena (1439), a malaila pu ae uo ,oi na lJiho{>a o Helena ame na Kkaesia Latina, ' Ke lioakaka nei makou i ke kahuna kiekie o Roma oia ke pani > Pctero ]>o;naikai, ke 'lii o na Apoekolo, a o ko Kriato ho])e oiaio, ke oo o ka Ekalcsia holookoa, ka maua a o ke kaliuna lapaau o na Kiistino apau; a ke hoike nei makou, iaia vale 110, ma kahi o Pctcro pomaikai, i •aawiia e lesu Kristo ko kakou lloola, a mana piha e luinai, e hoomalu, a e oo[)onopono i ka Ekaleaia apuni kq ao. "Ma keia wahi ua kapaia alui ka "o]>e o ia ko Kristo hopo oiaio, a 1 •e ]>ani hakahaka no Kristo ma. keia i'.])iini olalo ma keia hakoko o ka Ealesia; o ia hoi, o ka pope oia ka 00 o ko kakou Hoola, a e hoike ana i Cona mau makemake iloko o ka oiaio me ka ]>ono." "Ka Hoike Mauaoio > ko Kakou mau Makua," na aoao ' 34, lōō. X:i ka Aiiakuka o Kalecc<lorie, A. D. •31, i kapa v riiua aku i ka bihopa o i'oma nia ke ano ' 1 Ile poo, a nana hoi ie niau lala īhakou." Ma keia ke olelo nei ka Ekalesia !onia oia ka wahine hoopalau a Kristo. \e olelo nei no hoi oia no ka wahine tarc a Kristo. Eia no nae ka men piki, ua ae aku oia i kekahi kane koa ma ke.ano he lio])c no kana kaneiare, ma ke ano lie mea i pani ia aku •o ka hoopiha ana i ka makalua o Cristo, i kane ia nana, e noho ana ma ahi o kana kanemare oiai Oia e kaavale ana, no ke kamailio ana'aku iaia Kona mau manao iloko o ka manaoio • me ka pono. Aole wale ua lawe mai ia i kekahi mea okoa aku ma k|i ma.alua o kana kanemare, aka ua haaieo ao oia me ka hunahuna ole ilio, a uahaua laula ae lioi, o ia ke ix>okela > ka hoike oiaio, ka pono ame ka- maeuae. Ea, heaha hou aleu ua hoilie o .a hoopunipuni, ka haule, ka paumaele ime ka lepo o ka Ekalesia ,elike me ieia e hoikeia uei ma kana kaena ho? Aole anei keia he mau hoike •iha o ka haule, ka waiwai'ole'ma ka .iea uhane, ka hauhili maoli o na loiīa maemae o ka wahine mare? '' Ma kau olelo e hoaponoia ai oe," \ahi a ka Palapala Hemolele, aole aei pela iho la ka Ekaleaia o Roma i <eia wa? Na keia inau olelo a kakou ike ae nei i hoike mai i kona kulana laule, aole na kekalii mea e aku a •nemi paha o ia Ekalesia. Ua ae aku'. »ia i kekahi kanaka e noho mai ina ea makahm o kana Kanemare. Ua .uahaua ae oia i ke ao holookoa. me :a haaheo he hana ia e hoike ana i ona oiaio, i kona ano maikai, ame ;ona maemae; a ke koi mai nei .oiā e lahai aku ke. ao holookoa māhope ona, 1 pela iho la lakou e lilo ai i poe oiaio/ uio maikai a inaemae. Aole anei o <eia mau inea apau, he hoike ana iā o ia "Ipuka la o ke Akua" ua hoololi a a i "Ipuka o ka Hookahuli?"' O :a haaheo ana o kekahi ,mea i mao>opo kona inoekolohe a hookamakama •io kana mau haiia a olelo mai o ia .vale uo ke alahele e loaa ai ka pono, lole ia he mea okoa aku, aka o ka neahuna no ia o ka ])ono ole. O keia 'ho la ke kulana o ka Ekalesia o Roma x nana maoli no i hoike mai. Aole no uae malaila iho la no a pau; ia kii hou aku n*> oia i kekahi poo jkoa akiī: " ua meokolohe aku oia me

na alii o ka honua nei." Maniuli o kona lawe ana mai i kekahi kan,7ka okoa aku ma ka raafwilua o kana ka.iiemare, ua haalele aku ka Uhane ke Akua jiaia; a mamuli o ka haalole ana o ka Uhane iaia; ua huli aku Ia oia i Ka | mana o ka homua neh Mahope o kona haalele ana aku i ka poli pumehana o j ka Haku, ua huli aku la oia i ka j'oli Io ke kanaka. Mahope o kona hnki jana inai iaia mai ke aupuni lani, uu hoohui aku la oia iaia iho me na *upuni o ka honua nei. Me kela hilahila i kona nanl iho, kona waiwai ma ke silika, ke gula, ame na pohaku inakama-e, a e paa ana hoi ma kona lima i ka makana wnlwai loa e haawi aku ai i kekahi huapala e hopu mai ana; a i ka hope loa, ua hookoia iho la kona makemakey e loaa mai ke aloha ia e ko ka hoi\ua nei ma o Konokanetine la; la wa. o ua Ekalesia paumiaele la, liana iho la oia he hoohui paumaele me ke aupuni paumaele oka honua nei. . ' Pela iho la ka wahine Virigina, Ua mea i hoopalau ia me Kristo, ka wahine hoi i mare ia iloko o ke apo o ka maemae ame ka hemolele liie ia ka mea i aloha oiaio, mana a maemae; ka wahine hoi i ike i ka hauoli o ko ke Akua aloha, i uhaki ai i kana hoo - hiki hoopalau, wawa.hi hoi 1 kona berlta mare, a lilo mai i wahlne hooKamakama e haaheo ana, a o ke ano iho la no ia o ka hookahuli. I kulike ai me keia mau mea, o ka kako« mea e iKe hou aku ai no ua wahine la, o ia keia: "A ike akii la he wahine e noho ana inaluna o ka holoholona uia, paapu ī' na inoa o ke kuamuamu ehiku o na poo a ho umi pepeiao. Ua'aoaanuia iea wahine i ka lole poni amo ;:a ma, ua hoonaniia e ke gula ame ka pohaku makai ame na momi; he kiaha gula ma ,kona lima, ua piha i na me-a hoopailua, ame na mea paumaele o Kona moekolohe ana; a ua palapala ia ka inoa ma kona lae, Ka Meahuna, Bal)ulona Nui, Ka Makuahine o. na Waliine Hookamakama .ame. na Mea Hoopailua o ka Honua. A ike aku la i ua waliine la ua 011 a i ke koko o ka poe haiiiuie ame t ke koko ō ka poe hoike a«u ia lesu." Hoik. 17:3-6. 1.-mea: e loaa ai ia kakou kekahi hoike maikai loa, niawahō ae o ka liaibala, e hoike ana o- keia Ba;juiona o 'olelo ia nei o Roiva no. ia, ke hoiko 'hei koia makapeni i na oleio a kekahi o na' loea o ka Ekalesia o Roma, ola no o Ka<linela'Gibbon/ Penei kana i oielo ai: "O 'Ealnilona,.' mailaila i kakau aku ai o Peterq i kana Episetole mlua, ua lokalii like 'u» :oea wehewehe manao, lloolō Pbpo ame Kakolika, ua pili no ia ia Ro.-:ia."—"Ka Manaoio o ko Kakou mau Makua, aoao 131. . Eia hou hoi keia hoike mal kekalu o na~M'akua o ka kalesia lionia, oia 0 Rev. Joseph Fau divßruno, Ke l'oo Nui o ka ahahui,Pious Society of Missions: "Aole loa kekahi mua e hoohewahewa ana i ka ioane Hemoleie e| kuhikuhi ana iloko'- f o ka Apoculypse (Ka Buke o Hoikeaim) e pili ana no Babulona. Ma ka o ka Episetole- mua a Pctoro, nia loaa mai ia kakou keia mau olelo: "Ke.aloha aku nei ka poo i wae piv : ia me ou kou nia Babulona noi; a o ka'u Keiki iioi o Mareko." (E nana ; I Peteio : 1 -i), a ma keia ua hiki no ke olelo ia o Ka huaolelo Habulona, o.'Homu no ia; he niea oiaio no hoi āble loa he wahi iloko o ka okoa ae, o hoike ana ua hoea aku o Petero a 1 ole o Mareko J3abuiona Ka hiko iloko o Asia? :āfi<aole loa hoi ke-! kahi ineakakau,moolelp oJ<a.wa i haia j 1 hoike mai u-- kakau ia keia.Episetolc mai kela Babulona o ka wa i liala, a li ole ua loaa hoi he hoomaopopo ana pela i leekahi mea, he okl īoa no. Ua hooyaa ia nae iloko o ka mooielo a Eusebio (Eusebius), Buke 2, Mokuna 15, ua hoike o Papia, he haumana na Petero Hemolele, ,ka ; ha'i euanelio a hoaloha boi o Polekalapa lleinolele, ua kapa iho o Petero, ma'kana Episeto;e mua i kakau ai ; ma Honta, ia Koma iho o Babiilona ia. .0 keia'mea hookahi no hoi ka īei'ome IlHmolele i noiko ai ma kana buke e jii!i -ana i 'Na Kanaka Kaulana ' iaia i hoakaka al no lViareko.' i\a Mauaoio Kakolika, ii»a na aoao 823, 324. Nolaila, i ka maopppo ana ae la ia kakou o keia Babulona o Eoui!t ia, a „oiai he Ekalesia ia—he A<aMne—;ca i kapaia aku o Babu)ona, nolaila, me ka ewaewa ole o ka Ekaiesia no īa o Roma e 'kapaia nei o "r;a;m:ona Ka Makuahine." MŌKUNA XIV. • KA EUANELIO KAAKOLU: lIEAIIA LA 1A E' PILI ANA.NO NA WAĪIINE HOOKAMAKAMA'? Ua oluolu loa no ke Akua e hoola aku ia Babulona inai kona mau palapu mai, aka aole oia i ae'e hoola ia oia. ī ke au o ka hooponopono liou .ua 'hoouua aku 110 ke A!viia j ka ;au oliva no ua Ekalesia la, a ina ia ano i e hoola ia ai oia; aka aole ua Ekaleaia la i apo mai; nolaila ua waiho aku no ke Akua iaia. o hana a'ku ia elike me kana i manao ai. ī ke au o ka Hooponopono Hou ua hoouna hou mai la ke Akua i l<a»a Euanelio, me ka mana pu, i na kahaka. I kela manawa o na kanaKa a}>au, koe iie-poe kakaikalii i kauliilii o ka "Ekalesia iloko o*-ka waonahele," aia la,kou ~m$ Bauu:ona, olal aia na lahuikanaka apau o ia mdnawa malalo o ka malu o Komu. Ua kini a lau ka poe i loāa ka'EuaneKo, a e liele ana iloko o ka. hou i hoholaia mai'""ia in'anawa. A' ia oiai o ke loa ia mailoko mai o ka pouli, he mau keehina oKoa ae no kekahi e loaa aku ka piha ana 0 ka Euanēlio; he maiamaiama kekaāi e kau ana mamua e hiki ai ke alakai ia. '' .• Maanei hooiiiaka hou no Ka moolelo e hoike h.ou: Ile nui o lakou i puKa ' UiailQko inai, o ka pouli, a :awe ae fa j 1 ke keehina m'ua loa iloko o ka mala | ,malama o ka Eu'anelio, i ::u iho nuilaila, oiai ua pono iho la 110 īa ia laKou; 1 ua manao iho la lakou na !awa lakou i ka waiwai lani, nolaila laKou ( mea e makemake liou aku ai. A o ka j hopena ma- ia inea, uā hoouiana ae :a j lakou e keikei ma na moa i loaa la lakou, hapai memeue ; a'e la ia .laKoui maluna o ka lakou loaa, « noomaKa aku la e hookaawale. ~ A oial lie me= pono e nee mau aku ka Euanelio imua, | i mea e mahuahua mau ai ka malamalama ahiki i kona la f. ai no,laila, o ka poe hoomau n;:a i Ka nee ana inma iloko o ka malainalania Euanelio e nee la i.mua, ua heokaawalo ne la lakou ia lakou iho mai ka poe i ku mamua, a hoomau aleu la, lakou i ka nee ana imua. i (Aole i pau.)