Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIII, Number 14, 2 April 1915 — LOIHI NA LA O KA HOOIKAIKA ANA POHO WALE NAE NA MANAOLANA NO KE OLA O NA LUINA [ARTICLE]

LOIHI NA LA O KA HOOIKAIKA ANA POHO WALE NAE NA MANAOLANA NO KE OLA O NA LUINA

Oiai e hoomaamaa ana ma lvd- , leihiaka o ka Poaha, o ka pule aku noi i hala, i halawai ae al ka mokuluu F 4 o ka oihana kaua o Amerika ma Honolulu nei me ka ulia poiuo, maimili o k-a lioloai'a ana jlot<o o ke kai, me ka make pu ana o kona mau luiua he iwakalna-kumamakahl iloko o ka opu o ka moana. 0 keia ka ulia-mwii ?oa .i ike.ia ma ka moolelo o na mokuluu o ke aupuni j o Amenka, a o ka ulia poino hookahl' no hoi, nana i hoopioloke ae i l<a 1100- i noo o na kaukani o ko Honolulu ne: poe, e ake ana e lohe t ka hopena o kela mokuluu ame ka poe apau maluna ena. lle mea maa no i na mokuluu eha e hooluln nei maloko o «e awa, ka holo hoomaamaa ana mawaho ae nei o ka nuku o ke awa i kela ame keia inanawa, a ma ke-kakahiaka o kela Poaha, \ia haalele like ifio la ua mau mokuliiu nei i ko lakou mau wahi, ma ka hapaha i hala o ka hora eiwa, a iloko o ka hapalua hora o ko lakou luu ana ilok« o ke kai, a aea hou mai iluna, i huli hoi mai ai he ekolu mau mokuluu, a koe aku ko lakou ha, me ka miopopo ole o ka pilikia i loaa iaia. Hoomaka ka Huli Ana 1 ka wa i hoomaopopo ia ai, ua loaa kekahi uiia poino i ka- mokuluu F-4, wamuli o kona huli hoi old mai iloko

o ke awa, o ka wa iā i hoouna ia aku ai o na waapa mokuahi iwaho o ka i iiuku o ke awa no ka nana ana ina palia lie hoailoua kekahi e ike ia aku j ana o ka mokuluu. j O ka mea i ike ia i ka lana iluna o ka ilikai, o ia no ka aila, e huai mau | ae ana mailoko mai o ka hohonu o ka I moana, no lea manao ia, aia ka mol.ku nalQwa\e wahi e kokoke ' ana i ka ailā .lana iluna; o ke kai, ua hdouna hou ia aku la he mau moku nunui, me ke kaualako ana i na kaulaliao nunui ame na kaula liilii iloko o j ke kai, ina paha ia he mea e maopopo i pono ai ka waiho mai o, kela moku malāila. Mai kela auwinā la mai ka hooikaika aua ahiki wale i ke aumoe aha ma ka l po iho ,aole he mea inaopopo i ike ia, J no ka loaa o ka mokuluu. Ua hoopioloke ia ka manao o na meaapau no ka loaa ole ana o kela moku, aia hoi na manao hopo!iopo, no lea poing o ka poe apau maluna o kela moku, ina no ka hiki ole ke hoolana koke ia ua moku nei. Ma ke kakahiaka ae o ka Poalima, ua lioao hou ia ka huli ana i ka mokuluu, me ke poho wale o na manaolana, ua hele hoi na uwapo a pohai i nal kane, na wahine ame na kamalii, e | kakali ana me na manao pilihua, no I ka lohe aku i ka hopena o na hooika-J

ika ana a na moku, i hoouna ia ai no ka hnli i ka mokuluu poino. Iwaena o ta poe makaikai, ma na uwapo, he mau wahvne kekahi na na kanaka oluna o keH mokuluu, me ka hoomāawanui lakou i uumi ai i na waimaka, me ke kau aku o na manaolana, e lawe ia mai ana he nuhou hoohauoli, no ka palekana ana o ke ola 0 ka lakou mau mea aloha. , Na Manao Koho i ke Kumu Poino Ma na manao koho wale o kekahi poe, no ke kumu i loaa ai kela mokuluu, a i make ma'uwale ai hoi kona mau kanaka he īwakalnakumamakahi, mamuli no ia o ka poino ana o kekahi o kona mau mikini ho.jhana; a o kela aila o ka ike ia ana i ka lana iluna o ka ilikai, i pauma ia ae ia e na kanaka o iiela moku, i wahi e māma ae ai'ka moku, alaila hiki ke ' lana iluna, a- i ole; no ka haawi ana mai paha ia i kekahi hoailona, i wahi e ike ia aku ai kahi i waiho ai o ua mokuluu nei. —. - Aole nae he mea hookahi i ike maoli 1 ke kumu oiaio o kela poino, no ka mea aole he luina maluna o kela moku i ola mai, e hoike mai ai la hoi i ke kumu nni o ka holoai 'a ana o ko lakou moku iloko o kia opu o ka honua. Hoomaa ia na Hooikaika Ana No na hora lehulehu ma kela Poa-

lima, i hooikaika ai na moku kolo, i ko kaualako ana i na k«nlahao iloko o ka moana, a ma ka auw\na la, i pahola ae ai he lono hohauoli no ka loaa ana o kahi oiaio i waiho ai ka mokuluu F-4, ma kahi no ia he ekolu haneri kapuai ka No kela manaoio loa, ua loaa ua mokuluu nei,. a e holana ia ae. ana ia i ka manawa pokole, i hoike ia ae ai ka lono hauoli i na wahine a na kanaka oluna o kela moku, a imua hoi o ka lehuNahu, o ka mea apiki ae,' mahope iho o kekahi mau hooikaika atoa, eia ka ua kuhihewa kela mau manao wale ana mamua. _ - Me kela manāo paa, ua loaa ka ;.mokuluu, a ua paa hoi i nā kaulahao o ka hoohihia ia ana, i hoomaka.ai na moku kolo e huki me *a ikaika'apau, ua'lilo nae ka paa 'o na kulahao i mea ole, ua pau i ka mokumoku, akahi no a maopopo, aole o ka mokuluu ka mea i paa i na kaulahao, aka o na puko'a nunui ilokp o ka hohonu o ka moana. Hiki 010 ke Lun ia Mamuli o ka hohōu loa o kela wahi 0 ka manao ia ana aia malaila kahi 1 waiho ai o ka mokuluu, ua kanalua loa ka poe luu, i ka maiina ana i ko lakou mau ola, no ka mea aole loa he kanaka i luu ma kahi o ka ekolu ha'nen kapuai ka hohomi, ina nei no ka hulei ia mai a kahl papa'u, he hana

maalahi loa na.kekaM o lakou, ka luu ana ilalo, a nana i faa alahele apau >3, hiki ai ke hoolana ia ka moku ilUna me ka m'aalahi. Ua nui na hooikaika ana mai ke fto mai ahiki faale i ke ao ana ae ma kekahi la mai, aole no he mea e hoopau mai ana i nā manao nauki o ka lehulehu, a no ka loihi loa o ka waihd ana o ka mokuluu iloko o ke kai, ua h(fopau okoa ia na manaolana, no ka pale-' kana o ke ola o ka poe iloko o kela moku. Ma ka Poaono, mai ke kakahiaka mai ahiki i ka poeleele ana, aole. no he maopopo iki no ka loaa pololei o ka .mokuluu. poino, .a no ka hiki paha ke' hoolana ia, a mamuli o ka loihi loa o ka waiho ana o kela moku iloko o ka. hohonu o ka moana, ua hoopau loa ia na manaolana, no ka hoopakele ia o ke ola o kekahi o kona mau kanaka. Huki ia he Heleuma Huna Oka mea'i manao kuhihewa iarai, o ka mokuluu, ua hoopau ia na pohihihi ma ke kakahiaka o ka la Sabati nei, eia ka he hdeuma nui, ua huki ia ae ia iluna, mai ka hohonu mai o elua haneri kapuai a oi. Ma ka manawa o ka huki ia aaa ae o kela heleuma nui iluna ahiki i kekahi wahi iloko o ka moana, ua hoo-

kuu ia ka haole luu iloko o ke Rai, no j

a. na lioike mai kona mau ano apau, i ke kuio maoli o kona kaumaha. Nui na Manao Pioloke Tloko o na la apau e hoao ia ana, ka huli nna i ka moku poluo, a e hoao pu ia aJia lioi ka hoolaua ana ae iaia iluna o ka ilikai, e piha mau ana ns uwapo i na kanako, a ma ke Saliati aku la i hala, o ka helu ekahi paha i? o na la i hele ai na -wahi like o na kapakai a leliaii i na kanaka o na la hui like ole, e kakali aku ana o kr> lohe i k-a mea hou i pili 5 ka moku J)ilikia, a pela hoi me ke ola o nn luina. Mai na!hora mai o ke kakahiaka a hiki wale i ke ahiahi ana, e hi-o mai' .ana na kanaka, mai kekahj wahi a i aia hoi maluna o ka helehelena o kela ame keia na hoike oiaio o leo lakou ake.nni lōa e ike i ka hopena o na hana hoopakele ma ka aoao o kn poe ola. '•No ka. hiki ole i ka waliine a kekah^ 0 ua aliimoku ke noho hou iho maanei 'nei, e auamo i na eliaeha i kau ak;i maluna ona, no kaha kane, i haalek mai ai oiā ia Honolulu nei no ma ka Poalua aku la i hala, oiai hr mea menemene iaia ka ike ana akj 1 ke kino make, i ka wa e huki ia ac ai iwaho mailoko mai o ka opu o kn mokuluu. j Na Kanaka Luu Makau Ole j . No ka pono o ka poe poino, a no ke I ake ana no hoi e ike maopopo ia kah : i waiho ai o ka mokuluu, he elua mau haole i mauna ae i .ko laua mau ol." ma, ka luu jnaoli ana mc ko laua ma\i k»na luu iloko o ke kai. Iloko o ka la mua lpa o ko.laua lup ; ana, he hookalii i hoea aku .ma kahi o ka hookahi haneri me kanawalu-kumā 'malima kapuai ka liohonu, a ua. aneane oia e poino, ma kona manawa i huki ' hou ia ae ai iluna... .... , O ka lua, ibo hoi o na haole, oia ks mea i luu i ,ka.,|)ih.a. apa. iaia c na kapuai he hookahi.lia.nari me kana-iwa-kumamaono, a pia pu. kekahi i aneane e poino. . . • , _ . v ~ I Hunakele ia Kela Pilikia . . ..; T kinohi, ua hoao>ria aliikoa ame ka poe apau i hoolimalima ia'e hatia ana no ka oihana kaua rivoßna, e h«na i nr. mea e pili ana i ke piholo- ana o kela mokuluu, me ko lakou manao, e hiki ana no ke loaa kona wahi i piholo ai ua hiki ole nae, oiai e lawe ia ana ka nuhou, mfe he makani la, mai kekahi walii a i kekahi. . Ma ka olelo ia, o ka hoomaemae koke ia ana iho nei no ia o kela mokuluu malalo/ae nefc ō. Puuloa, fie like ole naf na mea o :ke J kamailio ia ana ae, mr ka olelo a kekahi poe, ua kapili ia he papaa liao hou ma kekahi wahi i po ino, a ma ka olele- hoi a kekahi poe ,ma kona ēnekini kahi i hana hou ia ai: a i ka wa o ka loaa ana o ka poino, ua nui na koh6kdlfof wale āna n6 rf ke kūmu o ka. pilikia. No ka pono nae o na ohana lehnlehti o kela poe i pau i ka make maluiia o ka,.mokuluu, • eia koonei poe ke manaeaku nei, e hanā mai ana ka ahaolelo lahui i kekahi mau haawina hoomau no lakou ma keia mua iho. ♦ » Ma ka hoolohe ia ana o ka manao o ka lehulehu no ka noonoo ana i na kii onioni ma ka auwina la Sabati, iloko 0 ke komite o ke.aha senate, he nui ka poe oloko o na hoomana i waiho mai 1 ka lakou maii ku-e ana, ma ka po o ka Poalua akii nei i hala.