Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIII, Number 18, 30 April 1915 — NA HOME HAWAII [ARTICLE]

NA HOME HAWAII

Imua o oukou e kuu lehulehu (lahui), n:hi ka hikina a !<a la ma Kunuikahi nia llawaii, a kilohi nowolo hele ao hoi a ka welona a ka la ī llaohao nia Lehua:—Kia hou 110 au la iniua o oukou! līealia la' Kilonl wale ae lioi nialuna. . E oluoiu liei e kuu lalmi oiwi o !v>. uiai ina ko kakou n:au ipuka, a o nana mai hoi ine na maka oluolu o ko al< "ia i ]>iha īne'na haawina niakaiuao o ka ine ka mauao makee ao \a kooki]ia ana mai, a oia ao la ko kooniiiKuia a kakou e hele akn ana e lufu lima pu ine kakou nia na homo, oia o Na llome llawaii. ■ Ma ua wahi auanoi hoi apau a Ko kepniinana inaikai, Na llome llawaii e kiei, halo, kipa, wohe i ka papale, kuuou, liaawi i ko aloha a uoi e kuka me oe e oluolu hoi e hookipa aku nia ka mmi hookipa o kou hale (pmiw-ai), a • ina no ma kaliua, na pipa, ala ame na ala loa, e ike a. e healiea mai uo iaia e ku iinua ou, a i ole o kakou, lolie i kona manao ana i makemake ai, nau, na'u, na ia noi ame ia la e malan a a e liana ai, a o;a keia: I Ilula no na Homo Hawali O ka huaolelo koikoi n kela*ann? koia kalain.anao, oia no o lloino, i ka *' ehewehe ana i ka nianao o ka luinliome, uia na ivoa manli n kakou e ike nei mo ke kii ole aku i na wohewehe a kalii poe o ke ao nei, ma na huko. al a me na mea maopopo kakou o ike nei, e laā ponei: () ka inaiiao ana o kalii lolmloliu e iiana. aku i ka huaolelo liomo, ma « ko lakou *ki:ai ana a loaa na apain: aina me ka 01010 ilio ua llome, 'he lieniahema ia, aka, ua oiaio ke olelo: Mī-> kahi «-->helo o kp Imaololo Homo: a ina o liooku ia na liale nialnna o ia inau wahi" a mau wahi ]»aha, me na .liana apau i pili ilaila, aaio na hal • alaila o ka loaa ana ia o ka manao o ka huaolelo Home. lle wahi na kela auie koia, i nanao ai, malaila e noīio ai, hialnoe .ai, o ala ae ai, e inii a e noonoo ai i na '"r ; v i i>ili i keia ola honua ana, oia hoi; i hana e loaa ai kalii hai»aunii, a i ole ia. i oihana palia. T wahi nou o uln ai iloko o ka nohona lako e oluolu •:vi ka nolio ana; i walii nou e nolio a. me ka malu a e ohana aku ai ])iili«, i v.ahi no'i o aua in mai ai e walro, I.'ou pnn, kupono e lilo ai oe i kiimu j hoohalike maikai na waho, a e lilo ai lioi kou jnoolelo i moa nui loa o liooniniiao .ia ai, e lioao ia mai ai e lioohalike ia, ame na mo.a ho liui walo. • Aole i kana aku na mea lie nui wa*'i e pono ai ke hoomaikoike inau- ia na niea o lioomohala ia ai ka noonoo ma luna o koia huaolelo Ilonie, a lio niea ])ono no e wehewohe niau ia ka manao o keia huaololo. Nolaila, elike mo ka hnea ana mal o ka liuaololo Uonie niailuna inal •. aina amo liale i hooku i:v ilio. peln no lioi i lilo ai ke knne ame kana wahine i Honie, ]ienei:

I ka imna nna i ka hnnn n ko l<ako-» M.'ikua iloko o ka laui 1 hann ni 1 ko kanaka i kiiKihi hc hoōkahi walo ro ho knno, a ike ia il»o la ua hom>homa aolo i piha hu'i ko kano 0 lilo ai i nioa lawa i>ono, nolai'n hookino ai wnhino, i nioa p laiva pono a <' piha kn'i lioi ko Uano o kohu pono >ii lia huaololo llomo, olike nie ;<a nolio, nioe, a!u a ulu ana o ke koiki iloko o l<a- nuikuahinp, oi'ū oifi e hopo iin'a, pola o kolui iiono ai ka huaole!!> Ilnme i ko kanaka amo. ka wahino 1 lilo i liookahi, olike nio ka aina anio ka h'ale i lilo ai i īfolllo.

Nolailn, e hoihoi ao qu i ka'u hahi' ana inaluna o ke poo nianao i ol«lo la "(7. oia 'hoi Na lloine līawaii, i niln hoi no na Honie a kakuu, pehoa ia i ko 011 kou nnuiao ?

0 ka manao nni no o leoia, i nioa hoala, hooneu, p:\ipai o hooulu' niau ao i ko kakon 11001100, e hoo:!<aii<a e hanai mo ka makoe kulo me ka iiui inii o oili mai na ]ni)apula irawaii mai nr> Mome pakalii mai n lakon apuni ko lakou j:ieaina aloha, kalii a ko kakou makua aloha iloko\ o ka lani hnonlu ai ia kakou i laJiui kanaka iloko o ko ao nei, e o nei, &a Lahui Kauaka Hawi:i Eia ka rnla a '11 i makomake ai.no na Honie līawaii 0 kakou: Akahi, E lilo ke kaiie i nioa inakoo a aloha Oiaio i kana wahiye, 0 inalama iriau ana lioi'i kona kulana

a pela- hoi ine ka wahine ma ia moali hopkalii, i.na ana ).ola, hihlu au.;nei a holomua hoi no ka i.i.wiawa o 20 makahiki 111 £- keia nma aki'i, Elua, Fv hooikaika ma» ;<e kano c* rmkft mau iwaho 1110 ko, ahonui, ma kau hana iho h ma kp ha'J palia, inr ka manao lioo])ono, iini a pilWi makee no k'oii pono iho ma ka noho Homo ana me kau wahine ame kau inau koiki, a ]iela hoi i ko ha'i (na haku) hana, a ma ia inoali pu hoi ka wahine e hana mai ai. oiai.oia ma kie ano, hi» makuahino a he mea man-a maloko o ka Home (hale), c "hana a:;Vi, a e sioo ]ionopoiiQ, ana me ka naniiao i pj-„ r . "'e na mak" niakee r-"o ko aloha kn io no kana kane aine na keiki, o noho ana, hana ana, ai ana, a liolo paT;n, 1110 koia noonoo mau e honikaika lo 1 0 hoalo ae i ka nohona j»ilifie a lopa a ka hune an]c ka nele, i e nianaoh'ina ana lioi 110 20 inakahiki ma koia unm 0 nee mai nei, o ulu ae ana oe a 111:«. au. ro e hoomaikai iho :a oe-nl i,«i alahele au i hnna ai. - j Ekolu, Nou ame ha keik! 0 :;a 1" i hikiinua keiki e nai»n <al, oia uo na niakua, a oiai o lai»a no ka miin loa e ana, i ka le-m īke 0 nkeiki, ;j, ua lilo 110 hoi iin nakna 111« he luike mooloh» la: na Ihī.ou e heluhelii ano mau' mai ana i n:i .va apau. a i ha haua fwaewa na mai 11-1 nim' na loina ae o k<i ] ono, iin au e -ka m'lk m o ka ai im ia ;; „n keiki e kioe mai ai a »ianai ae tn i'ka 1010 i mea hoomanau «•iaū na ukou a.ia lakou i ulu ae ai a ku ma kou wahi, e ike aku ana oe a pulwa iho, o ka hana hen-ihema an i lawelawe ai 0' ka wa i hala me ka matyio ole e apo ia ana e ke keiki, eia ka ' ua lrxia. nolaila o kau hana keia e Ku ] m'nkiiakāue e kokua ma na ano apau 1 ka makuahine o ka Home, oiāi ola » j ku ana imua.o ka olun inau lei (keiki) alphp 1 n a wa apau, ma ke nn«,' he knmnkulā 110 na keiki ma ka Hopie, ."'i ka P"" 10 110 « » 0 aku ai kakou 1 na mahele e pono ai ke ola a'na 0 ke

ilii!ut i) !>■> :u> in'i. i>i:i ln.i: 1,, ō : Uf»u k;i iUi' i Ko KmUoii :i1(»1..t 1:: I: (»n, n*il<ro i.i 1.->K<»u, li<MnaM:nv;i:: • īio lakou, piuiaho <>!<> io lakou, li.mm,., ika no lakoii, ]>-.il:im:i ia 1;»k«nt. ;il;nl o ia uiaii ano anaiu'i o l.ai.ou p :l n kna, o Ka niana liooiiln, lieol.i'ni im auanoi ia i k;v lnnaikehala o l.<> k<>i!.i c aloln i kona i|iakiiakan<' ;imi ( . kona iiiakiialiino, a ]>e1« lioi i k;i i:<(lk>ii;i llonio o kona niau niakna. Klia, Na nioa a Uak<m ua maknn .• lwuiai mau aku ai i na kriki iualol-n o ka Uonie:

1. 10 nialania uia<t i ko kakaliiak.-. ka pulo oliana ana, n ]»o'a lioi i • aliiahi amo na ai aiia, o liaawi :r. . ka HKikiiahino i niau inool<>lo ]ioko|>ok ■> i na ahiahi »|>au i lialawai oli> i.i r. na moa koakon, a iloko o *.» in;m ii' 01010 o loaa koia niau am»;

110 inoolHo o ki]»aT'a ;>na i l<a |<u n wai o Uo l<oiki o īnnlio i kalolia. ti<' inoololo o hoala ana i kn iini o ki' ' ■?ki o lilo i knnaka •» Wiilūne n!i.iu:n> loa, lto iiioololo o lioala :nia i Km nni o ko keiki o lilo i moa makoo i I .i hoopono, a o inaina lioi i ua l\ua :uw hiv a k:i h<Miiali<Miia a ka howa. Ilf innnl<>lo o lioaln nna i ka iini o ko i - iki o hooninnawaniii i ka nolo a io liiino iii<> koia inaiiao ?>a:i o ho'iikan i aiia a liiki i ka lanakila ana iiialun i o ka nolo, <iia lioi, liapai i ka hana nn' k:i lioopono. liaahna. akahai, siol<» n ka Hini-io hnakoi ;t hookolakola o I.<• ano hoikoiko.

Ho nioololo i |»ili i k<\ano o ka ln»<> niakanlii ana i na moa liilii 1110 U:ai i>akiko nn:i in<> ka nnna ir in ann nonnia. o ili nku ai i nn iiinkaliiki >' , 20 a oi aku. o n'o akn ana o hoaln mau ii i na 1 nnako, a o knai nna i na mnhi'lo o nn uia'iiko i hookau ia iK\ maholo imha amo r.a hana ano nni 0 1;u noi •a o a'o pu aku iko koiki i koia n::m moa nui: Ke aloha oinio i ka niakun; ko aln'm oiaio i ka llomo: ko alolin oiaio i kn aina; ko aloha o>iio i ko Akna. 1 moa o hiki ai i na koiki n knkon ko knkoo i na ir ihol< > i 01010 ia, o a'o aku i koia iiianao hoi'o: 10 lilo okoa na koiki i poo ho<iik-'iika iiihii <» imi ko i nn la apnu o ko oukou ola ana nio ka hooinakanlii <l;iln, o kau nnlo M' *i i ka ln walo o ko nno uln ai, oiai ua uinonopo loa ia kakou i keia wa, o ko <lal'\ wnlo no ka ni«>:i nnra o kail ni i knhi lahui nin ko nlaholo o uln ai ia lahui ino ko kuokni loa, n o ko kimiu niana hooknhi l»"i a'n o ike noi nia ua ninnu pilr kalal auinini i myii ko ao noi. O koia iho la kau mn:i wnlii r-• ■ J 1 loaa i koia w« no na Honio llawaii a. kakou niai koia wa •alui. a ho moa pono hoi i na niakunliiuo n nn Hoin<> llawaii :i]iuni ko TiM-iforo o iko mal .boi i koia a pola pu hoi nio ua makii.i ka n o. Mo no o Solonion Haiiohano amo mi koiki kilnu a <nvala Inin o • n hoku knnholo k« " Nup.opa Kuokoa" o ko Toritoro o llawaii, kn'u kuiion hoo maikai nnn. Sf)M)M()N K. K.U7MLI, llnlo Mana llooko, A|iorila 22„ 101.1.