Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIII, Number 19, 7 May 1915 — KIPA MAI NA HOA HANOHANO OLOKO O KA AHAOLELO LAHUI NO HAWAII NEI HELE MAKAIKAI MA NA KULA LEHULEHU O KE KULANAKAUHALE NEI, A IKE MAKA I NA HAUMANA O NA LAHUI LIKE OLE ME KA PIHA HAUOLI [ARTICLE+ILLUSTRATION]

KIPA MAI NA HOA HANOHANO OLOKO O KA AHAOLELO LAHUI NO HAWAII NEI

HELE MAKAIKAI MA NA KULA LEHULEHU O KE KULANAKAUHALE NEI, A IKE MAKA I NA HAUMANA O NA LAHUI LIKE OLE ME KA PIHA HAUOLI

Ma ke kipa ana mai a ka mokuahi Siōrra no keia awa, ma ko kakahiaka o ka Poakuhi aku la i hala, i hoea nuii ai na senatoa, na lunainakaainana ame ko lakou inau ohana, o ka Ahaolelo Lahui o Ainerika no Ilonolulu nei, nia Ke ano he mau nialihini ko'iko'i a hanohano na keia Teritore. Ma ka manawa i Kalewa ae ai ke SierTa mawaho ae nei o ke awa, i kau aku ai na kauka -o ī(a,cihana ola o Anuenka Huipuia, no ka nana aua i ke kulana ola kino o na ohana apau,'lio manawa pokole wale no uae ia o ka nana ia ana, ia wa i lilo mai ai ke

koena o na haiia iloko o Ka lima o na komito hookipa. Maluua o ka waapa inokuahi Makaala, ka bana puhiohe kahi i paani ai i na inelo hoohanohano i na malihini; a na ka' waapa Knlamanu II hoi i liii 'alui i ka Elele Kuhio, Meia Lane ame na lala e ae o k6 komite hookipa, me na kaikamahine opio, na lakou e hoohiwahiwa aku i na malihini me lei. o ka onoki o ke Sierra, i ho«lei ia.iiku ai na maliliini a[>au me na lei, nie ka haawi pu ia alui me ua pepa e hoaKaka a|ia i ko lakou mau kaa

aine ko lakou mau vrahi e uoho ai, he hana keia ma ka aoao o ke komite, i ole ai e hooka'ulua ia ka hoihoi ana. aku i na malihiui no ka hokele. Hehi i ka Lepo o Hawaii I ka pili ana mai o ke Sierra i ka uwapo, ua hele ouka aku nei a piha i ka poe makaikai, a oiai ua kukulu laina ia na kaa otomobile, i ka wa * iho mai ai ua malihini mailuna mai o ka mokuahi, ua lawe pololei ia aku lakou noluna o ko lakou mau kaa pnkahi i hookaawale ia, a lawe pololei loa ia aku la no ka liokele Moana muwaho o Waikiki.

Hc unū k;i uui o na senat'oa, a he kanakolu-"kumamaiwa hoi mau lunamakaainana o ka hoea a«a mai nei, a ke lini pu ia iiic ko iakou mau oihana, ua hoea aku ko lakou nui apau, nia kahi o ka liookalii haucri me ka iwa-kalua-kmnamaha. Mahalo i ka Nani o ka Paredaiso No na hora kakaniaka wale no a lakou o ka hoohala ena mauka nei o ka aina,-ua ku a mahalo maoli lakou i ka uani o ka Pare<iaiso o ka Pakipika, a he nui ka poe iwaeoa o kela mau inalihini, i hol£e okoa ae i ko lakon laki maoli o ka ike uiaka am ia Hawaii nei, ka mea a lakou-' i manao mua ole ai, aia he wjihi nani hookahi olike me keia ma ka honua nei. Mahope 0 ka hoomaha liilii ana mawaho 0 ka hokele Moana, ua hele koke no kekahi poe i ka holo kaa, me ka makaikai ana īna kekahi mau wahi 0 Honolulu nei, malalo 0 ke alakai ana a na kamaaina, aka no ka nui aku 0 lakou, ua noho 110 ma ka hokele, a Uft hoohala ma ka auau kai ana, a ma ka hoopaepae nalu ana, maluna o na waa. Hoohihi i ke Kai o Waikiki I kinohi, he kakaikahi wale no kk poe makemake i ka auaukai, a pela ka hbopaepae ana i ka nalu maluna 0 waa, ia ike ana aku nae 0 kekahi poe, he hana hauoli loa ka lioi kela, ua hele ioo, ka weliewehe ana i oa lole, a komo mai la i na lole auaukai, a iloko o ka manawa pokole, ua hple kahakai 0 Waikiki, a piha ia lakou, e kau ana kekahi poe maluna 0 na waa, a e auau, ana no hoi kekahi poe, me he mea la,

0 Uela ka manawa niua loa a lakou o ka ike ana i ka niaikai o ka auau kai ana. Mawaena nae o na malihini kane a me na wahino, o na wahine ka poe oi aku o ka piha hauoli' ma kela la, ua lilo ka pakaka nalu niatuna o na waa 1 mea hauoli loa ia la'kou, ke" hele la a he mau hora okoa a lakou o ka noho ana iloko o Ite kai, mamua o ka hoi ana e komo i ko lakou mau lole. No kekahi poe kane 7iae i kamaaina i ke leai o ko lakou walii, ua hookahaha loa ia aku lakou i ka maikai maoli o ke kai ma Waikilp, a no ia maikai, s jnanea loa ai lakou i ka auau, me ka noonoo ole ae e hele makaikai aku i ke kulanakauhale nei. Ka Aha Ike ame Hulahula Maloko o ka hal&al/i', ma ka hora ewalu o ke ahiahi ana lho, he anaiua ike ka i malama i"a ae e ke Kiaaina, ame kekahi poe ko'iko'l o ke kulanakauhale nei, mawaena o na malihini ame na kamaainaa, a ma ka hapalua hoi o ka hora eiwa, i hoomaka ia ai na j hana hulahula maloko o ka hale koa, a ua hoea i na hora o ke aumoe, akahi no a huli hoi aku ka lehulehu no ko lg.kou mau home, me ka piha me na j manao hauoli no na mea a laleou i ike! ai ma ia po. Ma ke kaliua o ka halealii, kahi i hookaawale ia no ka bana puhiohe, malaila ka bana kahi i paani ai, a he manwa nui mamua ae o ka hoea an* tnai i ka wa no ka ike ana o na kamaaina i na malihini, ua hele kela ka-

hua a piha *i na kanaka, oiair Jioi na kaa otomobile, £ hoe."\ iimw ao ana, a mamuli 'o ka makaala' o ka oiliana makai, aole he.uiau pilikia i ike i« ma kela po, koe wale.no ka nohoal.ii ann iho o ka maluhia.., . , ..i.. • >. Ua hoohiwaluwn ,ia Jca r h$ilf:al.ii me na har, iiela l>Qi..me,:»a vwij:i, a i ka naua aku, o kela / .kekah,i. o. u;i po i hoil«e mai ai o AMiola.«i llale i konn nani piha. Malaila ao o Kiaaina Pinkham, ke ICakauolelo Thayer, ka Peresiilena Chillingworth, ka Lunahoomalu Holsteln ame kekahi mau luna aupuni k<nkoi e ae o ke Teritore, ko Kulanakauhale li īui luna aupuiu federala. lla piha okoa he ,hora a oi o ka u;a lama ia aua o kela aha/ il<e, e huikan pu ana na. malihini' me alaila ka'i akn la ka lj?hulehu noloko o ka halekoa, kahi 'o ka hulahula. Ka Aha Hulahula T T a hoohiwahiwa ia oloko o ka lialekoa, me na kukui ame na hae, i hui ]iu ia me na mea e ae e nani ai i ka n'iaka ke ike a)tn, a ua kukulu ia hoi he man wahi kiekie no ke Kiaaina ame kona mau ukali, e nonoho ai, a ma. kekalii āōao mai, malaila na lioa kaukanaAvai oloko o ka ahaolelo lahui, ine ko lakou mau ohane, a lie wahi okoa 110 hoi, ka i hookaawale ia no ka poe • makemake ole e hulahula. .

Mamua ae nae 0 ka hoea ana mai i ka wa e w<jhe ia ai ka hnlnhula, un hele oloko 0 kela hale, n pihn i na knnaka, n i hakalia 110 n kani na pila no ka liulahula, o ka hoohehelo ae la no ia o na mea apau noluna o kajiapahele he niniu lioi knn!

O Ha hana līawaii anie keUalii ban.» 0 na koa, na bana na laua i hoolako ac ,i na mele hulaluila, a na hele a na hora o 'ke aumoe, akalii no a pan hulahnla ana, a huli hoi akn kela aim% keia no kona wahi iho, me ka niahalo no na Miea i hana m-a kela po, no k'a hanohano o na hoa oloko o k* ahnolelo lahni. Hele Makaikai i na Kula Llke Ole Ma ka hapalua o l<a hora ewalu ke kakahiaka Poalua an, ua haalele aku lā na ka'a otomobile, me na ninliliini hanohano i ka Hokele Moana, nowaho o Daimana līila, a .huli»ae n»«. ka pnpn ma'Leahi, a mailaila niai, 'hull hoi no ka papu ma Waikiki. ■ ī ka Kaalele aua i ka p.lpu o Waikiki, ua lawe ia aku lakou no ka nir. kaikai nna i na kula mauka o Manoa, a i ka hnli hoi ana maij,.Ha/ nuil>aihai pakahi mai la i na kula iike ole, a iioea no ka Hokele lana, malaila i,ho > nial;a ai rio kA' ai and i ko lakou ,iina a'wilee;' li - " = -;•<- • .:k. Mn'na homoH hooman akn ai na malihini i ka h'ele makaikai ana i ke koena akn <o nrt knla,. ahikl 1 na Kula Kainehameha, a lioea. loa n?» Knhauiki, no ka • makaikal »ua , i kn liookahakaha paik>au.. a na k\ hapalua o ka hora elima o ke ahialK* alaila hoi pololei'loa no ka liokele, m» ,k» hoomalui . o !>n noho ana aku e ai, i na. mea i hooni.'i kankan ia ma ka aliaaina liiau a ka Meia Lane, ma ka .hapalua_o 1e.% ho'r> ehikn o kela ahialii. nna ina kahi anau oka lel»ulejnv. 1( rMf Luau a ka>, Meia ma Waikiki Mainua ae o l>a hooa -ana mai i k»i manawa e nonoho aku ai na malihini ame na kamaaina i kono ia iwiluna o na pakaukan loloa, ua liiki, miiu alen l(a lehulehu ma Waikiki, a e mau ana no l<a- inahanaliana o na meaai, ua hele 110 hoi ua pakaukau n luluu i iva meaai o kela ame keia ano like ole, mo ha hoohiwahiwa ia ann me na wehi o ka wao, me he me-a la, o kela ka aha-

aina liinu i ume ia mai ai na nno li'<o ole o Hawaii nei' n kokoke iinun o )<"> nlo. Mn kalii o ka liool<ahi kaukani n oi aku poo i nonoho innlunn o na pnkaukau loloa, o nn mallMni ame na knmnnion pu. T kinohi, ua kakanalua w. mnlihini i ko nno o ,ka ni' nna i na monni i kamnaina mua ole ia Inkou, n na hookahaha pu ia no hoi ka mnnno i kn hemahema i ke puna aine ke o, in ike ana nku nao i nn kamnainn, me nK lima no e wehewehe ai i na- iaulau, * e lalan ai i ka wiaa, me ka miki ana i ka po, he hookahi ka hoohalike ana| me ka olelo okoa ana ae o kekahi mau ma lihini i kn 0110 o na mea a lakou i oi, no ka manawa mua Toa. Aole he ahaaiua lnau i ike ia ai ka Jawa pono i na meaai o na ano like ple elike me kela» a. o l<a malie maikai iho no hoi o. kela ahiahi, na hoiopono maoli na mea apau i hoomakaukau ia no ka hanohano' o n* m^liliini. Mahope o ka pau -ana o ka uhanina, he mnu hniolelo pokopoko 'ka i ia ae, e kekahi mau hoa oloko o kā Ahaolelo Lalmi, a pelaa hoi mai len Meia Laiie aku ame ka Klele Kuhio, nnie kekahi poe e ae, biat hoi ka han;pnliiohe, e haaWi n«iu mai afta i na leomele me ka hlmeni' a6a o Mra. rhag. tr. Kall. t?.i hele a na hofa ; tcnliu 'o lte ātimofr f akahi nO a hookun kela anainl, a hnH hoi aku na 'niea apau no kb'iakon mau wahi. Ka Huakai Makaileai no Puuloa Ma ke kakahiaka ae n ka Poakoln, mahope o ka paina kakahiiāka, i akoakoa ae ai ua malihini tna ka nwano. a ua ka Mauna Ke<i i lawe akn ie latfou nolalo o Pnuloa. Ua hoohala ia kekahi manawa nui

0 mn l<n niakail<ni an'n'i Vn PnnM Kamehamehn., n mnmua ae o ko knn! nnn o lea aina awakea i kan a,kn ni .maluna o keknhi' kannhi kuikawa, a lave hoomak-aikai ia aku la 110 na mnhiko, a lioen i Wahiawa ame Leilehun, me ka ai'ana i ka aina awakea malai!n, me Jja hoohala ana i kekahi manawn. ma lea makaikai ana i ka hookahaknlm paikaii a ita punliko» mn T„e?lehnn. Ma ka hora eha o ke ahiahi ann Hio. i hnli hoi loa mai ai lakou no ke Uulanakauhale nei, a na Tia knauwila 1 hoihoi aku nowaho o "Waikiki. Mn ke ahiahi ana iho. paina hou ka i haawi ia no ko lakou hanohano, ma kahi o ka, hui heihei waa ma Waikiki. a kan hou ma ka M-auna Kea ma l<a hora umi o kela po.

Ma kekahi mau wahi o Maui am<* nawaii. he nui na Polno i ik« ia māmwli o ka na, ma kela pule akn nel i hala.