Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIII, Number 20, 14 May 1915 — HOIKE LAHAINA I KONA NANI KAULUWELA I KE AHI A KA WAHINE. [ARTICLE]

HOIKE LAHAINA I KONA NANI KAULUWELA I KE AHI A KA WAHINE.

J Mr. Lunahooponopono, Aloha hou . kaua;---EJia no ke awiwi nei ka hew ( una ana i na meahou pitl 1 ka huttkai a na hoa hanohano o ka Ahaoleto Lahui i ko makoū ki>:anakau)iaie nei. I ka loaa ana inai no o ka lohe ia makou, ua hoea ne la na hoa o k<v Ahaoleio Lahui i ke kuianakanhale poo 0 ke Teritore 0 Hawaii 0 ia iho Ino hoi ka wa i hooulu ia ae ai na noonoo no ka 'hoomakaukau ana ia maI kou iho no ka hookipa ana mai i ns malihini. | Ua noho ka halawaī, a hooholo i ua alakai o na hana, Mr. L. Weinzbeimer ame Oeo. Freeland na alakai, a nee aku la na liana ine ka puahi, ua hooliuni ia ka pa o ka hale Iiookolokolo" 1 0 keia apana me na kukui uwila, xie m'au haneri, pela pu me na lala 0 ke kumniaau nui e ku nei maloko 0 kem pa, kalii hoi 0 na pakaukau i hoomakaukau ia ai i walii e ai iho ai ui; malihini a pau pu no lakou, (Ua waiho au i ka'u na Kiwini ma.)' Ua hahau ia he papahele nui e lawa ai no ka hulahula ana, ua hoopuni :a, ke kulanakauhale m& na kukui uwila like ole, ua hoaahu ia na hale nie na hae Amerika. Ua kukulu ia na pio 0 ka ]>io mua, me ka huaoleio "Wel■eome" aia keia pio ma ke kōmo au:: mai i ke kulanakauhale. O 'ka plt> elua niai, me na huaolelo "K kipa maloko." O ka pio ekolu, me na huaolelo "He mai.'' 0 ka pio eha me na huaolelo " Aloha nui." niuini pu , ia he mau haneri garani aila nialoko e ka lua a Pele i eli ai, ina ke kua ;» keia kulanaleauhale, a i kaulana hot 1 ka olelo ia, na puu o Puulaina. Ua hoopuni ia keia mau puu me kukui Kepani no lakou na wai hooluu like oJe f He ku i ka eehia ke naim aku. Ua kalua i'a na puaa a makou, 1 ua laulau ia na pipi, ua lawalu ia na amaaina momoiui, ua ai na malihim, . ua inu ha kamaaina a maluhiluhi i kn ' nui 0 ka makou. , . 'He mau minuke wale no i hala ae 0 ka hora 2 auwina la nei, i kapalulu mai ai ke kaa m«a loa a if:e 'koke aku la no an i na ohua oluna oia no kuu mau hoa 0 ka hale 3can kanawai 0 ke Teritore 0 Hawaii, ka Hdn. J. H. Ooney 0 Kuuai, Hoii. Oeo. H. IIud(ly 0 Hawaii,'' Hon. P. ,T. Oood- ( ness 0 Maui. Ku k'e kaa haawi ke aloha lululiina a hai mai' la lakou ia'u. aia na malihini a kakou i Pnuneue, i ka umalima lahalaha o ke kula o.ka-l

maomao. \ T T a elou koko aku la au i loaa kahi kupono e ike aku ai ia lakou. Ua motio pololei nlūi la au no ke kihi o ke alanui' llokele, a ia'u e kakali ani« ! loaa aku. la ia'u o Owana a hookahl ko mnua el6n ana, a i ka hikijana ma keia kihi ua noho iho la a panee kokēaku la no i ka'ii hookipa ana i ko"ui hoa. ' " Ki'a ka kaua hookipa la, aia a hoea mai ke kaa me ua malihini, e ku k.nn» iluna e wehe i na papiile, e Muilon iki aku imua, a haawi aku i ko kaua alōha ia'lakou me keia maii huaolelo Aloba oukou," he'oiaio, ua hooko like aku' la maua i ka hoea ana mai o nn nialihini, a ua pauai pu mai la no hoi na malihini. "Alōha, Hloha nui,'' ila iiiiian mai la knu lioa 'ia'u, "īio ike īiō ka. lakou i ka oleJo Hawaii?" ua panō aku la au, "aolie ike, he kaliiaaina," pahaohao kuu wahi hoa 1 ka'u pane a kani ae la. ka maua aka, ' 'A oiai o ka t*ione.e.r Hotel kahi hoolulu, ua eleu aku la no au me kuiv wahi hoa iiuni iiinau jiui wale, a Ui maiia i hoea aku ai' e kn mai ai\a ko %ii Kalanipnaole, ua lululima iho la me ke aloha, a nana i kuhikulii mai i kekahi mau malihini, ua Mahaoi. aku ia no keia, o kela namu o kei'a nam», haawi ke aloha lululiina'." TJa ninau hou mai la no ua wahi hoi* nei ou ia'u, "Ua kamaaina mua no kft paha oe i keia poe?" O ka'u pan», . "aole 'paha keia o ka wa o ia niha;?. He wa keia ō ka mahaoi aia ka pono a nui' akn ka maopopo iloko o lakou, he lahui kanaka kakou mt> ka puuwai 1 piha i ke aloha, aole paha o ka nana wale aku no owai auanei ka mea nan» kaua e hoolauna aku i keia poe kīekie o ka h.onua o mahaoi wale no> mai ! niele hou oe, o kon hahai wale- mai j no mahope o ka 'u hoolauna ana kou mea e pono, ai." Ku ana m'aua iinu?, o F. Baldwi'n. hilulima, a ninau aku la au: "Auhea ka Pukuniahi?" o ka pane, 'i aole ? lioea mai, e inakaala oe a hiki m'ai m» Hale Baldwih o ke kanaka elemakule la oia ia'." Ua kali iki iho la, aole no i liuliu ia kali ana, hoea ana, i hakalia no a lele mai "ke kaa mai, paa ana na lima ia'u, a i ka huli pono ana mai o na nia'ka o Makekau keia, o Owapa keia, a na ka mea Ihanohano i hoolauna liou aku ia 'u 'ma ke kulana oihana liße, alaila hopu hou mai l«i oia i kun lnau ljma, a paue mai 1a: ."Ua hauoli nul au i ka loaa ana' ia*u 'ie manawa e helo' mai ai e hui me oukoii, a o ike hoi i leeia kulanakauhale nani. Hoea kē komite'hookipa, a lilo aku la me ia. He 'uuku wale no ke kanaka 0 ko kaulana nae, ua piha ke ao nei A oiai e Koomaha ana na malihiu» 1 k'a maōpaopa o ia hele ana. mai, ua huai mai la na kaoaka hana i ka imu imlā, ua hele ae la kekani o lakou ma

[ laila, a 0 ke, 'lii. pu kekalji, q ninau ! ana lakou ina paha pela iho la kakou |e hoomo 'a *ii i 'ka kakou mau meaai !ua pane ia aku pela no. | Hoea kaua e ka mea helnhelu i i;e 1 kukulu inanao maluna ae. 1 ka hoea ana ae i ka hora 6 ahiahi, ua hookuu . mai'la k'e ki uwila i-kona nani kumaii, a malamalama hapa ae la ke kulanakauhale, a oiai oia ka wa e hoo- ' makaukau ana i na meaai maluna 0 na papaaina, he wa pu no hoi ia 110 ka . hoakoakoa aua ae 0 na malihini ame , na kamaaina maloko 0 ka pa 0 hale aupuni. Hewa i ka wai na kanaka ot helu aku a huikan, na nni hewahewa * maoli elike me ka hele ana a ka manamaAa kuhikuhi sekona 0 ka uwati, pela iho la ka hele ana 'mai o na ka- • naka like ole, mai ke .nui a ka liilii, 'mau tausani. I ka hiki pono ana ae i ka hora ? oia ka wa i hookuu pau ia mai ai ka malamalama o ka nwila/A'hōlō^un'i'6«s N la apuni na wahi apau 0 ke kulhnakāuhale, Anwe! haulehiā makou iloko o ka'nani ame ka inaikai, me he mea la, aia makou iloko 0 ka luaahi 0 Kilauea. Ke huli aku o'e a nana i ka lna />ele o ī'iiulalna he keu a' ka nani, ua oi aku ka nani 0 keia, no kp mea, aia he mau ipnkukui Kepani 0 ua waihooluu like ole e hoopuni ana i' na pun olua, i kiekie ae maluna o ke ahi 0 ka lua mawaeUa o keia mau puu elua aole pela ko Kilauea, 0 ke ahi wa:e 110 0 ka lua, I He oi aku keia oka nani, ke huli ae hoi oe ma ka aoao akan 0 keia lua •pele a ke akamai 0 ke kanaka i han.. ai. Ua hele kuu home hoonaauao a uluwehi i ka malamalama 0 ka uwila ' e ike pu a.ku aria no hoi au i kuu home mahiai e waiho kahelahela mai ana, 1 me kuu mau pono no apau. Ke ai nei na malihin] ame na kam'ni aina pu, he wa hou. no keia 0 ka niiian i ninan hou ia mai ai aii. "Ua maa loa'llo ka lakou ika ai poi?" O ka'u . pane wale no i mea e pau ai keia ; hana a keia ēepa niele nui wale, nawai ( no hoi e ole ka maa, ina ka pukaihu e hookomo mai ai i ka poi t alaila kani iho la ka nka a ua wal.l eepa nei. | A oiai 110 eai ana, aua inaona 110 hoi kekahi hapa, na nee aku kou mea--1 kakau a ma ka papaaina a' ua kanaka kaulana nei e noho ana, (Pukuniahi). 1 Aole no i liuliu ko'u ku ana iho, ua ku ae la ua «kanaka kanlann nei, a hoolauna mai la i ke anaina i ke ala kai 0 na Kepuhalik'a 0 ka Hale 0 na Lunamakaainana a wahi.ana i ōlelo ae, ai. Oia nei ke alnkai nui o na Ee- ' piihalika maloko 0 ka Hal'e, he kanaka i piha me ka makaukau ma na ano ' apau, 0 na olelo ano leoikoi ka ka mea ikakan e pahola aku nei, eia kekahi o kana mau olelo:

Eia na o Europa ke kau-. mai nei, c& Uoi kakoū iloko o ka maluhia,' akii' he mea pono no nae o j hpoinakaukau, o Ilawaii ke Ki o ka j Moaiid Pakipika, o' ke kikowaenā hoi 0 nā poihaikai e hoolulu ai he mea pono no e hoomakaukau ia. ! E hooinio pn mai ana hoi i leonai manao e haawi 'aiia oia i kona ikailea | no na mea e pono **gi k p ,ia Teritore, wahi pu'ana,' ua kaflpur)i ji.o oia i ke* kalii hapa o kq honua nei, aole nae oiK 1 iko i kekahi mea nana i hoopahaohao I6a mai i kona noonoo elike me ka mea ana i ike ai ma ke kuahiwi o Ha'.e akala, oiai lioi ka puka mai o ka malamalama o ka la mawaena o ka aina nnie na ao e uhi paa ana i ka aina o Maui, , He kupaianara' mii keia i kana ik& a he nani hoi i ike ole ia eia mamua, rolaila ke kaena e alui nei no wau, o Maui ka aina nani' iloko o ka MoauK Pakipika, a i ka hope loa o kana man olēlo, ua nonoi mai la oia i ke "I hookahi nmauma i hookahi poohiwi ma, na hana apau," auie kana man olelo Uoomaikai i na makaainana t> "Lahaina. Pau ia, ua kahea ia ka Lunamakaainana o Waioinina, wahi ann, o hoi ana au, a i ka pau ana o na hana o ka Aiiaolelo Laiiui, e hoi mai ana au a hooiilo i leeia aina nani i home no'u no keia mua aku. I liele. mai nei makou e imi e noii i 'kekahi mau mea pili no ka pono o kfeia aina o Hawai: nei, n i kuu hoi ana n maluna o k?. papahele o ka Hale e haawi ana au i kuu ikaika apau no ka pono ame ka, holomua o Hawaii, nei, a h.e nui aku. Alaila ua ku mai la ka Hon. Rawlins o Honolulu a hoolauna mai la me keia mau olelo pokole pili i ka la lianau 0 ua kaeaea nei, '' Ma ka aoao o oa nlakaanana Amerika o keia kuianakauhale, ke haawi aku nei i ko lakou hoomaikai nui i ka loaa ana i ka rrrea' haiiohano; Pūkuniahi na makahiki lie 79 i keia la," ame leekahi mnu olelo pili i kahi i hana mua ia ai ke kumulianawai o Hawaii nei ame ke kula nui o Lahainn, ka hale pa'i palapala mua'lōa, a haawa pu mai la i ka niakou makana la'hanao 1 ka mea nona ka la. Alaila ua pii mai la ua kaeaea nei, 0 ka mua o kana mau olelo; e hoomaikai ana i ka makana ana i kona malama pono i kei'a makana, e hooiaio pu mai ana i ka manao makee o ka lahui nui o Amerika ia lakou, a e koi mai ana'no,hoi i ka lokahi o ks ,niana, Pau ia pii niai ana, ua like wale no a likej ua hoohihi i ka nani o Hawaii. Ke hulaiiula mai nei no kahi poe, a na ket oeoe o ka Mauna Kea 1 lioopau ae,'a hoohikiTiiki ia aku la no ka mokii, e naieolo ana na pukuniahi e olapa ana na a)ii-kaō, e nunulu 'ana