Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIII, Number 36, 3 September 1915 — KE KANAWAI KULANAKAUHALE KAKOO O ACHI I KE KANAWAI ANA I HOOMAKAUKAU AI. WAHI ANA E KOKUA ANA IA I KA PONO, O NA LIMAHANA ILOKO O KE KULANAKAUHALE. [ARTICLE]

KE KANAWAI KULANAKAUHALE

KAKOO O ACHI I KE KANAWAI ANA I HOOMAKAUKAU AI. WAHI ANA E KOKUA ANA IA I KA PONO, O NA LIMAHANA ILOKO O KE KULANAKAUHALE.

| Ika "NUPĒPA KUOKOA/' Aloha:—Iloko ona pule i hala ae j nei, ke ike nei au "ke alakai hewa ia nei na Hawaii e kekahi mau Hawaii ma na mea e.pili ana i na hoololi au i hoomakaukau ai 110 ko kakou Kanawai Kulanakauhale; nolaila, ke lawe nei i keia manawa a hoikeike aku i ka lehulehu i na mea oiai^. j Mamuli o kuu koho .ia ana i elele e hele aku ika Aha HooponoI pono Kanawai o keia mokupuni, ua hana iho no au me ka hoomanawanui. ka noonoo akahele ana, a me ka hoolilo ana i mau manawa ilehulehu e heluhelu iho i na kanawai o kekahi mau kulanakanhale o jka Aina Makua; a i kuu manaoio, o ke kanawai a'u i hoomakaukau | ai, ua kupono ia no ka poe apau e noho ana iloko o keia kulanakauhale; a ma ke aiīo nui, ina e hooholo ia ana na hoololi a'u i hoomakaukau ai. e emi f mai ana. na hoplilo iloko o na keena oihana'o ke Aupuni Kulanakauhale, a e koe nui' aku ana'hoi ke dala 110 ka n oe limahana e hana ana ma na alanui. ka oihana wai ame iia oihana e ae o ke aupuni; a ina pela, alaila, 'e loaa ana i ka poe uku auhau nui na pomaikai o ka loaa ana i mau alanui maikai e holo ai ka lakou mau kaa otomobile e lawe ana i ko lakou mau waiwai kalepa ma na wahi anau iloko o'keia mokuouiii: a ia manawa hookahi, e nui hoi na kanaka limahana e loaa ana kahi hana, a loaa hoi ia lakou kahi elala e hiki ai ia lakou ke malama iho i .ko lakou mau ohaha me ke kupono a oluolu. j A ina nela, aole ane? o na fiana a'u i hana ai me ka hoomanawaj nui. ke akahele ame ka noonoo maikai ana, he mau hana ia e kupono | ai ina Hawaii ke kokua mai? I kuu' hana ana i keia mau hoololi o ko kakou .mau kannwai. aole au i hana me ka manao no'u iho. a i loaa mai naha kahi hana aununi ia'u : aka. ua hana iho au me ka nana ana aku i ke kulana holonma o ka aina. I kuu honmakaukau ana i ke ; a mau hoololi oko kakou kanawai Kiulanakauhale, ua hana no au me kela manao akep iloko o ka nuuwai, aole au i nana wale akti no i na noma'kai o ka noe e naa uei i na hana o ke aupuni; aka. ke nana aku nei au ma k*e kulana o ka noe uku auhnu ame ka ooe limahana iloko o ka aina; no ka mea. : e loaa ai ia kakou na nohona oluolu. he men nono e loan : a kakou i mau kanawai e hauoli ai ka ooe uku auhau nunui. no Va mea, e ike ana lakou ua hoolilo ia na rlala aulmi a i uku ai no kq lakou mau nono holomua; a ia manawa hookahi. he mea lono no e nana ia aku na nono o na kanaka limaha'n-». no V.a men ; na no e loaa ana i na kanaka limahana na e hiki ai i 'ā lakon ke malama nono iho i'ko lakou mau ohana, alaila, e loaa ana 110 ia l akoii v>a nohona hauoli. A ke olelo nei au. i kuu hoomakaukau ana i ka'u mau hooloii o ko kakou 'Kanawai Kulanakauhalo: ua hana no au me kela man manaolana iloko 0 ka nuuwai: o ka honena e hauoli ana ke kaiiaka waiwai, no ka mea, e loaa ana na alanui maikai e lawe ai i kana mau waiwai kalena ma o a ma o: a e hauoli ana hoi Va"aka limihanaj no ka mea. p loaa ana iaia na hana e hana ai i mea e hiki ai ia?a ke malama iho i kona ohana me ka maikai. ; Ke t)lelo ou ne» au. aia no ka l-«auoli o ka noho ana o kekahi aina. a loaa ae na kanawai e hauoli nu ai ka poe waiwai ame ka '■>oe limahana; a.inā* aole pela. o ka honena he mau honena awahia. elike me ia a kakou e lohe nei ina na wahi like ole o ke ao nei. Ke lohe nei au. o na Hawaii e ae o keia kulanakauhale, ke hoino nei ia'u no keia kanawai a'u i hoomakaukau ai, no Va nono o ka lahui ame ka aina: hookahi no kumu a'u e olelo ae ni no t'a niea: oia hoi keia. o na lunahoopononono ame ka noe kakau q, ig. mau nuoena. i lawa ia lakou na ik p ame na makaukau ma ; ke Jsspawai e hiki ai ke hoomaooono nopo iho ina manao ame n.a- hope r na pke kanawai a'u i hoomakaukau ai; a mamuli oko lakou n\aonono ole i ke arn o ke kanawai ame na e h ; V mai ana ; nola'la. o ka mea hiki wale no ia lakou o ke kukala ae he kanawai ino keia a Aehi. a e hoonilikia ana hoi i ka pono o na Hawaii. Oka nololei maoli nae loa nela. x Ke hoolilo nei keia noe aole i lawa ko lakou ike na kanawai a aole no i makaukau e hana ae i mau kanawai no ka holomua o ka aina. oiai no nae. o kekahi no» no o bkou. he poe elele no i koho ia , ° hele aku e hoololi i ke Kanawāi Kulanakauhale; o ka lakou e j hana nei, ke hoao aku nei lakou e oekaneka akiui na manao maikai o kā lehulehu. ma ka olelo ana aku ho kanawai i"o keia a Aehi ' hoomakaukau ai. a e hoonifik : a aku ana ika lahui Hawaii. Ke olelo nei o Aehi. he TTirwaii no oia, a e noho ana maluna o keia aina a uhi iho na leno aloha o Hawaii maluna o kona kinni; he keiki 110 hoi kana e noho hoomanawaniii niai la'ma ka aina mainao. e im'i ana i ike nona. me na a hoi mai i ka a?na' e hiki āna iaia ke hana ae i kekahi 'mau hana iloko o ka aina no kona mau poho. kona ohana a 110 ka holomiia o kona lahui kanaka: a he mau mooouna 110 ka Aehi e ulu ae nei. a »'na oela. e aa ana atle» o Aehi e hana ae i mau kanawai e hoopilikia aku ana i ka lahui Hawaii? Aole loa pela! 110 ka mea. ?na e hatla ana o Aeh? i mau kanawai e hoooilikia ana i ka lahui Hawaii, e hoopilikia aku' ana no ia mau kanawai ia Aeln' iho, kana keiki ame kana mau moopuna ame na mamo ma o loa aku. Nolaila, e na Hawaii alolia o ka aina; o na leo hoino ia Aehi ma Tia nupepa a ma na huina alanui ame na kuono. he mau olelo wale no ia no ka lokoino. ka lili. ame na manao awaluia: a i ole ia; no ka hoomaonono ole i ka manao ame na Jiopena o na kanawai a Aehi i hoomakau-kau ai. A maanei e hoike akii anā au i ke ano nui o na hoololi a'u i hoomakaukau ai no ko kakou Kanawai Kulanakauhāle. U Ūa hoemi iā. mai ka heluna o na Lunakiai mai ka ōhiku a ka elima ke hui pu ia me ka Meia; a e loaa pu ana hoi i ka Meia ka mana koho ma na ninau a pau e waiho ia ae ana imua o ka Paoa o na Lunakiai; a ua hoopau ia hoi ka mana vito i loaa i ka Meia i keia manawa. I kuu hana.ana pela, ua hana ia mamuli o ka manao ana. oiai. 0 ka Meia ke 000 o ke aupuni, he mea pono no e loaa iala ka mana e koho ma na mea e pili ana i ka hoolilo ia ana o na dala o ka lēliulehu no na hana like ole. 2. E loaa ana i na Lunakiai ma oka Lunakiai 1a oka oihana waiwai ka māna o ka helu ana ame ka ohi ana i na auhau. Aole 1 loaa i na lunakiai o keia manawa ia mau mana. , Ua hana au i keia hoololi me ka manao, oia ka mea ? e loaa ai ke kaulike o ka helu ia ana 0 na waiwai o ka poe waiwai ame ka poe ilihune. . « , , • , 3: Ua haawi ia ma ke kanawai he mau uku kupono 1 na luna kiai meka maheiehele kaulike ia O na hana o ke aupuni iwaena e na lunakiai eha, ame ka Meia; a ua haawi ia hoi i ka Meia ame na lunakiai pakahi na mana akea, e hiki ai 1 kela ame keia, ke hookele ae i kona keena oihana iho; a ma ia hana ana e kau iho ana maluna o kela ame keia o l'akou pakahi na mahalo īa ame na hoahewa ia paha no kana mau hana. , " I k"eia manawa aole i maopopo Ika lehulehu ka mea e hoapono aku ai a Koahewa' aku palia no na liana e hana ia nei i keia manawa. 4 E loaa ana k'a mana i ka, Papa Lunakiai m e ka Meia, ma o kekahi k o lakou e hookohu aku i n a kumukula iloko oko kakou mokupuni; he mana hoi i loaa ole i keia manawa. I ko Aehi manaoio. he mea pono. no e loaa 1 na makua mea keiki kekahi mana a leo hoi no ka hookohu ia ana o na kumukula e a'o ana i ka lakou mau keiki. . 5 E loaa ana ika Pana Lunakiai ma o kekahi la o lakou, ka niana'e nana no na mea e pili ana i ke ano o ko kakou noho ana ame ko kakou mau ola; 1* mau mana lio, a.a wale no i ka Papa Ola o ke kela ekolu e. loaa ana mamuli oka Aehi mau hoololi o ke kanawal oia h.oi-keiā: ... (a\ Ka mana e helu a ohi ma> ina auhau . (b) Ka mana e hookohu aKU . na.kunnikula no na ke.ki a kakou.

(e) Kekahi mau-mana malalo oka Papa Ola i keia manawi, e hoihoi ia mai malalo o na Lunakiai. He'mau nlana keia ke pili kokoke loa nei i ko kakou mau potM ma ke ano o ka nohona ohana; a he mau mana no hoi i loaa i n i kulanakauhale apau iloko o Amenka Huipuia. Ua hookomo mai-au i keia mau mana hou, ma ke ano i I<»hm m kakoii i rhana hooponopono aupuni kulanakauhale elike me ia m i ka Aina Makua; no ka mea. no na makahiki he umi-kumamaliin;i i hala aku nei, mai ke kau mai o ka ahaolelo mua loa ma ke aim V.<\upuni Teritore, ahiki mai no i ka ahaolelo hope loa iho nei, " ' noi mau aku kakou i ka Ahaolelo Nui o Amcrika Huipuia, e h;r" M i mai ia kakou i ke kulana Mokuaina; a eia nae ia manawa hooknln ke hoole mau nei no ko kakou noe oka ahaolelo kuloko i ka h.n ' i'na mai la kakou i na mana piha apau elike me ;a i ike ia nn ' » Aina Makua. I meā e kohukohu ai ko kakou" noi mau ana akn i ka %Ali;i-*l< '•» \ T ui o Amerika Huipuia, e haawi ia kakou ike kuhna M*»kn;ut■ . he mea pono i ka poe kau kanawai o Hawaii ponoi iho: e hni'- ■' m'ua iho iko lakou hilinai ana ika poe koho o Hawa ; i. ma ka haawi ana mai i ka lehulehu i na jnana apau elike me ia i ike ia ma I-' Aina Makua. I ko'u hoopau ana i keia "mau hoakaka ana i na mea e pili -<" 1 i na hoololi o ke kanawai a'ti i mahao ai, ke noi nei au i ka lehtiU'h'' : e heluheltv iho i keia mau hoakaka ana; a e heluhelu pono ih" h<<i i na hoololi a'u i hoomakaukaw ai; a ke manaolana nei au. niah""• ihō'o ko oukoii hana ana pela; e hiki pakahi aku ana ouk«»n ' oukou mau olelo hooholo hooe loa, a puana ae: o na hool<»li k.ni i wai a Aehi i hoomakaukau ai, o ka pōlolei, ua hana ia ia niau h<<"; loli, no ka pono o kona aina kulaiwi ame ka holomua o k"»' 1 aloha. E OLA O HAWAII A'MAU! Owau no me ka haahaa, WILI.IAM C. ACIU. Kekahi o na Elele i ka Aha Hooponopouo Kanawai no ke K"lankauhale a Kalana o Honolulu, Teritore o Hawaii.