Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIII, Number 40, 1 October 1915 — PALAPALA HOIKE LAULA [ARTICLE]

PALAPALA HOIKE LAULA

HE LEO POLOAI I NA KEIKIKANE, NA MAKUA, A I NA KAHUMALa MA PAHA O NA KEIKI E MAKEMAKE ANA E KOMO I KE KUI a KEIKIKANE O KAMEEAMEHA^

0 ke'.Kula o aa Koikikaue o Kamehnmeha, ua huoknhua ia no i» malalo o ka Palapala HooLlina, a i kakoo j»u ia aku hoi e Ua waiwai o kt> \|[j wahine Bernice Pauahi Bihopa, a i hoohana ia hoi e konn inau Uahuw:iiw:M , e hooko ana hoi i ka makenmke o koua palapala hooiliua, a i heluhelu i : , ),*.,* ipenēi: | "Ke iini nui nei au i ko'u mau kaliuwaiwai, e hoolawu pono ia k.> ;i ,, ( maikai ana i na ike maikai nia na mahele kupono o ka oli'lo P.iMilaina in;i inau, aeaopu ia hoi lakou ma na ! ike oka noho hoopono ana. a e lilo aj , lakou i mau kanaka, a i mau wahine hoi e hooikaika ana ine ka inak:i:il :( , na hana e pono ai lakou, ake Aiakemake nei au e lilo ke ao ana ma na , kiekie ae i mea e kakoo wale 110 i na mea i hoike mua ia ae nei." Ke ku nei keia kula he aneane eh\<i mile mai ke kikowaena nku o > , wahi lawelawe oihana o ke Kulanakauha'i o Honolulu. Ile kahun akea inaik kahi e ku nei kona mau hale, a he elima mau hale moe, a he hale aina nō t, e kupono ai no ka hoekipa ana mai i na keikikane he haneri me kanaono v ir Ma ka hale nui i kapa ia o Biho]>a HoJo, malaila eao ia 4 ai na mah»'h« ni;i:un , o ka olelo Beritania, a e. ao ia ana lipi e na kumu i lehia ma ia man liaāwii , Xa ke Kahunapule o ke Kula e alakai na hnna haipule o ke kuln ma na )a a|. : a inalalo no hoi o kana hooponopono ana e alakai ia ai na hana o ka I! Hooikaika Kristiane. ke Kula Pabati, a nana no hoi e mnlnma ke An.u, , Hoomana nni o ke Kakahiaka Sabati ma ka Halepule Hoomanao o H'.hopa Ma ka Hale Ao Limahana Nui o ke Kula, a ma kona iunu keenn like ul, •, malalo Ih)i o ke ao ana a na kumu makauknu e no ia ai na haiiinan.i i oil»ana Vim»h«ma like ote, o ia 110 hoi kn wiliki, kuihao, nmala, kamnnn h t uwila aiue ka ike peaa, Ke ao pii ia ,net no hoi ma keia kula na ike m.-i uwi waiu bibi, » e ao.ia- qna 110 hoi e ,ua kumu makaukau ma ia, mau oihan.-i •, lie ike kupimo Ipa keia e loaa i na hāumana o ke knla, a e hoolilo ai Imi \ lakou i poe niakaukan, ipakaala, a hoopouo ma keia ano hana e pono :u l .k, no ka wa e hiki niai ana. Ke ao pu ia nei ka ike makaukau koa ma keia Kuln, n na keknhi \!iiK,. ( Amerika i hoonoho ia mai e ke Keena Kaua o Ameril,a e ao nei i na haiiin ~ , o keia kula. Ha mahele ia na haumana iloko o na punli helewawaē, a ua i! , 'lunakoa i wae in nmiwaena mai o na haumann o ke kuln, e alakai 'pu i k. i i mau puali ma na ike Jia,nawai ame na rula o ka oihnii» koa, a ua ka» -iku „ ~ luna o lakou k,e alajyti. ana ame kn niala'un nn:i i kn hnnohano o k» »uhn , koa no ka maliUiin o na haumana o ,ke )<ula holookoa: ' Jfa hoolilo: He hapa iiuku Wale no ka h'oolilo m|i ka aoao 0 ke'keiki i ka makahiki i o ia mau hooJilo no kona waki moe, ka ai ann. :nno ke no ana inia i ua ri . like ole, a e uku ana oia he Ka'nalima Dala* (l'O.OO), a ua kapa ia i» liōoiil,, ".ka uku kula." Aja kp, hookau ia ana o ia auhau kula, ua hoomaopoi o i ;i i,„ mea ia e pono ai. oia, a e kokua ana hoi ma koua noao no ua hoolilo i li,, ; la ae la maluna. E uku ia mai nna keia huina dala iloko ona mahele ■, He lwakalua-kuraaiTvalima Dala ($25.00) i ke komo mua nna mai i ka i.i.lumh o i?epatemaba, a. he īwakalua-kumamalima Dala (.$25.0t)) i ka mahina o V. | ruari nm kekahi makahiki mki. Ina nae e haalele wale kekahi hauman:, i u kula mamua o ia manawa, alaila, aole ona kuleann e koi hou mai ai i ke k»n i i 0 kela mau i uku ia mai i ke kula e hoihoi hou ia aku iaia. Ika nae e .komo mai ai kekahi haumana ike kula, he men pono n.» ~ & oia i kona. aa)iu koa kupono, a me kekahi mau aahu kupono .• pono ai_ qia A a e uku ana no oia no ia mau aahu mawaho »>> <» kona uko kui-, 1 hoike mua ia ae nei. E lioolako ia aku ana no hoi ia mau aahu iaia e l kula ma na kum ( ukuai kumupaa o ka lilo o ke kuln, a lie mea pono no e ~| „ ia mau hlo ma kahi o, aneane kanakolu dala ($30.00). N 0 kona holoi ka nn lama aiia me ka Jiooponopono. inaikai ana i kona aahu koa, he iwaknlua i ($20.00) no ia maii liīo. I ka wa no hoi o ka haumana e komo mna mai -u*. f U . . e hoo Paa mai aua oia he hookahi dala ($1.00) ikawa e loaa inu.i aku ai īaia ke ki o koiui rumi ,a e hoihoi hou in aku ana no kela dala ia'ia iiM nae malauia maikai oia, 1 na pono mofi o kona r»mi. E haawi mau ia aku ana na bila aie i ka haumana i kela ame keia in i hma no na hoohlo, a o ka haiimana e uku ole mai ana a hala na la he kanakoiu (30) mahope mai o ka haawi ia aku o ka bila iain, e lawe ia ana- k.-h naumana a hoohana īa ma ka. aina mnhiai o ke kula, ahiki i ka wa e hooi.ali m ,ai kela mau aie ona. 1 kona wa nae e hoohana ia ana, aōle no e kaki n ana kona uku kula, eia nae e uku ana no oia no kona mnu manawa ni Kokua ana īaia iho: . 0 na keiki no lakou na makua, a kahumalanm paha e hiki pono ole ana n uku piha mai i ko lakou mau uku kula a lilo kula palia, ua loaa no ia hko.i ua kokua inaikai ana mai ke kula mai, oia hoi ka hoohana ia ana ma na hke ole o ke kula alnki i ka hoopau ia ana o ko lakou mau uku kula, a i ole l )aha oia niau hlo kula. He mau hnna no ma ke kula e paa pono n na keiki i ka hana i kela ame keia la, aka nae, o ka oi loa aku no nae o ka i, maikai e lmna ai o ia no na Poakahi, oiai, aole he knla ma ia la ma ke kuhi T kahi manawa ua hoohana īa no na lmumana ma ka wa o ka hoomaha o ke kau, a o na uku hne e loaa mai ana no ia manawa, ua malamn ia no ia unu ukuhana no na hoohlo o ka makahiki kula hou e hoea umi ana. Na Ilana ma ke Kakahiaka: 1 ka manawa kula mau o ka makahiki kula, ua liaawi i n no he hann min mau ua kela ame keia keiki e liana ni, a ua makemake ia oia e hana i ke'l-i hana i kela me, keia la, aole nae oia e uku ia no kela hana ai.a ma ke kakahiaka, a he mea no ia ī hookumu ia no ke ao ana mni i nn haumana i ka haua a eaopuai no hoi mia He mea la e pono ai no kona noho ohana una a 'i,o SiTe al eia"* ' 00 C ~UI a " n 1 U ° lft noho B "° ,M,i Ke Ola Kino: ° ke ola kino o na haumana o keia kula, aia no ia malalo o ka mnlam-i ana a ke Kauka o ke Kula, a e kokua pu ia aua no hoi e ke kahumalama ma . o ke kula, a he halema ī no hoi ko ke kula e malama ia ai na haumann i loaa ina nawahwah. O na laau e hnawi ia nna i na hanmana, a me na lawe vf7L a unio ~ t e. , ta. u ,{. a " a oki ana ina pilikia uuku ona haumana, un nuamo ,no ke kuja ike koikoi oka uku ajin m mau lilo, a koe wale no na ma'i «>.<» nui koikoi, a o na oki. ano nui paha e lawelawe ia ana e ke kauka na k-i .aumana p i ole na kona mau makua, a i ole kona kahumalama e uku'ia mn'.i hoohlo. I ka wa iio e komo mai ai ka haumana i ke kula, e nana ia ana kona inau mho e kekahi kauka liana nilio, a ina he mau mea e hana ia ana no k i mnnm ? maU i n i •ae 01 0,0 aku ia mau hoolilo mamua oka umi dal i ($10.00), e hana koke la a e kaki i kn haumana ma ka hoike o ka mahina- •> »na nae e oi aku na hlo mamua o ka umi dala, alaila, e noi ia aku ana na n,,' kua, a kahumalama paha no ka apono mai i na hoolilo e hana i». ana malm.-. 0 ka niho o ke keiki. Ua makemake ia na haumana o keia kula e malnma ■pono i ko lakou mau niho i ka wa o noho ai ma ke kula, Sa Aiui Kupono o ka Haumaua i ka Wa e Komo Mai Ai i ke Kula.9 lte keiki kl, P° no ? komo. mai ike kula, oia no ke keiki i'piha na maka p 1 v\ a a 1 G , keikl hol 1 loaa ke ola kino maikai, aua ī.an hoi iaia I V 1 apa PJia o na buke e ao īa nei ma na keena o na kula malalo o ka I'ai,'. Hoonaauao. Ua hiki i ke keiki e hookomo mai i kana palapnla noi no ke komo ana i ke ltnla, a ī hana m hoi maluna o na palapala i hoomakauknu miia ia e ■hn 1 ? Kamehameha, n e hoouna ia mai hoi ia mau f .alapala noi mamu-i .o. ka a ®kalu o īulai i kelā me keia makahiki ana i makemaek a " kon ', mai i ke kula, a e apono la nae oia ma U loaa ~ono ana Q „ a ninaiJ ho^t , waiho ia aku. mia, a ma. ia ano e hoomaopopo ia ai koua makauknii e lilo miii i haumana no kew kula. Aole eae ana ina mea apau e noi ,Li a »i ko» f L a? ' ® W ? C ia ana na keiki 101 ka "'«kaukau. K hoouna iuua 'no hoi kona ke mai io'hoi'ka'" ™ kc awak<a ° ' ī mea e inaluhia ai na dala a na haumana no ko lakou mau nono kinn : hoomakaukau .ia he haaako ma ke kuia, aho mea „ „°a ! ' kahumalamn ona keiki, e hoouna pololei mai i ,ioL Tī, . "'««"a, na kula, a nflasno hoi e hopko.mo aku i kela mau «lala ma ka banakoTZ°kula I ka wa makemake ai kekahi haumana e unulii i kekalii oia mau »lala Pono OU> '" a k °""' kUI ""' 0 ola unuhi ana - " bo„lll„ „'m, Wea Kapono « Lawe ia Mai .ka Haumana no Kona I'ono k , K »hO kela aine keia haumana i ae ia e komo mai i ke kula e 1«. • paa hiiluhulu moe, paku makika, mau kawele, mau hainaka' T ' oho, hulu palaki kainpa m,e ka ppki inik.a kamaa, kopa huīu n^hot.hli • lole, a e lawe pu mai no hoi aol e e emi iho malalo 1 o elua ,K An ph a paa pal.ema\ na paa lole moe po, elua paa kamaa «, n"« i . * a kini eleele. O kekalii mau lole eae e pono ai kona nnh ī,na ' loaa no iaia ma ke kula no ke kumukuai haaliaa kupono