Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIII, Number 40, 1 October 1915 — O KA PONO KE HANAIA A HAULE MAI NA LANI. [ARTICLE]

O KA PONO KE HANAIA A HAULE MAI NA LANI.

Me ka hoopuka ole ae i ka inoa o Prank L. Hoogs, ka mea helu (lala oloko o ka Banako Hawaii, o ka mio ana i kekahi heluna dala mahuahua mailoko aku o ka banako, a i holo aku ai no Amerika, he mau mahina ae nei i hala me ka hopu ole ia, i haawi ae ai ka Lunakanawawi Kaapuni Ashford i kekahi olelo a'o kui'o imua o ke kiure kiekie ma ka Poaha aku nei o ka pule i hala, e hoike kna i kopa minamina, Joa, oo ka loaa ole. ana he hoopii hoa-j hewa i kela kiure, ma kana hoike o ka waiho ana ae imua ona. Wahi a ka Lunakanawai Kaapuni Aahford imua o kela kiure, aole i hooko pono ua kiure la i kana hana me ka pololei ame ke kaulfte,,&* u&.ili aku he tuina nui ma ko lakou aoao, ka noonoo hou ana i ka hoike a o. ka waiho ana aku imua o ka aha, ma ka pule inamua aku. Ile inea oiaio, ua lawe ke kiure kiekie o ke Teritore a noonoo i na mea « j>ili ana i ka hana a Mr. Frank L. Hoogs o ka hooko ana aku, ma ka ai liue ana he liuina dala niahuahua o ka banako, a o ka hopena o ia noonoo ana a ke kiure, p ia lio ka lioPkuu laelae ' ana iaia mai na ahewa mai, elike me ! ka hoike i waihoia ae imua o ka Luīakanawai Ashford ,e hoole ana i loaa ana he hooj>ii hoahewa ia lakou, e kue ana ia Mr. Hoogs. Ke A'o a ka Lunakan&wai Ashford "K na keonimana o ke kiure kiekie: —Ua aneane e piha na makahiki he' 'ianahiku, maho{>e iho o ka hookahuaia ana o ka oihana hookolokolo o keia l'aeaina e Williain L. Lee, he loio i hoea mai no Hawaii nei. mai na kaj>akai nai o ka hikina o Amerika, a o ka mea hoi i pii ae a noho i hmakanawai no la aha kiekie o ka Paeaina Hawaii, mahope mai. Ma kela kulana, ame na kulana e ne i like ke ano nui 'me ia, ua hookaokoa ae o Lunakonawai Lee, iaia iho, ma ke ano he mea niākee, a htj mea hooko i ka pono ame ke kaulike, a ma ia kulana oia ahiki i kona make ana, ine ke aloha ia, ame ka mahalo ia e ka poe apau i kamaaina iaia, a i hoomaopopo paha nona. Ua hoomanao I mau ia oia, me na manao hiipoi ame l<e aloha e na kanaka o Ilawaii nei, e na kupa o ka aina, ame na malihini pu. O kona kii ka mea nana i hoonani ialeko o ke keena o ka alia kiekie, me ke ka'i hele ia mai kekahi walii a i kekahi, elike ine ka loli ana o kahi e noho ai o ka aha. No na hanauna loihi inahope mai o ke kauia ana aku o kela kii, maloko o ke keena hookolokolo, ke mau la ke o ana o kekahi mau hua i kahakahaia maluna o kona laau, nie keia moto: " 'Fiat Justicia, ruat eoeluiii)' a o Uona unuhiua: " '0 ka Pono ke Hahaia a Haule mai na Lani.' "Ke manao nei au, o kela inoto a'u 0 ka hoopuka aua ae la, ua laweia mai ia i moto no ko kakou mau aha hookolokolo ma Hawaii nei. O keia kekahi moto maikai loa; a ina e hooko ole ana na aha hookolokolo i ka lakou mau hana me ke kaulike ,e lilo kela moto, i pu puhi, e kalahea ana i ka aha i hooko. ole; i ke kiure paha a aha hooko kanawai ,a luna aupuni paha, i ka hana no ka pono, ame ke kaulike i kau aku maluna o lakou E Hookoia ke Kulike i na Moa Apau "Aole loa he kaulike,. ius aole.lpa ia 1 hookoia aku ma ke ano-. kaulike malu-. na o na mea apjiu—mai ke, kiekie a ka haahaa, mai ka. mea waiwai, a ka.inea ilihune, a ina j>aha ia he ili eleele, keokeo, ulaula a meiemele. Aole i hanaia ke kanawai e kumawae ae nia ke ano o ke kanaka, ma ke kulana, ka manaoio hoomana, a waihooluu paha. Aole he i»unahele ma ke kauawai, e ly)ojnika aku ai nia kekahi wahi, o lilo auanei ia hala i mea e liookoia ai ke karaima. Ke koi nei ke kanawai i na lunakanaJ wai ame na kuliina, e koino pu ana na loio aupuni ame na loio pale, na kiure | kiekie ame na kiure hookolokolo, aole e loaa he mau hoopunahele ana ia lakou, aole hoi e hoohepa i ke ano o ka hooko ana aku ma ka lakou mau hana lehulehu. He poe lawelawe kakou apau no ke kaulik, oiai e hoolimalima ia ana no ka hooko ana aku i ke kanawai. j "E na keonimana. o ke kiure; ua lilo ! i mea hookaulana ia i\vaena o ka lehulehu ka pili ana o ka liewa i kekahi kupakako oloko o ka lianako, o ka iioiliHialima ia ana nialoko nei o keia kulanakauhale, no ka aihue ana i kekahi waiwai mailoko aku o ka banako, 1 hoolimalima ia ai oia, ka hana hoi, i hookauia aku ai na ao omamalu o ka hoohuoi ia maluna o kekahi mau kupakako e ae, o ka hoohuoi ia ana o kela poe, mamuli ia o ka hana a keia kupakako. Na Mea Oiaio i Hookaulanaia "Ua hookaulaua pu ia ae no hoi, o ka mea hana hewa, he meā oii i ike liui ia iwaena o ka lāuna ana, a ma ke auo ])ili dala pu hoi; a mamuli o keia ano iho la, i ae ia ak uai oiā, mahope mai 0 ka ikeia ana ae o ka pau ana o ka waiwai iaia, a i ae okoa ia mai hoi eia, no kona hewa, e haalele mai i keia Teritore, me ka hoao ole ia ma kekahi ano e hoopii iaia, a ma kekahi ano e ae paha, i wahi nona e hoea mai ai imua o ka.aha hookolokolo. O ka mea 1 hoomaopopo ia e ka lehulehu apuni ; keia kulanakauhale, na kekahi poe ka

i hooia aku c komo pu ana iloko olaila hc mau makaikiu o ka lawoia ana mai ia nei, no ka huli ana aku e loaa ka mea hana karaima, a pela hoi me ke kahi mau lunanui o ka hanako i olelo ia, ina ka e hioke okoa mai ana oia i kona hewa, e hookuu laelae ia aku no oia mc ka hopu ole ia ma ke kanawai. Ina he aelike a he hooia kekahi i hanaia o keia ano, (a'u nae i hoakaka ole ai i ko'u manao, no ka poloiei a oiaio 0 ia mea) me he mea la he oiaio no nrainuli o ke kaawale ana aku o ka mea» hana hewa mai ke Teritore aku nei a pela hoi ka hoomaoe ole mai o na lunanui o ka banako, no ka hookomo ana 1 kekahi hoopii no, ia hana. , "Ma kela halawai ana a ma ka pule aku nei L malpkQ ,no o keia hale,' elike me ia i ikeia ai, m» ka oukou .hoike hapa, i waihoia,:m»i: iinua o ka aha i kela manawa, ua fcaa aku no malalo o ka oukou noonoo aqa; mai keia mea e ui hou ia aku nei imua o oukou, a ua nele Ha loaa ana o ka hoopii hoahewa, e e ana 'i ka mea hewa ma ia hoike. "Aho e na keonimana ,e ae niai ia'u, ma ke ano oluolu a hoaloha, e hoakaka aku imua o ko oukou kino hanohan<x mamuli o ka loaa ole ana ia oukoii" he hoopii hoahewa, i ka niea e kamailioia nei, ua hana hewa loa oukou, a o ke kulana maoli o keia hana i keia manawa, mainuli o ka oukou noii ana fiine l<o oukou hoole ana e hoahewa iaia, he mahalo ole ia no ka hookoia ana o ke knulike maloko nei o keia Teritore. tTa manao au no ka pololei o keia manao o'u, mamuli o ka lilo ana o keia hihia, he kolohe i pili i ka lehulehu. Ka Ninau no ka Pakele Ana

"R hoomanao ia, ua noho pouliuli ka aha i na kumu na lakou i kono aku i ke ano o ka oukou. hana, a i ole, no ko oukou hana ole ana paliā. Eia hou. ua hookaulana ia ae iloko o ka lehulehu, ua hoea mai keia hopena, mamuli o ka- hoikeia ana aku imua o ko oukou kino hanohano na mea oiaio maluna ae nei, o ia hoi, ka hooia ana, a i ole ka hooliiki ana o kekahi mau makaikiu ame keknhi; mnū lupanui o ka banako,. c ho"nn>ole i : īea mea hana llewa. Aolel e hiki ika aha ke komo'pu ākii, ma ka haawi nna'i kona manao mahālo, no nā kanaka i mānaoia,'i ka ae, pkoā mai ai kekahi mea no ka laha o ke kamiina, ma o ka haawiia aku 0 kekalii hoopii ,elike me ia«' : i-hPikeia ae nri maiiina, ma ka nana ana aky ma kekalii ano, he ano maikai ple.'loa kela i ka mea i hana ke'hoole aku i kela hanA i wāihoia mai, i wahi nona e hoike 'okoā āk'u ai i kona hewa, 1 wahi noiia e j)akele ai. Ke inakemake nei au e hoike aku ia oukou e nā kēonimana, i ka mea oiaio.ame ke kanawai, aole loa i ioaa ke kuleana i na makaikiu, āole hoi i na lunanui o ka hanako, e hoohiki aku ai ,a e haawi aku paha i kekahi manaolana, i wahi e j>akele ai'mai ka hoopii ia. Huikala Ana i ka -Hana Karaima "No ka'loaa o ka mana ame ka ole ia lakou, ua ili aku ke ko'iko'i maliina 0 oukou, ka huli an» aku, ina paha ua loaa ke kulēāna i lia makaikiu ,a i 61e 1 na lunanui paha o ka banako, a o leekahi poe e ae palia, ma na liana o keia ano, e haawi aku ai i na hooia, no ka hoopakele ana i ka hana karaima, me ko lakou pili ole i ka hewa, o ia ka huikala ana i ka hana karaima. Malalo o ko kakou kanawai, aole loa i loaa i kekahi mea ke kuleana e hana pela, koe wale no na loio aupuni ame ka poe hooko i ke kanawai o ke aupuni, o ia hoi, ka loio kuhina, a i ole, kona maū hope paha, na luna aupuni hooko kao na kalana lehulehu, a o ke kulanakauhale a knlana o Honolulu nPi, o lakou wale no ke, kuleana, ina paha e haawi akii: i hoohiki, a e ae aku paha i ka mea hana hewa,- e pnkele mai ka hoopii ia no kaha mail hanft- hewrfj'

"E na keinimana o ke kiure,.-matiit»ii 0 keia mau ano apau i pili i keia hihiia, ke waiho aku nei ka aha imau 6 ; 'oūkdq e na kanaka hanohano, i waeia-'ae mftiloko mai o ka lehulehu o ka poe maikai ,a kakou e noho pu nei, kahi hii 1 waiho ai ko kakou mau waiwai, kahi a kakou e iji aku ai no na hoopakele :ana mai na hana karaima mai; ina pa Iha ua manao oukou, lie hana hiki, a i ole he hana hiki ole paha, ia oukou ka j nooiioo hou ana no keia hihia. Ka Ehaeha o ka Manao "Aole e hoohewahewa ia ke ala ana mai o kekahi mea oiaio, no ka pahola o kekahi manao apuni keia Teritore, a o ka oi loa aku, iwaena o na apana hookolokolo kaapuni, e lolie okoa aku j āi no kekahi i kekahi kamailio ia mai 0 keia imau huaolelo: J "Ma Hawaii nei, he mea hiki wale no ia kakou ka hoouna ana i na kupa ame ka poe aihue o ka Hikina i ka halepaahao, aka e hoouna kakou i na hāole kolohe no Kateponi. | "Aole e hiki i kekahi puulu kanaka ke kakoo aku ika hana o keia ano. O ka hoomau aku i keia ano hana, o ka hoea ana mai ia i ka weluwelu liilii ana o ke kanawai karaima, ame ka 'waiho'lolo ana o na akena, na lakou e hooko ana i ke kaulike. j "Aole i makemake keia aha, e 1!*) 1 mea a'o, no kekahi puulu noonoo akahele, a piha naauao elike me oukou, aka nae, mamuli o lto'u kulana, he lu nakanawai uo keia aha, ē liooko ana i ke kauawai karaima, ua ili iho nialuna o'u ke ko'iko'i o ke kono hou ana aku iko oukou noonoo, ika hooko ana ! i kn oukou hana, e homanao i kela moto: " 'O ka Pono. ke Hanaia a ilaule Mai na Lani.' "