Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIII, Number 42, 15 October 1915 — HOIKE A KA HAPANUI O KE KOMITE HOOPONOPONO KANAWAI KULANAKAUHALE [ARTICLE]

HOIKE A KA HAPANUI O KE KOMITE HOOPONOPONO KANAWAI KULANAKAUHALE

HOIKE HELU 8.

1 ka Percsi<kMia me-na Lala o ka Ahaelele Haku Kanawai: 0 ko oukou Komite, i hookohu ia ai no kā lawe a noonoo i na mea apau e pili ana i na hooponopono kanawai kulanakauhale e waiha ia aku ai e ka ahaelele a e hana hoi i hoike 110 ia mea, ke nonoi nei e ae ia mai e waiho aku i Keia hoike a ka hapanui, penei: l'a hookuinu ia luia ahaelele mamuh o ke Kanawai 91 o ke Kau o J. 1. o Ka AhaolHo o ke Teritore o Hawaii "no ka haku ana i kanawai kulanakaunal^'kupono* 110 ke Kulnnakaukale 0 Honolulu." 1 Ku ik<* ai me keia rrtau hdakaka, ua lawe mai ko oukou Komite a na noo--1500 i na kanawai apau i hoomakaukau ia a i waiho ia mai i ke Komite, a ua noonoo iike no hoi i na manao kanawai apau i waiho ia mai e ka poe. paa oihana like ole a poe e ae uo hoi o ke Kulānakauhale me Kalana o Honoluiu nei a ua honholo, o ke kino kanawai kupono no na hooponopono kuloko ana 0 ke Knlanakauhale o Honolulu, e loaa no ia ma ka hoololi ana ae ī ke kanawai e ku nei i hiki ai"e loaa aku i na poo oihana o ke kulanakauhale ka mana 1 aokoa e hoopoi.oj»ono i ko lakou mau keena pakahi; e kaupalena hoi i ka i'apa o na Lunakiai no ka iawelawe wale no i na hana kau kanawai, a e haawi hoi i ka inana i ka poe koho hāloka e hoopii hoopau oihana ī kekahi luna Mipuni i koho ia, ke ike ia kona hoohemahema oihana a kupono\ole paha kana hana. Ke manaoio nei makou, o ke kumu waie 110 i holppono ole ai o na hooponopono nupuni kuloko i keia wa, mamuli no ia o ka mahae o na mana. I ooj»ono)iCiW> roaw;iwia o na lunakiai. me-ka poe poo oihana e ae i koho ia, a j niamuli o ia i ula.iw ai na akeakēa ana i ka holomua o na lawelawe oihana.;j ana poo oiliflna, - a[ pela no lioi i hiki ole ai ika poe koho haloka ke hoomao-.l popo lea i ka mole o ka hemahema e lnki ai ke . kau aku i ,ke ahewa ana, a? loaa mai keia hopena kuemi hope o na hana apau a ka lehulehu. Ke manaoio hou nei makou, he mea makehewa wale no i keia wa, a aole no hoi v loaa ka holomua, ke Ttoao ia kekahi mau hooponopono ano hou e hooKahuli loa ae ana i ke ano o na laiweiawe oihana ana elike me na kanawai i nnou ia mai e Mr. Aehi ame Mr..C»atro. Ma keia mau kanawai, ua haawi pan loa ia ka mana iloko'o eha a elimn. pahn poo e koho ia ai, a na»keia poe | p hookohn aku i ka poe e ae apau loa iloko o na hooponopono oihana ana, me ko lakon hoolilo ena aneane oi aku maiunn o ka milionu t\ala i ka makahiki.i Ke olelo ia mai nei. ma ia hana ana ka, e pio ana na hana politika iloko o na oihana aupuni kuloko. Ke hiki ole nei i ka hapanni o ko oukou Komite ke jke aku ma ia ano hookahi. Ke īnanaoio nei makou, o ke anuu ia e loaa ai-' ke hoohiolo hou ia a e mana mau ai kekahi pohai uuku, a o ko lakou mau paa'alo no ke puka mau ma ka oihana a lilo ka manao o ka lehulehu i'inea ole. O'm ka makou e manaoio nei, e loaa rio kn holomua o na hooponopono aupuni kulanakauhale ana ina ka haawi ana i ka lima o ka lehulehu ke kuleana >3 koho i na poo oihana a. pau o ke kulanakauhale m'e k'alana; aka, e laWelawe ia aku no ia mau hooponopono ma ke ano aupuni no e ku nei, me k'a paleui ana nae i na wahi hoololi hooponopono hou i hoakaka ia mahope -iho nei, i loaa ai hoi ka lawelawe oihana akeakea 010 ia. o ; na keena oihana. Aole loa he wahi kumu hoohnoi iloko o makou, e nele ana fto ka lehuiehu koho ana i ka poe kupono no na oihana a ke kanawai a makou e manao nei e hooponopono ia. Aole loa makou i lohe iki mai ka lehulehu mai i kekahi manao makemake e hoopau ae i keia hooponopono aupuni e ku nei, a e hoihoi aku ka i ka poho o ka lima o kekahi pohai kakaikahi loa o eha a i ole elima poe wale no, a na lakou ka e liookohu aku i na lun'a 'aupimi e ae a pau malalo iho. O kekahi no hoi, i ke apono nna i kekahi o na kanawai i waiho ia mai i ke komite, e lilo ana ke kanawai ē kn nei i fne"a ola, a pela hoi 4 puehu loa aku ai i ka na hooponopono aupuni a kakou i kamaaiUa i keia mau la e nee li'ei. No keaha hoi e hoopan ai, oiai ke hee mna'nei no? Ke manaoio nei makou, o ke alahele naauao maluna o keia kumiihana ano nui, oia no ka hoololi a hooponoj»ano ae i na wahi hemahēma o keia kaiiawai e ku nei a kakou hoi i kainuama, a ma ia hana ana, e lilo auailei kona mau kinaunau e nema mau ia iiei i mea maemae maikai, a kupono no ka hooponopono ana i na 'hana a ka lehulehn elike me ka manao o ke kanawai aka lēhulehu. O ke kanawai a ke komite i aoonoo ai, oia no ke kanawai e'ku. nei, a ua hoololi ia ae ma "kek{ihi mau walii, hoopoiiopono ia iho no hpi kekahi, a he mau wahi pakui no kekahi;, a o keia mau mea apau ■» ke komite i hana ai, ua manaoio ka hapanui o 'ke komite, ua kupono ia no ka lawelawe ana i na hana apau e loaa ai ka holomua i ka lehulehu me keia kulanakauhale. Penei no ha nianao niii o na mēa 'a ka hapanni i hana ai: ' . Jla ka makou ua hoeililō i'a ka Papa o na Lunakiai i papa haku a hooponopono kauawai wale no, no ke aupuni kulanakaiihale. Na na lunakiai e hooioli na oilinana. hookaawale na haawina 'iala no kela me keia kau hapa makahiki, a e noho' hoi ma. ke ano he Papa HookaUlike auhau. E hiahele lik'o ia ko lakou heluua mawaen'a o na apana koho lunamakaainana Eha ame Elima, i loaa ai i kela nle keia apana lie heluna like no na hooponopono hookaulike n'ihau a inau hana e ae paha. Aole nae e kuleana i ka papa o na luiiakiai e hookohu i na luua aupuui malalo o na poo oiliana me ka hooihaop'opo i'ko lakou mau uku. Na ka Papa o na Lunakiai e hookaawale na haāwina dala no kela hapa makaliiki a maopopo ko kela me keia oihaha e hoohana ia ai e ke o 'ia oihana, elike me ke kupono no na hana o ia mahele aupuni. Mawaho ae o na Luuakiai, e koho ia no keia mau luna aupuni mahope iho nei e ka loliulehu: Heia^ - Lunah6ōia Kālana, r — Kakauolelo Kaiaiia, Puuku Kalana Makai Nui Kaiana, Loio Kalāna me Luna Hoohana Nui o na Hana Kulanakauhale, nn mann kaokoa e loaa i kela me kēia o lakon paknhi maluna o ka lako-i oihana pakahi, me. ke keakea ole ia ; e kekahi oihana e ae o ke aupuni. hoomaopoi»o ia ka lnk'ou ma.u 'hnn'a me ko hikou mau maiia ma ke '-nnawni, a mjt'muli o keia po'e i koho, in pela, e loaa ai i ka lehulehu ho heoponopono aupuni oiaio, no k'a >lehnlchti. E hiki uo leeia poe luna aupuni i kohn ia n o kekalii paha o lakou, me pa lunākiai no hoi, e kahea hoopau i'a ilo> o o ko lakou manawa oihana inamuli o ka pālapala hoōpii i kakauinoa ī» e3M r»akc« rt ka o ka poe k'oho lialēka e'koho ana no lak'ou a j\uk'a. Ma keia hana ana e loaa ai ka māna kaokoa Toa maluna o na poo oihana i ka lima o ka pPe koho balokn, a e lilo no hoi kel.a me'keia poo oihana i koho ia i mea lawe!awe oihana mala'o o ka mana o ka lehulehu.

K koho ia no hoi ka Mein e ka'lehuliehu-n o k'aiia man hana pili kau kanavni o'ia no na hana i hoomaopopo ia'ma-ke kanawai e ku nei 'i keia wa. O i-nnn 'nmn lawelawe oihana mana hooko, oia no ka nana ma ke ano hopponopono alakai i na keena oihana pōo, a.e kuhikuhi hoi i ua hooponopono oihana o»n. ka hookohu ana i na luna nana o"n, kauka nupnni o ke kulana'kauhale. « oom«hi ana i im nakn, na knhua paani, na pa hale kuln, pii'?ili :pnhi ohe, ine l u oihnna kinai () kn ī/unahooia 110 hoi, na ka l'ehulohu no o>a e koho, a malalo hoi ona '"> inna hoopononōno iko ano ona '«iwelawe oihann malania buke a pau, i ole ai e malama.kela me keia keena oihana i na ano Inike like ole, no ia mo \ ImoUnhi no e nmlama ia nna ma keknlii k'eena 'okoa ae. He hOon'ui lilo 'wale hoi in. Na ka Lunahooia no hoi e hookohu i akena kūai, ,a elike no hoi ? nnn mnu lmna e ae apan nie wa \vana i hopmaopopo ia i keia wa maloko o ke Uanawai e kn nei. . . K kdho ia no ka Puuku Kalann, a, ninwaho no o kana mau hdna i l?Cia wa. e līlo no kona hope i Lnnahooponopono Waiwāi'Poe'mnke kauōha ole no'k'n inna i ka whi'wai o k'a poe i hoonialii -,ole ia i keia wa'.e ke < Jcand.\rai.' K ohi no hoi oia i na anhau, nn loaa wai.me na ■auhau sna, laikini, etc. E kau no li'Oi ōia i ke aua aiiliau a e hookohn 'i na hope kupono apau me na kakau-. olo'o no kn l.iwelawe ana i na.hann o kana'ōih'nna. E ili no mnhina o ka Loio Kalnnn. im hnna npnu i hoakaka ia i keia%i tna ke kanawai, ana papa*m no hoi kona me k'on'a mnu'hope lawefawe ana i ,; hana loio nm'waho o na hana a ke aupuni knlanakauhale, ma na hihia kivlla. K koho ia no boi ka Makai iSni n o lona inia k'a'hiana piha maluna o n.i hana anau o pili ana i ka oihana niakni. I'n 'iiia'nno ka hājīart'ui o 'ke komite. na aleeakea ia ka hal<ftnua o nn hann o kn ioihnnn makai mamuli o l ke kanaw.ni Komiaina Kivila e ku nei, no ke akeaUēa mau i ko ka inakai nui hooko ana. aku i na hana ana i mnnao ni he" knpnno. iNīolaila, ua nianao ke Koniite e pono no e pau ia kanaw'ai komisina kivila. tto me k'e Knk'auMēlo Kalana, rtia'u no koha kiihina, 'me kana Vn?iu hnna a k° U«»*n*raj i hooniaonopo ai i Uein wa, a e loaa pu n'o hoi iaia ka mana e hookohu i na kakauolelo i makemake ia no ka lawe'awe ana i na hana o kana oihann nie na hana n ka o'na Liuinkiai e kauoha ai. Ma kekahi elelo hi-a, e Uiwelawe no ke Kakauolelo Kahnm i im lmua apau ē pili a'ua i na hana Uau kanawai. i He oihana hou kekahi e hookuniu ia nei e kapa.ia ana hoi "-Lunahnokāna Nui o na Hana .-Knlanakanhale." O ke Uumu aui nana i hookuemi hope i ka holQinna. o na lawelawe hana o ke aupuni kalaua e ike ia nei, oia no ko ka, Papa o n'a'Lnnakiai hoao mau 'e .liomo iph 'aku 'e laweWwe ho'<ikole «like 'i na hana pili alanui, nie ka 6iKatiia Wek|iiifc, •'•'me ka iiukihilki 'ho "h'oi kēkalii fn\j ka Meia. nolaila i mahao ia ai he hiea pono e ttookatt'wafe loa i keia inana alakai hana nia ka poholiina o kekahLmea hookahi i ia e lehulelnu Nolaila ka hapanui o Ue komitc e waiho nei i īeeia kumiihana, na k'a lehulehu e koho i ke pbo oihana iaia na lioopoiioiiōho āha o ha 'hana āphu *e pili ana i im alnnui. uwHa. wai, *stfa, ihe ha waiwai 'Ma l āpaii o k'ē.-kaWim. Kana no 'e hookohu i Ua enekinia, a nana ho e hoopau-ijiia, a i kekahi'inea paha malalp.. ona. Ma ka hookumu ana i oihana ;nialuna o ke kahua na ka lehiJleh'u e koho a Jia'ka lēhūleliu no. e'hoopau ke, ike ia kon'a makaukau 'ole, e ni keia ottvanā hialalo o ka mana b ka ieHulēliu i n'a wa afa". Pda nō ka hapanui o ke komite -e iumn&6io hei, 'he mēa .p6ho na liunakanawai Apann ake kulanakauhale e uku nei, e hookohu ia eka :Meia,'a aol«\ hoi na ke Kiaaina o ke Teritore, ka mea'i lihi launa ole mai no ke kaiana \ ma ka hooponouono aupuni kuloko. Ke manao nei niakou, i hoihoi ia no keia mana hookohn i ke'Kiaaina rio ka nianak) poiittka. Ē poho ha ka Mēia e liooknhu. no ka nrea, • Ina e ike ia lawā ole o -ka hiaKaU'kāu o 'kekāM thea, e/ hiki no oia e hoo|»au leoke ia, . . L'n hookomo pu no nmkou iwaloko o keia kino kanawai a makou e waiha nkn nei i na mahele Uanawai Teritore apau i ike. ia maloko o na'mokuna .111, 112, 113, 114, 110,116 ame 117 o na 'KĪnawai 'i 'Hōuluulu ia ~o līai\*aii o Ī9is.' mala'o o ko poo "Aupuni Muiiiiipāla»';' l<oe na mahele e pili ana i ka %oopAnopono o na alaloa me ka hoakea ana « hooloibi «ma* o k'eleahi titsiu iilafiVii. oāai, «a manao niakou, o keia mau mea apau, he hiki no ia ke ku elike me ia maloko o ke kanawai e ku-nei, a o na, mea ano nui wnle no ka makou e hoo-, l.Omo i keia wa ihaloko o keia ■kannwai mala'o o ke poo: "Kanawāi no 'ke Kulanakauhāle'Ē manno in «*ina no]pālm J he luipoho -oie no lte 'kohio 'aim 1 o kekahi maii panku. lehulehu ma keia i<aniiwai, aka, 'he tnea liik.i -wale no ia kiola ae i ka wa e noonoo ni, mn kn hpololi aua, ke niakemake ia e pela.

0 Ve;a ino la aa Ve ano porole, D a noar.a.-.a. p;u i"ce a r.a hapanui Ke manaoio ne> ke Komite, o keia iho la Ke alahele maaiahi ona iavrefawe oihana anā o ke aupuni, a, me ka hookahuli ole i ke ano nui o »c e anpum i k« nei, e Joaa aua ka hooko ia o ko ka -lehulehu' makemake .pamwh o ke ieaa ana o na poo oihana apau malalo o ka mana kapae othana o ka lehulehu. Ke manaoio nei makou, e loaa no ka hooponopono aupum maikai i keia kulanakaTihale ma ka haawi ana ak« i k a hihuai piha i ka lehulehu na lakou e koho ka poe kupono a lakou i manao ai, ua ox aku la oka pono mamua o Ue kaili ana mai i ko ka lehnlehu mana koho, a ouou aku i mau luna aupum knpono ole i ko ka lehulehn manao, kupono wale no i ka pohai kakaikahi a lakou i koho hilinai makehewa ai. A ina e pono ole no ka hana, ua maopopo ue alahele e pa» ai ia luna aiipuni kupono ole, a i ka pan ana o ia poo oihana, aole ia he kumu e poino iho ai o na mahele aupun» a ae a me kana oihana. Pela no me ka hooponopono buke, he alahele hoomakauln la, ke kaa malalo oka Lunahooia. . . . . .. ... 1 ko makou noonoo ana i keia mau kanawai, e ae mai e hoike aku i ko makou hoomaikai nui i na manad hoakaka naauao o na kanawai a Mr. Aehi me Air C'astro. 'Ma kekahi mau mahele, e hoomaopopo lea ana 1 na hana aj Ueknhi'mau luna aupuni, ua kope ia mai kekahi mau mahele o ka Aki kanawai- aka, ke manaoio nei no makou, o kekahi aupuni i hookahna ia maluna o ka hookehu a kekahi pohai kakaikahi o ko.na mau poo oihana he kupono ole lon ia- a he alahele maopopo loa ia no ke ku koke o kekahi mikini politika ikaika' a rula mai ina hooponopono ai!p ,,n i kuloko me ka nana ole ika lehulehU*Kfi manaoio nei ko oukou Komite, ma keia man hoololi ua-lawe ia mai na mahele maikai o ka liooponopono aupunl malalo o ka lnnahoohana nni me ke nupnni komiaina a ua hoohui ia ae me ke kanawai e ku nei, a ke hooholo ia, me na hooponopono kupono e manao īa ai, e ioha ana no keia: 1. Ma keia kahawai a ke komita i hooponoppno ai e loaa ana keia: i?a hoololi ia ke kanawai e 'ku nei, i hoi ai ka niana koho me hoopau i na luna aupui)i iha ka ppholiiha o ka lehnlēhu. I ka neie janaro kp kēknhi p»o oihana hookele pono a hoohemahema paha oia i kana oihana, e hiki no e hoopau īa oia me ka hoōpoiiio ole i na mahele e ae o ke aupiini, - H. Me ka hoololi ole ae i ke ano nui o ko kak<Ju hooponopono aupuni e ku nei, ua hiki no. e lawelawe ia na hookeie aupuni komisina <me ke komo pu ole o kona mau kūla'na kupono ole iloko o ko kakou hooponopono aiipuni ana, a "a hookaaWale ia no hoi na mahele kau kanawai, hooko kanawai me na mahele hooko oihana o ke aupnni, a ua waiho ia ka hooia ana no ka holopouo o ī.-nia hooponopono aupuni na ka lehulehu e.hooholo; a ua keakea ia aku no hoi ko kekahi mahele aupuni komo ana e hoohuikau a akeakea wale paha i ka hana o kekahi oihana. » '£. E hoao ia ana no hoi ka hooponopono aupuni malalo o ka lunahoohana nui mamuli o kona koho ia ana e k a 16hU!ēhu, a e loaa ana hoi iaia ka mana piha no ka hookele ana i na hana apau mawaho ae o na kēena oihana, p!ike me na mana i loaa i na lunahoohana o na hui kopolena. Ina no aole oia e kupono, hiki no ke hoopau ia. O ka lehulehu kona hakn, a aole hoi o pohai kakaiUahi. Ma ka lehulehu e koho iaia a na ka lehulehu no e hoopau. I ka hooki ana, o keia ninau hoopOhopono nupuni kulanakauhale, 'e kaa ana ia malalo o ka mana hooponopono oiaio ana a ka lēhul'ēhu. Ma ia hana ana pela, e ku pakahi ana kela me kein poo oihana maluna o'ke kahua o kann h.ana i lawelawe ai ma kana oihana. Aole oia i nie 110 kana hana i kekaiii Dohai, aka, i ka lehulehu wale no na lakou i'koho. A i poiio kāna lawelawe oihana ana, ija maopopo loa, e haawi ana no ka lehulēhu i ka lakou knkoo ana i'hoomau ia aku oia ma kona kulaiia; a i pono ole no, ua hiki loa oīa ko kapae ia ae a he mea okoa no ke koho.ia no ia hakahak"a 'nra'lea oihana. Me ka haahaa, LOBRIN ANI>KEWS, Lunahoomalu; JOSEPH J. FEKN, \V.IbLIAM HEiS I£Y, JESSE ULŪIHI, K. J. K)(JARTY, E. J. GAY, ('. L. OKAHKE, WILLIAM .T. SHKLDON, HOĪKE A KA HAPA UUKU Q KE KOMITE HELU 9. la M. C. Paeheeo, Esq., Lunahoomalu, Ahaelele Piaku Kanawai me na Keonimana o ka Ahaelele, Aloha:— 1 kulike ai me ka manao o kekahi Olelo Ho'oholo e hookohu an'a i 'kekahi Komite o 15 no ka hOOmakaukau ana i leana'Wai hou no ke Kiilanakauhalo me Kalana o Honolulu nei, ke nonoi nei makou e waiho aKu i'hoike na ka Hapa l.luku, me ka manaolana e lawe ia aku 110 ia a noonoo. L'a hnua ia keia hoike mamuli o ke kumu, ua kulike ole leo makou manao hie ko ka hapanui o ke Komite. Me ka haah'aa, % FRANCIS J. OKL'EiN, . .. A. W. eames, Ci. F. BUSH, H. STUART JOIINSON. (O ka Hoike a ka Hapa Uuku, oia no ke Kanawai a Aki me ka Hui Muninipala i hoohui ia ma n'a wahi kupono. Ūa -unūhi mua ia keia mau kaiiawai ana pa'i ia no. E pono na elele e ninau ia AV. J. Ooelho, ke kakauOlelo oka Ahaelele i\)oaa im. hooinaopopo ana i na hoa elele'hemahema i ka nnniu. Jvoaa no oia nia ke keena o Kalauokalani opio i na la apau f mai ke kakāhiaka -a nhinhi. 1 kekahi wa, loaa 110 i ke aumoe, me ke Sabati.)