Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIII, Number 42, 15 October 1915 — KA OLELO HAWAII. [ARTICLE]

KA OLELO HAWAII.

Mai kekahi mai o ko ke -Kuokoa poe heluhelu, i hoouna ia mai ai kekahi e hoeueu ana i na hoa Hawaii oloko o ka aliaelele hana kahawai kulanakauhale hou, e noonoo i ka j)ofto o ka' olelo Hawaii, ma ka hōoikaika ana p hookonio ia kekahi nauku maloko o ke kanawai kulanakauhale hou e pili <»na ia mea, ma keia ninau, i makemake ai ke Kuokoa e hoakaka aku, 110 ka hoopau ana i ke pohihihi o ka makamaka. O ka ninau olelo Hawaii, he ninau iā i makee ia e kela ame keia kanaka Hawaii, ame kekahi heluna nui o na haole kamaaina o keia Teritore, aka o ka manao ana, o kekahi hana ia a ka ahaelele e noho mai nei, l.e kuhihewa loa ka manao ana pela, o ka ahaolelo kuloko ke kuleana ma ia ninau, e hooholo mai i kanawai, no ke a'o ia oka olelo Hawaii, ina ia he mea hiki, a i hiki ole no, he nani Mki ol e ana ia, ua hōole mai ke aupuni o Amerika, i ka lilo ana o ka olelo l7Uwaii, i olelo mana, ma na lawelawe oihana ana. He mea oiaio, ke hemahema aku nei na kanaka Hawaii i ka lakou olelo ponoi, oka oi loa aku iwaena oka hahauna hou, aole nae ia mamuli o k 0 lakou a o ole i a maloko paha o na halekula, aka manīuli o ka makemake ole, ka hookano ame ka hookae i ka lakou olelo īho; i hoike oiaio no keia mea, o na makua, a o na kupuna, ka poe na lakou e kakoo mai i keia hoakaka. lmua ponoi oo o na makua, i ka wa e kamailio mai ai i ke keiki-ma k.i o'e] o makuahine, o ka pane e haawi ia aku ai, iua ka olelo Heritania, aole no Ua ike ole i ka olelo Hawaii, aka no ka manao hookae maoli no, a makemake ole e pane aku ma ka olelo makuahinei, a e hoike aku i na manao makee i na makua, a i na kupūna paha. ina no e a'o ia ana k a olelo Hawaii maloko o na kula, a i nele na keiki >lawaii i ka makemake i ka lakou olelo iho, heaha ka waiwai o ke a'o anal He hookahi no a'o nui, o i a ke kamailio mau i ka lakou olelo iho, a hoea mai no hoi i kahi oka namu, ma ka namu n 0 hoi e kamailio aku ai, pela iho la na lahui e ae, e hana nei, aole nae pela na Hawaii, o k a namu wale no i na manawa apau, a i ka hapanui paha o ka manawa; he uuku loa ka lohe ia o ka olelo Hawaii. o keia ka pilikia nui e ike ia aku nei iwaena o na hanauna hou, a ina e naiohia ak u ana ka olelo Hawaii ma keia mua aku, aole ia n 0 ke a'o ole ia no ka makemake ole ia no e kakou. He hiki n 0 i na opio Hawaii ke heluhelu ma ka lakou olelo, oiai no nae aohe i a'o ia maloko o kekahi kula Hawaii, he f«ana makemake ole nae ka heluhelu i na nhpepa Hawaii, ame na buke ma' lta olelo Hawaii. He mea minamina io ka nalowale ana aku o ka olelo a keia luliui kanaka, ak'a nae he mea haaheo, ka loaa ana o ka makaukau o.elo Beritania i na kanaka Hawaii, a no ka mea o ka oleio alakai ia apuni ke ao nei i keia manawa, o ka olelo ia iloko o na lawelawe oihana ana o na ano apaū, a na ka poe makaukau i ka olelo Beritania, a i lawa ika aaauao ina n a hana like ole, na lakou auanei e no"ho poo i na oihana ?no nei. o ka aina. Ua hanohano kakou ka'lahui Hawaii, ma ka ike ana i k 0 kakou mau kanaka Hawaii, makaukau i ka olelo Beritania, a i loaa ka naauao kupono, ma na oihana aupuni oloko o' k 0 kakou mau kalana lehulehu, a ina ua nele kea lahui ia makaukau, heaha ko kakou hopena? M a ka olelo pokole an a ae, he mea hapai ka makaukau ike olelo Beritani a iluna, a he mea hoemi hoi ka mea, ole, iaia iho ilalo, olike no hoi me iā. a kakou i kamaaina ai ia kakou iho.