Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIII, Number 44, 29 October 1915 — NO KE GULA. [ARTICLE]

NO KE GULA.

E lta lahui Hawaii, oia hoi, kun Inhui, e ili ana paha iluiia o l<a poe lawo i ka Nupepa Kuokoa, na koikoi o k:i. heliilielu ana i ke pod /nanao e knu kehakeha ae la maluna. Malia paha hoi, o ka hapanui o kri joe e lawe nei i ke Kuokoa apuni l;o Teritore o Hawaii nei, o ka elua liapakoln o ia lehulehu, he lehulelm tihana : vale no; oia hoi a—- —, na makua ame n.i keiki. Ina pela ea; no lakou ka'u e hauo 1 ) nul loa nei ma keia poomanao. Aole no kuu hoomaka-e i ka poe m'ea keiki ole nole o lakou no kekahi i keia, ke makemake nae lakou' 1 keia wa, e oluolu kakou e huli ae a e nana i ke poomanao, nie ka mnnao ohohia a hialaai nui no hoi; a pela no hoi e noonoo ai me ke akahele loa; t oii ; me ka noeau 'loa, ina ka huli ann i waiwai nui loa oka liuaolelo gnht, oia hoi "gol(l." I ka mawehewelie ana ae i ka manao 0 ka huaolelo gula, eia kona ano: 3. He mea makamae oia hoi "a preeious;" 2, He metala, oia hoi "A metal;" 3. He dala no hoi, oia hoi <, mpney," Heaha la ka iini ame ka anoi a ke Poomānāo e koi mai nei ia kakou kn poe makua mea keiki e hana ai? Eia, ua makemake nui ia kakou ra makua ma na home iho o kakou e lilo keia poomanao i ha«w:na a'o ma na Home o kakou no na keiki a kakou, i roea hoala alui i ka iunaikehala o ua pua a kakou, i poe ike a naauao i ke ano ame ka waiwai <iui o ia mea he iKiila, he mea makamae, he metala a i»e <tala no hpi. Malia, o hoomaewaewa ae paha kakou i ka i ana: Healia la ka waiwai o ia a'o ana aku, oiai ua maopopo no ka makou poe keiki ia mea lie gula? Pela io no palia, ua loaa io no pah'i ia lakou ka ike ia mea ma ka nana wale /ho, a o ka ike maoli «ua i ka waiwai hui o ia mea, aole loa. Elike auanei ia me .ke keiki e ku pono aku ana ma ke alo o ke aniani nana kilohi, e nana aku ana i kona hinnia i "kaili ia aku e ke aniani, eia nae. aole oia i ilee iki, i ke kumu o ia lilo ana o kona hiona i ke aniani; A pela pu ko kakou ike ole loa no kakou iho, i ke kumu o ko kakou liiki ke moe maikai aku ilalo, a ala mai iluna me ka 'maikai, a ku ae paha iluha me ka maikai, a hele ak.i paha me ka maikai me ka wala ole iluna o ka honual He hookahi wale no mea i maopopo lea iaia, ua ike oia iaia ma ke aniani, 1 kona moe ana aku ilalo, ala ana mai. ku ae iluna a hele aku; oia wale iho la ?.'o kana wahi ike moo wini! Aole ana ike iki i ke kumu o ia lilo ana o kona L'iona i ke aniani. Healia la ke knmu "o ia ike ole ana? Eia no, Aole i a'o ia aku iaia i ke kumu o ia kaili hiona ina i a'o a hoike ia aku iaia, ina tta loaa iaia kj, ike, o ke pena ia ana o ke kua o ke aniani me ka wai ano like me ke kala, a pela toi ke kaomi ame ka hoomohala iina a ka ea, i haule aku ai ke kanaka ma kahi moe me ka mnTKai, ala mai mo ka maiki, hele ae me fta inaikai, oin wale no Jce kumu! Pela no kakou e ike mai ai, i ka hokonu o ka mawehewehe akanele loa ana, ma ke a'o e hanai maoh aku nnA i ka lunaikehala o ke keiki i ka waiwai makamae o ka homaopopo ame ka ike lea. 0 ke gula, he waiwai inakamae ia, o ka iwi kuamoo hookahi wil3 no kpia b na aupuni apau o ke ao nei e paa riei, a ina e haki ana keia iwikuamoo, nlaila, ua waīavskla a haule pahu na aupuni apau 0 ke ao nei.

Mai lilo nae keia a*o ana, i mea e hoolilo ai oukou i ka gula i Aku.i iia oukou e hoomana ai, aole; maanei e kukuli hoomaikai nui aku i ko'kakou Makua aloha iloko o ka lani, ka mea Nnna 'na mea apau;*o ke kumu ia o ke pula, nolaila, mai alakai iki ia kakou iloko o ka hoole Akua, a he aia aku j>aha ka hopena. A 'ina e -hoole Akua aiia kahi, aole no ia na keia poomanao. 1. E a'o aku i na keiki i ka mea Nona mai keia waiwal makamae, oia hoi ke Akua. 2. Ea 'o aku i na keiki i kahi ake Akua i waiho ai i keia waiwai makamae, oia hoi, maloko o na keiki i ke kumu o ke Akua 'i waiho ai i keia waiwai makamae iloko o ka honua. 3. Eia, oka honua ke kumu o namea bonua apau; a ma ka lioohalike ana ae, oia ka pahuhao a ke Akua. 4. E a'o aku i na keiki ike kumu o ka loaa ana na kanaka. (a) Mamuli oka hele ana e imi ilokc o na loina a ka i»aauao, akenui e leaa, maka'u ole i ka luhi ame ka inea c ka imi ana, paa ka manao e loaa. (e) E loaa no ma na aina ehu mai nei; E loaa no ma na wahi oihana 'mal:iai; E loaa no ma ka inoana a ma na halo o?hana a ma kou iho. 5. E a'o aku i na keiki i ka pomaikai nui o ka loaa ana o ke gula, oia hoi; (a) Lilo i mea kokua nui .a lakou nia ka noho home ana, e laa ka ai, ka i'a, ka aahu, ka hoomaemae ana i ka home a kukulu home palia. (e) Hiki na hana he nui v/ale, e laa ka hoonui waiwai ana, ma ka <»i--hana mahiai paha a ano e ae. (i) Hiki ke kokna ia waho; e lna ka hanai ana i na lehulehu o waho,

ke kokua ana i na liana hoomana, ke uokua ana i ke aupuni i kona wa e makemake ai i ke (lala, elike me ia 'i ka wa i hala ae nei, ke kakoo ana i na keiki no ka hoonul ana i ka naauao ma na aina e i ulu ai lakou iloko o nn ike hohonu loa a ka 1010, a e laupa'i ae lakou a uhi paa a- iluna o ko lakou aina aloha, a ma o lakou auanei c poha ae ai ka lamaku olino o ka mahalo ia o ko lakou aina, e waele 5a ae ai na alahele o ka manaolana o keia mua aku. Aole he mea e loaa ana, lee ole e imi ia; aole he mea e ku ke ole e kukuln ia; aole he mea e ulu ana ke ole e kanu ia; aole he mea e wailio ana ke ole e hoahu ia; aole lie mauna a kūalono paha, ke ole he awawa; he p.nuenue ke ole ka ua; aole he leo hei'lli, ke ole ka uwila io ame ka uwila io ole; pela no, aole e loaa i na k'ei ! :i ā a i ole, o kakou pu no paha, l'a ike lea i'ke okilo ana i ka manao hoiionu a waiwai loa oia mea he gula, 1. e ole e hoala a hoomoliala ia ka 1100noo 0 na keiki ma o ke a'o ana o k'akou 'ia. lakou i na wa kupono a pau 0 loaa ana. E a'o .uiau aku ia lakou i ke ano o la K'ea he hoomakaulii ana, pakiko' ana, 1 oahu dala ana, a makee (lala ana; e p'o aku i na keiki i ieahi kupono e hoahu ai ke dala, oia hoi, ma na barako, ma na maliele o na mahiko ua puka mua, ma na bona o ke aupu::i, tna ke kuai ana i na waiwai paa hihia ole, a ma na wahi knpono e ae he nui wale. E a'o pu aku i na keiki i ka waiwai nui o ia mea he hoahu ana, ia hanauna aku ia hanauna aku a ia hanauna aku; o ia paha, ina paha o ka hoomaka ana keia, penei: 1. ona makua keia a make,*waihona i hoahu ia a waiwai e <ae, $1000; 2. Palapala kauoha ā na makua mako i na keikij penei:

(a) E malu loa lee klno o hookahl tausani dala, me ka hiki a inana Vle 0 na hooilina (keiUi) ke hoonioni n Jawe paha no lakou ilio ma o ko lakoii manao ana no ko lakou pono iho, aka e loaa a e kaipuu a hke a lilee loa in 1 luna o na hooilinn o laua (mana) i kela ame keia makahiki, na loāa panee o ka huina i olelo ia ae, me ka loaa e loaa mai ana, māmuli ka hoohana ana a ke kahu e m&lamn ana i ua waiwai la, a pela no ka ili ana o na mea i kauohn ia iluna o kela ome keia mamo a na mea i olelo ik a hiki i ka pau-loa ana. O ka na keiki wiliwai hoahu ale'u; o ka na moo])una aku, a pela aku.. Aole anei kakou e manao ana, o loa:. aua no i kekahi o na ew« Ilawaii he iko i ke ano o ka hoomakaulii dala an\ me ka ike hoahu a hoohana ana iloko o ke kulana inakee, e ulu ai k» nohona kko ame ka holomua no hanari maka!ūki ma keia mua e nee mai neiT Ina paha e olelo kakou, o keia kul»na pakalaki i loaa ia kakou i keia. "wa, mamuli ia o ka loaa ole hfc wahi olelo a 'o lipala noonoo inai na makua mai o 1-akou i hala aku, uo keia mea loa lie hoomakaulii inalama guhi ana, a iini hoi i ka noliona kuokoa ana, i keia la, aole o kakou kekahi i helu ia, he lahui nele a ililmne e ola nei maluna iho o kona aina ponoi iho, aka lanni lako; nolaila, e hoao kakou no k<» a'o oku, aole no ka manawa wale no, ak;. no ka mau loa. Aole he holomua i ka wa mua. aki, Le hoomaka ana; aole lie naaupo 110 ka

lo?hi o ke a'o ia ana, aka, hc ike ame ka nwwno; nolaila, e uiiu lahui, j. hookahi mnauma. i unmuuia lokahi, no li.i pono o na ewe a kakou. Mo ka naatino a i oeau o ke ICilohauu a ka Laliui ka 'u hoomhikai a nui, auie na keihi limft hci hoi ok& pbj>ai>fl'i ka'u malialo. 80U)kON K. KAULILI Lawai, Koloa, Kauai, Oot. 22, 1915.