Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIII, Number 47, 19 November 1915 — MAKE KE ALAKAL O KA LAHUI PAELE. [ARTICLE]

MAKE KE ALAKAL O KA LAHUI PAELE.

I knlike ai me ka lono kelekalapa uwea ole o ka hoounaia ana mai no keia kulanakauhale ina ka Poakahi nei, na make mai nei kela Paele kanlana, oia o Booker T. Wasbin§to», ke alakai o ka lahui Paele ma ka la Sabati aku, kā la 14 o keia "mahina, ma konā home ma kahi kokoke i ke Knla Kumu ame Ha* nalima Tuskegee. Ua hanauia keia Paele kaulana ma kahi kokoke i ka Hale Ford, Virginia, i ka 1859, a maloko o ke kula o Hampton kona wahi i hoonaauaoia ai, a hookuu nono ia mailoko mai o ke kula; me kona noho kumukula ana maloko olaila no kekahi mau makahiki, ahiki i kona kohoia ana i kumupoo no ke Kula Kumu ame Hanalima Tuskegee, ke kula ana i hookumu ai, a i ulu ae ai me ka holomua loa.

He keiki o Booker-T. Washington i hanauia mai e kekahi wahine 'Paelē kauwa kuapaa, a iloko o kona mau la kamalii loa, aole ana mea makemake e ae, o ka loaa wale no iaia he hoonaāuao ia maloko o na kula.~ Oiai he manawa no kela e nolio kauwa kuapaa āna nā Paele, e lohe mau ana oia i ke kamaili<j o leona nmknahine īi.me na Paele e ae, ina 6-pau anā ka hookāuwa kuapaa ia, ē lōaā fc'na ka n'ōhonn lanakila ana i nā Pa'elē, uā 'lii6 ia ' i ineā hoolanā akū i oi.n manao. i 1 ka hōopauia ana nae o ka hookau\Va knāpaa, ua i:ui k'ona hooUnāuna 'iiia kā hāna, e hoomaka ana māi kn hoVa oha 0 ke kakahiaka', aiia no ka pau i kā noēleele ana, na kōna makuaka'nē hdu kērā māu hāna iaia, aole no oia i kumikUnū iki i kā hana, akā ke mau la no k'elā makemak'e- i ka nāauao iloko on 1 ; a mamūli wale no o kā ho'oikāika o kona Wiakuahine, i aeia ai oia e helē i kekūla no k'ēkahi ma'U hoTa o ka 1&. 1 ka ; wa ka o kona "nināniā āna mai ē '•ana kū'mu i konā inoā, o k6ūā ol'elō alul 'la 7io ia o Booker Washingtōū, ; oiāi na'e o Booker w , ale no inō& marhua aku, : a iniai kēla manawa inūi 1 la i kona make ana,' ua kau akū -ka inoa WaVh'ingto'n maiuna onn mē ka haifohan ; o loā. • 7 • ' ' Oiai o Booker T: Washington 'e noho haūa ana. māloko o kekahi lna lanahu, lohē iho la oiā i k'ē kāmailio o k'ekāhi niāii kanaWa £lna, rto kēkāhi kūla maikai loā iio iia Paele, oia k H a Hāmpton rnstitūte nia Virgi"nia; iā 'wā i lālāpa aē ai ka nianao uwila il'ōko ōna; e komo ōtā mhiōko 'o k'ela k'nla, t) ka' pilikia nā%, aōhē ana dftlā, a āole no hoi oiā i- maoi k'e ālahele 'e hoeā aku kl ilāila. v Ua nohō hānā āku 'oia mā ke'ānō hē kaiiwa, mē ka hoiliili āha i kanā māū wāhf loaā liilii, a e' hele ana 'n'o i leē kūlā i konā maū'awa kaawāle, e noi okoa aku aha nō 'hōi ōia i kekahi poē ē kōkiia mai iaia, a rio ka ik'āika loa o kela māiiao liuli naauaō, uā h/ialele okoa aku la oia i kela wahi, ma kōna alahēle o elim'a hanēri mile ka mamāo, e hoomanawanui ana i na inea o ke aln, me na popilikia. > laia i hoea ai ma Piehmon<l, he kana-walu-kiimamalima mile kā mamao m«ai Hampton aku, ilaila hiki hou ole iaia k'e nee nku imua, no ka mea ua pau loa kana mau wahi kenikeni, ua maluhiluhi no hoi, mē ka pololi, nolaila noho oia ma kela wahi, me ka huli ana i kekahj hana. , Ma na uwapo oia e hana ai, me ka hoomakaulii ana i kana mau wahi loaa 'illii, a i ka po e hiamoe -ana oia malalo o na alanui kiekie, a i ka mahuahua ana o kana mau wahi dala, o kona hoomaka no ia e hele, aia ka pono ō '<a hoea aku no Hampton. Afe ka hoomanawanui oia i hele ai a hoea no hoi i Hampton, he kanālimā wale no keneka i koe maloko o konā pakeke', a ua kohu kanaka powa kona ano ke nana ia mai, i kau a mea o ka .hele a leleiona ka helehelena, me ka niki ol'e ke hooloheia mai kiāna mau mea 0 kamailio aku ai no.na iho, aka nae hē hookahi kumukula i haawi mai i kahi hana nana, o ia no ka puluini ana ialoko o kekahi kēena kula, ua hoomaka koke oia e hana maloko o kela-ke-.Mia, me ka maemae ame ka maiau loa, a 1 ka hele ana mai o ke kumukula a na na, akahi no a haawiia mai ka ae iaiā uei e komo oia nialokō o kela^kula. Me ka hooikaika o Booker T. Wrashington ma kana mau haawina i ke ao anie ka po, ahiki i kona puka pono anā mailoko mai o kela kula. īloko o ka uanawa hoōmaha o ke kula, e hele anā »ia e huli hana, a mailaila mai e loaa ii iāia na kokua no l'ana mau buke, ame kona mau lole aahu. I kona puka ana mailoko mai o ke kula, he olua mau hana āno nui e hakoko ana iloko o kona poo, e lilo anei oia i kakaolelo kalaiaina, a i olē i kahunapule paha; aka ke kau mau mai lā keknhi iioōnoō imua t o kona alo, no kona lahūi kanaka na&upo, a ia wa i koho koke iho ai oia, e lilo no oia i mea hoonaauao aku i kartā"iahūi. • • v . Ua -nōhō kūiū\ikula ōia mālōko o Haiūpton, a i ka wa ft na haolē o Tūskē'gee i makemake ai e knkulu i kekahi hūla o k'ēla ān'ō likē malailā, o B'oōker T. WashingtO'n, kā meā 1 hoouūaia mai nō kā. hoonēe anā i kela hana imna. Aole no h'e hana maalahi kona hoomāka anft, ā hialōkō ō kekāhi hālepule kahiko i haāleleiā, ame kēkāhi pāpaihalē kahik<), kOna wahi i hoomaka mua ai i ke a'o ana i kana kulā, a o ka liapāAūi o kona manāwa, e hēle an6 oia e Komo iwaena o na Paele, no ka ho'eueu nna i ko lakou manao. Ma kēla mau huakai kaahele a Book-

ēr T. I Wāshington ? i ike aku ai oia i ka waiwai olē m&oli o na mea i a'o ia i na Paēle ma kekāhi mau knla okoa aku, aohe he paa rula o na keiki, aole he maopopo" o ko lakou malama ana i na home, a pela wale aku, ia manavsra i ike iho ai oia, aole wale o ka hoonaauao ana aku i nn Paele. kana hana nui, aka o ke a 'o pu ana aku i ke ano o ko lakou noho home ana, a i mea e hiki ai kela i'na, he mea pono e ku maoli he lfula nohopaa. Ua nele ōia i ke <lala, a he maka'u no hoi oia i ka hōokomo iaia iho iloko o ka āie, aka nae me kēla manao aloha iloko ona, no kona lahui, iloko o ka naaupo, ua helē'okoa aku la Qia e aie, mai kekahi kumukula māi ma ka Hampton Institute, he elua haneri me kanalima ! dala; alāila kuai akū la i kekāhi aina mahiai kahiko no elima haneri <lala, me ka uku ana i ka hapalua o ke me na dala ana i aie ai; u.i īele maoli no oia, aole i loaa iki iaia he hapakolu o na dala ana o ka aie ana. He ekoln wale no mau hale popopo I maluna o ka aina ia manawa, he haleI lio, he hale moa ame keleahi halekuke. Ua hoeuēu akū ō Eōokei- T; Washiūgton imua o kana mau haumana e kokua inai iaia, ma ka hooikaika ana e lilo ! holoōk'oa mfti kā 'āiūā i ē ku ākū | ai ke kula, he ōle na'e ka mānāoio mai 0 kōna lahui iaiā, aka mai na hāole niāi 1 loaa mai āi na kokua, a ilōleo o hā mahina elua, ua ukuia ka. huinā ana i aie āi, o elua haneri me kanalima dala; a iloko o ēlua mahinā hou i koe, o leā i.loaa no ia o ka ēlimā haneri dala, a lilo holookoa māi la ka aina ma ke kuaiia. ' T kēia la, ke ku'nei kēla kula, ma ke l'ino, o kekahi ia o nā kūlā kaulana ma Anieiika, a ina ka makahiki koke aku y ei Th"o i hala, na hiki 'akū.ka nui ona ■iniimana maloko o leeia kula i'k'a hoo- ,' 'nhi kāukāni eha haneii m'e kanāiwa- ' ūūiamaha, mailoko-niai o nā moku'aina he kanākōlu'knmamalima, 1 ame «a aina s : hē umi-kumain ! āi , tva. 1 H'ē nūi na hānā kāulana a keia Pal'ēle,*ti mā ka Oleloiā, oiā h'ookahi ka ; ū'ea hanā i ulaā'āe i -kekāhi iiinaū p'o- ' ihihi l'oa i loaā ole i ua'haole Amerika, o' "i'ā kona olēlo 'anā, o ka h'ōlomuā o kevahi īahui I\ānaka, ! o ia no' ka iiōho aloana mē na lahūi 'ē 'a'e ē nt)lio pu ann ūē ia i kahi hoōkahi.