Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIII, Number 50, 10 December 1915 — O KEIA KA PALAPALA HOOPII A KALANIANAOLE NO HOOPAU ANA I KA PALAPALA HOOMALU-KAHU LILIUOKALANI Hue Pauia Na Hana i Alakoia Ai Ka Manao o Ka Moiwahine e Hana i Kela Palapala ---Makemakeia e Hoopau Ia laukea ame Dominis: [ARTICLE]

O KEIA KA PALAPALA HOOPII A KALANIANAOLE NO HOOPAU ANA I KA PALAPALA HOOMALU-KAHU LILIUOKALANI

Hue Pauia Na Hana i Alakoia Ai Ka Manao o Ka Moiwahine e Hana i Kela Palapala ---Makemakeia e Hoopau Ia laukea ame Dominis:

-1 l«ko o ka Aha Kaapuni o ka Aha Hooknlokolo Kaaj>uni Hkahi. Teritore o Hawaii. Ma ke Keena. Maloko o ka Aha Kaulike. .1 ihuokalani, ma o kō'na Hoaloha Piiikoke, .lonah Kuhio Kalanianaole, anie tlonah Kuhio Kalanianaole, na lloopii, v. Curtis P.' laukea, William 0. Īsmith, ame Samuel M. Damon, na Kahu; C U rtis P. laukea, John A. DoMii is, Nakanealoha, Anaole, Keliiaka* hai, Mrs. Kamaka von Oelhoffen, Naheand Paia, Hakaui ame Kainalu kana wahine Marv K. Kahalepuna, S: K .Mahoe, anie Emalia kana wahiiie; Aki, kaikuahine o Mahiai Robinson, Mrs. Mary AuM, Mary Pahau, Mrs. Kalehua, Ocorge Napahuelua, aine (I«orpe Kahiiinai kana keikikane, ka l'oe i Hooj>iiia. I ka Moa Hanohano ka Lunakanawai o iloomalu ana ma na Keena o ka Aha Kaapuni o ka Aha Ilookolokolo Kaapuni Kkahi, Teritore o Hawaii: Ano ke hele mai nei o Liliuokalani, e aku ana maloko nei ma leeia hnpe'aku ma o ka "Moiwahine," ma o •I«.nah Kuhio Kalanianaole, kona hoaloiia j»ilikoke, e hoikeia aku ana maloko ;:."i ma keia hope aku o ke "Keikialii" ■v:iip" ionah Kuhio Kalanianaole i oleloi:i, ma kona ano hookahi iho, a e lioike :»ku ana i kou hanohano elike me keia .», 0 . I. A o Liliuokalani i oleloia he kanahi-ki.-kumamahiku ona mau makahiki, oiai hoi ua hanania oia ma ka ia 2 o Sepal<mal»a, a oia ka wahine kanen.ake a -1. <)., Dominis, i make, a e hoii # 'a aku ana maloko nei ma keia hope ni<u. nia ka la *_'7 o Aukake, 1891, a o .1-mah Kuhio Kalanianaole i oleloia he I.:n.;tha kumamakolu hoi ona mau ma.ahiki., a Ue noho like nei laua a elua n Hlnko o ke Kulanakauhale me Kalana Honolulu, Teritore o Hawaii, a ua uo!.o i na i• ■ ir. hopo aku maloko iip.t. 11. A ma ka la o lanuan, 1891, o lū''uokalani i oleloia ua lilo i : r ke Aupunimoi o Hawaii, a ua JhOo-' i ka hoomalu anā ahiki i.kā' la 17 o lanuari. 1893, kona mauawa i hookāiiMlīia ai. elike me ia e hoikeia aku ana in.ūoko nei m:i keia hope aku, ma o <'kahi hapa *o kona mau makaainii.:i, u iwaena o na alakai oia poe o '.ia kekahi i hoo{»iiia V.\ O. Smith anv > M. Hamon. rka ,mai ia manawa mai ~a hoomau oia i l;a malama ana i kor-a ; 'ana me ke kupono elike me ke r.'ii . iiookahuliia, a o kona kulana ma ia :nio ua ikeia e *ia aupuni mahope mai i!.v o Hawaii. a i mea e malamaia ai : a I.'.aiia ua hookaawale ke Teritore o : 'awaii i mau haawina (lala i kela ame M' : .a mauawa, a oia mau haawina <lalā, ?rt.i o ke Kanawai 4.1 la o ke Kau o i!»n. ua hoomania ia haawinā o $1250 i -ola amo keia mahina no ke koena ō knna oia ana. ITT. A mainuli o ke kukala alii ana i haTi; ( ia ma ka la 10 o Feberuari, 1883, ma o a Moi Kalakaua la, ka Moi o na Mo■.upuni o Hāwaii ia manawa, ua hoaliiim i Keikialii o .Tonah Kuhio Kaianianā- • ■1e i oleloia, me ke kuleana pu i ka nohoalii. a mahope mai nei o ka make aiia o kona kaikuaana, ke Keikialii I>avi«l Kawananakoa, ma ka la 2 o luuo, 190S, ua lilo ke keikialii i oleloia i hooilinaalii mahope koke aku o ka M'oi%vahine a he hooilinaalii oiaiō i keia manawa. . IV '. A o ka Moiwahine i oleloia ua noho , i'oko o na manawa e hoikeia aku ana maloko nei ma keia hope aku me ka w»:;a keiki ole, a o ke Keikialii i oīeloia nia. a mahope mai nei o ka māke ana o ' ona kaikuaana ke Keikialii David Kauananakoa, oia wale no kon pilikok'o a ; w,oiliua hoi ma ke kanawai, oiai o ke Ki ikiaiii i oleloia oia no ka moopuna- - ane kualua a Kamokuiki, kekahi alii ke kupunawahine oiaio o ka Mowahine i oleloia, a i hoike piha loa ia •>« ka Hoike "L" i hoopilipuia me •-a. i hoomaopopoia a i hooliloia i baj no keia, a mamnli o keia pilikoko i ..l«-!oia ame ka pili aiii, uft hoolilo mau Miai ka Moiwahine i na manawa ap&u i ke Keikialii i oleloia elike rtle ke kulāna maamau o ka ike ana i ka mea pilii;oko loa, ua malama i ko laua noho hoaioha pili paa ana, ā mamūli o ka pilikoko i oleloia, pili alii āme kā noho honloha anā, ua hui kukā a āoāo pu ia. na hilinai a kaukai āku maluna ona; a no keia mau kumu i hoikeia ae la ame na kumn e hoikeia aku ana ma keīa hope akn, ke hookomo nei o .Tonah Kuhio Kala'nianaole i oleloia i keiā hoo--I**l. iua ke *iio lie hoaloha pilikoko aku

no ka Moiwahine, a ma ke ano no kona inoa ponai iho. V. A o kn Moiwahine i oleloiā i na manawa apāu il6ko o kon'a ola aha ua kaukai aku i ke kokuay a'6 aha ame ke kuhikuhi ana a kekahi mea okoa aku māwaho ae ona ponoi iho no ka hooponopono ame ka ihalaiiia ana i kona mau waiwai, lewa ame paa, ame ka lawelāwe aiia i nā hana like ole, a ofiai kana kāne e ola ana ahiki i kona make ana ua kaukai aku maluna ona. VI. A oiāi e noh'o M6iwahine anā no ke Aup'uniālii o Hawaii elike me ia i oleio mua ia āe nei, ā ua hookaumahaia mai e na hana ano riui o iā kulana, o kana kane, o J. O. Domihis i oleloiā, uā make iho lā, a mamuli o ia mēa uā hooneleia oiā i leāiia mau ā'o ame na kokua ana, ā i oi aku hoi kā nele i kā mea nana e mālama a e hoopoiiopono koria mau waiwāi, lewa ame na hāna e ae; ā o kona nohoālii ana ua piha i na pilikia like ole, ā'i oi loa aku hoi iloko o ka liapa hope, me ka hooihli ihau ia ana hoi d konā Papakuhina* a i ka hopeiiā ua hhopāuia mā 6 kekahi kipi i lāwelaweia e ka pohai i oleioia, a ua hookāhliliiā ka nohoālii o kā Moiwahine i oleloia ,a ua kukuliiia he Aupuni Kuik'awa e kh ana āhiki i ka loaa ana. mai lie hooholoiā ana o na aeiike o na kuiiiu no ka hoohui ana aku mfe Amerika Hūimiia, a o ua kipi la uā maopopo i ka M'oiwahine i olelōiā, ua kokuaia a Ua kakooia e ke kuhina Amerika ame na koā o Ameiikā, a ia mea ka Moiwahine i olelōia i haawipio aku ai malalo 0 kekahi ku-e laāhiā, e kukala ana ua haawipio oia i ka mana i oi ae ka ikaika o Atherika Huipuia ,oiai ua kāuoha konā Kuhinā i na koa Amerika e pae māi a iiā f hoike mai oia ua kokua oia i ke Aupuūi Kuikawa i oleloia; a o, ka Moiwahine i oleloia ua hooneleia oia i hfinpl]anQ amd pa pomaikai e pili ana i ka noiioalii," i Kiiipui'a'ine nā loaa makahiki mai na aina Leiaiii mai ( kipakuia māi ka Hāleaiii mai a no kfckahi maiiawa loihi iia hoonohōia maloko o '"kona liome ponoi iho, malalo o ka makaiia ana e na kanaka e paa aha i na mea kaiia a e noho ana inalalo o ke pihoihoi nui e manaolana a e iiiaka 'u ana 1 kekahi manawa me ka maopopo oie i ka mea e hanaia mai ana e Amerik'n Huipuia, oia hoi i kona haalele ana i ka nohoalii, ua haawipio aku oia i kona mana ahiki i ka manāwa a ke aupUni i oleloia o Amerika Huipuia e hoololi ae ai i na liana i lawelaweia e kona hope maanei. i ka manaWa e waihoia aku ai o ka oinio,.a e hoihoi holi ae iaia ma kona kulana muā ame ka mana ana i koi aku ai ma o ke AHi Kumukanawai o na Mokupuiii o Hāwaii; a ua hoopiiia ka Moiwahine i oleloia ma ke ano he mea. i leokua i kekahl kipi ma ka. ia 7 'o Tanuarl, 1895, e ku-e ana i ke Aupuni Kukiawa i oleloia, i alakaiia e kekahi mea o Eobert W. Wilcox, a ua ikeia ma 0 ke "Kipi a a ua hopuia ka Moiwahine i oleloiā, ā ua hookauia ka hihia kipi malunā ona, ua hookolokoloia a ua āhewaiā. ie kekahi āha koa, ua hoopaaia ma ka hoopaahao a ua hoopaahao i'o ia no kekāhi manawa o .. mahina, a māhope mai oia manawa ua anamo i na haha hoohāahaa i ka hoohuiia ana o ke Aupuni Moi mua o Hawaii, mā o ka olelohoōholō e hui nie ke Aupuni o Amerika Huipuia, i ke Aupii'ni hoi anā i haaWipio aku ai mamuli o ka oi ae o ka ikāika, ie kaukai ana hoi e hoihoi houia ana ma kona kulana i ka manawa e ikeiā ai na mea oiaio, oiai no naē Ke k6misina tvae i kohoia eiinoii i j na kumu o kona hookahiiliia anā e haiia : ana iā manawa a ua hoike aku e kakoo ana iaia, ua hoike aku no h'6i ke Kakauoīēlo o Āa iHokuaina i ka Periesi(lena aole e lawa na koi o ke kaulik6 ke nele kā hōihōi h"oti ana aku iaia iiialuna o ka nohoalii 6 kbna aupuni, a o ka I*ēresid'enā o' A'merikā lluipuia, i ka waiho āna aku i kana hoike i ka Ahāolelo Lahui, iit"ā o kekahi pālapalā kūikawa la ua kukala ae .aole e hiki i kela aupu•ni e hooli' ilio kā hoopāu anā- i na hewa 1 hookauia. malalo o kekahi limanūi anā i klā 'maua e kekahi mau āliikoā e aahu ana i ka mana a e komo ana i kona aahukOā ;ā o ka MoWāhiue i oleiōia ilo'ko o -keia manāwā i oWoia u'a hookau houiā āku na eb&ehā āiiie ke kUpilikii o ka manao ma o ka ike aba aku li'ē iehulehu o kona mau mlākaainana i ma* ua'ōiā he po6 alōha iaia, iwaena o la : > kou na mea i hoopiiiā, CuVtis P. Ihukea. t ua haāWie mai iaia am'e kanā mau koi, a ua fc6mo pu aku hoi a ku-e iiiāi me na , mea kftuā iāiā, no ka ukuia mai i kekāhl kulāna; a o ka Miowahine i olelo- ! iā, iloko 'o ka'hapamii o ka manawa i ■ oleioia mah'Āpē mai o lc6itā hookahuliiā i ana mai kona nohoalii n\ai r ua hookau-

ihahaia, elike me ka mea i lioikeia niai a c rtianaoio ia nei Hoi e na mea hoojiil, a ho kekahi ntatiawa loilii ua lapaauin no ke7tahi ma'i e ht»oj»ilikia ana i. ka iiianao :a o keia mau kumu apau, i huipiiia me ka fi6dhoo ame ka ehaeha kiho i loaa mai iiiamuli oia mea, i huipuia lii*» ka nawaliwali o ka noonoo mamuli o ka ritif o na liiakahiki, ua lilo ia mau mea i niau mea e hoopilikia mai ana i ka ma:āo awi6 l<a noonoo ana o ka Moiwahin© i oieloia hiamua aku o ka la "2 o Hekfetitnba, 1909, a no ia mau kumu, ua hoike ponoi ae ka Moiwahine i Oleloia maloko o kekahi maii palapala i hoohikiia iloko o ka makahiki i oleloia, ua kau mai malūna ona ka ehaeha o kā poinapuwale mai mamuli o ka iiui o na uiakahiki, a ua- hiki ole iaia ke lioomanao, a ua hiki ole iaia ke hoomanao i kft mēa liilii loa ēlike me ka hookn aha '• ka palapala kiiy oiai no nae aole i malihini ia mau inea iaia. VII. A o ka Moiwahine i oleloia. mamua o kā lā 2 ō I)feketttaba i oleloin, 1909, malalo no oia o kekahi kaumaha nui o ka manao ame ke kupilikii o ka noonoo ana no na mea e pili ana i kona waiwai ame na mea e pili ana i ke kulana o kona waihona dala, a mamuli pu hoi o ke .kupilikii o kahi e loaa ai o na »lala heluna nui e uku aku ai i na aie, i ulu mai mamuli o ke a'o a kona mau hoa leuka, a o ka hapanui no ka uku ana i ka hoomaemae hou ana i kona home ame na lilo o ka lawe ana aku i kana hoopii ku-e i ke Aupuni o Amerika Huipuia ,a no ia mau mea ua koiia mai oia e hana i kekahi moiaki me ka hui o Claus Spreel<els & Co. no $70,000, a ua hanaia ua moraki la i ka.la 10 o Nove?naba, 1908, e hoopaa ana hoi i kona mau waiwai paa a pau loa no; a mamuli oia noonoo ino ana i oleloia ame ke kunilikii o ka manao ame na kumu e ae i hoike mua ia ae nei ,a e hoike hou ia aku ana maliope nei, ua lilo kona waihona noonoo ame ka hoomanao ana i mea hoopilikiaia a ua lilo wale oia i mea alakai waleia e ka poe e nolio mau ana me ia a e kuka mau ana me ia, a •pela, no hoi me ka lilo pu ana aku maJālo o na alakai ana a ka mea e manao āna e pakaha wale i noho aku palia no kekahi manawa e lawe i na mea i hana ia ma kahi malu, a ua lilo oia i mea lbli wale o ka manao, kanalua wāle a poiiiā wale i na mea i hanaia eia a me kiipono iaia e hāiia no l<on*a pono iho, a oiai oia me keia ano o kona waihona noonoo ua hana iho la oia- i kekāhi palāpala e hoomana ana i na ruea i hoopiiia laukea e noho hope uona ma ka la 4 o Mei, 1909, a i ka la 19 o Mei no i oleloia ua hoopau hou aku la oia ia mea; ma ka la 20 o'Mei, 1909, uu hana hou no i paiapala hope nonā ia Joseph K. Aea, makua ,a e hoomaopopo liou ia āku āna ma keia hope aku maloko nei ,a i ka la 21 o Okatoba, 1909, ua hoopau hou no ia palapala, oiai nae ua lioopau muā aku la, ma ka la 12 o Okatoba, ia Aea mai ka iawelawe hana ana nona no ke kumu i hoikeia maloko 0 ia hoopau ana ua moraki aku .oia i na waiwai apau me ka ui ole aku iaia, oiai no nae ma ka oiaio ame ka pololei maoli, na ka Moiwahine no i oleloia i hana aku ia mea a hooiaio aku a haawi aku 1 ka morāki i oieloia imua o Henrv Holmes, kekahi loio o keia Aha: a ma ka la 13 o Novemaba, 1909, ua hana hou iho la no i palapala hope hou, me na mana apau, i ka mea i hoopiiia Curtis laukea, a o ua mana la i oleloia ua hōopauia i ka la 11 o Maraki, 1910, elike me ia e hoikeia aku a*na maloko nei iua keia hope aku.

A o ka Moiwahine i oleloia ua nui kona ehaēha ma ka manao iloko o ka makahiki 1909 i oleloia mamuli o kohoopii i lawe ia niai e ku-e ana iaiā iloko o ka aha kiekie. iloko ,o ka okana aina o Columbia e Chas. H. English, ka mea nana i lapaau iaia no ka ma'i i oleloia a ua lawe mai i kana hoopii iloko o ka aha iloko o 1900 no kona lulii ana i manao ai no kona hoola ana i ka iVT6iwahine i oleloia mai ka ma'i ae i oleloia, a o ua lioopii la ua lioopau ia ke Keikiālii David K.awananakoa ma ' 0 ka uku ana ī $1300 me ka lioomana ole iā mai e ka Moiwahine, aka nae oin likuia ana mahope mai ua hoapono oia a ua hoihoi aku i hā dala i ukuia no ka mea o ke Keikialii i oleloia he ohanā nona a he lala no kona ohana, a no ia kumu ua ae oia i na mea i haiiaia eia: iloko hoi oia hoopii-iloko o ka aha kiekie i oleloiā ua loaa ka olelo hoohoTb„ me ke ku-e oleia e ahewa ana iaia iloko ī ka hapa o ka mākahiki 1909,-a ūa hoo'iauia ia olelo hooholo mahope mai mā'nuli o na palapala hoohiki a ka Mōiwahine i oleloia ame ka mea i hoopiiia '"'uHia P. laukea, aiiie kekahi poe e ae hou aku; a e hoike ana penei: Oiai mamuli o ka nawaliwali pilikino nme na pilikia i kau mai maluna o ka i oleloia iloko o na makahi•ki hē umi i kaā h'ope ae, ua hoopilikiaia kona noonoo a \ia hiki kupono ole ia:a ke hoomanao i na mea i hanaia ame »ia mea e pili ana i na mea maamau o kona hooponopono waiwai i ulu ae "loko oiā mau makahiki koke iho no, \oe wale no a he niea kekahi i lianaia 1 paa maloko =o. kana noouoo mamuli o

kekalii kuinu akaka lea loa, a i ole mamuli o kekahi mea kaokoa ano nui i hanaia. A o ka Moiwahine ua maa ole oia i ka lawelawe kino maoli ana i kona hoo00ii0j)0ii6 waiwai ana, a mamu'li o kona kulana pili oihana, kona pilikia leino, ka hopena inaamau mamuli o ka nui o na makaliiki ame ka ma'i, ua noho hookaawale iho oia, a e ike ana i kela ame keia manawa i kona mau hoaloha pilikino wale no ame na obana, a e komo ole aku ana hoi iloko o na hana paka ana i na mea maamau' o kona mau hooponopono waiwai ana, a o ka Moiwahine i oleloia aole i hiki iaia ke lioomanao i ka palapala.hooko kii maluna ona, a n ka noonoo o ka Moiwahine ua hoopilikia hou ia no hoi'a ua hoonawaliwali ia, a oia mau mea ua hoakakaia maloko 0 līa palapala hoohiki a na mea hoopii 1 oleloia e hooia ana e hakaka ana he oiaio: ua lioopilikia nui ia oia mamuli o na koi i lioakaka ia maloko oia hoopii, a mamuli o koiia kupale ana aku ia mea ame ka lioopakele ana i kona pono ua hilinai oia, elike me kana i hoakaka ai maloko o ka palapala hooliiki ana i waiho aku ai ma ,ia hoopii, maluna o kona lioakuka'pili oihana ame kona pilikoko. ke Keikialii .T. Kuhio Kalanianaole i mua ia ae nei. ' ! YIII. A o Curtis P. laukea ka mea hoo])iiia i oieloia i na manaiva apau i hoikeia maloko nei ia manawa a i keia manawa he kanaka kulana ikaika, he paa rula,' •waipahe na hana, ua akea a ua nui ka ike ma ka lawelawe ana i na liana pili 'aupuni a ma kekahi ano no hoi ua hoonaauao maikai ia, ua kaahele ma na aina inainao, a ma na ano pili laula lie kanaka no ke ao nei: a ma o na palapala hope la i oleloin e kolio ana ia Curtis P. taukea, ka mea hoopiiia i oleloia. i ha-' naia i Noveinal)a 13, 1909, ua waiho aku ka M.oiwaliine . i oleloia iloko o kona inalama ana, hoohana ana paā ana i kona mau Avaiwai apau iloko o na !ima o ka inea hoopiiia i me ka mauaoio piha ana e hana ana oia ma na ano apau, e hooko no ka pomaikai, l>ono me ka hoopakele ana i ka Moiwaliine i oleloia ame kona mau waiwai i oleloia, a mai ka la. mai i hookoia ai -a pala])ala hope ua hilinai aku ka. Moiwaliine i oleloia maluna o ke kokua, a'o ame ke kuliikuhi a-.Curtis P. laukea, ka mea hoopiiia'-" , i oleloia', a oia no kona akena i\hilin'al2&& , -''hoaloha pilikino -a mea kuka pu, a iloko ona i waiho aku ii oiā i kona hilinai piha ana, e poina loa ana o Curtis P. Taukea i oleloia keia

' n mea i liaalelo iho iaia iloko o kona mau pilikia mamua aku, no ka imi ana i kona pomaikai iho.

A o ka Moiwahine i mamua aku 6 ka la 2 ; 9, ? pekemaba, d909, i ole-: loia, e noho pu ana i kona alo, a iloko o kona nolio home ana lie eiuā mau kanaka opio, ia manawa v he iwakalua pa- x ha na niakahiki, i ulii ae iloko o kona home a ma o kdna mau;lioolilo,'hookahi' 0 keia mau niea, o Joseph Kaiponohea Aea, opio, ī make i ka.la 14 o Novemaba,.l9l4i he oluolu, hamama, kuokoa, kulana pi ole. a o kekalii aku* ka mea 1 hoopiiia John A. Dominis, i ikeia ia manawa ma o Domirils Aimoku, i oleioia ke keiki manuahi a J. o;,Dominis i oleloia, he hoopolo, hooioi, e makaala mau ana no ka hooholomua ana aku i kona pono ponoi imua o ka Moi waliine i oleloia; a i na manawa apan niainua aku o ka la 12 o Okatoba, 1909, 0 Joscph Kaiponohea Aea opi.o, i oleioia, oia ka mea punahele m'e ka Moiwahine i oleioia, oiai no nae e hooikaika mau ana ka mea hoopiiia John A.'Dominis, aka i ka manawa i hoopauia ai o Joseph K. Aea, makua, i oleloia, ka makuakane o Joseph Kaiponohea Aea i oleloiā, mai ka lawelawe hana anā me ka Moiwahin'e, mahope o ka i\oho liana ana me ka pauaho ole no kekahi manawa loihi, i oi aku mamua o 30 makahiki, a no kekahi mau makahiki lehulehu ma ke"ano he ākenā e lawelāwe ana i kana mau liana, o Joseph Kaiponohea Aea, opio, i oleloia, ua hookaawaleia aole e 1 hui pu me ka Moiwahine i oleloia ma l<e kulana i maamau elike me mamua j 'iku. n IX. A mahope koke iho o ka hookohuia ana o ka inea i lioopiiia Curtis P. laukea, i oleloia i akena hooponopono waiw'ai a ua loaa aku lioi ka palapala.hope' 0 ik'e iho la ua iiilinai aku ka Moiwahine 1 ololoia maluna ona no ke a'o ana am6 -ke kuka'pu ana, ua 'hoomaka na mea i hoopiiia Curtis P. īaukea am'e John A. Dominis e ohumu like e loaa' he palapa'a e hoolilo aku ana i kā waiwai o ka mea hoopii ma kekahi ano, e loāa ai ka pomaikai i na mea. i hoopiiiā ma ia hana ana, a elike me ka mea i hoikeia.mai i na mea hoopii a e manaoio nei hoi a olaila ke hoike ae "nei, iloko o kekahi mau la pokole wale no mahope mai o kona liookohuia ana aku ua hele aku ka mea hoopiiia Curtis iP. laukea mahope -) kona lioi ana a ae mai ka Moiwahine ī oleloia e kuka me Abram S. Humphreys, ia manawa a i keia manawa he 'ala.no ka aha loio o keia Aha, me ka manao e hana ī palapala hooilina, a un knka pu i'o no ka Moiwahine i oleloia nie - Humphrevs i oleloia ma- ka la 26 -o

\'ovemaba, 19U9,.a ua loaa i'o 110 i ua inea i hoopiiia o Humphreys i oleloia e a 'o i ka Moiwahine e hana i palapala hoolilo-hooinalu hiki ole e weheia ma •ahi o ka palapala hooilina ,ame ka waiho ana aku i ka Moiwahine e komo pu mai ka mea i hoopiiia W. 0. Smith me ia 110 ka hooko ana ia mea; a o na mea i hoopiiia i oleloia, laukea ame Dominis, ua koi akn ia Humphreys i oleloia e waiho aku i na kuhikuhi hope ana a ua waiho i 'o aku no o Humphreys .oleloia ia mau a'o ana no ke kumu ua ike 110 na mga i hoopiiia -eys i oleloia ia ihanaw» i na mea e hoikeia nei maloko nei, a ua ike no hoi i 'vē kulana o ka waihona nooiioo o ka Moiwahine i oleloia ame ke kanalua ana ina paha e hiki ana e hanaia i palapala hooilina a i ole i palapala hoo-Mlo-hoomiu paha malalo oia kulana, ua : mi i mea e hooikaika ae ai i ke kulana kupono no na hana oia ano ma o ke kono pu ana mai o W. O. Smith i oleloia, ia manawa a i keia manawa he kanaka 'uilana kiekie iloko nei o ka aina a he lala 110 ka papa loio o keia Aha a i ka la 27 o Novemaba, 1909, o Smith ame Humphreys i oleloia ua a 'o aku i ka Aloiwaliine i oleloia, a ua kuliikuhi aku i Sinith i oleloia ina ua makemake oia lmnaia i palapala hoolilo-hoomalu ua v .iki no, ma kahi o ka palapala hoolilohoomalu hiki ole ke weheia, he hoomalu ne ka mana e hiki no e-hoopauia me ka ne o ka liapanui o na kahu. A o na mea ohumu i oleloia ,e imi n.na a e manao ana i mea e loaa ai a pau loa malalo o ko laua mau malu ka wiwai apau o ka Moiwahine, ua koi aku : ka Moiwahine i oleloia a ua manao o laua no na kahu, o na mea i hoopiiia i nleloia. Curtis P. īaukea ame John A. OominiB, me kekahi mea hou aku o A. Cle£rhorn, i make i a i ole ~ma kahi kokoke i ka la 1 o Novemaba, 1910. a in manawa he kanaka i nawaliwali loa niamnli o ka ma 'i ame ka nui o na mal«ahiki, mamuli o ke kanalua o Abram S. Humpīireys i oleloia i ke kupono 0 keia poe ekolu i mau kahu malalo o kekalii palapala hoolilō-hoomalu e hana ia nialalo o iā kulana i manaoia e hana na, oiai he nlea ano nui a o Dominis i oleloia he uuku wale no 'xona maa i »ia hana oia ano a oiai oia pu no kekahi e nomaikai mii aīia malalo o ka palapala liooliio-hoomalu i manaoia a oiai uamaUemake loa .lakou e koo ae i ka pala;pala hoplilo-hoomalu 'i nku i ka Moiwahine i oleloia ma ka ia o Xovemaba e noi aku i ka mea hoopiiia W. O. Smith e lilo pu mai i kahu 1 mea e ano koikoi mamuli o k-ona ku'ana ano kiekie o W. O. Smith i oleloia •v malia no ia kumu e lilo na ku-e ana mai i mea ole no na mea i manaoia no ka palapala hoolilo-hoomalu, oiai, oia o \bram S. Humphreys i oleloia, mawaena oia manawa ua hoohuli ia Dominis ka mea i lioopiiia ua oi aku ka pono nona aole e lilo i kahu, a o W. 0. Smith i ■»leloia,. elike me ka mea i hoikeia mai i na mea hoopiiia e manaoio nei hoi n 'io ia mea ke lioike nei hoi> mahope mai -» ka makaukau ana o ka palapala, lioo-Klo-hoomau> aka e ike ana no i keia īnau mea e hoikeia aku nei maloko nei e makau ana no kona kulana maloko o ka aina aole i lawa kona kulana no ke pale ana aku i na ku-e no keia mau hana, ua noi aku ia S. M. Danion ame Cccil Brown, he mau kanaka laua a elua i loaa na kulana kiekie a he ano '<oikoi iloko nei o ka aina, e lilo i mau hnike no ka hookoia ana o ka palapala j hoolilo-lioomalu i oleloia, a ua kakaii' hioa ia e ka Moiwahine i ka la 2 o Dekemaba, 1909, i oleloia ,a eia kekahi ko- | pe oia mea ke hoopilipu ia aku nei, a ua hoikeia a ua hoolilo ia' i hapa no keia, a ua hoailonaia "Hoikeike A." I . X. A i ka manawa i hookoiā ai ka palapala Hoikeike A, e noho ana no ke Keikialii ilōko nei o ke K.ulanakauhale o Honolulu i oleloia a ua hiki loa me ka maalahi e loaa oia,.a ua ike no hoi ka j'oe apau i komo aku e hooko i keia uau hana o ke Keikialii i oleloia oia ' wale no ka pilikana a hooilina ma ke kar.awai o ka Moiwahine i oleloia, a ua j 'uika ]iu a ua a'o pu oia me ke Keikialii 1 i oleloia, ua hilinai aku a ua kaukāi ku maluna ona no na hana ano nui pili oihana, a ua hana peia i ka wa o ka hoopii a English i oleloia mamua- koke iku no, a ua huna na mea ohumu mai 'ea Moiwahine mai i oleloia mai ke ku!?a ame ke a'o pu ana me ke Keikialii' i oleloia a i ole me kekahi paha ō kona -mau hoaloha kahiko#a poe pili hoaloha 'ioi, a ua hana me ka huna ame ke pal»? 'oa ana aku ia Joseph Kaiponohea Aeā ī oleloia, ka mea i laweia a hoōuluia e ' a .Moiwahine i oleloia ma ke ano. he keiki hanai. XT. A o A. S: Cleghorn i oleloia kekahi 'maloha mamua o ka Moiwahine i ole'oia a ua pili hoi ma ka mare ana i'koia kainaina ia Likelike i make mamua 'oa aku nel, aka ua lōihi ko laua noho ":aawale ana ma ke ano hoaloha mai sia aku mamuli o kana mau hana, i ka\'poia e kekalii pohai maloko nei o HaWaii, e hoihōi mai i ke aupunimoi me' '<ana kaikamahine ka Moiwawhine ma

kahi o Liliuokal.ini i pleloia: a o na moa i hoopiiia, W. O. Smith ame S. M. Oamon be mau alakai laua iloko o na hana hookahuli, o S. M. Damon i oleloia ka Hope Pereaidena o ke Aupuni Kuikawa, a o W. O. Smith i oleloia ka Loio Kuhina, a o C'ecil Brown i oleloia oia no kekahi i komo aku e kakoo ia mea, oiai oia kekahi lala o kona Aha Kukamalu. XII. A o Gurtis-P.' Iaukea i oleloia, i ka manawa o kona hookohuia ana i akena inalama waiwai no ka Moiwahine i Novemaba 13, 1913, e noho ana me ka ha"a ole a i ole mea e loaa ai kona ola, a o kona makemake ma keia hana ana i '»* oin. palapala hoolilo-hoomaJu,i oleloia, 'ioikeike Ay i mea e loaa ai nona iho i W* kulana i oleloia, e uku ana hoi iaia i $150 o ka mahina a mai ke kulana kahu ''iai e ukuia ana oia i $750 o ka makahiki. a me kekahi mau pomaikai e aku, e loaa pu ana hoi iaia mamuli o ka palapnla hoolilo i oleloia ma keia hope nku, me ka uku ole, i kekahi apana aina waiwai nui ma ke kuleana aole i emi iho kona waiwaiio malalo o $10,000, n paa waleia ana no e ka Moiwahine no '<ona mau la e ola ana, he wahine aoo ia manawa: a o ka makemake o John» V noininia ka mea hoopiiia i oleloia, i nleloia maloko o ka palapala hoolilohoomalu i oleloia Hoikeike A, oia no ka 'oaa ana nona ponoi, mahope aku o ka make ana o ka Moiwahine i oleloia, ko"a home i kamaaina o naee" ma ke kuleana liloloa, i hiki nku kona waiwaiio aole 1 emi iho mala'o o $35,000, i hui pu ia me ka uku hoomau makahiki q$6000.-..... XIII. A mahope mai i DeKemaba 4, 1909, ua haalele iho ka Moiwahine i oleloia ia Honolulu nei no ke Kulanakauhale o Wakinekona, no ka imi ana malaila e hoonee aku imua i kana koi i ke Au]>uni o Amerika Huipuia, a iaia ma Kapalakiko, nia ka la 28 o Dekemaba, 1909, ua ninau aku oia i kona hoalolia kahiko, Oolonel Samuel Parker, oiai ua Vlc ae oia e ike iaia ma ka hotele, ina paLa ua ike oiā i kekahi mea no kona ' akauinoa ann aku i kekahi palapala hoolilo-hoomalu e hoolilo ana i kona niaii waiwai apau loa ame ka hoopono- • ono ana oia mea, a i ka manawa a Par- ; *er i oleloia i pane si:u ai ua ike oia a ua paila maloko o na nupepa, ua pane nku oia aole loa oia i kakauinoa i ke- ' ahi palapala hoolilo-hoomalu, aka, ua hana he palapala hooilina, a o ka mea i 'ioopiiia i oleloia, o S. M. Damon, ame •Jeeil Brown i oleloia, na hoike no ia mea. "Ua ano kunahihi ka M«iwahine i '•leloia, a ua ano ike o»e ihea la oia ia manawa, a ua kauoha aku i ke Keikiulii i oleloia e hele mai, a ua ninaū aku 'aia ina paha ua lohe a i ole ike paha "ia ua kakauinoa aku. oia e haawi ana ' kona mau waiwai apau malalo o kekahi palapala heolilo-hoomalu, a i kona ae ana aku, ua pane mai iaia ua makemake oia e hoopauia kela palapala hoolilo-hoomalu i oleloia, ia manawa ua aku ke Keikialii a ao aku iaia e kuka me kekahi loio a ia manawa ua hoopaa aku ka Moiwahine i oleloia manawa i ka hui loio o Thompson, r, lemon8 & Wilder, a ua kuka pu me F. E. Thompson, Esq., oiai ma Kapalaki''o oia ia manawa, me ka manao ana e 'awe i keehina no ia hnna, a o ka hni loio i oleloia, ma o kona kuhikuhi ana, ua haawi mai he hoolaha no ka hoopau nna i ka palapala hoolilo-hoomalu i ole'oia ma na nupepa a i na kahu malama waiwai i oleloia. XIV. Mahope koke mai o keia manawa, oia 'ioi i ka la 21 o Ianuari, 1910, maloko o a Mokuaina o Wakinekona, Okanaaina 0 Kolumbia, o ka Moiwahine i oleloia, mamuli o kekahi palapala i kakauia, a hookoia a hooiaia ia ma ia la a ma \-ela wahi, maloko olalla ka mea i hoo•iiia J. A. Dominis ,malalo o ka inoa o ī. D. Aimoku, ame ka inea i hoopiiia Jo8eph K. Aea, ua hui, a hooholo e hoopauia ka palapala hoolilo-hoomalu i ole'oia, a ua kukala ae ua ku-e ia mea i 'eona manao ame kona n\akemake, a o na mea i hoopamaikaii.i i oleloia ua kukala ae ua ku-e ia mea i ko laua manao ame ko laua makemake, a ua hui mai ua mau mea la i hoopomaikaiia a koi 'a A. S. Cleghorp i oleloia, ame ka mea hoopiiia Wm. O. Smith ame Curtis P.. īaukea,. hoihp; hou aku i ka waiwai o ka Moiwahine ma kekahi palapala kuai na apau i hooliloia mai ia lakou malalo o ka palapala hoolilo-hoo-nalu i oleloia ae nei, a o ke kope oia ?palapa1a ma keia ke hoopili pu ia nei, hoakakaia, a hooliloia i hapa iio keia *nea, a hoailonaia "Hoikeike B." ■' . XV. A ma ka la 10 o Feberuari, 1910, o ka Moiwahine i oleloia ma o na loio la i ileloia, ua hana i kekahi palapala koi maluna o A. S. Cleghorn i oleloia, William O. Smith ame Curtis P. laukea, e hoihoi hou ia aku ka waiwai o ka Moiwahine i hooliloia mai ia lakou, a i ole 1 hoao e hooliloia aku ia lakou, elike me ia maloko o ka palapala hoolilohoomalu i oleloia mamua ae nei; aka n A. S. Clephorn i ololoia, William O. Smitli ame Curtia P. īauke.i ua hoole mai aole e koi i oleloia, a i ole hoihoi hou mai paha ma ke kuai i

na waiwai i oleloia ae nei, a o lakou, 0 A. 8. Cleghorn i oleloia, a o William 0. Smith i oleloia, ame Curtia P. laukea i oleloia, ua hoole mai i ka hoike ina ia hōolilo hou ana mai elike me ia 1 hoike ia ae nei no ke kumu o ka palapala hoolilo-hoomalu i oleloia aole e hiki e hoopauia. XVI. A, ma na la 10 ame 11 o Feberuari, 1910, ua kauoha ae ka Moiwahine e hoopukaia kekahi hoolaha iloko o na nupepa Beritania ame Hawaii puka mau nialoko o ke Teritore nei o Hawaii, e hoike ana ua hana oia ma ka la 21 o lanuari, 1910, hoopau, hoole a hoolilo i mea ole : ka palapala hoolilo-hoomalu i oleloia mamifa ae nei, a o kekahi kope oia hoolaha ke hoopili pu ia nei me kria »iUa hoailonaia "Hoikeike C", a oia ka na mea hoopii e pule aku nei e lilo a e hanaia i hapa no keia. XVII.

A ma ia hope mai, a i ka la 19 o Feberuari, 1910, ua hookomo aku ka Moi'wahine iloko o ka Aha Kaapuni o ka Aha Hookolokolo Ekahi, Teritore o Hawaii, ma na keena iloko o ka Aliakaulike, he bila hoopii e pule ana, iwaena > kekalii mau mea e aku, o ka palapala hoolilo-hoomalu i oleloia e hooholoia mai a e kukalaia e ka Aha i oleloia ua hanaia, haoholoia, a ua haawiia aku iaia, ka Moiwahine i oleloia, me ka lawa pono ole ame ka piha ole o kona hoomaopopo ana & i ole ike maopopo ana i na inanao, na hoakaka, a i ole ka hopena oia mea, a malalo o kekahi manao kuhihewa i ke ano maoli oia mea; «a o ka palapala hoolilo-hoomalu i oleloia e hooholoia mai a e kukalaia e ka Aha i oleloia ua lilo i mea pau wae a e lilo i mea ole, a e lilo ia mea i mea hooleia i hoo])auwaleia a i mea ole; a o na poe i hoopiiia, A. ,S. Cleghorn, W. O. Smith nme C. P. laukea e kauohaia a e kuhikuliiia e ka Aha i oleloia e hoihoi hou Mai mn ka palapala kuai i ka Moiwahine i ke kulean.i nia ke kanawai i na waiwai apnu i hoakakaia maloko o ka ]>a,'apala hoolilo-hoomalu, a ia manawa koke no e wailio mai ai a e hoihoi mai i ka Moiwahine i ka waiwai apau i oleloia; a o ka poe i haiia na inoa he-poe e pomaikai ana maloko o ka palapala hoolilo-hoomalu ,a o lakou pakahi a]>au e hooholoia a e kukalaia aole o lakou kuleana a i ole pono iloko a i ole i ka waiwai i oleloia ma o ka palapala lioo-lilo-hoomalu i hanaia, a i ole i kekahi lihi paha ona. A o ka hoopii maloko o '<a Ahakaulike ua heluia 1706, a o ka palapala kumu oia mea e waiho nei ma'oko p ,ka. Aha Hookolokolo Kaapuni i 'oleloia ma na keena iloko o ka Ahakaulike ke pule aku-nei na mea hoopii e ae ia mai e lioikeia ma ka houloheia ana o keia mea, a o kekahi kope oia Bila i oleloia o ka Iloopii ke hoopiliia aku nei me keia a ua hoailonaia "Ho ikeike D," a oia ka na mea hoopii o >ule aku nei e hoolilo ia i hapa no keia. XVIII. A inahope mai oia. manawa oia hoi i ka la 15 o Maraki, 1910, o ka poe i hoopiiia A. S. Cleghornj W. O. Smith ame C. P. laukea, a o lakou ekolu kekaīi o na poe hoopiiia i hoikeia maloko o a Bila Hoopii i oleloia, ua hookomo iku i ka lakou mau pane huiia, a o keahi kope oia mea ke hoopili pu ia nei ne keia a ua hoailonaiā "Hoikeike E," i oia ka na mea hoopii e pule aku nei e ae ia mai 6 hooliloia i hapa no keia. XIX. A o ka mea i hoopiiia i oleloia, John I Dominis, ame Joseph K. Aea i oleloia o laua ka i hele pu me ka Moiwahine i oleloia ma kana huukai i Wakinekona, i i ka manawa a ka mea i hoopiiia i I oleloia, Dominis, ua hui pu maloko o ia palapala i oleloia ("Hoikeike B"), a maleko o na mea i hoakakaia maloko olaila, iloko oia manawa apau ma lea oiaio, ua hooikaika oia me kona ikaika apau ame ke koi ana i ka Moiwahine napa i ka hoopau nna i ka palai>ala hoo-lilo-hoomalu, a ua koi aku iaia e hoihoi •īou ae i na mea i hoomaopopoia maloko palapala. I ka hoi ana mai o ka Moiwahine i oleloia ame ka mea i hoopiiia, Dominis, i Honolulu nei, ua komo hou aku la ka Moiwahine i oleloia ma•alo o ka malu o ka mea i hoopiiia i olej loia, Curtis P. laukea, a mamuli o /īa hana ana ame na koi ana a ka mea i 'ioopiii i oleloia, laukea, ame ka mea i hoopiiia i' oleloia, Dominis, a oiai ua hooueleia i na a'o ana a na hoaloha ma'una hoi o iakou oia i maa mau ai e hilinai aku, ua hoopauwale ia hoopii i oleloia, a o kekahi kope oia hoopauwale ana ke hoopili pu. ia nei me keia a ua 'ioailonaia "Hoikeike G," ua hoikeia, a ua hooliloia i hapa no keia, a ia maawa ua hooko aku oia, kakaumoa ōku, • hooiaio aku i kekahi palapala i ka kauia a maloko olaila oia ka Moiwahine oleloia, i hoao ai e hoopau wale a e \ookaawale ae i na mea hiki apau ke awelaweia i ke kulana o ua palapala 'a o lanuari 21, 1910 ("Hoikeike B") a ua hoao ma na ano apau e hoopaa a e 'iooia i ka palapala hoolilo-hoomalu i oleloia, ame na mea apau i hoakakaia, >a manao ame ka hopena oia mea, elike •iie ia i wehewehe ia a i hoikeia maloko >laila ,a o ua palapala la, ma ka la 21 *i Aperila, 1910, ua. kopeia ma ke keena oleloin maloko o ka Buke 335, na aoao a pela aku, a o kekahi kope oia mea

j ke hoopili pu ia nei me keia a ua hoailonaia "Hoikeike H," a oia ka na mea hoopii e pule aku nei e ae ia mai. e lilo i hapa no keia. XX. A ma ka la 10 o Mei, 1910, e hana ana mamuli o ke kumu, a malaio o ka inana ame na koi i oleloia o na mea .i hoopiiia, Curtia P. laukea ame John A. Dominis, ua hoopau ka Moiwahine ,i ka palapala hookohu hope i hanaia eia ma ■ a la 11 o Maraki, 1910, i ka Hui o Hanale Waterhouse Hoomalu i Kaupalenaia, a ma ka la 10 o Mei i oleloia, 1910, ua hana hou i palapala hookohu .īope piha ia Curtis P. laukea i oleloia, a o kekahi kope o ; a mea ke hoopiliia nei me keia, ua hoikeia, a ua lioolilo ia i hapa no keia, i hoailonaia "Hoikeike I," a oia mana aole i lioopauia. XXL A mahope mai oia manawa, oiai ua niake aku la o A. S. Cleghorn i oleloia elik-e me ia i hoikeia ae nei, a oiai ka Moiwahine i ileloia malalo no o ka-ma-u i hoikeia ae nei a e paaia ana hoi 3 ia mana, ua hooko, kakauinoa, hooia0, a haawi aku ma ka la 11 o Okatoba, 1911, i kekahi palaj)ala i kakaula, e hooniaopopo ann e hoololi i ka palapala hoolilo-hoomalu ("Hoikeike I "J) a ua hana he hoolilo i ka waiwai ī, oleloia i ka mea i hoopiiia i oleloia, S. 1. Damon, i kahu ma kahi o A. S. Ceghorn, a e hoomaopopo ana o ka aina hoikeia maloko o ua palapala hoolilolioomalu la ua manaoia e hoolilo aku ia fjoe (w) no kona manawa e ola ana, mahope aku o ka make ana o ka Moiwahine, e noho hauoli ia ma kona wahi 0 George Napahuelua ame kana keikikane.George Kahilinai, elua o na mea i hoopiiia i hoikeia ae nei maluna, e paa like laua i ko laua manawa e ola ana, n e lioi liou aku i na kahu i oleloia, a ua hoomaopopo hou no hoi u'a palapala a e kuai hou ia aku i ua mau kaliu la, malalo o kekalii mau kumu, i kekahi mau aina i ikeia ma o na apana helu 6 nme 8 ma Waikahalulu. A o ua palauala la i oleloia ma ka la 12 o Okatoba, 1911, ua kopeia maloko o ke keena 1 oleloia nialoko o ka Buke 350, aoao 369, a pela aku, a o kekalii kope 6 ia palapala ke hoopili ia nei me keia, ua hoailonaia '.'Hoikeike K", a oia ka na mea Jioopii e pulu aku nei e hooliloia i hapa no keia. .

XXII. A iloko o na manawa apau i hoikeia mamua aku nei maloko' nei a nia keia hope aku maloko nei o na mea i hoopiiia i oieloia, Ciirtis 'P. laukea ame Curtis P. laukea ame J<fhn A. Dominis, ua hui me'ke ku-on ke kanawai ame ke apuka, ohumu a hana like no ka manaO' e lilo inai malalo o laua ka waiwai ame ke kino o ka Moiwahine i oleloia ame ka hookau ana aku i ko laua mau makemake maluna ona: a ( ua hui me ke ku-e kanawai ame ke apuka, e ohumu ana a e hui pu ana no ria manao i hoii<eia ae nei maluna ua akeakea a ke akeakea nei i ka Moiwahine i oleloia mai ka huli ana aku i a'o a i kokuā mai kona mau hoaloha kahiko mai a i ikeia ka oiaio ame kona mau ohua: a o na mea hoopiiia, i hui pu ia me ka laua mau wahine, ua malama a ke malama nei i ka Moiwahine i oleloia me ke kaawale mai kona mau hoaloha kahiko a oiaio ame na ohua, a ua papa a ke paj>a nei iaia aole e ike i kekahi o na poe ana i kupono ai a i maa ai e ui aku, l<oe wale no a i mua o lakou, o na mea i hoopiiia ame ka laua mau wahine: a mamuli oia noho hookaawaleia ana ame ia makai mau ia pela, ua hiki ole a ke hiki ole nei i ka Moiwahine i oleloia ke loaa na a'o kuokoa ana a i ole kuka ana, a aole oia i ike mamua a i keia manawa a i ole hoomaopopo i na mea maloko ame ka hopena o ka palapala i olelo mua ia ae nei ka palapala hoolilohoomalu ame ka hookohu hope o Curtis P. laukea. A ke hoike hou nei na mea hoopii mamuli o ka hoomau ana ame ka nee mau ana o ka nawaliwali mamuli o '<a nui o na makahiki, ame ka nawaliwali ana o kona waihona noonoo mamuli o na kumu i hoike mua ia ae nei, a mamuli o na ao kupono ole ia ana elike me ia i hoike ia ae nei e hooha-! naia nei hoi e na mea i hoopiiia^^Ouī-1 tis P. laukiea ame John A. Dominis, a .mainuli o ko lakou makai mau ana ame kona hookaawaleia elike me ia i hoikeia ae nei maluna, ke noho maka'u nei ka Moiwahine i oleloia a malalo o na 1 'ioomalu ana a laua, na mea i hoopiiia i hoike hopeia ae nei, a aole e hiki i keia , manawa e hana me. ke keākea oleia mai ame ke kuokoa ,a aole no hoi iloko 0 na manawa i hoikeia ae nei mamua aole hoi e hiki e hana me ke keakea oleia mai ame ke kuokoa, a. o na pala- v aole ia manawa aole i keia manawa ei hoike ana i na makemake ame na iini o ka Moiwahine i oleloia, aole no ia manawa a i keia manawa paha he mea i : hanaia eia me ke kuokoa ame kona makemake iho ame kona manao oiaio. XXIII. ' A o ka waiwai i oleloia, waiwaipaa ame na pomaikai i lilo malalo o keia a 1 manaoia ua hooliloia ma o na pala- : pala Hoikeike "A," "H" ame "K," o lakou a oia wale no ka waiwai apau o ka Moiwahine i oleloia ,a'oiai no nae e paa ana no malalo o ka moraki i olelo mua ia ae nei, o ko'lakou waiwai

,ftole i emi iho malalo o $150,000 maluna ae o ka moraki i oleloia, aka o ka heluna oiaio maoli aole i hiki i na mea hoo]>ii ke hoike aku. XXIV. A o Curtis P. laukea 7 John A. Domini» ,Nakanealoha, Anaole, Keliiakahai, Mrs. Robert von Oelhoffen, Naheana Paia, Hakaui ame Kainalu, kana wahine, Maiy K. Kahalepuna, S. K. Malio.e ame Emalia, kana wahiue; Aki, ke kaikuahine o Mahiai Kobinson; Mrs. Mary Aul<l, Mary Pahau, Mrs Kalehua, Geoi;ge Napahuelua ame George Kahilinai, kana keikikane; i hoike ia ae nei maluna, ua hoikeia he poe pomaikai maloko o ka palapala hoolilo-hoomalu i oleloia, Hoikeike "A," a- maloko hoi o ka ]iakui ame lea hoololi i ka pala]iaM hoolilo-hoomalu i oleloia, na Hoikeike "H" ame "K." A o Joseph Kaiponohea Aeaj Opio, John Kiaaina, Keoki |,Kiaaina, Loe, kana wahine; Robert von Oeihoffen, Mainalulu ame Nauhane, kat na wahine, i hoikeia maloko o na palapala i oleloia, ua make mahope mai nei o ka hookoia ana o ka palapala hoolilohoomalu i oleloia. j A o S. K. Mahoe i oleloia ame kana wahine o Emalia, ke noho nei ma Waialua, maloko o ka Mokupuni o Oahu; a o ka poe i hoopiiia e ae ke noho nei ma Honolulu, maloko no o ka Mokupuni o Oahu i oleloia. i ' ■ XXV. A o ka mea hoopii aole ana hana ku;pouo, lawa pono, a pau pono e lawelawe ( aku ai ma o kanawai maamau, a o I kahi wale no e loaa ai na kokua ana iloko wale no o ka Ahakaulilie, kahi hoi I e hiki ai i na hana o keia ano e ike ponoia ai a e hoopauia ai ka pilikia. (. Nolaila, ke pule aku nei ka mea hooI pii e hoopuka ka Mea Ilanohano o keia / Aha a e hoopuka aku i kauoha e kauoha I 'iia ia Curtis P. laukea ,i oleloia, Wil- | liam O. Smitli ame Samuel M. Da'mon, na kahu: Curtis P. laukea, John A. Dominis, Nakanealoha, Anaole, Keliiakahai) Mrs. Robert von Oe.lhoffen, Naheana Paia, Ilakaui ame Kainalu, kana jWahine; Mary K. Kahalepuna, S. K. | Mohoe ame Emalia, kana wahine; Aki, j ke kaikuahine o Mahiai Robinson; Mrs. | Mary Aulel, Mary Pahau, Mrs. Kalehua, I Gcorge Napahuelua ame G'eorge Kahili- [ uai, kana leeikikane; a o lakou pakahi npau e hele ma' imua a e hoike piha ,mai me ka lawa pono i ka paue i keia

bila lioopii, akn aole uae malalo o ka hoohiki, o ka pa/ie ana nialalo o ka hoohiki ana ma lc<iia ke haalolein nei. . A o na pnlqj>ala, s Hoikeike "A, " •' II" nme *' _4w>i k» pnlnpaln hoolilo-hoomalu ,i olelqia, ka hooiaio ana i olelaia.. h nianaoia, 'ame ka liookohu' hope ī oleloia ia Curtis P. laukea, Hoik&iW e liooholoih a e kukalaia e keia Aha ua ku ole i ke kaua'wai a oia mau mea' e hoopauia a e lilo i mea ole. A o na mea i hoopiiia, S. M. Damon, Wm. O. SmitL aiue Curtia P. laukea, e kauohaia a e kuhikuhiia e keia aha i keia ano e hoolilo hou mai i ka Moiwaiiine i oleloia i ke kuleana ma ke kanawai ilo"k'6* o un Wal\vai : apau i hoakakaia maloko d ka palapala hoo-'ila-hoomalu i oleloia, a i keia manawa no o haalele mai.a e.haowi.ai i ka Moiwahine i oleloia i na waiwai apau i oleloia. A o na mea i hoopiiia a o lakou ]>akalii apau, a o k'eiā o lakou e hooholoia a e kukhlaia aoīe o lakou m.inn a i ole kuleaiia ilōko a i ole i ka waiwai i oleloia ma o ka palapala hoo-lilo-hoomalu, a i ole i kekahi.hapa paha oia mea. . A e hoopuka ia mai kekahi liooinalu ana ma lee kanawai maloleo nei e papa loa ana a e paa ana i na mea i hoopiiia, a i oi aku hoi i na mea i hoopiiia Curtis P. laukea ame John A. Domini.s, uiie ka poe apau anie na niea apau i hoike muaia ae nei e hoopau a e papa ana '>le e akeakea i ka Moiwahine i oleloia, a i ole e leoi aleu a i ole e papa ana :iku nia na ano aj»au i keleahi o leona mau uiakemake ma na ano apau, ma o lakou aj>au, ma o lakou paha a i ole ma o - kekahi poe e aku palia, e hookuu laelae e hele aleu a e huka pu me leona poe hoaloha leahiko o lakou wale no, me ke leuokoa ante ke akeakea oleia o na 'moa i hoopiiia- i oleloia, a i ka manawa e hooloheia ai keia mea e lilo keia hoomalu ana ma lee leanawai i mea paa mau. A e hoihoi hōuia māi i na hiea hoopii mai ka poe i hoopiiia ko laua niau hoo'ilo i hooliloia maloko nei, a o loaa uo hoi i na mea hoopii i oleloia kekahi mau hoopakele e ae ana ma keia niau mea ma leeia Alia Hanōhano e hooholo ai ua pono a ua kaulike. Hanaia Honolulu, T k IL, Nov. 30, 1915. LII iIUOKALANI.

Ma o Jonah Kuliio Kalanianaole, kon» hoakilia pili koke. JONAII K. KALANIANAOLE. C:»stlc & \Vithington ; Thompson, MUverton & Cathcart; J. Lightfoot, na Loio no na Mea lloopii. KulanaUanhalo amo Kalana o Honolulu, Teritore o Hawaii. SS. O Jonah Kuhio Kalanianaolp, i kona hooi'ī ki mun ia ana, un hoiku mni: Oia kn nioa hoopii a hoaloha i»ili koko i ho•keia maloko nei: ua heluhelu oia i k» ' -1 a hoopii i oleloia a ua ike i na moa oloko oia mea ,a oia mau mea un oinio, koe na mea i hoikeia mnloko olaila ho mnu mon lohe in a i mnnaoin, a no ia mau men, ke mnnaoio noi oin in mau 'iea he oinio. JONAH K. KALANIANAOLE. Knkauinonin n hoohikiia iimm o'u i keia la 30 o Novcinaba, 01.1. , CARLOS A. LONO, Lunahooin, Aha Ilookolokolo Knapuni Fkahi, Toritore o Hawnii. K ue in ka hookoia nna elike tne ka wea i noiia mai. T. H. STI!ART, Lunakanawni, Alia Kaapuni, Aha Kaapuni Ekalii.