Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIV, Number 4, 28 January 1916 — NO KE KUHIHEWA MOREMONA. [ARTICLE]

NO KE KUHIHEWA MOREMONA.

Mr. «olomon Hanohano, Aloha oe:— Xo ka pono o ka poe heluhelu ke manao nei au e ae mai oe i kekahi kowa kaawale o ka kakou hiwahiwa, no ka hooloaa like ana aku i ka ike iwaena o kela ame keia poe e huli Baibala nei, no ka hoomaopop-o ana i kona pono ponoi iho a pono pili laula paha; ma na mea e pili ana i ke pooma'nao e kau ae la maluna, a i mea e maopopo ai ka men i pololei o keia mau mea elua, oia hoi o Kakolika Eoma ame ka Moramonn, owai la ka mea o laua i pololei!

Ila loaa ia'u keia kukulu manao a Kakolika Roma ma, ma kekahi wahi a]iana pepa a lakou i pa'i ai a i kapaia e lakou "Hoolalia Manaoio," no lanuari, 1916, a ma ka aoao ehiku o ua wahi apana pepa la i kau ia ai kela mau mamala olelo e kau ae la maluna: "No ke Kuhihewa Morampna"; pauku alua," " No ke ano 0 ke Akua."

I ko'u heluhelu akahele ana i na mea i kakauia e keia auna hoomana Akua i loaa iho ai ia'u keia mau kumu ku-e like ole ekolu a lakou i ka poe o ka Ekalesiā o ka Poe'Hoanō o na La Hope, a e kapa ia ir>ai nei e ka poe hoino Ife ]>oe' Moramona, a penei na mahelehele ana: Kum'u 1. He hou loa ka ka aoao o ka l>oe i kapa ia "Ka.Poe Hoano o na L& Hope nei," ahe mua loa no ka ka EkaKakolika Koma, na lelsu ka i kiikulu. • . Kumu 2. Ua hoohiki ka ka Ilaku «: noho mau me Kona Ekaleaia (Kakolika) ahiki i ka hopena o ke ao nei. Kiimu 3. Ka pololei ole o ke ao ana a na Moramona i ke ano o ke Akua i ko rakou i ana, he kino maoli ka kona, oiai nae, ua olelo maoli aku o Icsu i ka Mrahine &aniaria, v .he uhane ke Akua. loa. 4:24, a pane iho ,la o Kakolika Roma ma mahope mai: Ō ke a'o ana aku o kekahi mea he kino ko ke Akua, he manao hiki wale no ia lte konlo iloko o ka noonoo.o kekahi kanaka naaupo me he lonepa Kamika la. - . j No keia mau wahi kumu ku-e v a Kakolika Roma ma i loaa ai ka 'u wahi mea e liana ai, o ka'u iho 1a no nae ia imua 0 ke akea e hana ia ai ka hana, aole hoi me kahi apana pepa līilii, a iwaena wale iho iio o lakou e a'o ia ai i na manao liololei ole o ka piha hoopunipuni ame ka hool<amani launa ole, aka, ke i mai nei o Paulo: Aole i.a he niea kupanaha j ke ano hou ae na kahiina nona elike me na kahuna o ka pono, a elike auanei ko lakou liope me na hana a lakou, no ka mea ua hoano hou ae la.o Satana iaia iho me he anela la o ka malamalama, a ua pilia ka Baibala i na wanana ame na Hoikeana no ua Ekalesia Kakolika ī?o--ma ia, kona ano, kana' hana ame kona 'iuau mea apau i piha ai, aole nae i hiki aku ia wahi, eia no keia mau leumi^ku-e 1 kakahiaka loa, a aia iio hoi ahiki aku i:i wahi, alaila olapa aku ka uwila, & inaanei ae hoi au. No ke kumu 1. He liou .loa ka ka aoao o ka poe i kapaia "Ka Poe Hoano ona La Hope nei." Ke manao nei au mai a māmua aku nfei, i keia la a mahope wāle aku,' ke kane, wahine a keiki opio i nele i ka ike, lohe a mappopo i ka pololei i'o o keia mau mamalaolelo a Knkolika Roma ina, a oiai he Ekalesia hou l'oa i'o no ko laleou i kukuluia e Ioso])a Kamika, a e piha ana ka 86 makahiki o ua Ekalcsia la iloko ae nei.o Apelila 6,. 1916. ilou i'o ho; he oo nae ma na mea a lakou i loaa ai ma ka oihana kahuiia. No ke kahiko nae o ka Ekalesia Ka-:. kolika Roma, kahiko i'o no; aohe hooIKiapaa ana no ia kahiko, a ma kahi o ka haakoi ae na lesu i kukulu i ua Ekala, a o Petcro ko.lakou kumu kau* oha, a aia malaila ke ko'e (hoopunipu:ni) e kolohe ana ika momona oka honua, he mea ho.ppilikJa ka. hoppunipupi, a penei e ( ai ka : Ua kukuluia ma Roma. Italia, mahope kolee iho, o ke ka-. ua lapakila a ke ,aupum o Koma maluna oko MasC(t(£\ia, 'a ia lakou e noho mana ana.i kukuīu ae ai lakou i Ekaleaia tio lakou ma Roma,.pela i kapaia ai kela ,k£ Ka.kolika.Roma, a kona kukuljuia .ana nae i ka B. C. 160, oia hoi mamua o ko lesu Kristo hanaiiia aiia i6O makahiki; a niia keia wahi la ahu wale ka h.oppnnipuni ino.haahāa loa o keia poe e hoano hou ae nei ia lākou iho a i kumu hoowaiwai e poonao ia mai ai e ka mu ame k'a popo.

ī'na paha elike me ka laltou olelo e olelo nei nH lesu Kriato i kuliulu u» Ekailesia la a o Petero ke kumu kauoha a lakou, alaila, alia hoi, e konane hoi au i ha iliili a ua auna kamehai nei, penei: īna paha o ke a-ka a i ole o ka uhane o lesu ka i kuliulu Ekāleaia ma;Roma i kela mau 'makahlki loihi i hoikeia ae nei, nokeaha hoi i hoea ole mai ai o īesu maho'pe iiio' o kona hanaoia āhā a hoi akit i Roma e kakoo ai ia Ekalesia Kakolika E'oina, elike me ka lakou e olelo nei o ke ano o kela huaolelo Kakolikla, he kumaū manoiiiano no hoi ka 'imi epa wale ae e uhiuhi nei i ke opu maiumalu o laliou i pee ai. I ka mā'naWa, me na manawa, ame ka hapā o ka mānawa. Ōwai keia aupuni i noho mana iloko o na makahiki loihi he 1260? Haih'a: 0 ke aupuni o Rbma, oiā hoi ke aupuni Ekaleaia Kakolika. Heahia ka haiiā i hāuaia maluna o ka honūa iloko o kela 'mau makahiki loihi i hoikeia ae noi ī līainn: Ts T a hana'anō ino liUe ole ho lehulehu; nnim ina Ua liuke Mholelo Rlcalesia, ma -ka pnke a Daniela ame iea buke ā Idane ka āaipule.'

Ua kukulu o losu Kristo i kona Ekalesia ma lerusalema i ka A. D. 32, i na niahina liope o ia niakaliiki a kapa i ka iiioa o kona Ek;!le.sia ma i»ona inoo po noi, aole ina koknlii ano moa «: ae, a no ko lesu ike i Kn j.oi'io o ka i oo :iyiuu i manaoio aku i ;;o.no -nilnli-. iho o ka malu o ua ino:i U. ,o:.i kona mea i pane maoli aku ai ia lakou: "No ko'u inoa e in.ainaia niai ii oukou »• na kanaka apau." Mat. 10.2:]; i.uk. Ka poe i lieaia ka inoa o 1.?4U nialuna o kou. Oih. 15:17. Oia te 'niMU i wu ae nei keia hoolalia a Kakoiika i;ohx> wale iho la no a o ke kaa o i a inoa F< su maluna o ko lakou in r.kalesia, oia ia i none mai la; maikai nae ia, ma100 pono na iwi o .'lua i ka la.

No na mea e pili ana i lroi/i niahelehele Ekalesia ana a'u, oia :>o: ke kaawale o ka Ekalepia Kakolika R.)ir>a a pilipili laun'a ole mai me ka lesu, penei no ia: I ka nui loa'ana o na hana mana a lesu ame ka nui loa ana mai o ka poe manoio, a kom'o i kona Ekaleaia, a i ka hoola ana o lesu ia Lazaro, ia wa i kahea ae ai na kahuna nui i hui pu ae me na Parisaio, ma ka manao ana e pepehi ia Tesu i ahaolelo, a o na manao i hoolalaia e ua ahaolelo la he maka'u i ka hele laula o ka mana o lesu ma o a maanei, o lohe aku auanei ka mea e noho mana ana maluna o ka Ekalesia Kakolika o Eoma, a hoounaia mai na koa e luku ia lakou me ko lakou lahui kanaka, a īiiamuli o na hoakaka ana a Kaiapa, kekahi kahiina nui o uai l?kalesia Kakolika la, e noho ana ma lerusalema, i hooholo like ae ai lakou e pepehi ia lesu a ma-. ke, i ole lakou e pilikia, a haawi aku ai ua poe kahuna nui nei ame na Parisaio i liui pu mai i ke kauoha i na k'anaka apau, "O ka mea o.lakou e ike ,ana \ kahi o lesu e noho ai, e hele aku e ha'i ia lakou a na lakou e.hele e hopu iaia." loa. 11:47 57.

He mea oiail), ua liopu i'o ia e lakou mamuli o ko luila kuhikuhi ana i kahi e mo<*}ai lakou i ka po, ua paa, a ua kau ia ka hoopa'i e make, a ua make i'o o lesu maluna ka laau ke'a; aole nae na ha'i aku keia i hana, na na kahuna nui no o ka hoomana Kakolika o Roma e noho ana 'ma lerusalema, nō ka maka'ii mai nae ke kumu.

Pehea keia hana a ka poe o kā Ekalesia Kakolika? Iha na lesu i kukulu ia Ekalesia, pehea lakou i pepehl ai iaia? A-i .ka wa hea ko lesu hele ana i Roma a kukulu Ekalesia ai? Peliea hoi lakou i pepehi ai iq, Petero, ke kumu kauoha a lakou? A pehea hoi lakou i pepehi ai ia Paulo, ke āhikanana a lesu i kohp ai no kona Ekalesia? Ua nui' wale na mea i hanaia e na poo o ka Ekalesia Kakolika ia manawa ? ,a e hoopolo nei hoi i.keia wa, oiai ua pau ae la no na makaliiki o kona noho mana ana, a i keia wā ea, he hookohukohu manaoio, walē iho no. Kuinu 2. Ua hWohiki ka kā Haku e noho mau me kona Ekalesia. (Kakolika Ronia) ahiki i ka hopena o ke ao nei. Auwe no ka hoi ka noho maū o lesu e! 0 ka # noho mau iho la" ka ia o lesit me ka Ekalesia Kakolika Roma ina ua lioi i ka lani. Oih. 1:9-11. A oki ae la olelo ana ia mau mea, e nana aku āna no lakou iaia, a lawe ia aku la ia

iluna; a na ke ao no ia i apo mai, mai ko lakou niau maka aku. A i ko lakou liaka pono afla aku i kona pii ana, aia lioi, ku kokoke mai la me īakou na kanaka ehia, me ka aaliu keokeo. I maL la hoi laua: E na kanaka o Galilaia, nokeaha a oukou e ku nei a nanaaku iaia'? 0 lesu no ia, ka mea e lawe ia la i ka lan'i mai o oukou aku nei, pela 110 auanei oia e hoi hou mai ai elike me ia a ouleou e ike la i kona pii ana. O keia ka makou i maopopo ai la ua hoi oia aia iluna, ia Kakolika ma lioi keia, ei ae 110 ka me' lakou ma. Auwe no ka hoi e! He oiaio paha ka lakou nei ma e mai nei, ei i'o ae no o lesu me lakou, e nolio pu niai. nei, he keu ke kupanaha! He mea kamaaina au no keia kulanakauliale nei ; a ua ike i na poop«o apau o ka Ekalēsia Kakolika, a i kona halepule, a ina i'o aia no ilaila, alaila, oiji no kela kii nui e kau la iloko o ka 'halepule, ua hoomanana ia na liina a hookapakahi ia ke poo, a iha i'o oia ua lesu noho pu nei me lakou, auwe no ka hoi e! He kii! Auwe no hoi ke kanawai o ke Akua e, me ka i'niai no niai hana oe i ke kii i kalaiia ,i akiia nou, a aole hoi ma ke iike me ko "ka lani, a i ole ko ka honua nei hana no nae, me ka hoomaewaewa anā i wahi e hooweliweli ai i ka naau o kela, keia mea e i'ke aku ana, a 'pipili mau.aku ilaila e nana ai; maka'u o)e maōli rio; o ka maka'u ole paha ia lia o ua poe la o ka hana ana i na palapala kalahala, no ka hoololi ana 1 na kanawai ahiki i ka liookoia ana o ka wanana a Amosa e pili āna i ka wi o lva honua, aole i ka wi make i ka ai, aole hoi i ka wi make i ka wai, aka o ka wi i ka'olelo a ke Akua. (Nana ma ka buke moolelo Ēkalesia, a he nui wale aku.) Kumu 3. Ka pololei ole o ke a 'o ana (kuhihewa) a na Moramona i ke ano o ke Akua i ka i ana he kino maoli ka kona; oiai n|ie ua olelo maoli aku o'lesu j ka wahine Samaria he uhane ke Akua, a o. ka poe e hoomana iaia, he poro no lakou e heomana aku iaia me ka uhane ame ka oiaio. Ke a'o ana a Tof>epa Kaniika no lee ano o ke Akua me ka hooiaio ana ho kino niaoli kona, oia maoli 110 ka poiolei ame ka;oiato; lie kino maoli kona a he ulvane nani a hemolele hoi kona, a he kanaka hoi e noho mana ana maluna o na kanaka noho ana iloko o na honua lehulehu no lakou ka heluna he

mau miliona, a he uhane hoi kona e no!io mana ana malupa o na uhane apau i loaa ko lakou mau kino, ame na uhane hol i loaa ole ko lakou mau kino e noho la iipua o kona alo, ro ke kali jana ika wa e kahea ia.ai kela uhane, keia uliane, no ka lakou niisiona e iho mai ,ii ma kela honua keia lionua no ka hookuleana ajtia i niau kino no lakou, a elike me ko ke Akua makemake i makepiake ai i kinolii mamua o ka hanaia ana o keia lionua i ka wa i noho ai ka aha kUka a na Akua no f ka iho mai ona uhane, a loaa ko lakou kino, a koho lakou i ka lakou mea e hana ai no .ke Akua paha, aole paha. Aole elike liie ka.Kākplika ma e olelo, nei he uhane wale no ke Akua aolē oita kino maoli; kupanaha maoli, aole paha he diabolo ke Akua, e nele ai oia i ke leino, a o ke diabolo oia ke Akua, he. uhane wale no kona, ame ka poe apau i hahai'iaia, a no ka hiki ole ia diabalo ke hana i kino kanaka ku kaawale nana, ,oīa ko'na kumu ame kona poe he lehulehu i kpmo liokai ai iloko o ke kino i hanaiā e 'ke Akua, ka mea i ike i ka hana kanaka, a ilaila lakou e liokai nei ahiki i keia la ahiki i kona paa ana aku ia losepa Kamika i ke'alehe ia ma na niaka i ka pulu niu.

E Kakolika ma, no na mea e,pili ana i kela olelo a lesu Kristo i ka wahine Samaria ma loa. 4:24, he uhane ke Akua; a o ka poe e hooniana aku iaia, he pono 110 lakou ke boojnana aku me ka nhane ame ka oiaio; he pololei loa keia. olelo a lepu i ai ma ia wahi, aole nae no liOna hoole iho ma ia wahi, aohe. l>e kino o ke hemahema loa ia o Kakolika ma, a he maopopo ole mapli no i ko teBU manao ma kela pauleu. Ke kumu i puka„ai.o kela olelo ia ,īesu Kristo, no ke keikei olelo pili hoo-. mana o ka wahine S[amaria, mahope iho' 0 ka hu 'e ia aha āku o k'a imu kalo a ua wahine hookamani nei (Samaria) o ka pale ana a manoanoa, ia olepe ia ana aku, ei ka elima kalo ua mo'a papaa a hookahi kalo ua mb'a a i ke ahuwale ana, ihoomaopopp ihp la pia i ka ike o'lesu a i aku: "fee ike nei au lie kaula oe," ā i aku ai ua wahine Samaria nei: '-'Maluna o keia mauha ko makou mau makua i hoomana ai, ke i mai nei hoi oukou ma lerusalema e hoomana ai," a i aku o lesu: "E ka wahine, e manaoi'o miai i Ka'u e hiki mai ana ka manawa, aolē ma keia mauna,aole hoi ma leruBalema. e hoomana aku ai i ke Akūa, Ziona (Mauna Poliaku)." lāaia '2?2-4.' A i āku o leBu i iia wahine Samaria la ame Kakolika Koma ma Ke heoma* na nei oukou i ka mea a oukou i ike ole ai; a ke Koomana hei makou i ka mea a makou i ike ai, a v e hiki mai ana ka manawa o ka lj/oomana e hoomana lakou i ka Makua (AkUa) me ka uhane ame ka 6iaio, .np ka mea, oia ka poe a ka Mal<ua i makemake ai .e hoomana aku iaia. loa. 4:16-24." - Pololei loa ka lesu plel.p i l<a waliine Samarija a np ka mea p ka hoomana akua ana i ka wa mamua o ka anela ka me.a lawelawe mawaena o ke kanaka 'a me ke Akua, a i ko lo#ne anie ko lesu wa i hiki mai ai loli ai na lawelawe akua ana a' aia a he poe i loaa ia ka .uhne, o lakou ka poe i makemake ia e hooma s na aku ike Akua, oiai oke ala-. kaj ana a-ka uhaiie i ke kanalea ka mea; 1 ijmake?nake ia, oiai, he alakai oiaio ?a. Malia paha e hookomp:ae i ninau ma. keia wahi pia hpi: OWai la ua ppe la i j kuponp e hoompna i ke Akua*, ka Ma- ! kua? O ka hajna .kupono,nP keia ninau oia no ka poe ,ap£u i manaeip ia lesu | Kristo a i bapetizoia a i kau ia na lima no ka haawina o.ka Uliane Hemolele e ka ppe i lpaa ka mana e lawelawe ia hana, a pia ka poe i.makem&ke ia e hoomana akū i ka. Mak.ug, (Akua), ōiai ua ae lakou e lawe i ka inoā o ke Akua, lea Makua maluna iho o lakou. (Nana ika olelo a lesu ina loa. 5:43.) , ĪJa hele Uiavn6i au mā ka inoa o ko'u makua. O ka ninau .ina -o .les,u ka -inoa o ke Akua ka "Makua, a oia ka-k'e keiki a ke kanalea -i'.Kele mai ai, o ka f .ninau: ; Owai kona inoa ponoi mamua, a,i kona hele ana mai a hanāu ia ma ke kiiio a kapa~ia iho ai kona, inoa, o lesul. Owai. kona inoa ponoi mamua o kpna hele ana mai? .Pane niai oe e.K^kolika. Oka ppe wale i'o ; iio i bapetizpia ; i ka wai a i kau ia r pa lima no. ka o ka Uha»e. i komp i k» p ile§u Kristp. a*»a ,i kuku)u ai p ljakou wale p.o ka i kuppno hopmana Akūa ana; a e ,pili ana i ka hiki ke hppl.e ia aphe kine p .ke Akua, he mau ipanao naaupo loa ia a ka poe me he Kakplika ma la.

Ina ua hana ia kakou ma. ka like āna me ia )ie poo, pepeiao, maka, ihu, a p.ela wale āku, ka no hoi a komo oia ke ola ana a nui a malte aku, pehea keia hoole lokoino ana? Ooe .ke ioaa i kiho a o ke Āku.a ke,hoa-a aohe kino. Ua oi loa aku ka hdi ka pono nui luaa i ke kaiiaka a nele ka mea nanja oe i hana mai. ifo. kela paha. a Kakolika ma i hoolaha mai nei e kau ana ma kē poo'o na kii a Jca poe .Kakolika, oleīo iho, ma-. waho o 'kelā kaha, 'no namea kinō ia, a maloko no ke āiiāu manap ulu <toale no kela no ko la'kou nanā mau i na kii a lākoiKi āi; nāaiipo!' A i ilio : la, ina palia he Ttiho ko ke Akuā, aUiila, āole oia hia ha wāhi āpau, oiaio nb, adie oiia he m6a naaīipo e tibo*kuliilii tfi iaiā iho ma ei a maanēi v i iko | ai kela keiā ma nā pālena apau o ika honua. Aole, aka, oko ke Akuā kulonna no i ke kāhāka, o ia ilio la no !:e Akua, nia kela wahi keia wahi, 110 k:i fnea, o ka olelo ma ka pauku Baibala: