Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIV, Number 10, 10 March 1916 — KA HOLOHOLONA EHA WAWAE KE NOI A THURSTON MAUNAKOA KINAKINAIKAUANOEIOLELOMOANA I KANA LEI ALII KA MOI KALEIOPAPA KAMEHAMEHA III. [ARTICLE]

KA HOLOHOLONA EHA WAWAE

KE NOI A THURSTON MAUNAKOA KINAKINAIKAUANOEIOLELOMOANA I KANA LEI ALII KA MOI KALEIOPAPA KAMEHAMEHA III.

J ke Kuokoa o na Kuokoa, Aloha 0c: —No ka elua o na manawa iloko o keia māhina, ua loaa ia'u ka hauoli ana 9 launa hou me kou mau kolamu, a no ia kumu, e ae mai e lawe aku i keia wahi moolelo palanaiki elike me ia malalo iho; lie wahi moolelo nae i kuhinuia a liua me na mamalaolelo kuli'u o ka kaua olelo kupuna, Nolaila, e Kuokoa, eia ua wahi moolelo la. I ke kau hulilau o ka makahiki 1843 i iho ai ka Moi Kamehameha 111, arpe kona mau aialo i na kapakai I aloha o Hauola, ame ka olu kohai o ka maaa o Lahaina, Moku o Kama, a pae ajui la ma ke one o Kaiakekua, Kailua, Kona Akau, Hawaii. He mau la ko ke Alii, ka Moi, noho ana malaila. a i ke anahulu o na la, mahope «ho o kona hiki ana aleu, ua hoouna aku la oia i na elele, no ke kuahaua ana aku i .na makaainana, e hele mai e hui, a e launa pu me ia; a e lohe no hoi i ka leoalii mamua ae o kona haalele ana aku ia lakou. Ua hookoia keia leo kauoha o ka Moi, a i ka hiki ana niai i ka la i makemakeia ai elike me ia ma ke kauoha, ua jiihaku 'i ke alo o ke Alii, ka Moi, i ka nui hewahewa o na kane ka lau Kinikini a na wahine, ame ka manomano 'o na kamalii me na ko-ko, na ..010, na kumau, na hokeo, a he nui aku, he mohai a he alana aloha i ka Lani Moi; e laa ka ai, ka i 'a, ka puaa, ka moa, ka ka maia, ka alani, ke ko ame na meaai e ae he nui; elike no me ke ! kuluma mau o ka lahui iloko o ia mau la; ka makee, ka pulama, ke aloha ame ka hookapukapu a hoih'ihi ana 1 na 'lii. Ua ai a hau'oli pu ka Moi, me kona mau makaainaha ,no na la' ēlūa; ke kAlu o na ia ua hoike mai la oi i kona manao, o ka hiki ana aku imua o la-

kou; o ia hoi, no na mea no ia ana i manao nui ai; no na pono nohona aina ana, a kona mau makaainana. He nui ka poe i waiho aku i na noi 0 kela ame keia auo; elike me ka kela ame ka keia i nianao ai he pono; a iwaena o ke aluka o ka poe noi, he kanaka opiopio loa kekahi, nona na makahiki i aneane aku i ka iwakalua; he opio nae 1 ioaa na hoonaauaoia ana, mamuli o ka i hoolohe ame ka hahai i na oleloa'o maikai, a na makua misionari o ia mau la. No keia kanaka opio ame kana noi imua o ka Moi Kamehameha 111 ma keia ~,a ka 'u iwihoolono e Kuokoa elike nte ia ma ke poo alakai o keia hoa'ia'i ana. Ua lilo na olelo apau a ka Moi e kamailio ana imua o na makaainana ma keia la, i mea nui loa i keia opio, a ua loaa iaia na hooia maopopo ana, mamuli o ke o leo o ka Moi, aia he moanawai hohonu, a lipolipo o ke aloha oiaio iloko ona, no kona mau makaainana; a no ia kumu, ua naloLia emoole aku ka maka'u ame ka hopohopo, a hoohonua iho la ka wiwoole iloko o ua opio la. Aole i lomaloma wale iho ua kanaka opio la i kela manawa, aka, me na ka* puai awiwi ua hooikaika aku la oia no ka hele ana, e hui kino pu me ka Moi; a mamua o ka lalau ana aku o ua kanaka opio la i na lima o ka Haku Lani Alii; ua pane e mai la ka Moi me ka leo mahamaha o ke aloha: "He mai!" I ka lohe ana o ua kanaka opio la i keia leo o ka Moi, ua kau aku la oia i keia mau mamalaolelo malalo iho, he mau olelo ho.i a kakou e na hanauna hou ō keia au e niua ai na noonoo ana, no ke kuli'u ame ka hohonu o na olelo. Eia iho ke kanaenae haanipo a ua opio la: "I ka Haku Nui Kaaliua, 0 ka moku kele i ke kai «o Keawe he a-paa, 1 ka Lani kehakeha, 0 Kama he honua; "" 1 ke Alii Kualono 0 Kaala he kuahiwi; He pali ku-ho-ho, j He wohi na'u na Kinakinaikauanoei* olelomoana. He iwiula a he olena i paia a wela, He wela a he kapu no na kai ewalu; 1 Ke kahili kapu o ke ola ame ke kai awaawa, 0 Hanaumoku, o Kaleiopapa, E ka umauma ha-la-lena a Paiea, Arrte Keopuolani. E kuu Haku o ke kaahaaha lai a Ehu, E o mai, e o— no e—! | 0 ka hanahanai kaulu kau iluna, 1 He kiai na poohiwi he koa; E ha-lo ana ialoko he manawa. He manawa eia ke lolipua nei me a'u; Ke lapuu, lakee waiho e nei i ke ala, Ke hoala nei au ia oe e ka makemake, Ka iini, kā hoohihi ame ka hali'a e ala; He hali'a ko'u ia oe e Kalani, Ua pono ua hiki mai la oe! " "Eia he leo no kau kauwa, he noi ia oe e Kalani, e noi no au, i ko ke kono a ka makemake; he makemake ke ka-i-aka i holoholona eha wawae; me ka : We hiehie. me ka haaheo pu; he holokiau, me ke kikaha ana; he kauaheahe, me ka hoola'ila'i; he luliluli mau me ka aha'i ana; he pekipeki holu me ke kukini Ioa; he owalawala me ka pukalaki; i kumuiaau hoolaha i olā ka hune o ke kanaka. "E ke Alii—aole no i nele loa ke kanaka e noho kaha nei. Eia ae no ke holo mai nei he wahi hulu puaa hoo-

kahi; a ke aunana mai nei no hoi, he mau wahi hulu moa; he kao keiki, aole i okumukumu ae na kiwi; he hipa kane kahiko ua limu nui ka hao; he wahi ilio hiwapaa, a ke kali aku nei o ka wa e pulehu ai; o lakou nei ka nui o ko'u ohana." "I nui ke aho e kuu Haku Kikikoele e Kalani." Ma ka wa a ua kanaka opio la e pahapaha nei i kana noi imua o ke 'lii elike me la ae la, ua hoonāue nui ia ka manao o ka Moi; a i ka hoopau ana o ua ':anaka opio la i kana mau olelo, ua ninau ae la ka Moi ia Alapai (w), lu'kahi o kona mau aialo i ka i'o 0 ke noi a kanaka opio; a o ia ka Ala]>ai (vtj \ pane aku ai no keia hoomaha a ka Moi. "E Kalani, o ke noi a ko kanaka 1 noi mai la, he noi ia no ka makemake e haawi aku ka Mo» i lio; a i lio wahine nae, no ka mea, he kumulau ka makemake o ke noi i kumu hoolaha." '' Ua loaa ko noi, ' \yahi a { ka ,Moi i ke kanaka'opio. :<if 'Aia ! a'liiki'Wii i'H"onolulu, alaila, hoouna mai au i ua noi la au." He oiaio, i ko ka Moi hiki ana mai no Honolulu nei ua hooko aku oia i ke noi a ke kanaka opio elike me kana i hooia aku ai. O keia Aiapai (w) o ke kupunawahine ponoi no ia o ka mea e kakau nei, ma ka aoao o ko'u makuakane; a ma ona la i kapaia ai ke alanui Alapai ahiki'i keia la. Nona au kana moopuna i aie ai i keia wahi moolelo. KA ANELA 0 MEKIKO. ! Gabriel K. Keawehaku.