Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIV, Number 14, 7 April 1916 — HE HAINA O KA NANEHAI A NINAU A KA ANELA O MEKIKO [ARTICLE]

HE HAINA O KA NANEHAI A NINAU A KA ANELA O MEKIKO

E Mr. Lunahooponopono o ka Hiwahiwa a ka Lahiu, Sol. Ha'nohano, Esq., e aloha nui anei: E ae oluolu mai 'hoi oc ia'u e liopkapeke iki aku hoi au i ke po'i q ka ipu makani a kaulana a Laaniaomao, jna hoi he wahi rumi kaa- • ' t wale kekalii, a no'u ka hoi ia walii runii, o ka rumi ma ke kihi o ko'u iumi ia, a pela hoi au e hoomanao ae nei me ke aloha pauinoko, no ka kakou oleio niakiiahine, ka olelo i haaheo ai ko kakou mau kupuna ahiki mai ia hoi ia kakou i keia la, i na pulapula e koe kakaikalū nei, i loaa ai ka hoomaopopo i ka manao, ke ano, ka waiwaii'o ame niainalaolelo pa-ha, e hiki ai ke loaa ka olelo kumur Ke 'pane nei keia 'ma-lea mea/ii liiki i keia makapeni, ke hoomaikeike aku nia kekahi mau mahele o ka kakou olelo, a i kupono aku paha me ka iini o ka mea nana ka nanehai ame ka-ole, E, o ka inanao no ea, e kaomi pai uala iho no! Ekahi—Ehia mamalaolelo i komo ai ka huaolelo Poalinia, ma ka kakou olelo niakuahine, a heaha na like ole mawāena o lakou? « Haina: Ekolu mahele: Po, hui, a kuhao, lima, hui; nolaila, pela i loaa ai ekolu niamaiaolelo, o ka like ole i?iawaena o lakou aole i like, o ia keia; o pouli, uana aku i hanau o po; ua hoakakaia m'a Kinohi mok. 1, p. o, o ia keia: Kap-a mai la.ke Akua i ka malamahima lie ao a kapa mai la hoi i ka pouli he po, a pela i loaa ai ia huaolelo. ,Aia 110 .nia ia pauku no e.ia ka heluhelu ana: A o ke ahiahi ame ke kakahiaka, o ka - la mua ia, a nolaila ke ike mai la aio kaua ia A. Kuliao me- ka like ole o ko laua mahele hana. O lima o ka lima koia o na la lM<e Akua i ai i ka lani ame ka honua ,o ia mok. no paukxi -3, malaila i-loaa ai ka huaolelo lima, o ka lima ia i loaa pono ai ka- iini a ka niakemake a pela i loaa ai ka llke o(e inawaeua o lakou a pela i loaa ai ka huaolelo Poalinia. liolu hebedoina. (Ka|n?ke loa mai la.—L. H.)

Elua—•Heaha ka like ole mawaena o Ilekau ame Hoolai aine Mo-ku ame La11«. ,

Wehewelie—Aole like; eia ka like ole: Ua pili keia huaolelo Hekau, o ia ka liiki ana inai o kekahi heluna uui o 11 a auwaa mai kekahi awapae mai a kahi awapae, a hoolulu uiawaho o ke avyapae, lue ka pae ole iuka o ka.aiua, no kekahi manawa'i maopopo ole ieona loihi pela i komo ai ia huaololo Hekau. O Hoolai ua pili keia huaolelo Hoolai i ka loaa ole o kekahi hana,, o ia noho wale iho la uo, e hoonanea 'ai a i ole e kakali aku ana paha uo kekahi kauoha

niai a i ole, no ka noho' loihi loa nm ia wahi, a i ole, no Ua nolio ekeniu ole o kekalii mea, e kanaheahe, e kokoke e hiainoe kona uanaina; nolaila o Hoo.lai ia. O Mo-ku o ia no ka hookuu ia ana aku o ka lieleunia iloko o ke kai, a wai paha, e ai ka waa, a Mo-ku palia i. l>ua Uekahi a kaula hao [>aha, e liiki ole ai iaia ke hol inai kahi vvahi a i kahi wahi, ua kapaia ia he Mo-ku; a i ole, o kekahi holoholona pāha i hoopaa ia me kekahi kaula i kekahi e hiki ole ai iaia ke hemo aku nia : laifa aku, p pokakaa mau ai oia malaila, i kalii hookahi .e kapaia ia lie Mo-ku; a i ole, o ke kali ana o kekahi mea 110 kekahi mea, 110 na hora loihi. he Mo-ku ia. No Lana, o ka lana ana ia o ka waa. kua laau, moku, in.aluna o ka iliwai, a kai paha, e kapaia ia Lana; a i ole lana ka niauao, o ia lioi, uiake uiak'e, hoihoi, e manao mau ana e hele 1 kahi wahi eia nae aole hiki, nolaila, lie laiia ia. (Pa lihi mai la aole i loaa ppno,!—L. H.) Kkolu—E hoike mai i na mahele i I'ili aku ai ka huaolelo Aniani a heaha ko lakou like ole? Haina. He nui iia mahele like ole 0 Aniaiii, puka aniani, o ia hoi ua hiki ia oe ke ike ,aku mai kahi aoao aku a kahi aoao, aole loa e hiki ia oe.ke hemo af<u malaila me kou paa inai e ke aniaui ,a i ole, e lilo ia i mea ole. Aniani kilphi, 0 keia aniaui, aole loa e'hiki ia*oe ke ike aku mai kahi apao aku a kahi aka o kou helehelena. 110 kau e. ike aiia iloko o ke aiiiani me ka a oe e iks ai i ke ano o kou helehelei\a. . Aniaui hoonuii]ie ; , 0 kiia aniani,'Ua hiki ia oe ke nana aku ma keia apao aku, ua hiki loa keia aniaui ke huki mai mai kalii maniao loa inai, e hiki ole ai i ka ike a £ou maka ke ike, aka, iaia uei he ]>okple hpi kau 0 Laliaina i uiea ike a lsa liaole, a kau ana i ka ilm.

Aniani kilokUo. p ia.hoi e ili€ mua ia aiiā c oe h mea e hiki mai ana 7 kana niau ipea liuūa'i ha'na ai, pia'wale 110 ka i ike; eia'uae. ia op keia pau aku la ia oe i ka ike ia; uolaila, he Aniani keia la. Eia no keia aniani, aniani na na hana i ke kalaiwa i ka'lawe no a kikii pau, oia ike. paulehift, mdoj>ppo iaia ma na niea apau i ka noii, noelo a -ke knlukalii, īie aniani keifi A o na" ano aniani no lioi apau, a (Hookahi, mai la i kijporto ika piko!—L. H.)

Kh.ia maliele i pili aku ai ka huaolelo Ana, heal)a ka like ole mawaena o lakou? Haina: Aole he like. Ana, he

aua kīpapali pohaku; ana akti e hili i kekahi mea; ana. ke ana au e ana aku ai; pela oe e anaia mai ai. Ke ana iliwai, ke ana kaupaona, ke*ana makaihki, ke ana o ka manawa. ke ana i ka loa me

ka laula, ke ana o ka-ono, ke ana o ka liiamoe; ke ano o ka lohe pepeiao, ua ana lioi au ia oe e ke aloha, ke ana p'ha 0 kii opu, ke ana uluhua, he ana mai hoi kau. (Koo aRu la no na Ana, aole 1 pau mai la ia oe!—L. H.

Heaha ka like ole mawaena o Mikiao ame Maiuu ame Maiao? Haina: Aole lie like. O Mikiao, o ia no ka mea i ulu mai ka io aku, a o lioi. o ia ku hoomaka ana aku mawaho o ka io, a ulu aku a loihi iwaho; a o Maiuu hoi, oia kahi oi loa a palena pau mai hoi o ka ulu ana mai; nolaila, & pela i puka mau ai keia huaolelo i ka' wa e wa 'uwa'u ia ai o ke kua. oi maoli hoi kou maiuu, he niaiuu lioi kan! (Kapeke mai Ui ua paewa ka me ka nihoniho! —L. H.)

Heaha ka like ole mawaena o Lima ame Lima 1 Haina: Aole he l'.ke. He okoa no o lima akau. a he pkoa no o lima liema; ua ku o lima akau ma ka aoao akau, a ku no hoi o lima liema ina ka aoao henia, a }vela laau i like ole ai. (Mamao loa aku la, aolie lihi niai! —L. H.)

Heaha ka like ole mawaena o Ala, aine Ala, ame Ala? Haina: Aole he like. Ala mai iluna e iioho ai; Ala ka hiairoe; Ala like o ka manao no na hana pono; Ala mai ka manao iloko o'u e hana i kekahi mea, pau ka lioi leauna o ke Ala. Ke Ala mauka o Auaulele, oia hoi alahele, alaloa, alanui. alapii. (Hu i kula, ua auwaa panana ole!—Lr. H.)

Ileaha ka like ole inawaena «# «a amo Pohaku ame Ana ame Ui'.li ame Pahoehoe ame Aa? • Haina: Eia ka like ole: O Pohaku, o ka inoa lahui ia o ke'a poe eepa apau; o Pohaku he nunui ja, he mau kona ke k;aumaha. A-la„ e kapaia ai no kona paakiki. kauinaha, ano hauliuli; a o kekahi o ke!a A-la he punahele i na kupuna o kaua. O Ana hoi. he pohaku keokeo ■ poepoe keia, a ho ike ia keia ma na kapakai ame kekahi mau lua iloko o, Ue kai, a he puhi hoomoa ia i Puna. o, ia hoi, haole pi-a-pa (!ime) ame Iliili he liilii loa ke kino o keia ano eepa, paakiki hauliuli. Pahoelioe, he elua auo, o kekahi ano p'ahoelioe, ua hookumuia mai ia malalo aku o Milu, mailaila mai kona paapu mai ine kona paakiki a hiki.i ka iliwai pu anp nie luna nei o "ka ili honua nei, e kapaia ia lie Pahoehoe paakiki; a o k?, lua o ka Pahoehoe, o ia keia Pahoehoe a ku Pv'e i hana iho ai, eleele, uliuli, penppenp, Jimulin\u, e kapaia ia he Pahoehoe p<f!e. O Aa hoi, o ke ano hoi o keia eepa, p ia keia ? he pohaku liilii kuj)ono mai 110. keia, he mokaki M'ale.

iho no ma o~a maanei, e kapa ia ia he Aa. wa)ii la pau ae la no ka'u :pāne ana i ka nui o na pohaku a-la a *kc keiki hana pphaku o Mekiko, eia ka o ia ilio la no na walii pohaku stone o Mekiko, a koe mai la na j)phaku a ke keiki o Honolulu. ine Puna, kahi o k.a a>taT ; paa.fcŪ4.

Eia «a inba o na pohaku i koe: 0 l T mi, .0 Po-hi Mākaiole ,elua lana; o Pohakueleku, o Pohakupapaakea, elua laiia; o, Pohakupaea. o Pohakuo-ahi, elua laua; o l*a pohaku i haalele ia, o ka pohalui. nia ke kihi, elua. laua; a pehea iho la keia pohaku a kaua-i--koe iho la? mahelehele hou mai a miomio i ko lakou mau ano pakahi!— L. II.) ' .

Ileaha ka like ole,,maw#ena o Moni ame Moni anie' Moni'l Aole he like. Moni i ka ai, Moni i ka wai, Moui i ke koko, oia hpi e uumi'i ka inaina, ka huhu; Moni ina olelo, a'o maikai'apau. (Aole i pāu niai la na' moni!—L. H.)

līeaha kā like' ole m'awaena o Moku ame Moku ame Mokul Haina: Aple he like. Moku ika palii, Moku ka pewa o ke ao, Moku ke āloha, Moku ke kaula; aka, maluua ae o na.moku apau, eia ka moku liolo. leeu go ka moku liolo, holo, holo, holo no : ha Moku nei. A- ma keia mauliqakaka anā, ina ua ku aku īa i ka\vi. a ka inakeinake ea, he hene hoi kau; a ina no hoi ua ku aku la ka helu i :Lakana. ea, alaila. leaomi pai uala iho no hoi, he hake hoi kau! i|ui mai ana ka hoku'l<aahple o Betelehema me kona nani. Sure keia! (Koe aku la no ia mau Moni aole ivlpaa!—L. H.) Me ka Lunahopponopono ame na keiki hamare hua metala lio'u anoai mau. Kou no a mau. , r . . hawi bot. Keena Oihaua. Poho Oo Kahua Kupee ■- - HaW£*3sT. Mar. 28, 1916.