Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIV, Number 18, 5 May 1916 — HE MOOLELO NO BETERIKA ROLANA A I OLE Ka Epa Iloko o Ke Koloka o Ka Hookamani-He Moolele No Na Kaikamahine Elua. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO BETERIKA ROLANA A I OLE Ka Epa Iloko o Ke Koloka o Ka Hoo-kamani-He Moolele No Na Kaikamahine Elua.

Ua liek ua o Lscterika a haalulu niaoli, me kona hoi ana m.ai a r «ho ma kekalii kihi. i kaawale lpa, mai ka puka aniani .mai; he mannwa loihi nae ia ana o ka hoomaalili ana iho i kona mau manao maileai ole. mamua o ka hiki ana iaia ke helu hou aku i kana mau Uala. Iloko o ka noonoo o Beterika. me he mea la. aia na mea apau, ke nkali mau la mahope ona, no ke kii ana mai i kona mau waiwai a kaili mai iaia aku. Mai kona ohana ponoi ka hoi ka i:ii:.i ahiki i kela kanaka nona ka helehelena hoomaka'uka'u ana i koho iho ai. i hoea aku oia 110 ka aihue ana i kana mau dala. laia i ike ai, aole he nakeke hou niai o kekahi mea, a kiei mai pa'n ma ka puka atiiani, hooma|<a iho la oia e humuhumu i na bila <I:»\» maloko o kona lole, a koe he kanakolu mau elala gula maloko o kana ekedala. 1 loouoiiopnno hou iho la oia i kona mau lole, me ka hooholo ana ; kana mea e hana aku ai. He mea wale no kona noho hou ana iho maloko o kela hale hoolimalima ma ia po, oiai ke hopohopo loa Ia oia, o loaa pono mai i kona kahu hanai; a i ole ] «;:«<» ia aku paha oloko o.kona rumi e ka mea aihue. Ke poeleele- aku la i kela manawa, ua a na kukui o ke alanui. malia paha o kela ka nianawa kupono loa nona. e pakele ai, hookani al.u la ua o Beterika i /ka bele kahea, i ka hoea ana mai o ke kauwa, hoike aku la keia no kona makemake e uku i kona biīa, me ke kauol.a pu ana aku e hoea mai kekahi kaa e kii iaia 110 ka lawe ana noluna o ka mokuahi. , . "Meaha auanei kau e awiwi nei no ka hoi koke ana noluna o ka m«)Vuahi i keia po, no ka mea aole e holo ana ka mokuahi, ahiki i ka hora umi-kumamalua o ka la apopo, ua hiki no 'oe maloko nei o keia hale. ahiki i ke ao ana?" i pane mai ai ke kaikamahine kauwa, "Aole o'u nana no ka holo ole o ka mokuahi, e hele aku paha oe e kauoha i kekahi kaa. a-e lawe pu mai i ko'u bila aie, i viku aku iii au. no na hoolilo o ko'u. noho.ana iho nei!" i paakiki aku āi no o Bctcrika. Hc mau minuke ia o ke kakali ana aku a Beterika, oili hou mai an" ke kauwa me ka bila, o kona noho ana ma kela wahi, me ka nknia ana aku me ka eleu loa. a he hapkha hora hou ma ia hope aku. i hoea mai ai ko ia nei kaa a ku aiia mamua o ka liale hoolimalima Ua poeleele loa iho Ia iloko o kela manawa, ke a la na kukui ma na hale apau, pela pu hoi ma na alanui; no ua o Beterika nae, ua komo mua oia i kona lole, e kakali wale ana iio o kona kiiia mai e kekahi mea e iho aku no ka hale malalo. 1 ka hiki ana mai no hoi o kekahi keikj,.o ko ia nei ku ae la no ia iluna. a iho aku la no kalii o kona kaa e ku mai aha maloko 9 ka p-i. a o ka haku hale ka i liele pu aku me ua o Beterika a kau aku la maluna o ke kaa, me lea haawi ana aku i ke kauoha i'ke kalaiwa, no kana wahi e lawe ai i ka lede opio. I hakalia no a haawi ke aloha mawaeiia o ka haku hale, me ka le<!e opio, o ka hoomaka aku la no ia o>ke kaiaiwa e hili i kona lio, o ka lilo aku la no ia, eia nae, he pokple wale no ia i holo aku ai, u,l ku iho la ke kaa, a kau ae la kekahi kaiiaka a noho niamua me ke kalaiwa. . Ma ka malamalama nae o ke kukui o fce kaa, i hiki pono ai ia Beterika ke ike aku i ka helehelena o kela kānaka 110.110 ke kau ana mc : maluna o ke kaa, o ke kanaka hookāhi no ia, i kiei niiai ai ma k« juika aniani o kona runii,.e npho a;ia maloko o ka hale hoolinialinia; a mamua 6 ka hiki ana ia Beterika ke hana aku i kekahi mea, ke kuupau la na lio i ka holo. Ke hopohopo loa la ua o Beterika no kona powaia, e kēla kauaka o ka pii ana ae a noho mamua me ke l<alaiwa, aka e hoomanawanui ana no nae oia, me ka noonoo pu ana, i wahi e pakele ai oia anv kana man mai kela kanaka mai. . . .. Me ia holo nurno nae o ke kaa ahiki ma kekāhi wahi, ua ku honua iho la, alaila nana aku la o Beterika iwaho, i ke kumu i ku ai o ke kaa. eia ka he mau kaa hou aku kekahi niamiia, a ua paa'ke alanri. e hiki ole ai i ko ia nei kaa ke nee āku imua. . }Ie wahi ano pouliuli kela o ke alaiiui ,he mamao kekahi kukui «nai kekahi māi. Me he imo ana la na ka maka, i oili kpke mai ai noonoo iloko o ka lede opio, e holo oia i pakele āi, o kona Me malie aku la no ia mailuua aku o ke kaa, a holo aku la a pili ma ka aoao o kekahi hal.e e ku ana ma kapa o ke alanui, malalo pono o k'i malu o ke aka o ua hale nei; ua lāki nae oia, oiāi iaia no a liaule ana ilalo o ke alanui,, o ka hoomāka no ia o ke kaa e holo, a kaawale loa mai la keia ihope. Me ka hoohakalia ole iho, holo aku la ua o Beterika, a ke kihi o na alanui, hu'|i āku ,la he mana okoa, me ka maopopo ole o kana wahi e līele āi&i, eia nae. oili koke mai la he kaa inamua pono mai o 1.-ma alanui e'hele aku nei, ia wa oia i kau aku ai maluna o.kela kaā, n kanoha aku la i ke kalaiwa, e lawe pololei iaia no ka Hale hoolulu kaaahi. - Aohe no hoi he manawa a Irfaa ole ke kāāahi iaia nei, he mau frinuke helu wale no koe, alaila haalele.iho ke kaaahi no Burukela, 0 kona uku awiwi aku la 110 ia i ke kalāiwa, kuāi koke aku.la i tikikt rona o ka papa ekahi, a kau no hoi keia maluna o ke kaaahi, o ki luomaka no ia e holo. > . ( ~ Ia komo ana aku o Betcr.ika noloko o koiia kaa, akahi no a loaa 1 kona noonoo ka niaha, mamuli o kona ?ke iho, ke holo Ia oia no kahi mamao mai kona mau kahu hanai āku. O ka ohua wale no maloko o ke kaa i kela komo ana mai o Beterika, he wahine Pelekane aoo, aole'no nae a ia nei kamaiJio wale aku, aka, ileē aku la oia a kokoke i ka puka anianī, nana aku la iwaho i ka poiili. Aia hoi kela wahine aoo. ke hakilo pono loa māi la iaia nei, a olai na maa oia i ke ano o na lole o ka poe waf\\ r ai, ,me kp ka poe ilil.une. ua hiki loa iaia ke koho mai, lie. kaikaniahiue waiwai keia, a 0 ia kana o ka nalu wale ana iho nō iloko ona: "Ma ke kulana o keia kaikamahine» kona mau lple .e. k.omo mai ln f e hoike mai ana ia mau mea, oja r kekahi p na kaikamahine wai, wn. O wale 110 nana i hookahaha māi i kp'u noonop, pehea la oia i hele hookahi ai. me kona ukali oljp ia e kēkahi kokooluai." Mamuli nae o ka nanea loa o kela lede apo i ka hakjlp ponp iā Ecterika, ua haule aku la kona k'ihei hoopumehana jlalo, ia loh'e ana ma.i o Beterika i'ka nākeke, o kona lalau mai la ,np ia i ke kihei, me k haawi ana mai i kela wahine, a ia wa i pane aku ai ka lede aoo: ''Me ka mahalo a nui ia oe, )ie keu aku maoH'no paha ko'u hoohemahema, me ka makaala ole i ko'u kihei. Aole no au i maa i ka Y e hoōkahi ana. pela paha hoi, i hiki pono ole ai ia'u ke .hopmaopepo i ko'u mau pono. Pehea oe, he kokoolua no anei kekahi ou, n.: s keia huakai?" .. .. . .. r . Hākilo mua niai la o Beterika i o. kpna pane ana aku, o kana mea i ike, he lede keia wahine, a he oluolu hoi kr:?a helehelena, . . i. . - "Aole o'u kokoolua ma keia. hua.kai, aka,e. ; hplo āna au rio Lakahi e loaa aku ai ko'u mau hoālphā malaila.". , . , "I-}e ppiopio loa oe e kuu hoalpha, āyi p ka hpap ana mai nei e kele hōokahi ma na huakai o keia ano," wahi ,a. ka lede aoo me ka leo oluolu. "He kanalima ka nui o'ko'u maii makahiki. eia nae e hopohopo mau'ana no au i ka hele hookahi. laweliwr- no ko'u, he Bdēgiahā. aohe nae he, ae.e 1i x aalele ia Anawepa, peki iho la au e hele.hōokāhi nei no Enel^ni../1 Jipike, aku no au.ia 'o.e. 'ka malaiiia p.oho ana i na ūkaiia, ke kuai ana i ke tikiki, me k:i liele ōkon e hoolimalinia i keknhi kaa, he hnna nui maoli np. ī\v--1 ea i ae mai ai ou māu hoāloha e hookuu hookahi ia oe? O ka mea opiopio. a u'i ka helehelena elike me kou, aole ana e nele ka hoo*

lp>p:!i mai o ka poe kolohe.'' "Aia ko'u mau hoaloha ma Ladana." wahi a Beterika. "Aole o : !' mau hoaloha e ae. mawaho o lakou; ina hpi ha he mau hoaloha kekahi o'u ma keia aina, aole paha au e hele hookahi mai nei, elike iiie keia." ' : Mai na olelo i kamailioia aku e Bcterika. a pela no hoi me kpna n:ar. ano apau. ua kuhihewa mai kela lede āoo, he kaikamahine keia. ilok-i o kekahi ohana, a no kona nele paha-i ka hana, pela oia e huli lioi nei no Ladana. "Ma k(/u hakilo pono ana i na kaikamahine o keia manawa, ua kaokoa loa ae ia. mai na kaikamahine mai o ko makou au." i noonou wale iho ai 110 ua wahine nei \loko ona. "I ko makou manawa, he n:ta nui ua kaikamahine i ko lakou mau makua, i keia wa ka auanei a'v. e ike nei, ua kohu kane 'ko lakpu ano, i ka hele pia na hana hai'olelo, i ka-hooikaika no hoi ma ke a'o aiia maloko o na halekula, a i iraloko paha.o na halehana. He loli keia a'u i makemake ole ai. ! aole he kuleana iki o iia wahine e lawelawe i na hana a akr, e pulamaia mai lakou, e ma.lama mai me ka maiau loa, e mau a' ko lakou ano ihiihi a kapukapu." : ' ' : , Oiai nae he wahine puni kamailio kela, o kona hooninau mai li no ia ia Beterika, i kana alahele e holo ai ā.hoea no Enelāni. ina nalia ma ka moana. a ma ka aina pah'a; haha'i aku īa no hpi o Beterika, ma ka aina no oia e hele ai mai kekahi wahi a.i ahiki i ka hoea ana i Ladaiia, a oiai, he maka'u loa keia wahine i kk moana t manao. iho la oia e loaa ana kona kokoolua e kaahele Hke ai,. 0 keia kaikamahine, a o ia kana-o ka i ana mai: . "E noho ana au maloko o ka Hokele de nia Brukela no hookahi po wale 110. a ma kekahi la ae, e hoomau aktrai ka-u-holo ana maluna o ke kaaahi, aole o'u makemake e holo i ka wa poeleele. ma ke ao mau au e holo'ai maluna o ke kaaahi, i halawai'aku po ia nie na ulia poino, e maopopo ana ia'u, ke ano o ko'u inake ana, aole hoi o ka nanea i"ka hiamoe i ka po. o ka wa iho la ia e loaa ai naha i ka potno. o kou make no ia, *hie ka maopopo ole." 1 Ma keta alahele nae a ua wahine nei e holo la ma ke kaaahi, po!c loa he ulia i ikeia, ahiki wale i ke ku aku o ke kaa no Burt:kela. - , 1 ke kaaahi e ku ana ma ka hale hoolulu, i lioea mai ai ke'-ka-p.ika kiai oluna o ke kaaahi, a wehe i ka puka o ko laua nei kaa. 110 Beterika nac,.he hana maalahi loa.nona, ke ku.ana ae iluna,- oiai lie wahi paiki uuku wale no kona, no kona kokoolua nae, he mau ukana iehulehu kona, a komo okoa aku la o Beterika, ma ke> kokua ana i kona hoa, ma ka hoakoakoa ana niai i na ukana i kahi hookahi. Ja laua nei o ka lele ana āku ilalo, aole he koi aku o ,ka wahine ao-5 ia Beterika, e hoi like lāua maloko o ka hokele hookahi e nuho ai, a i hookahi no hoi ko laua holo like ana aku no Ladana, aka ke , hn.awi la no oia i ke kauoha i ke kanaka o ka hale hoplūlu, e kaupha ; aku i kaa nona, nolaila, hele aku la 110 hpi o Beterika e huli i kaa me I kona manao e holo aku no ka hokele a kona kokoolua e noho ai. I O ke kau wale aku no nae koe o Beterika maluna o kona kaa, l'. he mai la oia i kekahi leo kapalill, i huli mai paha kona hana ihope, | e akoakoa ana he puulu kanaka nui nia kahi hōokāhi, a e noke ana 1 hōi he wāhine i ka uwe, me ke leamailio ana, ma ka olelo Palani, alaila kamailio aku ana ma ka olelo Beritania. „ 1 llee mai la nae ua o Beterika, aole kela he wahine okoa, aka o kona kokoolua no, o ka holo like ana mai, .nolaila, lioi hou aku la oia ihope, a mnau aku la: "Heaha keia pilikia 1* loaa ia oe?" wahi ana, me ka paa ana maj i n.i limā o ka wahine aoo. , j "Heaha mai auanei kau, ua lilo aku nei kuu eke dala i ka aihue- j ii> e kekahi kanaka, me ke kuka eleele, a ua holo aku nei a nalowale iloko oke aluka o na kanaka. Ua ike aku nej. 110 keia poe r aohe nae ; he.wahi mea a alualu aku maliope o ke kolohe... fl He keu aku maoli 1 ko'u poino, aolie wahi keneka iki a'u i koe, a a.ia.kyu kaikaniahine ke 'kākali īiiai la o ko'u hoea aku ma I>adana. pehea ana la ko'u pono.' Ina hoi paha 110 ke leokua mai o keia poe ia'u, makemākh loa au .e il:e e.ku i kona hukiia iluna oke kumulaau e lewalewa ai!" wahi aka wahine aoo, me ka pihoihoi. ~ ;. . O ka hana j)ono wale 110 ma ka aoao o ka madamc,.o ia ka waih'o ana aku i ka hoohalahala imua o ka oihana n}fikai, a inaUa iloko 0 kekāhi mau l'a pokole, e loaa no ke kplohe a e hpihoi.hou ia mai hoi . ke'.n? mau dala apau," i pane niai ai kekahi kanaka t ßelegiuma. "Aole e hiki ia'u ke kakali hou'aku nd ka'uimau dala ! . E ike ari oukpu e keia poe kanaka nanamaka, e waihp okoa ak\,y ana au 1 keia ninau imua o ko'u aupuni. a naua ia e upa mai' ia oūko'u, ahiki i ka aa ana o*ko oukou mau maka. Ehia ka hoi mea aloha, p kuu kaikamahine e waiho mai la i ka ma'i i ko'ifhoea kpke iloko o lea wa pono!" a noke okoa ae la ua waliine nei ,i ka.uwe kuwo. Auhea oe e kuu hoaloha," i pane .aku ai .0 ißeterika me ka leo ōluolu. me ke kau ana aku o kona lima, ma ka poohiwi o ka lede aoo. "E ae mai, e lawe aku i ka'u mau oleloa'o oia keia, no ka hokele. a na'u e uku aku i kou mau hoolilo apau, ahiki i ka hoea aiia i T.adana, me kou noonoo ōle mai e uku i kekahi keneka. a ma leeia ahiahi e hele aku ai kaua e ike i ka oihana makai. 'a Waiho aki' i kau hoopii, 110 ke kanaka nāna i aihue i kau mau dala."

Aohe mea e a ea ka lede aoo e hana aku.'ai, o-ka haawi wale aku ?;o i kona ae. no kela mau kokua niai ia Beterika mai, aia nae iloko | ona ke kahaha nui. uo ka oluolu o kela kaikamahine, a no kona mal'aukau pu hoi'kekahi me ke dala. ] kela wa nae i hoea mai ai kekahi makai, ia vva i hoomaka koke aku'ai ua wahine nei. i ka hoakaka ana i kona pilikia,. me ka hoike ana aku % i na ano apau o ke kanaka nana i aihiie i.k'ana.eke dala. me ka hooweliweli ana aku, ina aole e hooko ana ka oihana makai i kana haiKi. alaila e kau mai ana he poino maluiia o kela aupu.ni mai ia Polekane mai, no ka lioao ole e hoopākele i kekahi o kona mau ma-J kaainana, maiM<a poino ae. Alakai aku la o Beterika i'ka lede ])oino no kahi o> ke kaa, a..u hnlp 'pololei aku la no ka hokele, a i keia ame keia manawa; aole ho mau olelo p ae a ua wahine nei e hoke la i ke kaniailip, 110 na.mea walo no ia e pili ana i ka aihueia ana o kana ,mau dala, ame ka hoohomahema o n.a kanakā o kela wahi Ikona pono. ; Ta laua nae i hoea aku ai np ka hōkele, ia wa i huli aku ai ka lede aoo imua o Beterika, a pane aku la : , "E ae. mai e lawe aku i ka'u mau mahalo ame na hoomaikai ana 1.0 nui ia oe e ka lede opio, no kou kokua ana mai ia'u iloko o .ka wa 0 ko'p pilikia. E hoomanawanui oe, ahiki i ka lioea ana mai.o ka'u mau dala mai Ladana mai. alaila hoihoi aku au i na mea. apau au 1 mku ai no ko'u maii hoolilo, a aia hoi au a hoea aku m*i • hoaloha ma Ladana, ia wa au e panai aku ai, # no ka maikai au i hana mai ai no'u. ' "Oiai hoi e noho like aku ana kaua, nolaila h epōnp. np e. anaopopo ko kaua mau inoa pakahi, o ko'll inoa oia o Mrs. Kalewa; a owni hoi kou inoa?" "E oluolu oe e hoopaa aku iloko o ka buke .0, ka hokele nei. o ATrs Kalewa me kona kokoolua. O ko'ii inoa pōnoi o B.et£r[kā." "He i'noa' maikai kou ,e ka lede opiō.' a pehēa hoi', iha e '.(eapa f aki} ana au i kou inoa o Miss Kalika? He inoa Paljuii keia, manao āu, aeie no oe e ku-e mai ana." , , ... Haawi aku la īio hoi ō Beterika i kona āe.no kela ippa piai pela wale np e hiki ole ai i koua mau enēmi ke hookolo aku ona, nolaila lele mua aku la oia ilalo, māiluna a. kokua, mai la i kona hoa, a na ke kupakako p ka lipkeie i alakai,,aku np kekahi rumi ma ka papahele eluā, h$ rumi nui, e liuli ana niamua pono aku o ke kahua nui o ka hpkele, a.p ko Beterika rumi lioi, ma kekahi aoao mai o ka rumi o kona kokppl'iia. | 1 ko laua hei akoakpa ana aku maloko o.ka rumi o kiikakuka iho la no ko laua ai no malōko o kela rUmi. ia wa i kaiioha ak-i ai o Beterika i kekahi kauwa lawelawe o ka hokele. e, la.we mai i np meaai na laua. maloko o ka rumi o Mrs. Kalewa, aiaila pane mai la: "E hoi ae au noloko o ko'u rumi ē holoholoi ai i ko'u īepo, a e wehe ai no hoi i ko'u koloka, aia a tr*akaukau au, alaila hoi mai kaua maloko nei, i hookahi ko kaua ai l'ike ana." Ua m'aikai loa keia mau hoolala ana apau i ka manao o Mrs. Kalewa. o kona haawi aku la no ia i ka ae. a haalele mai lu ,Beterika. no ka hoi ana aku e holoi i kona lepo, • • , , , , , Aia mau ka mauao hopohopo iloko p Beterika • ijo koua.annn enemi, nolaila i kela komo ana malōko o kona rumi, ua ki mai la īō'a i ka puka a paa, iloko'nae o kela manawa hookahi i lohe mai-ai

' oia i ka hamuniu kapuai wawae, e hele mai ana mai kekahi wahi mni. he aiiu i kaniaaina iaia o ka liele ana a kela mea. I MOKUN'A VI. I () ka mea nuna kela mau kapuai wawae a !īctcrika oka lolie ana mai, o Kanakela Palani no ia, kojia kalui hānai. ua hoea i'o mai ua kanaka nei no kela hokele, me ka manao .aia o l>eterika malaila kalii i noho ai. a ke noke ia i ka niel<j i kekalii jku<3ne e paa ana i na p;: nieaai. no ka lawe-ana mai iluna o ke keena o Mrs. Kalewa. Aole e liiki ia Beterika ke lohe pono mai.i na olelo e kaniailioia ' a-ia. o ka hanuinm wale 110 o ka leo kana i lolie, iwe kona hoohewah?v? ole nae i ka mea nona ka leo, a ]>ii mai la ka li<i maka'u iloku ona. no ke kaa hou aku malalp o ka malu o ke kanaHa ana i maka'u I 'il <i 1. i Ua ike mai 110 o Palani i ka oili ana aku o kekahi, kaikamahine, ei?. nae. mamuli o ka awiwi loa o ka Beterika hele ana, ua hiki ote iaia ke Īioomaopopo mai, o Beterika paha kela, a i ole he mea okoa p?.ha, a o kana ia e noke la i ka nielel ke kuene i ke ano o kela kai- | kniuahine. , I Me ka uunii i kona hanu. i kiei mai-ai o Bcterika, ma ka puka k ; o kona rumi, alaila ike aku la i ka hele pololei ana aku o kona , kahu hanai no ka rumi o Mrs. Kalewa, a kikeke aku la mawaho o ka I pukr.. , . I Me na ma,riaolana .poho i hoi aku ai ua o Beterika, a maluna o , kekahi noho, lie hookahi mea o kii oili koke ana ae iloko o kona | noonoo, o ia 110 ka hoomaka ana-e mahuka hou, eia nae aole he ikai i' i o, kona kino, he mea makehewa wale no ka hoao ana aku. e haa- | lele U'loko o kona rumi, me kona ike no ua kokoke loa kona euenii. I Ke noho malie la'ua o Beterika me ka hoomanawanui. me ke ljakali ana aku i ka mea e kau mai ana maluna ona. he mau minuke lcfiii 110 nae ia fma o ke kakali ana aku, wehe hou ia niai la ka puka o ka runii o Mrs. Kalewa. o- kona lohe aku la no ia i na kaina wr.wae o Mr. Palani, e hoi ana no,ka hale olalo; o kana e manao la, nialia paha e kii ana ua kahu hanai nei ona i kekahi maka'i, no V;i hele ana mai e hopu iaia, 110 ka. mahuka. Ke mau la no ka noho o Beterika ma kahi hookahi. a ke lohe la no oia i ke kuene i ka halihali mai i na meaai, me ke kamailio pu hoi me Mrs. Kalewa aohe mea a onioni ae o ua kaikamahine nei, ke kakali la oia, o kona kjiia mai. a hoihoi hou ia aku malalo o ka m .ii.i o kona mau kahu hanai. Aole ona makemake e )iele ak.u noloko o ke keena o Mrs. Kalewa t ai ai, aka nae iloko o kona nanea, i kikeke aku ai.ke kuene mawalio o ka puka, o kona rumi, me ka hoike ana aku, ua makaukau na meaai, a ke kakali mai la hoi kona kokoolua iaia o ka lioea aku. Wehe ae la ua i Beterika i kona papale. me kona liele ole e holoi mua i kona īiiau lima me na maka. o ke ku mai la no ia iluna, me ka manaopaa iloko ona. ina hd poino a kekahi. alaila e nonoi okoa aku ana oia i ka oluolu o Mrs. Kalewa e kokua mai iaia. Wehe.malie-ae la o Beterika i ka puka o kona rumi, aole oia i il e aku ia Mr. Palani. nolaila hele mai la no ka rumi o Mrs. Kaiewa, ai.?. ua wahine nei ma ka aoao o ke pakaukau kahi i nolio ai. e kakali mai ana o ko Beterika hoea aku, eia nae ma kona helehelena. e hoike 'mai ana oia i kona piha i ka hoonaukiuki, a o ia kana i pane mai ai ia Beterika, i kona wa i komo aku ai iloko: "E jki aku i ka puka a.paa, he keu keia a kahi lapuwale loa a'u i il-.e mua ole ai i ka Hiā elike me.keia. Mai ko'u nianawa ka hoi 6 ka hehi ana o na kapuai ma ka Tepo o Burukcla nei. ahiki i keia manuwa, owau iho la ka ilina a na kanaka e hele mai ai e aihue. "O ka hoea a'na«nnai nei no 'ia o leekahi kanaka, a huli hoi aku nei, me.ka noke ana i ke kamailio \ na mea a'u i ike ole ai. ua paa loa kuu manao, o keia kekahi o ka puulu o na kanaka aihue, a makona ano nae ke n?ma aku, he kulana keoniniana kona. pela iho la no n?< ke ,ano o kekahi poe kanaka, he maikai m,awaho. ke nana aku, ua piha nae i ka hookamani, ka aihue ame ka epa." Ke hoolohe loa la o Beterika i ke kamailio mai a kona kokoolua iai*i. aka nae ua liele kona helehelena a haikea, ka.mea nana i kono oko: aku ia Mrs. Kalewa e ninau mai iaia, : "Hele hoi kou helehelena e kuu a haikea? Ina ua •pi; oihoi kou noonoo no na mea a'u, i ,la. j,a 0e,,. o ka'u wak no. mai maka'u i na kanaka kolohe; a aihue, i,na oe e kaa mai ana malalo o ko'u malu. Aole au i maa i ke kaahele hookahi ana owaii wale' iho no, aka nae ua ike au i na hana apau a na kanaka elik.e me kela; a o ko'u moto ea, mai hilinai i kekahi kanaka, ina no ia he keonimana, a he mea makilo paha, aia \yale no,a liooia niai oia, m.i o kekahi mau palapala la no kona ano oiaio niaoli. ma ia ain» wale no e liaawi aku ai i na hilinai ana, aole ma kekahi mau ano e ae/' 4, AU'ila, ua hoohoka aku nei ka paha oe i kela keonimana ea?" wahi a Beterika i niele aku ai. "Pehea hou aku auanei au ,e liana aku ai iaia,. oiai he kanaka malihini loa kela aole i kamaaiila.ia'u?. Iloko ka hoi o.ko'u nanea, e kakali ana o ka lioea mai o ke kuene me na meaai a kaua, kikeke •ana kekahi kanaka mawaho o ka puka o kp'u rumi. he kdnaka lauolio ulaiila; me na maka leleiona, a o kona poo, ua like me ko ka iīio l)u!n. I kinohi,' ua manao au, he kanaka la ke'a o ka hoounaia ana< mai ke keena mai o ka oihana īiiakai, no ka hoihoi ana mai i, kuu m.'iu dala i aihueia ai: a ninau aku la,au iaia ma ka olelo Palani, eia nae pane mai la oia ia'u ma ka olelo Beritania, at>lc oia*i ike iki i kekalii mea e pili ana no ka'u mau (lala. "Ninau hou aku la au iaia, ina paha lie makaikiu kana oihana, ia wa i pii ae ai ka ula ma kona mau.paj)alina a hoike mai la, he keon mana oia, i lihi launa ole aku i Jca oihai)a makai,: ina nae aole oia i h' ike mai ia mea, e manao aku .ana np au, oi,a kekahi o na kanaka ail.ue; o ka mea oiaio no nae, ua piha hoowaliawaha loa au iaia, aole he walii hoihoi iki iloko o'u noha,, . "Ma ka ike i loaa ia'u no na apau, o kela kekahi o na kanaka i like aku ke ano me ko ke t.i£fli a ilio bulu palia, a ua paa maoli no kuu manao, o kela kanaka kekahi i komo pu me kela mea nana aihn.e i kuu eke elala." "Alaila heaha kana o ka hele ana mai e ike ia,oe e Mrs Kalewa?" "Heaha hoi kona makemake. o ke. Akqa. wale no o ka lani, ka i maopopo! O kana o ka wahawai.anp mai nei.,ua makeniake ka oia e ioaa iaia kekahi kaikamahine opio, a o ua kaikmahine nei he hoahanau nona, ua holo mahuka mai kona honie mai. J.na oka lioa kela 0 kekahi kaikamahine opio, e noho pu ai ,ma ka honie aole I -'ana no e nele ka holo mai kona alo aku, he ku maoli no i ka hooma:ka'ii!<a'n kolia helehelena. . . "L)a hooniele mai nei oia no. ko'u kokoolua. me ka hoomaoe ana mai nei.'o oe paha kona kāikuahine hanauna; o ko'u manao ma ia wāhi. ua hakiloia kaua e ka poe kolohp, a ia lakou i ike ai. aole he mau kane i hele pu mai nei ma ka kaua nolaila ua manao lakou e aihue ika kaua mau elala, Ua hoao kekahi o lakou e aihue 1 ka'u eke dala, me ka holopono. loa, a ua makeniake lakou. e aihue i kau mau dala. fja noke mai n'ei ua kanaka la i ka niele ia'u i kou inoa. ka nui o kou* mau makahiki, anie ke. ano o kou helehelena, a he keu aku kela a ke kanaka mahaoi nui wale !" "A heaha aku rtei kau pane, ho ia mau ninau ana ia oe?" "E huikalaia. mai au e na lani, no ka'u mau olelo hoopunipuni i hoike ku nei iaia," i ho'omau hou mai. ai no o Mrs. Kalewa i ke kamailio-ana, me ke akakuu ana maf nae o kona leo. "E hooma•nao oe e kuu hoalpha, i ka wa o na. kanaka e paio ai kekahi me kekahi, e haawi ana .ia.ua i ko laua tiiau Waika apau, aia ka pono o ka lanakila o kekahi maluna o kekahi ; a ,no kakou nei la, na wahine. aohe mea hik.i ia kakou ke ku aku imua o kekahi kanaka elike nie keia. "ī \vahi nae nona e, ku'ai i-kahi o ka hoka, e hahai ole ae ai mahooe o kaua ahiki i Enelani. ua hoonunipuniia ak.u oia e a'u. a ua lani, no e huikala mai ai, no ka.mea, i hana wale aku no au pela. i wahi e ai mai ka hoppilikiaia iuai. O ka'u o ke kamailio ana aku nei iaia he kokoolua oe, no'n, ma keia huakai no Enelani. ,a'o kou inoa o Mrs. Kalika; o kou kumu wale no i hele pu mai ai me a'u, no ka make ana o kau kane,; ua hoike pu aku nei no hoi au iaia, o oe kekahi wahine nele a ilihune; me kuu olelo nna aku, no ka aihueia o kuu eke dala; a ia!" i ninau aku-ak ina paha ua :lohe oia ika mea nana i aihue. oka O'.i no ia o ko. ia/la kai, a haalele koke niai nei i ,k.uji rumi, me ke i>ani ino ana aku i ka ua loho mai nei no paha oe ika u-pa ; a ana aku nei oka puka ea?" .. (Aole i pau.) , ' • • • . • .•' !•" i' :!i il;: c r. s