Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIV, Number 21, 26 May 1916 — PANE I NA NINAU. [ARTICLE]

PANE I NA NINAU.

Ninau 1. Ehin mamalaolelo i komo ai ka huaolelo Poalima ma ka kakou olelo makuahine, a heaha ole mawa'ena o lakou? Haiua: He eono. 1, Po; 2, a; li: 4. raa; o, Poa; C, lima. AVehewehe aua. 1, Po, po ke pau ae ke kau ana o ka la a he po hoi e moe ai; po, he wahi pouliuli, elike me ke ana a lua paha, he hoi e ike ole ia aku ai ke ano o kekuhi me kekalii, ina aole he kukui, a pfela aku. 2, A, a ke kukui, n ke ahi, a ka nani o ke daimana ine ke gula ame na mea' i kapaia a, o ia lioi he mau mea e hoomalamalama ana. 3, li, he li kamaa, li o ka pe'a o na moku, waapa, waa; li, liia i ka amana, li ka i'o i ke anu, a me na mea apau i piii i ka li. 4, ma;- he wai hooluu mae wale, ina e hoolniiia ana i ka lole a mea e ae, i ka loqa aua iho i ka la ma iho la kona nani, a N me kekahi mau mea mae wale, a i kapaia he ma wale. 5, Poa, he opea no kekahi mau holoholono a kanaka paha, pela no k;a iawe o ka bipi v,ahine i kapaia kaheia, a ma kekahi olelo ana poa; a me kekahi mau mea i hiki ke poa, ia (kehaia) . 6, lima; o ka lima no o ke kanaka e lawelaw.e ana no kona mau pono, a no ka polio o ha'i, a i ka hui ana o na mamalaolelo loa he hopunaolelo Poalima. (Paewa loa mai la!—L. lī.) Ninau 2. Healia na like ole mawaena o Hekau ame Hoola'i ame Mo-ku am,n Lanaf Hekau, lie mea o hoopaa ana i kekahi mau mea kino iloko o ke kai a wai paha! Hoolai, l\e mea e noho malia ana, e noonoo aina np kana mea e hana aku ai, a i ole he' noho w r ale iho no; aole he oni, ka lūa elike me ka ma-1 nu i ka lewa, e k'au aheahe ana, Hole he upa'ipa'i o na eheu ,a i ole he hoolai ana iho e kau iluna o ka-laau, a i ole i ka honua, aole lie upa'ipa'i o Jka eheu. j Mo-ku, he elua ano o ka olelo Mo-leu, he Mo-ku na kii hou aku, a he Mo-ku no ke kiloi loa; nolaila na like no/.o Mo-ku me Hekau. Lāna hoi.'ina e hekauia ka moku, ka waapa, waa, e lana ana no lakou; a ina no he mea lana e ae e lana no iluna o ke kai a wai palia; alea, aia no he holoholona i kapaia he lana; e nanu aku ma ka Buke o Kinolii, he wa.li i holoholona i lioounaia mai e ke Akua i mea e hoopaa i Parao ma o Mose la; nolaila, o ka makemaki, o ka ninau no ka like ole, eia ka ana: » O Hekau, o hoopaa kana; o Hoolai, he noho mali ame na mea like o Mo-ku 0 hoolei kana elike me kekahi hoike maluna. Lana o Aigupika lie papahi kana hana. (O Hoolai ka i pololei mai la! —L. II.) . Ninau 3. E hoike mai i na inaliele i pili aku ai i ka huaolelo aniani, a heaha na like ole o lakou? Wehewehe ana: 1, Ani, he inoa no leekahi mau Pake; 2, Ani, ani haina ana; Ani lima ana, Ani papale ana, a me kekahi mau ani ana; ke hui ia ae Aniani. Aniani hoomalamalama i na liome noho, na hale halna; Aniani no na moku; Aniani ohenana, he mea e ume 'mai' ai i ka mea kino a kokoke', a lie nui aku; aka, aia he Aniahi- aina, ina iho la i Koolau,-Oa>-hu, aia hou e olelo ma. Oihana i27:13: Aniahi mai la ka maliani ke kukulu homa a he nui aku na aniani. Aka, o ka makemāke o'ka ninau no na mahel|3 1 pili aky i ka huaolelo aniani a heāha na like ole? Haina: Eia na maliele: Aniani, he keokeo, eleele, ulaula, bolu, nina, makani, (Oihana 27:13); eia na like ole keokeo, eleele iilaula, bolu, he inoa aina, he inoa makani, a he mau aniani hou āku no. , (Aole mai la ia! —L. H.) Ninau 4. Healia ka like ole mawaena o Mikiao, Maiuu ame Maiao? Weliewehe ana: Mikiao, lie palahalaha ano pi'o e nana iho kela leeia mea helulielu i kona mikiao. Maiuu, aole i 'like, maiuu aia i na hololiolona, moa, f)opoki, maiiu ame na mea like e nana aku i ko lakou mau lima (wawae), aole i like me ko ke kanaka, ma ko lakou mau manamana, he wiwi ooi a i kapaia JVfaiuu. Maiao pe.epoe hoi ko ka lio. f lioki, kekake ame wi, palalialaha pio; Maiao, he poepoe a he opalia, e nana pipi, puaa, hipa, kao, poepoe hoi k oka lio, hoki, kekako ame • na lioloholona like. (Huli hou ia mai! \ Ninau u: Heaha ka lilee ole mawaena o lima (liand) e hana ana oiā. Like he mea hana i ka pono o ke kanaka iho, a me ka pono o ha'i; Lima, he ana no na pepa (ream) he 40 v kakini. Heina. Aole e lawelawe lima (ream) i na hana, o lima e liaan aiia oia. Like -ole, he hana a he hana ole. (Hookahi i ku mai la i ka piko!—L. H.) Ninau 5. Heaha na like ple mawaena 'o Ala ame Pohaku aine Ana ame Iliili ame Pahoehoe ame Aa? Ala, he pohaku uliuli kanmaha;; Poliaku, na pQhaku o kela ame keia ano; Ana, he pohaku mama, he mea hana laau ia no na ma'i e-a; Iliili, ho pohaku liilii ua ! liuiia a-la, na ano e ae, a ua oleloia he mau pohaku ia i hanauia e kekahi pohaku; Pahoehoe, he mea i hooheeia o ka pele, he hinuliinu ke nana aku, he iliwai ma kekahi wahi a he apuupnu ma kekahi wahi; Aa, he inoa nui no na ano pohaku apau. (Ku pono mai Ia kekahi, a hu mai la na hoi kekahi i kula! —L. H.) Ninau 7. Heaha ka like ole mawaena o Moni ame Moni? Moni/he elala ia me ke gula, he mea a mau mea maikai.

Moni, he niea aia ilQkq o kekahi mea kino iloko o ke kai, e loaa ia mea iloko 0 J<a mea i bipi. Aia ma Ewa, a ma na aioa liaole e loaa ai. Moni, moni i na mea ai; moni i ka wai, moni 1 ka a-e, a pela aku. (Hookahi moni i koe mai la!—L. H.), 8. Heaha na like ole mawaena o Mpku, ama Moku ame ljlqku? Moku, he moku e holo ana ma k'a moana e lawe ana i na ohua, na waiwai kalepa, na mea kaua, a pela aku. Mpku, moku« aina, mokupunu Moku, moku ke kaulahao na mpku, Moku ke kaula lilo ka lio, Mpku ka uwea kelepona, pau ka lohe ia; Moku i ka pihi, ke koi, 00, pilikia eha, a me na mea apau e moku ana. (Loaa pono mai' la!—L. H.) M6 ke alohā nui no, NAHAUOWAILEA. Kalawao, Molokai.