Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIV, Number 31, 4 August 1916 — IKE MAKA I KA NANI O HILO [ARTICLE]

IKE MAKA I KA NANI O HILO

Mr. Kuokoa, Aloha oe:—E oluolu oe eae mai i kauv.ahi kaawale o ka kaua hiwahiwa, ka Nupepa Kuokoa, no ka pahola ana aku i keia mau wahi hunahuna meahou o ka aina malihini a kau mau kamahele rei i ike maka aku nei. Oiai owau ame ko'u kaikaina he raau lala maua no ka papa himeni o ke Kula Sabati o Kaumakapili, a i lawe l aaheo ae ai hoi i ka hanohano ma o k<? kaili ana ae i ka hae o ke Kula Sabati o na Mokupuni o keia Paeaina malalo o ka inoa o Oahu, ua loaa ia maua ka hanohano ame ka hauoli o ka ikemaka ana aku nei i ka nani o Hilo Hanakahi. Ua haalele iho kau mau kamahele i keia kulanakauhale ma ka Mauna Kea o ka Poakolu, hora 10:30 a. m., lune •JB, 1916, a ku aku la i Hilo, ma ke ka-. kahiaka ae o ka Poaha. \Ja piha ku'i ka uwapo o Hilo i na malihini ame kamaaina pu. I ka lele ana aku o kau mau kamahele nei no ka aina, ua hui malihini iho la me ko maua kamaaina o ka noho ana aku nēi o kela aina malihini. He nui ka. ohana e kali ana ma ka uwavo 4 lilo. aku |a kau paau kamahele malalo o ka malu o kekahi o na kamaaina o ua aina kaulana nei ka '' Ua. Kaniteh.ua, '' oia hoi ka makuahine puuwai hamama Mrs. Mihana Ai, kaikaina ponoi o Mrs. A. ame Mrg. JosepJi Nawahi Kau aku la ma ke kaa otomobile a kamoe pololei aku la no ka home o ua makuahine puuwai hamama nei, Mrs. Mihana Ai, e ku ana ma ke alanui Popahawai kokoke i ke alanui Kilauea. Ma keia home e noho ana o Mr. aue Mrs. Clias. Makekau, Mrs. J. Saffery ame Mrs. Lioe Kaanaana, he poe paal.ana wale no, no ke Akua. Luana liilii iho la me kamaaina, paina kakahiaka a mahope o ka paina ana, hoomakuku iho la no ka pii ana aku no ka halepule o Haili, oiai ia kakahiaka no i noho ai na hana o ka Aha Paeaina. Ia pii ana aku no Haili, ua hui aloha iho la me ko makou makuahine mal.oma Mrs. Lizzie Ulunahele, oiai ua holo mua aku oia i ka moku o- ka Poaono, lune 24, 1916. Hora 11 a. m., lune 29, i weheia ae ai na hana o ka aha ma o ka pule mai ka Makua S. L Desha mai; 12:30 p. m., ua hemo aku.la na mea apau no ka paina awakea. Nui .na meaai i huomakaukauia no na .malihini; ka puaa ka.lua laulau, i a maka, i'a mo'a f kaulana o ua aina nei (ka huluhulu waena), na opihi, na opae niahikihiki, a h'ē nui wale aku na ono like ole % § hiki 019 ai ke hoopoina ia. Ua ai a lawa.i ka lokomaikai o ka Makua S. Deshā ame na hoahanau o Haili. . Aole ..wale no ka la hookahi, aka, no na ia apau a ka Aha Paeaina i noho ma Hilo. Ma ia ahiahi iho ua. hele maka'ika'i aku la maua, 0 ko maua kamaaina Mrs. Kauahi Rosa, ma ka muliwai o Wailukū, nā mauu a Paao, ka lua kāi&ka, k ; ā h'aleleta, na hale aupuni e kukuluia mai la, ka papa ola, ka hale heluhelu buke, ka pohaku o Naha, ka hale paikau, na makeke, na halekula kiekie o Hilo, oia ka Hilo Union ame ka Hilo High School, a he lehulehu wale aku na wahi like ole i ikeia ma ia ehiahi. Kekahi mea nani loa ma kela aina o ia no kona mau alanui. Aohe hoi 0 kela anuunuu elike me ko kakou nei mau alanui, aka o ka moena pawehe maoli no kela o Mokuleia. Na kaa oto mobilc kekahi mea hoopahaohao mai i ko maua īunaikehāla, a no ka mea, e loaa no ia oe na kaa no ke kenikeni wale no, ma ke kaona iho, a ina no mawaho ae o ke kaona e hoopii iki ia ae no ia i ka 15 keneka, a i ole i ka 25 keneka.

J Ka uwapo ame ka palekai o Kuhio •ia mea u'i. Kc alanui e holo ana no kai o Kuhio Bay, he alanui kameki keia i hana ia e kolaila mau keiki hana alat r.ui a nani. Pela pu no hoi me* ke ala- ; nui e holo ana no kai o Keaukaha, aole keia alanui i kameki ia elike me ko Kuhio, aka, he nani no nae. Eia ma keia wahi kekahi mau hokele a o kekahi hokele "Ka Seasidc," he nani oe ke nana aku. O ke komo ana o keia hokele, aole o kela o keia, aka, aia a he lala kekahi no keia hokele, e hele pu ana me oe, alaila, hiki ke komo . makaikai i ka'nani o' kona mau 'paia* ! ame ka loaa" pu mai o na' meaai au i makemake aku ai e kuai. No keia mau kamahele nei ua komo a ike i ka nani o keia hokele, malalo o ke alakai ana a kekahi lala o keia hokele, Mr. Alex. Nawahi. . | Mahalo a nui i kou lokomaikai i keia mau malihini e Mr. Alexander K. Nawahi i ka hookipa ana aku ia maua ma keia hokele. Ua ike pu maua i ka haukipila o tia ma'i ola ole. Ka incra o keia haukipila oia no Ka Puumaile Home. He haukipila keia i hookaawale ia no na ma'i ola ole o na lahui like ole. Ma ka'u ike a hoomaovopo ana aku, me he la o ka hapa nui he poe Kepani ame ke Korea ke momoe mai ana. He home maikai loa keia i kukulu īa ae ai.

Ma ke ahiahi Poakahi, lulai 3, 1916, ua malama ia ae ka himeni hookuku Kula Sabati mawaena o na Kula Babati like ole apau o keia Paeaina. He nani na himeni a he u'i no hoi na leo o na puukani like ole o kela ame keia Kula Sabati i himeni mai ai ma ia po. Mahope o ka pau ponO ana o na Kula Sabati like ole i ka himeni, ua nolio mai la na lunakanawai no ka wae pono ana ae owai la o keia mau Kula Sabati ke waeia ae ana i moho no ka lanakila. Ua puka mai la ka olelo hoohelo a na lunakanawai e liaawi ana i l*a ls\nakila i ke Kula Sabati e ka Mo kupuni o Oahu. O ka pono kaulike ka makou i kuni ihe ai ma ko makou puuwai pakahi, nole o ka anunu ame ka hoopilimeaai. Ina no i hele aku nei na puukani o Kakuihewa a lilo ka hae i na mokupuni e ae, oia ae la no, aole ia he mea e hooku'eku'emaka nui ai na makou; aka, aole pela, i ka puka ana mai nae keia o ka olelo hooholo a na lunakanawai e haawi ana i ke Kula Sabati o Oahu, ua kukahalake ae la kekahi o na papa Kt la Sabati a l«lo i mea hauwalaau nui ia ma na pipa alanui o Hilo ia mau la. O ke Kula Sabati o ka Mokupuni o Oahu malalo no ia o ke alakai ia ana e Mr. Jno. M. Ulunahele, o kona mau lala he 17 ka nui, no lakou na inoa pakahi malalo iho penei: Miss I. Namauu, Mrs. E. Alohikea, Afrs. C. Kekuewa, Miss E. Kaili, Mrs. M. Lum, Mrs. Ilelenihi, Mrs. Makanani, Miss M. Pnlekaluhi, Miss *J .Ah Sam, Mrs. M. McAulton, Mrs. J. K. Kanepuu, Mfg. L. Ulunahele, Mr. A. Bright, Mr. J. Kualaku, Mr. Kanepuu, Mr. S. Kaaumoana ame Mr. J. Keliikoa. Ko maua manao maoli iho keia, ina no i alualu ke Kula Sabati o Oahu i ka hae o ka Pāeaina ea, hoi nele hou no paha na mokupuni e ae i ke kula o kanoenoe! Aka, aole ia o ke kakou hae e alualu nei. He hae i oi ae kona nani i ko keia. O keia hae he hae wale no keia e hoohauoli mai ana ia kakou apau, i aha ai, i hooikaika kakou e imi i ka hae o ke ola mau loa.

Poalua, lulai 4, nui na lealea like ole i malama ia ma ia la kulaia. Ua hele makaikai aku la maua no' kai o J Waiakea. Aia ma keia wahi he he- I luna nui o na waapa lawai 'a 0 na Ke- j vani kahi i hoolulu ai. Aia pu ma keia wahi hookahi no e kuku pu ana he mau waapa aila ea. O ka hana a keia mau waapa, o ia { no ka halihali ana aku i kela ame keia poe e makemake ana, e hoolimalima mai i mau waapa no lakou no ka | holo le'ale'a ana ae ma o a maanei. , O ka Paka o Mooheau, aohe hoi he | olelo ana ae nona, aia oia i ka maka kahi i kau ai me he aniani kilohi la oe ke nana iho. He eha, a i ole elima mile mai ke kaona aku 0 Hilo, e loaa no ia oe kela wailele kaulana, ka wailele o Waianuenue. Ka olelo mai a ko maua kama•>ina, ma ke kakahiaka nui i ka wa no o ka pii ana ae o ka la, e ike ia ai ka pi-o 0 ke anuenue. He nani keia wailele, o ia no oe o ka mea ua hana ia e ka noeau o ka lima kanaka kona mau puka wai, kahi e lele mai ai o ka wai. Ua kukuluia he wahi hale hoomaha ma keia wahi, e hiki ai ia oe ke noho aku ma keia wahi hale e nana a kilohi i ka nani o keia wailele kamahao. Ma ke kakahiaka Poaha, ua kau aku la ma ke kaa otomobile me na hoaloha a holo makaikai aku la no Onomea 1 ahiki loa aku la i Honomu, kau aku la ka manao e ike ia Akāka, ka-ua ia mai e ka leo kauoha, e hiki aku i ka halepule o Haili i ka hp,ra 12; nolaila alawa wale akii la no, ku a hoi hou mai la no Hilo. Hiki i Haili, luana īiiīii, pa'ikii me ka hae o ke Kula Sabati a makou i hoihoi mai nei, a huli hoi loa aku la no ka home o ko maua kamaaina aloha Mrs. M. Ai. Ma ia ahiahi no, lulai 6, ua pii makaikai aku la no ka luaopele, ka makeneki ume haaheo, nana e ume nei he heluna nui o na kanaka apuni ke ao nei ,no Va hele ana aku e makaikai i

kona mau paia pohaku. Ike i ka awaililena o Puna e holu mai ana i ke aheahe a ka makani. Ka lehua o Panaewa, ua hele a luhui i ke kumu, na hua ohia he ono oe ke nana aku, he u'i wale no keia mau mea apau a ka maka e ike nei. Hiki.aku la i Glenwood ua uhi mai la ka noe paa ke alanui, hiki ole oe ke ike aku ma kahi mamao. Hoea aku la ma Mt. View ua hao mai la ke anu me he kui houhou la, e kikoni ana, a e hoopulu pu ana &o hoi na pakaua eloelo i kau mau kamahele. Aka, aole no i kanalua ia iho, oiai ua loaa kela manao paa o ka ike lihi aku ka paha i ke alii o ka lua (Ka Madame Pele), o ia ka mea nui. Aole no i hoomau pai keia haawina o ke anu ame ka noe, no ka mea, i ko makou hiki ana ma ka Crater Hotsl, ua poha maikai mai la ka la a pumehana pu ae la no hoi., Kokoke makou e hiki aku i ka Volcano Hotel, ua ike aku la makou i ka pu-a mai o ka mahu, a kamailio mai la kamaaina o kela uwahi la, he maliu kqla. { pa ka pele. Ma kela ame keia aoao o ke alanui e pu a ae ana keia mau uwahi pele.

Holo loa aku la ko makou .kaa no ka halepaahao kahiko e pale ana ia Kau ame Hilo, huli hou mai la mak&ikai iki iho la i ka lua kukaepele a kamoe pololei hou mai la no a loaa ke Crater Hotel, iho no kai o Kilauea-iki, kama ilio mai la kam&aina, kahi keia a ka pole i eli mua ai, a o ka papau haalele, eli hou mai no a o Kalaeokekoi ia lua, a loaa ke one liaalele, a oia ka nee a loaa keia home a ka wahine e noho mai la. Holo aku la ko makou kaa ahiki i kahi e pau ai o ke kaa, hele hou aku oe he wahi uuku wale no ia a hoea pono oe ika lua. Malaila i ike kumaka iho ai i ka nani o ke ahi a ka wahine. He kohu poe kanaka ke ahi i ka hee nalu mai. Aia aku ma ke ku'ono o keia lua, ua ike aku la maua he wahi ahi uuku i ka pu-a mai a pio iho, aole hoi he hui pu mai me ka nui mai o ke ahi e hee-ana i o ianei. I ko maua ninau ana aku i kamanina, ua ha'i mai la lakou o Hiiaka ka keia wahi ahi uuku, ke kaikaina aloha a Pele. Nani na hana a ke ahi, nawai ole no e ume i ni kanaka e naue ae e ikw kumaka nou iho i ka wahine o ka lua?

Malaila pu ae ma keia liuakai makaikai o Mr. ame Mrs. W. Saffery, Mrs li. Kaanaana, Mrs. C. Makekau, Mrs. M. Wills, Mrs. K. Rosa, Mrs. M. Ai, S. Macy ame ka Makuahine Mrs. S. K. Kamaiopili. Ua haalele aku la i ka Luaopele ma ka hora 11:30 p. m., a huli hoi mai la« no ke kaona o Hilo. Ma ke kakahiaka ae o ka Poalima, lulai 7, 1916, hora 9 a. m., haalele i ka home, kau ma ka Mauna Kea a haalele aku la i ka nani o Hilo mahope, a au mai la i nei kai loa o Honolulu ka palena, me ka pau ole o na hoomanao ana. Nolaila ke haawi nei maua i ka maua mau mahalo a lioomaikai poina ole ia oe e ka makualiine puuwai hamama, Mrs. Mihana Ai ame kau kaikamahine aloha MrB. A. Ellis, no ka olua mau b< okipa ana mai ia maua oiai maua he niou malihini ma ka uluwehi o Hilo. Pela pu hoi ia oe e Mrs. Kauahi Eosa, kn hoapili a hoahele o ia mau la, nou pu maua e hoomanao poina ole nei; Kuu aunty, Mrs. M. Wills, nou pu ke liahi hoomaikai ana ame ko maua mau pokii, Mr. ame Mrs. C. Kaeo; Mr. S. Macy ame Mrs. A. Kawamoto, no olua kekehi o ka maua mau hoomaikai. Ke liaawi pu nei maua ia oe e Mrs. Lioe Kaanaana i kekahi wahi kaawale o ke maua puuwai no kau kono i keia mau kamahele e kipa aku ma kou ho me ma Kamuela, Waimea, Hawaii; pela me ka nui a lehulehu i apo mai ia maun. oiai maua ma Hilo Hanakahi i ka Ua Kanilehua. Maluna ae o koia mau mea apau o ka Haku lesu Kristo mau me kakou pakahi a hui hou aku iloko Ona. O maua iho no, MISS M. PALEKALUHI, MKS. CHAS. KEKUEWA. *