Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIV, Number 32, 11 August 1916 — LOAA KA LAAU NO KA MA'I LOLO E LUKU KEI I NA OPIO. [ARTICLE]

LOAA KA LAAU NO KA MA'I LOLO E LUKU KEI I NA OPIO.

Ua hoolaha akēa loa ia ae e na kauka pqo fe<Jerala o Amerika Huipuia, ua loaa i ka puulu poo o Dr. Samuel James Metzer, ka laau kupono e lioolaia ai o ka ma'i ahulau 1010, nana e aihumuhumu mai la i na kamaiki bebe liilii maloko o ke kulanakauhale uhaai pookeli loa. ma Nu lokā, a maluna iho hoi o ka aina a Owau M&u Loa i sila e iho ai penei, 4< Ka aina i hoopomaikaiia." Ua hooiaioia mai ka maikai ame kn waiwai o keia laau, mamuli o ka palekana ana o 50' mau bebe ma'i 1010, oiai :r-ae ua hoka maoli na kauka poo nui o ke keena papa ola o Amerika Huipuia, i ka nele ame ka maopopo ole i ka laau e hīki ai ,e kaua nui ia aku ka hele ulullu ana a ka luku. Akahi'nae hoi paha a maha iki ae ;ka luuluu ame ke. pihpihōi, i ka ūa mea ■ o ka amaamau & mai ke 35 ka ka 112 ke kiekie o ka make i kela ame keia la ;a i nehinei iho la, ma "Nu loka, lulai 28, i hoemiia mai ai ka heluna make a ke 30 ame na ma'i hou ■ he 150. •' . He mau mahina ī au/i &ku nei i hooikaa>yale ae ai ko kakou« poe, he mau ia holookoa, a i kapaia aku hoi, he pule ;bebe, no ka noii pono ana ame ke a'o 'ana i na makuahine o ka kakou mau ;bebe, a mānaolana hoi o ka lahui Haiwaii o keia la, no ka hoomau ana aku 'no. i ko kako'u hookawowa, a kipulu Jmau ana aku i ke oia ohaha mau ana o ;ka. kakou mau opuu rose lani, ka pula ..eaumaka pinapina'i haule ole a'u ame"kela.amo keia kanaka Hawaii oiaio, nona ke koko ula ohelohelo ' e pauma amaamau la i kona puuwai, ;me ka lioohiaiaai hooki ole ana i ka : nana a Uiakaala a haawi mau ana i na ;a'o. ikaika ana no ka pono o' ha'i aku, ;Elike me ko ,kakou. "Hoola i waiho iho ;ai iloko o ka iua pa-u, no ko kiikou mau ka uhane, Aple l.oa he ka.uka a mea malama be;be kaulana loa o keia ao i keia la e ju.uli kua ka alawa arja i na keneimia • i kala, ahiki e hoōkokoke a hoopapa |aku \ ke ano o ka a hanai ana ;a ko kakou mau kupuna, i ko kakou imaii makua, i ka ike' ame ke ahaiuai * kuliu maoJi *no. i ka īia&ui ana i ka |iak,ou mau bebe. i Giai no e koko ana ke keiki, hooma[ka e no ka hanai ana i ka laau ma 6 ka makuahine la, a o ka waiu anie ka ue o kela mau laau e ai ,a e moni ia la ; $ ka mama. makee o kela wa kahiko, no ke ola ikaika a pauhaka-ki o na keikikane ame ke ola kino polinahe a palupalu o na kaikamahine i milikaa mau ia e na kupuna, he lehulehu wale o-ke kama, a ma keia hanai laau hiki mua mau ana i ka laau i ike, a i kamaaina mau ia no e lakou mai kahi hanauna a kahi hanauna, a iho loa mai ia kakou 0 keia la. Oiai, ua ike a kuluma loa lakou i na ma'i nana e omilo mau i ke ola ana o ka lakou mau mamo, a ke hooko no la<ou i ka la.kou mau loina. laau 'ana, nō ka pepehi a uhuki loa ana aku no ia i ka ma'i i kapaia he "Ea fluna," a ke ole e lalau ka-'u ike ana ma ke Kilohana'nei no i kahi wa i hala loa aku nei, aia he elima. ano ea, a o ke keiki e hanaiia ana i na laau e make ai a "Ea Huna," ua'ku iho la kaeua .a ka makua makaala i lei aloha, he kei)ti penei: Pau. kou pilikia, e ola oe a he ma'i e ae kou e make ai v A he mea oiaip, he ola i'o no ko na kane ame na wahine i ko Kapena John Cook hiki ana mai i ou !a e Hawa" imiloa, ia mau la a ko kakou mau kupuna i ike a mahu'i ole ai 1 ke kanaAvai o ke ola kino, elike me ko keia la. I hapai ae nei lioi au i keia mau» hoomanao' aloha ana, mamuli no o ko'u noonoo mau ana i ke ano o ke ola kino ,o ka kakou mau kama o keia la, oiai e pa-e mau ana ka lono hauoli ole ia kakou ma o ke Kilohana nei* i na wa vpau loa, no ka make mau o na kama vahine o 18 a oi aku o na makahiki o ka wa maikai loa a kupono maoli no i ka hoolaupa'i kanaka ana, eia nae, ma ia o ka haliu- e ana aku, ua kuia nie ka puikaika* oiai no nae, o ia ano 3a hookahi like loa no o ke onaona .w.aianuhea o na kualono waonahele ou Hawaii aina, ka na makuahine o na aina e e huna alapine nei no o ke ao ame ka po, o kā mea kupanaha loa i ka'u e ike mau nei, e nui ana ko lakou hanau ana a |>a ola, a e pii mau a°a k° lakou heluna lahui., i kela ame keia ,makahiki, me ka o.i. ,o,na hanau i na inake; a o ka kakou hoi e nui ana no ka hanau ana, a e oi ana no nae na make mamua o ka hanau. Oiai nae ke hoopuniia nei kakou me na home, na aahu kupono loa no ke ola ana, a ua nele no nae kakou i na ike no na laau kupono no na ma'i ea huna, he elima ko leekou nui, a he 26,000 wale no ko kakou heluna lahui o keia au a ko kakou naauao nui e nee Jiei, i oi palua aku i ko kakou mau kupuna, wahi a kakou. A he halau, mauu, a olohelohe ko lakou e oloio mau ana 1 ka la, ka ua ame ka. po ame ke anu, a he kanalua ole ko'u, ua like loa no ka hu'i iniki elike me ko keia la, a ua lako lakou i na laau no na kama a lakou, eia no nae, he 300,000 ka heluna lahui ia la a Kapena Gook i koho wale iho ai no, elike: me ka. hiki i kana hoomaopopo.e lihi launa aku ana elike me ia i paa ma kana hoike. A oiai kakou ma keia kulana ano lo-

haloha 110 ka palekana oie o ka loaa ana o ka laau e kiiiai ai i ka ma'i ea huna, o ka kakou raau kama, elike me ia a ko Nu loka i kela mau pule aku nei ka hoka i ka loaa ole o ka laau e oia ai o ka ma 'i 1010, pela no kakou i keia la. Aka nae, he mea na'u e hauoli nui ai i ka hoike ana aku ia kakou iho, aia he laau maikai loa no ka ma-'i ea huna a'u i ike pono ai i kona waiwai nul, 'no ka pepehi ana i ka ma'i ea liuna, o ia ke Cascarets. A ua hanai hoomau au i ka'u mau bebe liilii elua, no keia mau makahiki elua, a o ka lo'li ano nui loa e pili ana no ko laua ola kino, o ia no ke aja o ko laua hanu ame ka ula ohelohelo o ke koko e lamalama ana māloko mai o ko laua ili, oiai nae, lie nauna ko lawa hanu ma ko laua waha mai, mamua iho o ka ai ana i keia ano laau maalahi loa o ke kii ana, aole hoi elike me ke ano laau ea i hoakaka ia ae ai e ke Kuokoa, nei i kahi. wa i hala, aia a hano ka leo o na mea apau, me ka hele olohelohe ana a he kapu loa ke kii ana aia wale no me na loina ano hoanoano eehia, a he ku a maka'u ame ka haalulu, alaila pono a maikai kela laau, alaila holopono na mea apau, a aole kuia. Ua hookoia kekahi ouli o ka waiwili 6 ka laau, elike me ka ru]a, o ia hoi no ka hoonee a kiola loa ana'i na palahehe waiwai ole e waiho ana ma ke ala 0 keia laau. A ua ike au i ka oiaio o keia laau, a he helupa, nui o ko'u mau hoaloha a'u i, hoike aku ai e pili ana no keia ano laau maemae, a owau no eekahi e ai nei i keia laau ano ame ka laau hoomaikai koko Kikapoo. He 10 a 2.3 keneka o ke poho, a he 01 aku o ka makepono o ke kuai ana i ke poho 25 keneka oiai he 16 mau kua oia i ka 6 hua wale no no ke poho 10 keneka. He mea oiaio loa, he nui ka hlo no keia ano laau ;aka, e aho no nae hoi ia, mamua loa ae o na huna dala e lik> ana i na ono o ka puu hiki ole ke haawi m'ai i kahi pomaikai kokua i iini nui ia i na la, kanikoo. , Eia ka.. olelo- a'o a ke Kilohana o kela noa ana aku nei. E malama a e hoonaauao aku oe i kau mau keiki, a kanaka makua lakou, a huli i ka lakou loaa, na. lakou auanei oe e malama mai i kou mau la ; kanikoo. E loaa no ma na halekuai laau apau. E kala mai aole au ho agena kuai laau. J. M. MAHUKA. lulai 30, 1916.