Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIV, Number 33, 18 August 1916 — HALEHANA AME MAKEKE KALEPA O NA MEA AI HAWAII APAU. E Hoonuiia Ana a e Hoomohalaia Aku Ana ka Oihana i Maa a i Kamaaina no ka Pono a Pomaikai o na Hawaii [ARTICLE]

HALEHANA AME MAKEKE KALEPA O NA MEA AI HAWAII APAU.

E Hoonuiia Ana a e Hoomohalaia Aku Ana ka Oihana i Maa a i Kamaaina no ka Pono a Pomaikai o na Hawaii

| Manuili oka liilii loa o kahi kumuI waiwai, a pela no e uuku ai a kaupaleua loa ia ai na meaai e hoolawa pono aku ni i na hoaloha hou apau mawaho i at* o na honloha paa mau e knai mau ; nei no nu makahiki lehulehu. Nolaila ua hooholo ka raea nona ka inoa mala- | lo nei i kaKooia e na hoaloha lehuleliu, c lioonui hou aku i keia oihana ma ke kukulu ana i halehana a hoomakaukau ana me ua lako apau 110 ka hana aua anie lioomo'a ana i na meaai Hawaii apau, o ia hoi na mea kalua imu ia, elike mp ko ke au kahiko hoomakau : kau tina. Mailoko mai o ekolu i hala ahiki mai i keia la, ua lehulehu loa na hoa lahui mnlihini i lioao, a ua kuni ' wau mai i na 0110 i kalua maoli ia, e laa ka puaa kaluakele, na i'a lawalu, inpikaula knluaia, uala kaluaia, puaa lir,me kaluaia (ma ke kauoha), na laul*m. kulolo, a he leliulehu na ono e ae ! hiki ole ke heluia. "Xui ka ono," wahi a lakou, a ein ke kauoha paa inau nei lakou no na meaai i kalūa maoli : ia, a ua oi aku ka heluna o na Hawaii ! pnnoi e kanoha mau mai nei e hoolai waia aku lakou me keia mau ono i na i pule apau, ak'a aole e hiki ke hooko ia ! alui, no „ka mea, ua uuku mai kahi kuleana. He fnau. Hawaii kuonoonō ame kej kahi mau ilipuakea kuonoono i hanau ia ma Hawaii nei, ua iini loa la'kou e | haawi mai i na (lala e hooholomua loa ; ai i keia oihana, aole o.lakou nana 110 ka nui o ka puka o ke dala, o ka hiki wale 110 e hoolako aku i ko lakou ma- ; kemake i na wa 'apau, a aole' hoi e nele a pokole maii elike me kela mau PoaI ono nkii nei. j He pii ke kumukuai oka puaa i na jwa apau, a pela na mea e ae. Aia a | kuai n'ui, alaiia emi, me ka' loaa 6 kekahi kula hanai holoholona pili kokoke i ke kulannkauhale elike me na-liui nui o Wala ame Yee Hop. He mau hale hana ame hoomo'a puaa, <lme hana hame ame na meaai haole lehulehu ko Ir.ua pakahi; a ua lako pu i na pipi, I puaa, hipa, a pela aku; o keia na hui l'waiwai loa o keia Teritore i keia la ' ma ke ano nui, a ua -rula ia ka lehu- | leliu o keia Teritore C, keia maii hui i i keia manawa, ma na i'o pipi ame puaa, a pela aku; a ina e paniku keia mau hui i ko laua mau alekuāi, alaila, e wi no auanei ka lohulehu hoiookoa ma-

muli o ka loaa ole o na i'o pipi ame nn mea e ae. A ina e makemake e hoopii ae i ke kumukuai o ka pipi, ua hiki no i na minuke apau. O ka kakou hoi, aole like loa. E houluulu ana kakou i na lako ai apau a kahi ht)okahi, alaila e hana maoli iho n<> ! me ke kauka'i ole aku riu ka malihim' e hana mai, a e hanai mai i na meaai i maa ole i ko kakou opu; aole no i lawa ka ike o na malihini e hoomakaukau i nn meaai Hawaii maoli. 0 kela o keia, aia ka pono o ka pau aku, he pono ai wale no paha me ka nana ole, ame ka hoomaopopo ole i nn mea i hoohuihuiia iloko o na meaai malihini, a ua hemahema ka,kou i ka hoomakaukau mau ana i ka kakou mnu meaai kunui, a nolaila paha kekahi ku-, mu poino wale o kakou na oiwi. Ke manao nei ka mea nona ka inoa malalo iho nei, e hoopuka aku i mau kea i kela ame keia ohana pakahi ma keia mua koke iho, ke makaukau mjji na pepa pili hoohui apau e hoomakaukau ia mai nei e na aole. no ka manao ana e waiwai koke ana, a e loaa mai na pakeneka nunui no ke ola o ke (lala, i hoahuia no keia oihana, aka, no ka makemake pu kekahi e loaa he wahi kupono. a maemae, no ka hoomo'a ana ame ka lawelaweia ana o na meaai Haawii apau, kalua, a kalua ole ia paha ;o ka hiki e hoolawaia ka makemake o na mea apau, i na wa apau, o ia ka iini maoli, a e lilo na paa mahele apau i poe e kakoo ana ma ke kuai ana 1 na mea i hoomakaukauia, a i kulike hoi i ka makemake a iini aloko. Ina liolopono na hoolala ana apau, e pili ana i keia oihana, a ina e makaukau ana i keia mahina, alaila e hoolaha mua ia aku ana mamua o ka malama ana o kekahi aha kuka no ke ku%ulu ana. Ma ka aoao o ka mea e lawelawe nei i keia hana i keia wa, ua loa'a iaia ka makaukau mai kona mau makua mai, mai ka wa opiopio a kanaka. makua ana. Ua lawelawe loihi kona mau hlakua ma keia oihana ma ka makeke kahiko, a lawelawe pu no hoi ma keia' a»au loina ike no na alii lehulehu o ka aina nei. He loea na makua ma keia oihana, a ua ike ko Honolulu nei apau. Ke neemua nei keia oihana i keia wa i oi ae i ko ka wa i kaahope aku. ft ina no ka hoonui 'ana ae a lawelaweia ma ke ano laula, alaila, e pomaikai like an» na mea apau. Eia na hoolala ana i maopopo i keia wa ma ke ano hou (modern) a hoemi I.lilo ame hoopau luhi wale: 1. Aina me kahi e ku ai o ka hale-

liana; 2, na mikini hana kulolo nie na j imu hoolua a kalua; 3, na mikini wili, kannna ame kupele (ano hou); 4. aina ame na pa hoopaa ame malama holo- i holona; o,.na lako apau e pili ana i ka | hale knhu imu pipi aine puaa; 0, liale i pepehi ' holoholona ame na pono apau; /. iia kaa halihali ukana me na lako e ae; 8, huina dala mahuahua no ke kuai ana i na puaa. I keia wa ke lawelaweia nei na hana elike no me ke au i na kupiu:a, o ia hoi: 1. tjmalau, aiaiia hiki na liana nui apau; 2, me ka hana nui e noke ai i ke kuolo, pela e pono ai na mea pili i ke kulolo, kapuke ka lima he eha malaila; 3, ununu a wela ka 'maka i ka uwahi, ame ka luhi no e lawelawe ai alaila pau ka hulu a nemonemo maikai ka pUaa; i keia wa no he nana mua ia ka puaa e ke kauka a puhiia. 4. Limalau, alaila pau i ka laulauia i ka wa porto, ina aole pela, alaila e awiwi ana ka nee ana o ka la, a e hoonanea ana oe i ka mili ame ka lohi, ke kali mai la ko ka makeke poe. 5. Kalua ana me na kauwawe maloko a mavi'aho ka ! lepo, i kekahi wa e komo ana%ka huna I lepo i ka pukaihu a kiki makehewa ka > hou. ! He nui a lehulehu na hemahema e ae j e pono no e kapaeia a hoanohou ae ina e loaa kahi kupono i hoomamaia na) hana; ua pili wale no keia waiaau ana mamuli o ka manao ana, aia he holōmua ma ka lawelawe kalepa ana mamuli o ka oihana i manaoia e 'hoolaula a hoomii ae, i kona hooholoinua loa ana, elike me ka holomua i loaa a i hoomaopopoia iloko o na makahiki loihi aneane-kanalima i hala me kW loaa , ole he anuu ahiki i keia wa, mai ka I makua mai ahiki i ka pulapula, he keiki piha eleu a makee i ka hana a ka ' makua, mai kupuna mai, aole molowa. J O kakou Hawaii apau, ma keia oihana, a e pono e hoomauia ka kakou mau | meaai makuahine ma na ano apau i ola kakou. He wae na lah\ii ei. k.a lakou iiiau "meaai, a he moekahi ke ano, o ia h'oi, ka lakou ai makuahine wale no ! aole hoololi, liilii loa ka loli o ka ai lana aia no a nele loa; ma ka ono no o ka puu e hahai ai a na lakou ponoi no ' e hana ponoi malalo o na loina pili 'wale no i ka hoomakaukau ana i na ! meaai ponoi, a pela me na mea hoono- | ono meaai i maa i ko lakou ppii, aole kekahi ano e ae; he manawa wale no ko lakou ai ana i na ano e ae. Ke ku nei a e ku aku ana he lehu- , leliu o na hale hana r»oi o na HawAii, a j aole nae i hoeueuia \»*ia mahele o ka oihana pili no i ka oiliana maln kalo &me hana poi. i 'hoi, Tihi no ke kalo, ulu pu me na pili oha. Ke pii mahuahua ae nei a i hakalia wale no i ka pono mai | o na hooponopono ana a na loea kanawia ia lakou i waihoia aku aii ia mahele o ka hana. (Aole i 'pau.) | Owau no keia, j DAVID M. KUPIHEA.