Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIV, Number 44, 3 November 1916 — KE KANAWAI HOU E PILI ANA I NA ALANUI AME NA KUMU KUPONO E KOHO AI I KA PAA BALOTA REPUBALIKA HOLOOKOA HE MAU OLELO ALAKAI I KA POE KOHO BALOIA [ARTICLE]

KE KANAWAI HOU E PILI ANA I NA ALANUI AME NA KUMU KUPONO E KOHO AI I KA PAA BALOTA REPUBALIKA HOLOOKOA

HE MAU OLELO ALAKAI I KA POE KOHO BALOIA

Ikiko o na pule i hala ae nei, ua ho- : ae na moho o ka aoao Demokalaka . alakai hewa i ka lehulehu ma na ku--1 iu e kiaa ai ia lakou na balotao,iia : i.hiilehu; a ua hoao ae lioi lakou ma ; u iialawai lehulehu e hoike aku, o ke k:.::iw&i e pili ana i ka hana hou ia o ua alanui, iloko o ke kiilanakauo Honolnlu nei, he kanawai ino ia, Le kanawai hoi e hoopiiikia ana i iea , ilihune, a pela wale aku. Ua ikeia hoi ua Kanawai la o ke Ka-.-.awai Ilelu 131 o ke Kau o 1913. Aia ma ka Moolelo 0 ka Ahaolelo 0 291H, e ikeia ana keia mau mea: Ma ka la 14 o ApeHla, A. D. 1913, «a waib<» ae ke Komite o ka Aha Ben»te i ka lakou hoike e pili ana i ua kanawai ]a e apono ana i ka hooholoia Mia o ua kanawai nei, 0 na inoa 0 ke k<>mite o ia no, o C'eftil Brown (R), J:tmes L. Coke (D), Chas. F. ChillingAorth <K), A. J. Wirtz (D), ame A. F. .Tudd (R), a ua apoAoia ka hoike a k<- komite. Ma ka la 23 o Aperila, A. D. 1913, !.:i waiho ae ke Komite o ka Hale 0 na i.unamakaainana. i ka lakou hoike e' :;;>ono ana i ka heoholoia ana o ua ka-:..-ovai nei; eia ua komite la: Paxson (D), E. J. McCandlesa 1) . .1. K. Paele (D.) T J. S. Kalakiela • 1> , David M. Kupihea (D), J. W. A<trh (D), A. Robc-rtson (D), C'. H. < • oke (R), W. R. Kinslea (D), ame N. Watkins (R). E ikeia ma keia mau hoike, ua hooim'.oia ua kanawai. nei a na Demokai::ka e ku-e nei, mamuli o ka apono ana r t iiīa . t k*natoa Demokalaka ame Ewalu J.i:namaknninana, oiai no nae he elima v nle no Repubalika ma ia mau komite; :i nolaila, e ike mai ana oukou e ka l. hulehu, o ke ku-e ana 0 na Demoka):ika i keia kanawai, he ku-e kolohe maoli no, oiai no ua poe Demokalaka i.ei no i kokua i ke kanawai a i liool.olo hoi; aka, i keia wa ke olelo nui mai nei he kanawai ino keia. Aole anei he mea oiaio loa, ke hoao n aoli nei no na Demokalaka e hoō--1 unipuni maoli aku i ka lehulehu? Eia hou: O Mr. M. C. Paeheeo keka« iā o na moho o ia aoao e. holo nei ma ke ano he moho Senatoa, ke haiolelo r.ei kela imua o ouk'ou e ka lehulehu, :i kukala aku me ka leo nui ie kana. uai ino keia; eia nae e huli aku a nana i kana i hana ai oiai oia he lioa no ka l'apa Lunakiai o keia kulanakauhale; ua kokua nui ae oia i ua kanawai nei, rolaila, ma ka !a 2 o lune, 1914, ua uaiho ae oia i Olelo Hooholo imua 0 ka I'apa Lunakiai e kauoha ana o na lilo 1:0 na alanui apau e hanaia ana malalo o ua Kanawai nei, na na ona o na aina e pili ana i na alanui e hanaia ana, e uku i na lilo apau loa o ka hanaia ana 0 ua alanui la; ua hooholoia na Hooholo nei mamuli o ke kolio ana o na Demokalaka a pau eono o Ka Papa ia manawa, o Mr. Cox wale no ka mea 1 kuho ole, a he. Repubalika lioi oia. Auhea la feoi ke kokua o Mr. Pa- < heco ia oukou, e ka poe ilihune ina keia he kanawai ino? He kupaianaha keia o na kupaianaha! I keia manawa hoi, mamuli o ka ma-

nao ana o na Lunakiai o ka aoao Repubalika e hoomama ae i na kaumaha maluna o na pna aioa, nolaila, ua hoolho!of iho-.nla lajkou ii hookahi hapa-kolu na ke aupuni e Uku a i elua hapa-kolu na na onn aina e uku; ma keia, owai krt i hoao ae e hoomama i na kaumaha maluna o ka lehulehu? O ka haina maopopo loa o na Repubalika, aole o Mr, Paeheeo e painuu nei he kokua oia i ka poe ilihune i na manawa apau, aka, 1 ma ka hana he keu o kalii kanaka hoao j e hookau aku maluna o ka lehulehu i j na kaumaha apau. i Aōle paha he hana hoopunipuni i ikejia ma ka moolelo kalaiaina o Hawah I nei elike me keia. 3fa ka aoao hoi o na Eepubalika ke 'olelo nei lakou penei: [ Oiai ke neemua nei ka manawa, a ke I nūi mai nei na kamahele e kipa mai nei | ma ko kakou mau aekai aloha, he mea pono e loaa ia kakou i mau alanui maikai; a oiai no hoi, o.na loaa mai o ke Aupuni malalo o na kanawai e ku nei i keia manawa, aole ia i lawa e loaa ai ia kakou i mau alanui maik&i ma ke ano kiilāna holomua o ka aina; aka, ia manawa hookahi, no ka inoa maikai o Uo kakmi kulanakauhale ame ko kakou aina kamahao; he mea pono loa b hanaia kekahi hana e loaa ai ia kakou nā alanui nani, a oiai hoi o ke kanawai a na Demokalaka e hoino nei, ua ikeia uo ia ano Kanawai ma na kulanakauliale lehulehu iloko 0 ka aina makua; nolaila, i mea e loaa' ai ia kakou i mau alanui maikai, hookahi wale no mea e hiki āi, o ia hoi, e hookQ aku i ka manao 0 ua kanawai nei; a 0 ia ka mea 1 e loaa nei ka hana i na limahana ma Manoa i keia la, oiai na ona ajna «ialaila, e ake ana e loaa i mau alanui maikai no lakoū; ke hooko nei na Lunakiai o ka aoao Repdbaiika e «īookoia ke kanawai i mea e loaa ai ke dala e hanaia ai na alanui a loaa hoi ka hana a ka poe ilihune. Ke ike nei oukou e na limahana lehulehu wale, ke loaa nei ka hana ia oukou ma.Manoa; he hana hoopilikia anei ia ia oukou e ka poe e hana nei ma Manoa i keia la? Aole anei ke ia oukou na uku la maikai mai ka. elua dala 0 ka la a pii aku? Auhea iho la ka pilikia o ke kanaka ilihune ma ia mea? Aole loa! . . O ka loaa ana anei o ka hana i ke j kanaka ilihune kona mea e pilikia-ai? j Ka i no hoi, o ka loaa o lea hana kd mea e ola ai ka noho ana iloko o keia kuianakauhale! A ma ke ano nui, ina e nui ana na wahi o ke kulanakauhale nei e hauaia ana elike me Manoa, he mea miwopopo loa, e nui hou aku ana ka hana e loaa ana i na limahana o ke kulanakauhale nei; a o ko lakou pomaikai ana no hoi ia; aole paha he kanaka noonoo maikai e ana ia mea. Na na ona aina nui-piiha e hoahewa mai i keia kanawai, aole ha ka poe e pai nei ia lakou ilio e kokua ana i ka poe ilihune; rio ka mea, 0 ka nui mai o na hana iloko o ke kulanakauhale nei o ia lee olā o ke kanaka ilihune e ake ana e loaa ka hana; a 0 keia kekahi o na kanawai e ku nei ma ko kakou mau

KOMITE KUWAENA REPUBAMKA

bu!co kanawai e kokua ana i ke kanaka -īliliune. I:ia palia e manaoia lie kanawal Keia e hoopilikia ana i na ona aina liilii; aka e nn»r. aku ma ka 'Pauku 1775 o na Kana<Vai o Ilawnii nei i keia la, e ikeia no malaila, ma hiki no i ka ]>oe ona aina liilii ke hoopakele ia lakou iho; pn ka inen, ua liaawi no ke kanawai i ka mana i ka poe ona aina e hoole i ka hookoia ana o keia kanawai ma na wahi e pili ana i ko lakou mai» aina; nolaila, aole ho he pllikia e loaa ana ia lakou; ua ikeia no ia mea i kela j mdkahiki aku nei, oiai ua hoao aku no ka Papa o na Lunakiai e weheia ke | Alanui Kula ahiki i ke iahawai o Kai lihi, aka, ua hoole no kela poe malaila, nolaila, ( aole no i hiki i na luna o ke Anpuni ke hooko aku i ua kanawai nei malaila; a ahiki mai i keia la, aole loa i loaa i kola poe na pilikia. Eia hou, oiai no o Mr. Paeheeo am& na auna o na Demokalaka e noho mana ana iloko o ka Papa Lunakiai, heaha ,ka lakō'u i hana ai? Eia: Oiai no e mana ana ke kanawai alanui hou e oleioia nei, ame ka ike no o Mr. Paeheeo (aloha wale i ka poe ilihune) e leu ana io ke kanawai ia manawa, aka, heaha ka mea i hana ia e ku-e maoli ana i ke •eanawai, oiai o Mr. Petrie kekahi o na Lunakiai o ka aoao Demokalaka e no--10 hann ana malalo 0 ke Alanui Hao 0 )ahu; a oiai no hoi, o ua Alanui Hao īei /ka ona o kela mau aina e waiho (a ma ka aoao makai o ke Alanui Moi, inai ka Uwapo aku o Haaliliamanu ihiki i ke Alanui Liliha; heaha ka lakou i hana ai? Ua pani ae la lakou i ko ,'akou mau maka, a hoohanaia aku la 1 <ic dala 0 ka lehulehu no ka hana ana i ke alanoi Moi ma na wahi i hoikeia ae nei mamua. - Mahea iho la 0 Mr; Paeheeo ia manawa? Lia moe paha na maka ona ia. manawa i hoohoio ai lakou e hoolilo he aiieane kan'akolu kaukani dala 0 ka lehulehu, oiiii 110 nae ma na kanawai 0 ka aina na ke alanui hao no e uku ia mau lilo elike me ka olelo hooholo a ua ilr. Paeheeo nei. He kokua anei ia mau hana i ka poe ilihune? Aole anei ia he leokuā maoli 1 ke Alanui Hao o Oahu, kekahi 0 na hui waiwai loa iloko o ka aina i keia la? Nolaila, mai keia mau mea mai, he mea pono i ka lehulehu ke hoomanao iho, o keia mau haiolelo a na Demokalaka e ku-e nei i ka hookoia ana o keia kanawai, he mau haiolelo imi balota wale no me ka hoopunipuni maoli. Ke kokua nei na Repubalika i ka hookoia ana o keia kanawai, 110 ka mea, i ko lakou manao he mea pono ia kakou ke ku iho maluna o ke kulana holomua, a he mea pono e hanaia kekahi mau hana hou iloko 0 k& aina i ioaa aku ai i na kanaka limahana oloko nei 0 ke kulanakauhale, na hana e pono ai lakou. A koho ae oukou i na moho apau a ka aoao Repubalika, alaila, loaa aku ia mau hopena. E holommi na limahana 0 ka aina! A i mea loaa aku ai iā hopenii, e alu ka pule ia HakalaU e koho pololei i na molio 0 ka aoao Ropubalika.