Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIV, Number 49, 8 December 1916 — LA KANAKOLU O NOVEMABA MA KE KAHUA MA'I. [ARTICLE]

LA KANAKOLU O NOVEMABA MA KE KAHUA MA'I.

Ma ke kakahiaka o ka la 30 o Novemaba i nee aku lā ihope he malie maikai, e pa ahenhe mai ana ka makani mai ka akau mai me ka hu'ihu'i pu, a ma ia kakahiaka nui no, ua hukiia ae na hae Amcrika ma na pahuhae apau o ke knhua ma'i, no lakou ka huina nui he umi-kumamakahi, a koe elua ko ka Hui Naika, me ka hale o ke kokua kauka i hoi aku nowaho. Ma ka nee ana o ka manawa imua, hapalua hora eiwa, ua kani kuilua ae )a na pele o na luakini halepule, ke'kalawina, Kakolika, Mamona, e hea mai ana i na hnipule e hele aku ma ia mau heiau, e pelu na kuli, a e haliu aku i na mouna, a mailaila mai e loaa mai ai na pono i kulike ai me ke kuahaua o ka la i kauohaia. Ma ke kakahiaka o ka la i hoikeia, ua weheia na puka, a ike ia na mea apau oloko ,o ia iho keia, na paia o ka hale, ke kilina oluna, papahele, na anuu o na noho e ku ai, ka rumi o ka mikini hoolele, rumi o na kokua ma'i, ka rumi o ka lunantii me ke kauka me ka ohana. ya penaia me ke pena haula i hui pu ia me ka waniki, ma ka nana aku he nani ,a ma kahi e hoikeike mai ai na hana, he lole i penaia me na wai hooluu like ole, ka ulalaau, ka mauna, ka ohu e halii ana ma na piko o ka mauna, a ma na hakai mauna a he nui aku. O ka oi aku o ka nani he loli na paku, ina he powa, a. he aihue, e loli ae ana na paku, e ike aku ana no oe i no makai e paa ana i ko poheoheo o na puka, e komo hele ana ma kela ame keia rumi, a ina he kapalo, he nani okoa no ia, aia mawaena o elua me eha na loli ana o na paku.

Aia ma ke kilina oluna he ewalu kukui me na mamalu, e keakea ana i ka eha o na maka o ka poe maka elia, o ka ikaika a o ke kukui ua hiki e ikeia he kuipine. O na paia o ka hale ua kauia me na kahakahana hae Ameiika, a ma na lapauwila he mau kukui liilii o na wai hooluu like ole. Ua hoikeia mai i ka mea kakau he 000 noho pakahi ,a he mau noho ano e ae kekahi, eia nae i ke komo ana o na kanaka lawa ole na noho. Ma ka nee hou ana o ka manawa no ka hora J2 a oi, ua hookailiia he mau pu kuniahi liilii, oiai ua hiki mua mai no kekahi hapa o na ma'i. ira ka weheia ana o ka hale ua hoike mai Ua lunanui i kc kumu o ke ku ana o keia hale nani, a penei ka moolelo i loaa mai i ka mea kakau: Ua hui kekahi poe no ka noonoo ana e kukulu i h'ale kii onioni hou, oiai he haiki ka papaihale e hanaia ai na lealea, a ua kohoia na komite o elima lala, a ma ka lakou hooholo ana e hui me ka lunanui ,a ia hele ana aku o na komite, ua puiwa ka lunanui, me kona manao, ua pololi ia na ma'i, a i ole, ua loliloli ke kalo.ua ino ke kamano, ua wiwi ka i'o bipi. A ma ka hoike pono ia ana aku o ke kumu o ko lakou hiki ana aku, hoikeia aku la na men apau a na komite i hoolala ai, ua apono koke mai ka lunanui e hana koke ia, a hana ia e na komite iwaena o na ma'i a loaa nolie mau haneri dala ,a i ka hemo ana o ka lunanui iwaho a hui i©e ke Kiaaina, lawe ke Kiaaina i ka hale ma kona aoao, a o na pono iloko ua lulu hou ia a piha $1000, a i ka loaa ana aku o ka lono ī na keiki eke iliili o Kauai, (na Wilikoki) ua hoomohAla mai la laua i ko laua lima a haai\i mai la i piano, ka laua makana, na ka uwila e hookani, a he nui aku na manao hoolana mai ka lunanui mai. Hele na mea apau e ai maluna o na pakaukau loloa mawaho no o ka hale i hanaia. ai ka- lanai; ua hookomoia na kukui uwila, ua hoopiha ia ka papaaina 1 ka poi uouo kaohi puu o Kalawao, puaa laulau i liuiia me ka luau, ke kamano, ka hee, ka amaama momona o na loko o Molokai, ke akaakai, ka puaa i hoomo'a imu ia a he nui aku. O kahi i loaa ai ka puaa laulau, mai ka puaa mai no ia o ka Papa Ola i lawe ia ma ka helu i'aona ma'i. 0 na puaa kalua imu mai ka lunanui mai ame kekahi mau mea e ae, ua hele a piha na papaaina, apau ka poe mua, komo aku aim, hoomauia na koena lealea ahiki i ka hora 5 p. m. hoomaha.

o ka hora 6 ame 7 p. m. ua hele hou mai na ma'i, a oiai ka uwila e hoike ana i kona nani, ua paa na noho o na anuu i hoomakaukauia i ka piha i na ma'i, aole 1 pau na ma'i, ki hou ia na noho loloa laau o ka lanai paina a hoonohoia ma kahi i hookaawaleia no ka hulahula, a me na hana lealea e ae, a i hapa nui no o ka hale, ina aole he wahi e hulahula ai. Aole no i pau pono mai iloko, kuku kekahi poe ma na lanai, ma na puka komo, a puka aniani, a i ka pau ana, ua weheia na hana; a oiai e hanaia ana na lealea, e liaawina ana na pineki, ke ko omoomo, a pela aku; ma keia makahiki he kane ka poe na lakou e haawi i na mea i hoikeia, ma na makahiki i hala, he wahine wale no. Ma ka hora 10 ponoi, ua weheia he papaaina aihau; ma ka hora 12 u& hobkuu ia' na aole no i pau pono, hoopanee ia ke kii onioni a ka po Poalima, Dec. 1. Ke haawi aku nei ka mea kakau i ka mahalo nui ia Mr. Kameaaloha, ka luihihoohana nui o ka paina komo hale, ua nui kou makaala i ka malama ana i na meaai, oiai o ka 13 keia o na makahiki o ka jnea kakau ma ke kahua

ma'i, i ike ole ai o hoi ana i na hale me na pahu, na eke huluhulu, na eke buke; ma kou n»akaala no ua loaa pono ka poe o ia ano; i na makahiki i hala, pela ka lono o ka mea kakau, ma keia makahiki he wahi puolo ka mea e hoi ai. E kala nyii e ka mea heluhelu o ke Kuokoa i ka hoike ole ia o na leo hulahula, oiai aole i hoikeia mai i ka mea kakau, o ka ka mea kakau mea i ike aku o ka pokakaa apuni ka rumi, aole he mea kahea, he elua wahi i hoohanaia no ke ku ae i ke akea, n Mrs. Elena Pilima ko ka halepaa o ka Papa Ola, a o Mra. iLzzie Manuwa.ko Papakailoi, a no ka pau ole no o ka hauoli o kekahi poe mai ka Poalima, la 1, ua hulahula ia mai ke kakahiaka a hora 4 p. rt. E kala mai i ka mea kakau ina he wi i hemahema no keia hoike. Kou oiaio, S. K. M. WAIKAKULU.* Kalaupapa, Dec. 1, 1916.