Ka Nupepa Kuokoa, Volume LV, Number 6, 9 February 1917 — HOPUIA NA KELEMANIA O KA MOKUKAUA GEIER A LILO HE MAU PIO MALALO O NA KOA AMERIKA [ARTICLE]

HOPUIA NA KELEMANIA O KA MOKUKAUA GEIER A LILO HE MAU PIO MALALO O NA KOA AMERIKA

Oiai eia no ua aupuni o Ameiika ame Kelemania kē ku nei ina ko laua mau

kulana kahiko, me ke kukala ole iu o ke kaua, eia nae, maloko nei o keia kulanakauhale, ma ke Sabati aku la i hala, i hoikeikeia ae ai kekahi hiohiona, no ka wehe o ka piko o na aupuni a elua, mamuli o ka liooliloia ana o na aliimoku ame na kanaka apau oluna o na moku Kelemania maanei nei, i mau paahao, malalo o ka oihana kaua o Amerika, ma keia kulanakauhale. Mahope iho o ka loaa ana mai o na lono kelekalapa i Honolulu nei, mai Wakinekona mai, no nā keehina wikani a ke aupuni o Amerika e lowe ae ana ma ke kupale ana i kona mau pono ma ka moana, ua ikeia na hoomakaukau ana a koonei oihana koa, ame ka oihana kaua, no ka mea ua haawiia na kauoha i na koa o kela ame keia kahua hoomoana, e hoakoakoa ma ko lakou mau wahi iho, ma ka po o ka Poaono aku nei i hala, a ua ku'a mehameha maoli oloko o leē taona nei, he mea hoi i ike ole ia pela mamua aku. Oiai nae na koa Amerika e lawe ana i na kulana hoomakaukau ma ko lakou aoao, e kakali wale aku ana no, o ka loaa mai o na kauoha, nō ke kaua, aole na Kelemania maluna o na jnoku e ku nei maloko o ke awa, 1 noho wale, *ka ua lawe ae la na aliimoku ame na luina i na keehina apau no ka hoopoino ana aku i ka mok\>fcaiia tfeier, na mokuahi nunui e ae, me ka manao e waiwai ole lfela mau moku, ina no ka lawe ae o Amerika ia lakou i mau waiwai nona ponoi. • Ikela ke Ahi Maluna o ke Geier Ma ka hapalua o ka hora ehiku o ke kakaliiaka o kela Sabati, i ikeia ai ka a o ke maluna o ka mokukaua Kelemania Geier, eia nae, aole i lawe ae ka oihana koa o Amerika i na keehina wikani ahiki i ka hora umi o kela kakahiaka, akahi no a haawiia na kauoha i na pualikoa o na kahua hoomoana like ole, e holo mai me ka awiwi no ke kulanakauhale nei ,a iloko o ka manawa pokole, na paa kōke na wahi i ku ai .0 na moku Kelemania i na koa, mai ka Uwapo Helu 7 aku ahiki i ka halekuke ma ke alanui Papu, me ka hiki ole i na makainana, ke hele mai kekahi, aoao a i kekahi aoao 0 ke alanui. 0 kekahi kela o na manawa i ikeia ai ka hi-o o na kanaka o ke kulanakauhale nei, no ka akah» paha hoi kekahi a ike i na hoomakaukau no ke kaua, aoIe nae he mau mea i hoohana koke ia aku i na kanaka Kelemania maluna 0 na moku, ahiki i ka hora umi-kumamakahi a oi. Ke ikeia aku la ka pu-a mai o ka uwahi ma ka puka uwAhi o ka mokukaua Geier, eia ka auanei, lft£ahi hoopoino kela i ka mokukaua, i ole ai e *ilo i moku waiwai no Amerika, ; i kona eianawa e hopuia ai. 1 ka manawa i hoea mai ai o na pualikoa, ua lawe koke ia ae na kulana makaala, me ka hookauia ana 0 na pukuniahi iluna o ka paila lanahu, a e hoopololei ana hoi imua. o ka mokukaua Geier, me ke kakali ana 0 ka haawiia aku 0 ke kauoha, no ka hoopoino ana i ka mokukaua o ka enemi. Haawipio i Kona Mokur:aua T T a lioohalaia kekalii manawa loihi mawaena o ke Kanikela George Rodiek, ke Kapena Grasshof 0 ka mokukaua,

c;eier ame Kapena Hart o na mokuluu 0 Aineiika maanei, ma ke kukakuka ana 1 ka mea pono e hana ai, iloko o kela manawa o ke kupilikii, a o ka mea i ikeia, o ia lio ka haawipio okoa ana mai 0 Kapena Grasshof i kona mokukaua, malalo o ke aliikoa o Amerika. No kekahi mau hora i ku wale aku ai na koa Amerika, me ka hana ole aku 1 kekahi moa, i ka mokukaua Geier, oiai ke ahi e a ana iloko ona, ua hoao ka mokukolo Navajo e kii mai e kolo i kela mokukaua nowaho o ke kai, ua kauohaia aku nae kona kapena e ke Kanikela Eodiek, e waiho malie oia i kela moku pela, o lilo auanei ka hana ma ka aoao o ka mokukolo, i mea e nanaia aku ai ma ke ano he keehina muh ia no ke kaua. Mahope koke iho o ka hora ekahi o

ka auwina la, mahope o na kuka'i olelo ana mawaena o ke Kupena Grasshof ame na aliikoa Amerika, i waiho mai ai kela kapena i kona moku, malalo o Kapena Hart o na mokuluu Amei'ika, aiaila liaawi aku la i ke kuoha i na kar.aka apau oluna o kona-moku o hoomakiiukau i ko lakou mau ukana, a e Waiho mai ia lakou iho, malalo o ka malu o na koa Amcrika. Hoopoino Holookoaia ka Enekini Mamua o ka haawipio ana mai o Kapena Grsshof i kona mokukaua, ua ike ia oia i ke kiola ana i kekahi mau pepa ame na buke, mai ka puka aniani poepoe aku a iloko o ke Jtai, a no ka hoo pakelo ana i kela mau waiwii, ua kauohaia na koa ia lakou e kuii ana i kekahi mokuahi e pili kokoke mai ana malaila; a kaa aku kela mau waiwai

nuilalo o ka nialu o k.n oihana koa o Anu'iika. J kela manawa i kaa mai ai na kanaka apau o ka niokukaua, malalo o ka inak' o na koa Ainetika, ua pii koke aku la ka oiliana kinaiahi, me na koa nolunp o ka moku 110 r;e kinai ana i ku i'.hi. a no na hoia elima ka nokeia ana i kinai, akahi 110 a pio, eia nae, ua pat» nii enekini i ka hoopoinoia, a o kahi o ka l:-iki, mawaena wale 110 o ka moku kahi i a ai o ke ahi, aole hoi i liiki aku ma ka aoao mamua, a mahope o J<a nn.ku, ma na wahi i hoahuia ai na lako paudf: ame poka, e loaa ai na poino kukoiiukonu i kekahi poe lehulehu. Hoopoinoia m& ke Kauoha O na moku Kelemania apau e ku nei maloko o ke awa, ua pau wale no lakou i ka hoopoinoia e na aliimoku amfc na

i luina ,a wahi a kela poe i ka wa i ninauia aku ai i ke kumu o ko lakou haua ana pela, mamuli no ia o ka haawiia ai'a aku o na kauoiia ia lakou e hana pela, a he hookahi wale no moku i koe, i hoopoino ole ia, o ia ke Setoss, no k:i loaa ole paha he manawa nui kupono e l.oiipoino ai i kela mokuahi. ī ka manawa i ninauia aku ai na luina oluna o na moku i ko lakou kumu i lawelawe ae ai i kela hana hoopoino, he hookahi no a lakou pane, mamuli o na kauoha i haawiia aku ia lakou, a o kahi nae i'hoea mai ai o kera mau kauoha, he ninau pohihihi ia, koe wale 110 ko kohoia aku, mai na Kelemania mai pa ha ia, e noho ana iloko o ka oihana koa a kaua moana o Amerika, a ua hoouna ma-luia mai na kauoha i na aliimoku maanei nei, e hana aku mamua o ka lawe ana ae o Amerika i kela mau moku. Ua ikeia ka nui maoli o na poino o na enekini ame na menpaāhana oluna o na mokuahi Kelemania e mo-ku nei ma keia awa, a oiai ua ku-e kela hana hoopoino i ke kanawai, i hopuia ae ai na aliimoku ame na luina apau e ka Ilamuku Amerika Smiddy.. He hookahi mokuahi i weheweheia kona mau ko-lu apau, no ka wehe ana i na pani e komo mai ai ke kai iloko, me ka manaoia, e hoopiholo i ka moku, i ka manawa e makemakeia ai, ua ikeia nae kela pilikia iloko o ka wa pono loa, a hawiia na kauoha no ka hoopaa ana i na ko-lu apau. Koloia Nolalo o Puuloa Mahope iho o ke kaa ana aku o ka mokukaua Geier ame ka mokuahi lawe lanahu Locksun, malalo o ka malu o Ameiika Huipuia, ua koloia aku kela mau moku a elua nolalo o Puuloa, ma ka Poakahi nei, e ka mokukolo Navajo. Ua lilo kela hana hoopoino a na Kelemania i ka mokukaua ame na mokuahi, i ka manao o ka lehulehu, i hana maikai ole, no ka mea, ma ko lakou man&wa i kaa mai ai malalo o ka malu o ke aupuni o Amerika, i.ko lakou wa i hiki ole ai ke hoopuka aku i ko lakou mau moku mai keia awa aku, ua haawi mai lakou i ka hoohiki, aole e komo iloko .0 ke kaua ma kekahi ano, eia nae ua ku-e lakou i kela lioohiki, ma ka hoopoino ana i na moku i manaoia, e lilo aku ana ia Ameiika, ina no ke kaua me Kelemania. Kapu na Moku Holo i ka Po Eia ka mokukaua St. Louis ke kalewa mau mai nei mawaho ae nei o ke awa, a o na mokuahi apau e komo mai ana, a e puka aku ana mailoko aku nei 0 ke awa, aku lakou apau a kokōke i kela mokukaua, a liaawi aku i na hoailona, no ko lakou mau awa e holo ana, a o ka moku e ku-e ana i kela kauoha, e ili aku ana maluna ona, na ko'iko'i o kona hookuli. Ua haawiia ae ke kauoha i ka liui mokuahi liolo pili aina, *ore e aeia na mokuahi o kela hūi e haalele iho i na uwapo, mahope o ka poeleele ana, a ua pahola like aku ia kauoha i na ano moku apau, a pela no se komo ana mai iloko o ke awa i ka po. Ma na palena o na kahua hoomoana, ua haawi pu ia na kauoha, aole e aeia ka hele wale ana o na kanaka ma ia mau wahi, aia wale no a he mau palapala ae; a ma na uwapo ae nei no hoi, ua kapu na uwapo i ka po, me ka paa 1 ke kiaiia, mamuli o na manao hopohopo, o ala mai he mau hana hoopoino ma ka aoao o »» Kekmaoia ma^^i