Ka Nupepa Kuokoa, Volume LV, Number 6, 9 February 1917 — HE MOOLELO KAAO NO NAMAKAOKAPAOO Ke Ahikanana Wiwoole o Kula i Maui a o ke Koa Kaulana i ke Au o Imaikalani, ka Moi o Kauai [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO NAMAKAOKAPAOO Ke Ahikanana Wiwoole o Kula i Maui a o ke Koa Kaulana i ke Au o Imaikalani, ka Moi o Kauai

Ma kela hauna hookahi ana aku a ua o Namakaokapaoo i kana kumulaau nui, ua hiki aku ka nui o na kanaka i pay i ka make, ma kahi o na lau me na mano, a ke huli ae hoi ma Kona aoao hema, ua like wale no mai Kaena a Waialua, ke ahu mokaki o na kino make 0 na kanaka o Aikanaka, aohe ahailono ke loaa aku i ka ia nēi kumulaau. Aia iloko o keia manawa e luku hoomainoino ia la na kanaka o ke alīi o Aikanaka, ke ike mai la o Imaikalani ame kona mau kahuna. i kela hana hoopahaohao a hookal.akupua. Aia o Imaikalani me na kahuna iluna pono o kekahi wahi puu, ma ka hoopiina aku o ke alanui kahiko o Kahoaea. Aia keia wahi a Imaikalani ame kona mau kanaka ponoi a mau aialo iluna o kahi kiekie, a aia hoi ke kahua kaua i kahi haahaa e ahuwale mai ai na hana hookalakupua a keia keiki opio ia laKou, o ka mea kahaha nae, i T<a wa e loaa aku ai na alii o ko Aikanaka aoao 1 ke kumulaau mana a Namakaokapaoo, ua pau ae la ko lakou mau poe. i ka moku, a i kela ani ana no o ua kumulaau nei, iloko o i:a lima wikani o ka eueu o Maui, lele koheoheo.ana na poo o kela mau alii a imua o k'e alo o Imaikalani. A hoea aku ana ke poo o kekahi alii imua o Imaikalani, e ku ae ar.a na alii nei iluna. me ka lelele ana, i kau a mea o ka piha i ka hauoli, o ia no oe o kekahi kanaka ē hula ana ,a e haa ana, a iaia no ka ike i ka mea nona ke poo,.ia wā oia e hoopuka ae ai i keia mau olelo: "Akahi, o mea keia alii; alua, o mea keia alii; akolu, o mea keia alii; aha. o mea keia alii," a pela wale iho la no oia e noke ai i ka helu. I Aia hoi iloko o v keia manawa a Namakaokapaoo e noke la ī ka | luku ī na koa o Aikanaka, e noho ana he wahi kanaka no Imaikalani, ilunn pono ae o kela kualapa pali, ma'ka aoao hema o ke alanui kahiko o Kahoaea, he wahi kanaka oopa keia, a he wahi kanaka koa nae, a no kona lohi'i ka hele ana, pela iho la oia i hoonohoia ai e ke alii e Imaikalani, he kiu no ka nana ana i ke kulana ikaika o na aoa<» a elua maluna o ke kahua katia, a o ka wahaolelo keia o ke alii i na manawa apau. . I ka wa e ai ke kaua ana, a hoi aku la na mea apau no ko lakou Tnau wahi. ia wa e ninau aku ai o Iwaikalani i ua wahi kanaka nei. i kana mau mea i ike ai, a o kana no hoi ka hoike, pela iho la i lilo ai keia kanaka he kiu na Imaikalani, a o kela kona wahi e noho mai ai hakilo i ke'kaua ana o na aoao a elua. Aia hoi i keia manawa a ke keiki o Maui, e noke la i ka hili ī kana kumulaau nui, me ka wili akau, a hoi iho i ka hema me ka i'kaika palena ōte, 6 ia no oe o ka inakani heleululu he Ulumano, e pulumi ana i na mea ola apau, ke ike aku lā ua wahi kiu nei i ka lele o na kanaka iluna o ka lewa kohu opala, a ke haule iho ilalo, nohe nao ai i ka papaa, i ka palahe liilii. [ ua o Namakaokapaoo e noke la i ka luku ma kela ame keia aoao ona, i na koa o Aikanaka, me he kikiao makani ikaika la, ka liele a moe malie i kai o ko haku, ia wa i ku iho ai kaena a ua keiki nei o Maui: Eia mai āu o ke Kona, 0 ka makani nui ikaika; Na'u i hoonioni 'aku, Haa mai ka pae opua. Eia mai na Kupueu, Oloko o Kahiki-ku; &a'u i hele uiulu, Ku ka e'a i ka moana. Aohe i ana iho Punipeki, 1 ka nui o Europa; Eia iho no au, Ma ke alo piko o Maui; Kahi i kuene pono ai I ka nui o Hawaii. . . I kinohi, ua noho nanea wale no ua kiu oopa nei a Imaikaiani, i ka nana i ke kahua kaua, me kona ike i ka hee o na koa o ka aoao 0 kona alii, aka i kela manawa a ke koa opio i lele mai ai mai o ke kualapa o Kamooloa a ku ana iwaena o ke kahua kaua,. me kana kumulaau nui, akahi no ua kanaka oopa nei, a o-i pono aku ka no'ho ana. me ka hakilo loa i ka hana a kela kumulaau hoopahaohao. O ka mea apiki, o ke kumulaau wale no kana e ike la i ka wili 1 o a ia nei, me ka lele o na kanaka iluna o ka lewa, aole ona ike aku i kekahi kanaka, a i ka mea hoi nana e hahau ana i ua kumulaāu nei. a no ia ike ole. i i wale iho ai no iloko ona: "Ea. heaha la hoi ke ano o keia kumulaau nui me kona mau lala e wanao'a ana i ka lewa, ka mea nana e luku mai r nei i na kanaka o Aikanaka me ka weliweli. He kupua paha oe, a i ole he akua paha mai ka po mai. ehia ka hoi mea aloha o Aikanaka i ka nokea mai a hemo ke alelo o Kaumaka i ka wai, holo i ke olohelohe, koe i ka lepo. alaila o ka hookoia ana anei keia o k»a moolelo palaualelo a kuu alii? E ko io ana ka paha ke kaena a Imaikalani i olelo ae ai, aole e moe kuu mau maka, a ike aku ia oe e Imaikalani, e lei ana i ko malo i ka a-i!" 0 i noke hoi ko ua wahi kanaka oopa nei i ka nana, a no kona ike ole aku i kekahi kino kanaka, nana kela kumulaau hookalakupua. ku a uluhua maoli oia, o ka iho aku la no ia ma kela kualapa, a hoea ana i kahi a Imaikalani e noho ana me na kahuna, na makaula, na kuhikuhi puuone, ame kona mau kiai pili kino. 1 ua wahi oopa nei nae e kuo-e hele malie aku ana, t) ia no oe 0 ka nome ana a ke Kilalauea, huli aku la na kahuna im,ua o Imaikalani, a i aku la: "Aiihea oe e Kalani, ēia ae kahi oopa ke hele mai nei." — '*Ua hiki. lioea no ke kanaka ēā, he manāo, nawai ka noho ana aku iluna i kau a mea o ka piha hauoli, aka e kakali aku nae hoi kakou. heaha la kana nuhou e lawe māi nei na'u," wahi a ke alii i pane ae ai. lla ma'u ko ia nei kupao'i ana ahiki imua o ke alii o Imaikalani, haule iho la na kuli iluna o ka lepo, kokōlo malie aku la a imua o ke a!o o ke alii. o ka hoopuka aku la no ia i.ka manao: "E Kālani e." alaila huli mai la o Imaikālani imua o kona kanaka. a i hou aku la kahi oopa: "O ko'u noho mai nei hoi ia iluna a manao ipai nei. eia paha oe ke kakali ae nei o ka ike i ka mēahou, pela iho la au i iho okoa mai la e hui me oe e ke alii. "Heaha mai auanei kau, ia'u no e nanea ana i ka hakilo i ke kulana ikaika o na aoao a elua, ia wa i ike aku ai au i ke ku o kēkahi kumulaau kupaianaha iwāena o ke kahua kaua, aole kela he kumulaaii. aka hē kupua. o ka nokeia mai nei ia o na kanaka 6 Aikanaka 1 ka luku a holo i kāneoneo, ua hele na lala o kela kUmnlaau a ai ono i ka 1010 kanaka. a inu ono i ke koko; ua hoopuehuia nā kanaka 0 me he opala la i ka makani. "No ko'u piha loa i ke paha'oha'o, a no ko'u ike ole aku i kekahi kino kanaka. nana e hoohana ana i kela kumulaau kupua, pela a\i 1 hoea ōkoa mai la imua o kou alo e Kalani, malia ua māōpōpō pāha ia oe ke ano o kela kumulaau, a o ka inoa o ke kupuā naiia kela hana hoopaha'oha'o, a ina aole i maopopo ia oe ea, malia ua loaa paha hoi ka ike i k° mau kāhuna. na makaula, na kuhikuhi puuone; o lakou! nei ka poe i haawiia ka ike, ke akamai, ame kā loea, ma hā mea po- j hihihi o ka lani, ka honua ame na mea no apau, i hiki ole i ka fnana! aine ka ike o ke kanaka ke hoomaopopo aku. , "Auhea oe e kuu wahi koa, ua maikāi ka manao o ka hoea ana • a k a nae , Jt hoike aku no au iā oe i ka meā oiāio. O ke paha<oha'o ara? ke kahaha i loaa ia oe, owau pu no kekahi me ia mau hā&-'

j wina apaa, a ua ui mua iho nei au ia lakou nei, i ka lakou ike, he ! nele ka mea i loaa mai; a ina ua loaa aku ka ike i na kahuna o Aikanaka, no ke kupua nana i luku hoomainoino aku i na koa o Aikanaka. aiaila aoie ana e nele ko lakou hana mai i kekahi mau niea, e : liīo aku ai kela kupua i kokuā no Aikanaka, aka hoi i like no ka 'nele 0 ka ike i kona mau kahuna, alaila ēia no ko'u manao, ua aioha ma- : J oli mai no kUu mau aumakuā o ka po ia'u, a na lakou kela hana luku 1 "kuu enemi i keia la." i MOKUNA XI. | O ke pahaohao ame ke kaha*ha i loaa aku i ke aHi ia Imaikalani ame kona mau kanaka akamai i na ouli kupaianaha, o ka haawina hookahi no ia 1 i loaa ra Aikanaka ame kona mau papa kahuna, o*ka ike, ka inaTia, ke akamai, ame ka loea o ua poe la, ua lilo i mea ole, | ke haha poele la kā pāpa'i o Honolulu. Eia no ke kumu o ka pahu'a o ka ike o na papa kahuna o kela mau ali-i, i ka wa a Namakaokapaoo, o ke ku ana imua o ke kahua kaua, a hoomaka aku la e luku i na koa o Aikanaka. o ka wa no ia . o kona mau akua'ame na aumĀkua i hoopouli aku ai i ka ike, ke ; akamai ame ka mana o na kahuna o kela mau alii, eia ka na kahi ( keiki o Maui, i paa ole ka malo i ka hume, e hoopuhili aku i na alii | aimoku o Kauai. • i Nou hoi e ka mea heluhēlu, ina no paha o oe pu kekahi iwaena ' o kela poe i ike i na hana hookalakupua a ke kumulaau a Namakaō-'i kapaoo, aole no e nele ana kou hoopihaia aku me na manao kahaha, j elike me ko kela mau alii, oiai o ke kumulaau wale no ka lakou e ike | triāi la i ka wili i o a ian'ei, aole nae he ikeia aku o kino ka- j naka, a lima paha, nolaila, ua ku i'o no na hanā a kela kumwlaau i ka hooKalakupua, aka na ke au no nae o ka manawa e hoike mai, i kā hoopauia ana aku o na manao pilihua o kēlā mau alii, i ka lima nana e hoohana ana i ua kumulaau nei. Aia hoi i kela manawa a kahi kiu oopa o ka iho ana mai no kahui pu ana me Imaikalani, o kela no ka hauna laau hope loa a ka naita ihu elepani o ka iliki ana iho i na kahawiji ewalu, i ke ehu wale no ia la. me hē moi la, eia nae ke hele la ke kānaka a pu-a iki i na ao polohiwa o ka lewa, a o ka manawa ihp'la no ia o ua kae'ae'a nei o Maui, i mio iho ai nalowale, me ua kumulaau nui nei ana, a o ka wā ia a Imāikalani i ike mai ai i ke auhee o na kanaka aku i koe o Aikanaka i o a ia nei. me he mau aama la. ka manana wale aku no, aohe wahi pili ole, i pakele ai mai ka make aku. 0 keia ka makamua loa o ka loaa ana o ka lanakila ma ka aoao o Imaikalani, au paha e ka mea heluhelu e olelo iho ai i keia mau huaolelo: .... ''Ahahana, aie aku la oe e Imaikalani i ke keiki o Maui, e ike ! ana oe i ka lele ku-ho ia akli o ko mau lokowai kapu, na loko au i kau kanawai ai aohe u'a komohewa nana e kipa, eia mai nae ka eueu nana e lele aku ia kawa a opu." 1 kela palamimo ana iho no a Namakaokapaoo, nie ka ike ole ia niai o kona wahi i ai, o kona hoi pololei loa aku la no ia no kai o Wailua, a hoi aku la no hoi o Imaikālani me kona m,au kanaka, me ka hauoli nui no ko lakou wahi, pela no hoi o Aikanaka me kona man wahi koa kakaikahi i koe iho, i huli hoi aku au no ka puu o Nounou, me na inanao kaumaha a pilihua. Ua helē o Aikanaka a piha loa i ke kuaki. no kona auhee <ana imua o Imaikalani, o ka makemake nui o keia alii e kaa wale no ka lanakila ma kona aoao, ā pela oia i ake loa ai e lilo aku ka lokoi'a 0 Nomilu iaia, aka ua ku nae oia i kahi o ka hoka. he moeuhane palaualeiō, oiai aole oia i ike aku i ka mana ame ka ikaika o kona hoa paio. i; I loa no a hoea o Aikanaka *no ka pmi 6 Nounou, a akoakoa nuii la no hoi kona mau kanaka imua o fcona alo, o ka i aku la no ia i kona maiukukini mama: "Auheā olua e o'u mau kukini, ke kauoha aku nei āu ia olua, e liele ōlila. ā hoike aku i kuu mnnao imua o ; iia makaāinana, i ke kanaka Tki, i ke kanaka nui, mai nei āku ahiki i ka pali o Ke-e ma Haena, e hele mai na kanaka apau loa imuā o kuu ālō, o ke kanaka ma'i nawaliwali hiki ole ke hele ke nohō aku f kāuhale, o ka elemaku'k, kā makole, kā makahelei, ka makapaa; lia 'oopa noho aku, a o ke kanaka e hoolohe ole mai ana i ka olua ol'ēlo, e hōpu aku iam. a me kona mau wahi koa kakaikahi i koe iliō, i huli hoi aku ai no ka 1 mea ai na kuu mau akua." i; Aole no keia he kauoha a I<e alii a Aikanaka, he ka maoli no i kā pau o kona maii makaainana imua o kona alo; a pau hoi ke kamailio ana aku o kē alii i ka hana a kela mau kukini-e hēlē ai, ia wa i hou aku la: '■ "Auhea olua e kuu mau kukini, eia ka'u kauoha paa ia olua, a ōka mēa e hookuli ana, he make wale ka hoopa'i e kauia maluna ōna, o ia keia. I ko ohia hele ana e hooko i ka'u kāuoha, aole loa olua e kamailio iki i kekahi māū olelo, e pili i na hana kupaianaha a kakou i ike ai i keia la, aka e noho hamau loa ōlua ma ia mea, ina nae au e lohe mai ana, mai ka waha mai o kekahi poe, no ko olua hoike ana i keia meahuna, alaila he make wale no ka uku hoopa'i e kauia maluna o ōlua. Owau ponoi ho ka niēa nana e pepehi aku ia olua, alaila kau aku iluna o ka lele, nolaila o ke kauoha iā, a e hele olua e hooko, a hoi mai i ka la apopo." I hakalia no a pau na olelo a Aikanaka i kē kamailio imua o ha kukini, o ka wēhe āku la no ia o Uwahi i ua mau kanaka nei, ke hele la a moe pololei ka pōla o ka malo ihopē, aia ka pahuhopu o ka puni o na moku ekolu o Aikanaka ia lāua i ke kaahele ia me ke kalahēā'anā i ka makemake o ke alii. O keia kauoha a Aikanaka i waiho al<,u ai i'mua o kona mau kukini, e hele e kāuoha aku i kona mau makaainana e hele mai imua

ona, no kona makemake no ia, e liele hon i ke kaua mē k€la mau kōa, no ke ake no e hoopio aku i kona enemi, me ka manao kuhihewa he mea ia e loaa hou ai ka lanakila iaia. Ua ike ae nei no kaua e ka mea heluhelu, iloko o kela nui kan'aka o Aikanaka o ka hele : ana i-ke katra, he hookahi no ia luku ia ana e ke keiki o Maui, a neoneo, a eia hoi keia, ke kalahea nei i na rrt.akaainana, e hele hou i ke kaua, o ka hana ana mai auanei ia holo i ka neoneo. Aole o Imaikalani i hana elike me kā keia alii, i kona manawa 110 e pio ai ma ke kahua kaua, aole ona hoouna i na kukini, e kii i kona mau makaainana e hele pu me ia i ke kaua, akā e hoakaka aila no oia i kona mau koa i koe aku, a ina e lawa ole, alaila hele hou e kii i m-au kanaka kakaikahi, me ke kuahaua ole, mai kekahi pe'a a i kekahi pe'a 6"ka aina, e huliamahi mai na kanaka imua o ke alo o ko lakou alii. Aia hoi i kela huli hoi ana aku o Imaikalani ame kona mau koa, aole he mea niii e aē a na koa e noke la i ke kam'ailio, o ka haanui wale no i ke kaa ana o ka lanakila ma ko lakou aoao. Ia hoea ana aku no kauhale, a oiai ua nui ka lulii me ka maopaopa pu, haule aku la no o Imaikalani hooluolu, pela no hoi me kona mau kanaka, me ka haawi atia aku nae i Jce kaUaha i kona mau aipuupuu e hoomakaukau i ka ai, no ka mea he la ia no ko lāikou hauoli, he la no ka ono o ka ai, ua hala aku la ka make. He manawa pokole ia a na a-ipuupuu o ka hele ana aku e hoomakaukau, o ka ai, o ka i'a, o ka awa, ku ana iluna o na. pakaukau loloa, o ka hoala aku la no ia o na kahu ia Imaikalani: ~ "E ala e Kālani, ua makaukau ka ai, ka i'a me kā awa," o ke ālā mai 1? no ia ō ua alii nei, a noho ana ma ke pakaukau, o na koa ae nei no hoi o ka hoomaka nui iho la no ia e ai, oiai ua hele a houpolewalewa, akahi no a hookomo wahi ai, o'ka po wale ae no koe o ka la. Ke ai nui ia ua/poe nti, nana aku oe, ma ka pakahi a ka lio, palua no hoi ka lio o kekahi poe, a pakolu ka lio o kekahi poe, he kainepu hoi ia o ka holo ana, mea ole ke alu ka ihona-pali. A maona nui ae nei ua poe la, ia wā hoonan&a iho : la. a kaa aku lā 110 hoi i r.a a-ipuupuu ka hoihoi ana i na aipu a lākou nei, a ia kuu 1 ana iho o ka nae. ia wa i ku ae ai o Imāikalāni illinā, ā i mai la imlia o kona māu kanaka: | "Auhea oukou e o'u mau kanaka. ke ike nei au, e pololi ana kakou, nolaila aia a ka la apopo, e hele keleahi poe o oukou i kai o Wailua e kahu ai i ai na kakou, e wae mai ana au i eono kaau kanaka. o kela poe mua i hele ai i ke kahu ai, e noho lakou. a i poe hou kte hele ma ko lakou wahi," a pau ka Imaikalani kamailio ana imua o na kanaka, ia wa huli iho la i kona wahi kukini ia Keaalele, a i aku la: "E kuu kukini punahele, e hoo\inā ana au ia.oe imuā o Aikaākā,

a lioea mai oe inamua oka napoo ana oka la i keia la. K hele oe a hoike aku iaia iluna o ka puu o Nounou, e hoomoe ke kaua a maua i ka la apopo, he la kahu o ia no kakou, a ina he makemnke hou kona ; e hoonahoa mai imua o'u, alaila ma kela la aku, e ku hou ae ai maiui ; imiia o ke kahua kauk." ' j Hakāliā no i ka olelo a pāu iwaho, he kunou no ke poo ka mea i haawiia mai, o ka rhimo aku la no ia o ua o Kealele nalo. ke hele ; j 1a a holu ka pua o ka mauu, kapaliH ka lau o kā laau, noho ana , j keia iluna o Nounou, aku ana imua ō Aikanaka, eia 110 hoi ka ! pane a ua aiii nei: i /'Ka hua i ka uhiauma la, haina?" a hpo"|haka aku la no hoi ke ( kukini a lmaikalāni i ka haha'i mai ka muā ahiki'i ka o kana huakai o ka hoea 'ana aku. v . A lohe o Aikanaka i ka manao o Imaikalani, ia \va pane mai la ' ( ua alii nei: "Ua maikai ka manao oko haku alii, a i hoi aku oe imua ona ea. o>elo aku iaia. ua pono ia i ko'u manao, aka lioi, e noi aku ana au e hoopanee iki ke kaua a kela la aku, he la kahu o hoi kona o ka la apopo. a he la hoomakaukali kanaka hoi ko'u, nd ka : mea ua hoouna aku nei au i kuu mau kukini i Haena, no ka hoakoakoa ana māi i na kanaka o'u-i Nounou nei, he loa ka liele ana J mai, aole paha au e/makaukau koke ana i ka manawa pokole." j ī loa no a pāu na- olelo hoakaka a Aikanaka, no ka iioomoe oke • kaua a i elua mali la e hoomakaukau ai, o ka wehe mai 1a no ia o. Uwahi i ua wahi kaaka nei, h'e peku ana iho ko na wawae i ikeia aku ialuna o ka piiu o Nounon, he hookahi no ia leina ana mai, kau ana keia ma kēkahi aoao o Kaluahole, kq holu la ka pua o ka mauu, j ke kapalili la ka lau o ka laau, aole i u ia iho, noho aku~ana keia imua o ke alo o Imaikalani. K kakali mai ana no o īmaikalani, o ka huli hoi aku o kona knkini, a i hal<alia no a ku ana ke kanaka imua b ke alo, aole i kuu iho ka nae, pa no ka ninau ake 'alii ika i ana mai: "Pehea aku nei kau huakai o ka loa ?" "Heaha mai auanei kau e ke alii.o ko'u hoea*akit nei no hoi ia, ua hoouna mua aku o Aikanaka i kona mau kukini, e hēle e kala--liea i kona mau kanaka, no ka hoakoakoa ana mai imua ona; a hoike aku 1a no hoi au i kā manao nui' o ka'u- huaka'i o ka hiki aku imua onā, a ma iā wahil i ka-ua mai nei kela, e-hoomanawanui ke kaua o olua, a i kēlā la aku, aole hoi i ka la apopo." Ua maikai no keia i ka manao o lmaikalani,- he nui ia, no ka manāwa ē hoomakaukau ai, ā loaa no hoi he wa no kona mau koa e hoomaha ai ia lakou iho i ka luhi o kela kaua ana. Nanea wale aku la 'no ke alii o Imaikalani me kona mau kanaka, aia iihi ana mai oka malu oka po, hoi : nui aku la no ka-ho-oluolū ana, oiai he hana nui kō kekahi la mai, he hele e kahu uala i ai na lakou i Wailua. O ka hiamoe hoi ia a olowalu ke kani a ka moa, puoho ae la o ka pukaua a Imaikalani, a hoala aku la i na kanaka e iho i c kai o Wailua, aohe he hoomoemoe hou ana iho, o ke ala mai la no ia 6 nā koa, liuliu hoomakaukau, a i hakalia no a pau ka paina āna ia wa poeleele, o ko lakou nei hele mai la no ia no Wailua. Ia hala ana aku hoi o kela mau kanaka no ke kahu ana i ai. ua wehewehe loa ae la kaiao i kela manawa, a o kekahi poe i koe iho i na kauhale o lakou, kauohaia aku 1a e hele i ka wahie a akoakoa mai i kahi hookahi, pela no hoi i na pohaku a akoakoa m.ai, no ka mea he hoolale keia no ka haka ana i ka.imu a paa, a kakali aku i ka wa e kauohaia mai ai e ho-a. ' O keia iniu nui oka hoomakaukauia ana, he imu kalua ia no ke kanaka, o ka mea e hoea hope aku ana, imua o ke alo o ke alii, he make wale no kona hoopa'i, a ē kalua ola ia. oia iloko o ka imu, aole no o kana mai ka uahoa o ke kanawai o kela alii, nawai ole no e kaū ka weli i na kahaka. • ' Hoea aku lakoii nei i kai o Wailua, ua oili ae ka 1a maluna o ka' oiko o ke kuahiwi, a i kahi e loa no na koa, ike aku la lakou i ka holoholo mai o keia keiki iloko o ka mala uala, a ia wa i kamailio ae ai kekahi -kanaka i kona hoa e hele pu aua: "Kā, nawai la hoi kefa wahi keiki e holoholo mai la iloko o kā mala uala? He keu kela a ke keiki kanāka u'i, e nana aku paha oe lā ? ~ ■ v "Ki?r ihea kau keiki e ike nei ?" walii no hoi a ka ninau ake kokoolua. _ "Aia no hoi la ke ku mai la iloko o ka mala uala, aole a'u keiki! ehoohalike hei i ka u'i elike me kela.". i Nkna pono i'o aku'la ka lua ona kanaka, a ike ike ku mai o kela keiki uuku, a o'ia kana oka i ana aku: "Ka, he kēu i'o hoi kēla a ke keiki kanaka u'i, a he manao koho | no hae ko'u, lie wahi keiki malihini kelā 110 kekahi wahi okoa īnai, nohea ananei ko kakou keiki kanakau'i e lōaa aku ka u'i o keia keiki?? Ua kāapuni'ia -e a'u o Kauai nei, aole a'u keiki i ike elike me keia, ka hele o na papalina a mo'a unounoa Puna i ke ahi akua wahine, mohaha maikai ka helehelena ke nana aku, hele na maka a weo, hele aku kaua a loaa ua keiki nei, alaila na'u e ninau aku i leona wahi e noho nei." * O ko lāua nēi helē i'o aku la ia, a hoea ana imua o ke keiki opio, a o ka ēueū hōi o Nahōhoapiilani. ia wa i ninau aku ai kekahi o ua mau kanaka nei: "E ke keiki, nohea ōß*i hoea mai ai i "keia wahi?" "Nohea mai aiianei au, no Kauai nei no!" i pane mai ai ke keiki, a : o lra kakou koa hoi. . "Ina hoi ha no Kauai nei no oe, alaila no Kauai o hea?" "Mo Kauai nēi no a plini." "Kahaha, lie kēu hoi oe a kahi keiki hoopynipuni! Ua puni o Kauai nei i ka heleia e makou, he pupuka wale no na keiki apāu elike ka nui me oē, e aho iki na kaikamahine, he lt)loa maikai na papalimi, a he maemae no na helehelena ke nana aku, o ke oki loa no na keikikane* he ku maoli 110 i ka hoowahawaha, i lihi launa ole rhai i kēna mahlip.ua lehiia i ka wekiu ,aolie manu pili ole, e kilou aku ai o ka'u manāi i ka ha'i hiēā palupalu, he lawe ia la lilo, a he hu'i ko ia la la koni." " "A eia ihea kott wahi.e hoho..nei, ina o Kauai nei hoi kou aina?" "Aia ko'u wahi e noho nei i kela kauhale pili, iluna o ke kualilipi o ka pali," me ke kuhikuhi aha_aku o Namakaokapaoo iluna o ka pali. • ' "A eia iheā k?c?u- hiāu makua kahi 1 no.ho ai*?" "O ko'u wahi luaui makuahine wale no ia e ola nei, a no ko'u niakuakane hoi, ua make i ke kaiiā a Aikahaka i nehinei, aia paha i o aku nei la, i kela lapa paīi e kunitiihi māi la olal.o iho, lohe mai niāe a\i. i hili ia ka i ka laau manam'āna o ke kumu ia o ka poino o na koa o Aikanaka." / ' . A lohe ua mau kanaka nei i kela mau olelo a kahi keiki, ia wa i hoopuka wale ae ai no kekahi o lāua i keiā mau olelō hoomakeaka .i konā hoāi' "Ea, he nani hoi ia ua ike iho la kaua i keia keiki ka- | naka u'i, he mea hewa auanei hoi na kaua ka olelo ana ae, i hunona keia na ke alii o kaua na īmaikalani?" "He manao maikai no hoi pahā kena ou e kuu hoa, ina ua kupono keia keiki i ka hoounauna;" i pane ae-ai no hoi ka'liia o ke kanaka. "K nana pu aku no hoi kaua la, he wahi kino uuku kona, heaha auanei ke kohu oka mea liilii me ka mea nui? O ka loaa a ka mēa liilii ea,' he hoomaneoneo." KiaJioi k'a pane a ka lua ona kanaka: "He liilii ukulele hoi palia ea, he nauwe nae ka papa āu .vae; a he liilii pua mauu hoi, he kihe nae k-ā pukaihu. Heaha auanei ka waiwai o kana mau ka'ikamahine u'i i ka noho wale iho lio i kauhale, i mau pohaku kaomi moena nae paha ea? ' "He hewa ka ka hookipa akti i ka mea maikai i ikeia e ka maka, he oki loa ke oiokaa wale iho 110 i kauhale me he mau pauku -laau !a. ei'a ka mea maikai la o Piiholo. e ohi ai i ka i'o o ka laau o Makawao. Ua kupono loa'\keia keiki i kane na laua, oka u'i 'ame ka nani mai auanei keia o ka helehelena, e nele ole ai kē komo o ke kuko ame ka halia iloko o na kaikamahine a ke alii o kaua!" ī kela rrsu kanaka hoi e noke la i ke kamailio me ka kakou koa opio. aia ke pu-a mai la ka uwahi o na imu a kekahi poe o lakou, a ua enaena ka iinu a kekahi. o ke kalua wale aku no koe, ia laua nei no nae e hoolalau wale nei. "F.i. pela wale iho la no anei kaua e kualehelehe ai. aia ka im.u a.kela poe o kakou ke a mai la ke ahi," i pane ae ai kekahi o ua mau kanaka nei i kona hoa. "E u haele kaua e hoomakaukau.i ka kaua mi-ehu uala. o lilo auanei kaua i ke kualehelehe, o ka hoi e no ia o ko kaua mau hoa. a ku hoi kaua i kahi o ka pilikia, he make wale no l:a uku hoopa'i ke hoea hope aku imua oke alo o Imaikalani." ( , j . "(Aole i pau.) ; , i