Ka Nupepa Kuokoa, Volume LV, Number 10, 9 March 1917 — HE MOOLELO NO POLENA RIKIKONA A I OLE Ke Komolima Mare Nona Kekahi Moolelo Kamahao [ARTICLE]

HE MOOLELO NO POLENA RIKIKONA A I OLE Ke Komolima Mare Nona Kekahi Moolelo Kamahao

"U;i pololei oe e Mr. Kivea i olelo mai nei. ua haule o Anaru mniluna mai o kona kaa. iaia e liolo mai ana no ka halepule. a o ke kumu u)olohi ia o ka hookoia ana o ka mare, me ko makou piha īiauki maoli i ke kakali o :<ona iioea mai. Ua puiwa kona lio i ka wa i olapa ae ai o ka uwila, a holo pupule aku la ahiki i ka hooku'i ana me kekahi pohaku nui, o kona haule no ia. waiho malie 110 kekahi inau hora, me ke kupouli o kona noonoo. , • . "laia i pohala ae ai mai kela ulia poino mai, ike iho la oia, ua eha kona kino, a e ole ka hoea ana mai o kekahi kaa ukana e hele ana 110 ka m.akeke ma ka wanaao, ma kela kaa oia i kau mai ai ahiki i kona wahi, a waiho aku la maluna o kona wahi moe, a he pule kona waiho ana, akahi no a Waa iaia ka ikaika e be!e hololiolo ai," "O oe e Mr. Merila kekahi o ,na kanaka kumakaia," i pikanana mai ai ka Anaru kamaiiio ana. me ka liele o na niho a keke, i kau a mea o ke ku i ka hoka. ma o ke kokua ana o kona mau hoike, i ka aoao e ku-e mai ana iaia. "Malia paha, o ka inoa pololel i'o kena e kapaia mai ai maluna o'u," me ka eiieu ana ae o na poohiwi o Merila iluna, "aka nae! he mea na'u e haiioli loa nei. ko'u hoike ana i ka oiaio, akahi no a hooniamaia mai ko'u lunaikehala, mamuli o ka ike ana iho. ua pau ko'u noho kauwa ana malalo o na han'a a keia kanaka pauaka, a ke holoi nei au i ko'u, mau lima, mai na hoahewa wale ia mai ma kekahi ano." Ia pau ana no o kela hoakaka ana a Mr. Merila, nana hope aku la oia ia Polena, ma ke ano mihi no kana mea i hana aku ai i kela kaikamahine, o kona haalele iho la no ia ialoko o kela keena, me ka hoaq ole o kekahi mea e ake'ake'a aku iaia, oiai ua lohe pono ae- la no lakou i na mea oiaio mai kela kanaka mai. Ia nohoalii hou ana iho o ka meha maloko o kela keena, ia wa i huli aku ai o Mr. Karola imua o na keonimana malihini elua e noho mai ana.hooiohe i na mea apau e kamailioia ana, o laua hoi na hoahui o kekahi hui kuai hulu' hipa ma Laelana, a noi aku la e hoike ae laua i ka laua mau mea i ike ai e pi-li ana iaia nei. Ma ke ano nui o na oleloike a kēla mau keonimana, ua hooiaio mai la laua a elua, i ko laua kamaaina ana ia Mr. Karola no kekahi mau niakahiki loihj, ia laua e holo ai no Kikane, Aukulia, no ka hooponopono ana i ka laua oihana me ko ia nei makuakane, a i kekahi manawa no lioi, ua ike laua i ke kanaka opio ma I.a<l-ana, i }ca wa e holo aku ai me kona makuakane. Ua hooia j)U mai la no hoi laua, i ko laua.ike ana ia Uilama Kalaka Anani, mahlT<o o ke keena oihana 0 Mr. Leikona nia Kikane, nolaila ua hooiaio pono ia, na olelo apau ma ko Mr. Karila*aoao o ia ka ua kanaka opio nei i lnili hou aku ai imiih o Anaru, a i aku la: "He nani ia, ua ahuwale kou mau ano oiaio apau e Uilama Kalaka .\naru. e hiki hou ole aku ai ia oe ke pee a nalo, o ka'u wale no e ninau aku nei: !\ia ihea keia man palapala i pili ia'u, kahi i waiho ai? F. hoike koke mai oe i keia mauawa.ano, oiai aole ou pomaikai rjia ia mea, ke hunakele loa oe, mai ka hoike ana mai.". "Aole i'o paha ko'u hoike aku i kela niau palapala. E ku oe e keia lapuwale a hele mai kuu alo aku," i pikanana mai ai o Anaru, 1 ka wa a Mr. Karola e hookokoke mai la iaia. t "Uwoki na olelo o kena ano e kuu lawehala!" i kauoha mai ai ka mākai ia y\naru, me ke kikeke ana mai i kana newa ma ka poohiwi o kana lawehala. "Ua ninau mai nei ke kanaka i kuleana maoli i na palapala au o ka aihue ana mai kona makuakane mai, a o ua mau palapala nei, eia ihea kahi i waiho ai? E pane mai oe me ka pololei. me kou hoao ole e pane paki-ke mai?" "Aia kela mau palapala apau, maloko o ka pahuhao, ma ke keena waiho huke, e puhi ia no ka e a'u i ke' ahi, ina ua oi loa aku ia o ka pono, no ko'u kuhihewa nae, e'leaa ana ka lanakila ma ko'u aoao. eia ka aole." "Eia ihea ke ki o kela ]>ahiihao, e haawi mai ano!" wahi a Mr. Welinakona. kekahi o na loio. o ka hui loio o Ladana, nana i haawi mai i ka hooponopono ana i ka waiwai o Sa Page ia Anaru, ma ke ano kuhihewa. a he wiwo hoi ia o ua kolohe nei, i ka wa i ike aku ai i ke ku niai o ka loio imua o kona alo. "Aia ka huihui ki ma ka pakeke mahope o kuu lolewawae," wahi a ua o Anaru. me ke ku maoli i ka hoka, me ka hilahila pu hoi i e ranq mai ana.iaia me na manao hoowahawaha. Me ka hoohakalia ole iho, ua kaa aku la nā ka makai ka nanao ana ilio iloko i ka pakeke mahope o ka lolewawae o Anaru a unuhi ae la he huihui ki, me ka haawi ana aku ia Mr. Welinakona. "Auhea oukou e o'u mau hoaloha." wahi a Mr. Kivea. "Ke manao nei au. ua hoea mai la kakou i ka hopena o keia hana ano nui a kakou i maopopo mua ole ai, aka nae ke kaumaha loa nei au, i ka oiii ana ae o keia mea ano nui, i ko oukou wa e noho ana he mau nialihini nia keia home; aka nae ua hiki ole ia kakou ke alo ae, no ka mea he pono, e. auamo ka poe hana hewa maoli i na hopena «iwahia o ka lakou mau hana. E Mr. Makai, ke kauoha aku nei au ia oe e lawe aku i kau paahao no kahi i kupono iaia!" I hakalia no a pau kela kauoha a Mr. Kivea'. o ke alakai aku la no ia o ka makai ia Anaru nowaho o ka hale. aka leha ir.ua mai la nae ka Aniru nana ana ia Polena, aia hoi ka hoowahawaha maluna ona. i kona vva i ike mai ai i ka hele ana aku o Mr. Karola a ku ma l a aoao o Polena : a iloko o ka minuke helu wale no elima, aia ua barona ole wale nei, ma kona alahele no Ladana, malalo o ka malu 0-ke kanaka o ke aui)uni. 1 kela hala ana aku no o ka makai me kana lawehala, pela hoi ka haalele ana mai o na malihini mai Ladana mai, a koe hookahi o Mr. elipakonWa. o ka hui loio o Ladana: a he elua hora ma ia hope mai. ua pau loa aku la na malihini i ka huli hoi no ko lakou mau wahi, a koe iho la ka ohana Kivea me Mr. Karola ame kana keiki hanai. a ona hoi nona kela home a lakou i noho aku la. Mamuli o keia mea ano nu! i ikeia ae la, ua hoopau loa ia kela manao huli hoi o Mr. Kivea ame kona ohana no Ladana. nolaila ua hoounaia aku la kekahi o na kauwa'lawelawe e holo no ka hale hoolulu kaaahi. a e hoike aku ia Aug:ate, ua hoopaneeia ka huakai a ka ohana Kivea, aka e hele pololei mai oia no Wokini Towela no ka ike ana i ke kumu i hoopaneeia ai. I ke kaawale ana aku hoi o na malihini anau, ua akoakoa ae la o Mr. Kivea. pela me Mr. W'elinakona. me Mr. Karola ame Kimo maloko o ke keena waiho liuke, no ke kamailio ana, i na mea e pili ana i ka waiwai o Sa Kuliana Page, a ke hoolohe malie la hoi o Kimo i na mea apau e kamailioia ana, a o ia kana o ninau ana ae ia Mr. Karola: . "E Anakala Karola, o keia hale nani anei, me kona mau lako apau, owau ka ona ndna keia waiwai? Owau anei ka haku nona kela mau lio lehulehu, na kaa nani?" wahi a Kimo me ka piha i ke pihoihoi. "Ae, o oe ka ona nona keia home, na lio, na kaa, na kauwa, ame ka ai«a e hoonuni ana i kela hale, e hiki ole ai i kou mau maka ke ike aku mai kekahi aoao a i kekahi. O leela mau kii nunui e kau la maloko o ka rumi hookipa ma ka paia, o na kii ia o kou makuakane ame kou makuahine." '*He keu aku maoli ka keia o ka mea kuoaianaha, aole loa au i moeuhane mua, penei iho la e holo mai ai keia mau pomaikai ia'u; a pehea. e nohō pāS?āna anei au maloko nei o keia hale nui?" "I kekahi manawa no hoi paha. maanei oe e noho ai, a i kekahi manawa no hoi, ma kekahi mau wahi okoa oe e noho ai, aka no keia manawa nae, aole he mea i maopopo ia'u no na mea e hanaia aku ai ia oe." "Eia nq ko'u manao. aole o'u e noho ma keia wahi. aka .e noho pu no kavn i hookahi wahi. elike me mamua. He'mea r>r n n. e nana mai oe ia'u. aole e hookuukuu wale mai. e hana au e'ike me ko-n o hana wale aku auanei au ma ke ano jiu i kekahi noino." No ke ake no na#» e maopopo īioho pit me Mr. Karola ame 1-a ol#». ninau okoa akn la nn o TCimo i ka loio o Ladana, a o ia ka kela keonimana i kamailio mai ar: • "No kekahi mau makahiki loihi, he mea pono e lilo ō Mr. Ka-

rola i mea nam* e makaala mai no kou pono, aia hoi oe a kanaka makua," o kā maAaiwā ia e hiki āi ia oe ke noho a hana aku nou iho, oiai ua oo kou noonoo, a ua hiki hoi ia oe ke ike i ka hewa mai ka pono mai," i pane aku ai o Mr. W elinakona. " Jna o kou manao kena ea, alaila o Anakala Karola no ko'u mea nana'e malama. aole ioa o'u makemake e kaawale mai iaia mai, aka e noho pu no maua i kahi hookahi, ua like pu oia me he makuakane ponpi loa la no'u," me ka puliki okoa ana aku ma kekahi liina o kona makua hanai. • . "Manao au, ua pololei ka manao o keia keiki uuku, e koi mai iei, o oe Kona mea nana e malama e Mr. Karola, ke lilo ole nae ia i hana nui ma kou aoao," a oiai ua pipili paa no hoi ko Mr. Karola manao no Kimo, aole ana hoole ana aku, aka haawi mai la no oia i kona ar., me ka makee e hana aku i na mea e pono ai kāna keiki. Mamuli o na kukakuka pono ana. ua hooholo like iho la lakou e lilo o Mr. Waka Karola I.eikona, i kahu no Kimo, nolaila he maiawa mahope mai. ua hookohu maoli mai la ka aha iaia, no ka malama, ka hoonaauao, ame ka malama ana i ke keiki uuku, kahi keiki oie, ana o Ka noopakeie ana mai ka make mai, a o ka mea hoi nona na pono ame no kuleana ana o ka huii ana me ka hooikaika. | ahiki i l:a hoihoi hou ia ana mai maluna o Kimo, mai ke komohewa mai. : I ka pau ana o na mea a ka loio i makeinake ai e hooponopono, ua huli hoi aku lā no oia no Ladana, a ma ka hapalua hoi o ka hora ekolu o kela auwina la, i hoea aku ai o Augate, me ka hoakaka pono j ia mai imua ona, na kumu o ka haule ana o kela huakai a lakou no 1 Ladana. a ua lilo no hoi i mea maikai ia lakou, ka hoohala ana i kekahi manawa ma Wokini hale, a hoolala i ka lakou mau mea ej hana aku ai. ! ;via keia ahiahi. ua akoakoa aku la ka ohana Kivea, ka laua mau kalkamahine elua, pela me Mr. Karola ame Kimo, me Augate I maluua o ke pakaukau ma ka aina ahiahi, iloko o na manao hoomaikai, no ke auhee.ana aku o n,i mea hookaumaha noonoo, a mahope 0 ka ,p.au aua o ka aina.ahiahi, i hoi nui aku ai noloko o ke keena hookipa no ka hooluana ana, e kamailio ana no kela ame keia mea ahiki i ,ke ka.mailio okoa ana mai o Mr Kivea, e hele na oia e hooma»',\aukau i mau palapala, no ka hihia e hookolokoloia aku ana, e ku-e ana. ia Kala Kini ame Anaru, pela no hoi kana wahine o ke noi ana mai i kona mau hoa, e hookuu aku iaia, e hele e kakau i kekahi mau leka: a ia laua i hoi aku ai no ke keena heluhelu buke, ua koe ih«> la na opio me Kimo. Oiai nae ua hoea kela i ka hora eiwa o ka po, ua uhi mai'la ka makehiamoe malunā o Kimo. nolaila, hoihoi ia aku la oia maloko 6 kekahi rumi maikai loa o ke kakela, malaila oia e hiamoe ai me Mr. Karola, a ia Augate no ka ike, na mehameha lakou, o kona hopu aku la no ia i ka lima o Monika, a haele aku la nowaho o ka lanai o ka hale, me ke koe kokoolua wale ana aku no o Mr. Karola me Polena 'maloko o kela keena. No Polena, mai kela manawa mai i hua'iia ae ai kela mare malu 1 hanaia maioko o ka halepule, ua noho mumule wale no oia i ka hapanui o na manawa, ine kona hoolalau wale aua no,i o a ia nei, aole. he nana- pono mai ia Mr. Karola, a oiai o laua kokoolua wal.e no koe maloko o ke keena hookipa, me ke kulou mau o poo ilalo, me he mea la nae, ua liiki loa iaia ke ike niai, aia o. Mr. liarola ke heluhelu aku la i na manao apau e loku hala ole la' iloko o kona puuwai. I ka wa i ike iho ai o Mr. Karola, aole he poe kokoke mai ia laua, ia vva i eu.ae.ai oia a hele aku la a ku mai la mamua pono o Polena, ma ka aoao o kekahi pakaukau uuku, a i mai la: "E Miss Kikikona, he keu aku ko kaua a ka moolelo kupaianaha; a ua kono ia mai au, e hoike okoa aku iinua ou, ya hana hewa loa akii ati ia oe, ma ko'u hoea ana noloko o ka halepule, a hoolilo, ia'u iho he kane mare, ka mea nae a'u e mihi aku nei imua ou, me. ka w ilania lōa o kuu uhane.' E huikala mai anei oe ia'u, no ia hana; hewa ma.ko'u aoao?" . , "Ua huikala aku au ia oe, me kuu naau apau; a ke hooia pu aku nei hoi,'aole loa oe i hana hewa iki ma kekahi ano, aka ua lilo ia hana au. he laau hoola i kekahi ma'i nui, a'u i hopohopo loa ai, e kau mai ana ke alina, maluna o ko'u ola ana." - "Ke hauoli loa nei kuu uhane i kou : haavvi ana mai la i kena pane; a ina e hiki ana ia'u, ma keia hope aku, e hana i kekahi mea e hoohauoliia aku ai oe„ alaila o kaua like a elua iloko o ia hauoli pu ana. *'ITe meahiina keia na'u o ka uumi ana no kekahi manawa loihi, ua hoea mai nae i ka hiki hou ole ana iho ia'u ke huna i ua meahuna la, a o ia keia. Ia kaua a elua e ku like ana maluna o ka oneki o ka mokuahi Gemania, e nana like ana i ka oili ana ae o na kuleuna olino o ka la i ka ilikai, ua komohia iho la ke aloha iloko o'u nou; a no kekahi mau manawa mahope mai, rna ka'u nana aku i kou ano. me he mea la, e kono okoa ia niai ana au, e kau mau aku i ka'u mau manaolana ana, no ka hoea mai i ka la a'u e ike ai i ka hopena oiaio" o kela aloha. E Miss Rikikona, aia anei he keena iloko o kou puuwai no na hoomanao aloha ana no'u?" Ia Mr. Karo!a o ka hooki ana iho i kana kamailio ana aku, ia wa i haawi okoa aku ai oia i kona lima imua o Polena; a iloko no hoi o kela manawa hookahi, i ku ae ai o Polena iluna a hopu mai la i-ka lima o ke kanaka opio, elike no me kekahi manawa a laua o ka ike hope ana, ma kela manawa a Polena i hele mākaikai ai no Sekotia, a haalele iho ai ia Karola ma Ladana, eia nae aole he mau huaolelo i hoopukaia aku eia, a o ia ka Mr. Karola o ka ninau hou ana mai: 'Tle kuleana anei ko'u i keia lima a'u e paa> nei, a i ole, ua lilp kahiko keia lima pulapu i ka mea okoa?" me ke kulou ana Tho o ua 0 Mr. Karola, a hana pono aku la ma na rnaka o Polena. "O oe ka mea i kuleana i kena lima, ke makemake oe e lawe aku a pili me oe; no ka mea he oiaio, ehke me ka haawina i loaa ia oe, oiai kaua e le-ilohi aku ana i na kukuna olino o.ka la, mailuna aku o ka oneki o ka mokuahi, o ka. haawina hookahi no ia i kau mai maluna i'u," alaila o ke apo mai la no ia o kekahi lima o Mr. Karola ia Polena, a puili aku la iloko o kona umauma, m,e ka hoopili ana mai i'kona mau lehelehe i ko Polena, he mau sekona ia o ka lulumi ana iho o na ipo no ka manawa mua loa, e hoohanini ana hoi 1 na haawina laahia a ko laua aloha pakahi. la hookuu ana ae o Mr. Karola ia Polena. a u noho pono aku la maluna o kekahi ko-ki. ia wa i kamailio aku ai o Polena: "Aole e hiki ia'u ke kapa aku ia oe o Waka Leikona e ke aloha. no ka mea o ko'u hana ana aku pela, me he mea la, e ku okoa mai ana na hana pauaka he nui, a kela kanaka apuhi i ko ha'i pono; aole anei hoi e hoomau no au i ke kapa ana aku ia oe o Mr. Karcla?" "He mea maikai ole i'o kou kapa ana mai ia'u o Waka, a owau pu no kekahi e hoomaopopo nei, no ka hoala hou ia niai o na hoomanae ana i na hana a Anaru. Ua kapa mau mai o Kimo ia'u o Anakala Karola, nolaila aole no e hewa ke kapa mai oe ia'u o Karola. 110 ka mea no'u wale no kela' mau inoa apau." "Ae, ua kaniaaina au ia oe ma ia inoa, a e kahea mau aku ana no au ma ka inoa i kamaaina ia'u/' i pane mai ai no hoi o Polena. Mai kela manawa mai a'u i nana ae ai a ike, he kanaka malihini loa ka mea e ku pu ana me a'u imua o ke kahunapule, mamua o kuu maule ana, ia wa i ike iho ai au, ua hauhoaia aku au a paa me oe, aole me kelā kanaka a ka pauaka n\ii wale." "Alaila, aole no ka i liewa kela pane ana mai a'u, owau wale n ° ka mea i kuleana e kapa aku ia oe he wahine na'u, o ka mea oiaio anei ia e Polena?" '.'He kuleana nui kou, e hiki ole ai ia'u ke hoole ae, a ua hoopihaia mai no kuu puuwai me ka hauoli i ka ike ana, eia ka o oe ka mea o ka mareia ana mai ia'u, aole hoi o kekahi kanaka okoa loa. a'u i kamaaiiia mua ole ai." me ka nee loa ana mai a pili ia Mr. Karola. "Akahi a hiki ia'u ke hooko aku i ka makemake o ku.u maku^kane." I ka manawa hoi i huli hoi mai ai o Mr. ame Mrs. Kivea noloko | o ke keena a laua e nanea -ana, ua hoopiha loa ia aku lauā i ka hauoli, i ka wa a na opio i hoike aku ai no ko laua hooholo ana. e hoolilo aku i kekahi na kekalii a o ia ka Mr. Kivea o ke kamailio ana mai: ... | "Ua kupono maoli olua e na opio, e lilo aku kekahi na ke~kahi. a ua hoohauoli mai olua i kuu naau i keia ahiahi," alaila hopu okoa mai la oia i ka lima o ke kanaka opio, me ka hoomau ana mai i kana kamailio. ana: 1 "Ina oe e Mr. Karola a he keiki ponoi na'u, a i ole. he kaika-

mahine ponoi paha o Polena na'u, aole he mea hauoli e ae o ko'u me Hvai'e aktt flo i ka'u keikl ana na kekahi o olua." "He hookahi wale no wahi alaiai no ka loaa ana o ka hauoli piha ia'u, o ia no ka loaa ole ana ia'u o kekahi kulana kiekie i keia manawa," i pane aku ai o Mr. K#iroia Leikonā, me. ke kaumaha o, kona heleheleua. "Ke hoohiki paa aku nei nae au imua ou. aole he loihi o na la ma keia mua aku. e hiki no auanei ia'u ke hoolawa aku i na makemake a])au o kau kaikamahine hanai, no ka mea, eia au ma ke anuu o na pomaikai e pii iiilii mau nei i kela ame keia la. "Ina paha o kou manao ia, alaila ua'hiki no ia'u.ke hoomanawanui, ahiki i kou kii okoa ana mai i kuu kaikamahine. e hoi aku me oe e noho ai, no ka mea, i hoike aku no au ia oe ea. aole no he hana maalahi no Polena ke kaawale. aua aku> mai ia maua aku; aka auhea nae oe e kuu hoaloha opio, mai noonoo nui oe ia mea he j<u'ana, he waiwai a he hanohano paha, ina ua makemake e noho iloko o kou hauoli, aole he manawa hou aku e kakali ai, ua liiki ia oe ke koi mai.ia Polena e lilo aku i wahine nau i na.manaw,a apau." i "Aole paha he poiolei o kena manao ,p|i p Mr. Kivea. ua hisi! no ia'u ke kakali me ka hoomanawanui ahiki i ka wa kupono," wahi ; a Mr. Karola Leikona, me ke ano kaumaha. y "Eia ke loaa nei ia oe kekahi uku mahina maikai ]oa, inai ka hui niai au e noho hana nei i keia wa, a e loaa mai ana he uku kupono ia oe no.kou lilo aku i kahu nialaina 110 kau keiki hanai, a pela hoi kou uku no ka malama ame ka hooponopono. ana i kona mau waiwai apau; a o kekahi no hoi, he waiwai 110 ko Polena nona ponoi iho e pilikia ole ai ko olua noho ana aku, nolaila o ko'u manao maoli 110 ea, o ia ka hooko koke ia o ka mare mawaena o olua iloko o ka manawa pokol». aqle e hpololoi«ihili wale, o lilo auanei ia i mea na olua pakahi e noonoo.nui ai, a lilo i kumu hoopilikia mai." "Aole anei e paheUeheneia mai ana oe e na kanaka, i kou ae wale ana i kau kaikamahine hanai, e mare mai me kekahi kanaka i loaa nui ole iaia ka waiwai f.me ka hanohauo?" "Heaha ia mnu mea i ko'u noonoo e kuu hoaloha, niamua o ka pilikia a'u e ike e aku uei i keia manawa mawaena o olua? Manao anei 'oe e maikai ana ko Polena manao, ina no ko makou huli hoi aku i Amenka. a haalele iho ia oe i Enelani nei?" "Alaila, ua paa i'o maoli no anei kou nianap, e mare koke ia maua, mē ka nana ole :i ka waiwai, ke kulana ame ka hanohano?" '"Me kuu naau apau, ke haawi aku nei au i ko'u ae, o ke alahele pono wale no ia no olua a elua." nolaila ma kela kamakamailio ana a Mr. Karola Leikona me Mr. Kivea, i hoea mai ai i ka lokahi j like ana o ko laua manao, he oi aku ka pono, e hooko koke i t a ka j mare mawaena o laua; a o ka mea wale no i koe, o ia ka la e hoo-■ huiia'ae *»i na opio iloko o ka mare. ! Ma kekahi la ae, ua haalele iho la na mea apau ia Wokini Towela, no Laelana, me ka waiho ana i ka malama ana i kela home malalo o ke poo kuene, ame ka wahine malama hale, a ua lilo hoi i mea hauoli i ka manao o kela kauwa, ka hoea ana mai i ka wa e kaawale loa aku ai ko Anaru noho hookohukohu na he barona opio, oiai ua ike mua ia 110 ko laui manao makemake ole, i ka manawa a Anaru e noho haku ana maluna o kela home. Ma kekahi la mai i ninaninau pono ia ai ka hihia o na lawehala, a waihoia aku la o Kala Kini ame Uilama Kalaka Anaru, maloko o ka halepaahao, me ko laiia hiki ole ke hookuuia malalo o ka hona, 110 ka mea aole he hookahi kanaka waiwai i aa mai e ku hope 110 kekahī o kela mau. paahao, i kau a mea o ka nui maoli o ka hona, i kauia- niai maiuna o laua pakahi. I ka nianawa i hoea mai ai no ka hooloheia ana o ko laua hihia, he n.»ait pu!c mahope mai. i ikeia ai, ua pili laua i ka hewa, a kauia ka'iioopa'i maluna o Kala Kini, he iwakalua makahiki e noho ai maloki» o ka halepaahao, me ka lawelawe i na hana ikaika, a he umi- kuma."ualima makahiki hoi ō Uilama Kalaka Anarū.; No Kala R.ini. ua kauphaia aku oia e haawi mai imua o ka aha. i n'a.pepn.pili oihana apau e pili ana, i ka waiwai o Monika, na dala e pa 1 ia aiia eia, a pela me na buke kikoo banako. apau, a ku ololie-' 'lohe ua o Kala Kini ame kana kaikamahine, koe wale no paha kekahi īnau (lala uuku, i-haawiia aku e Kala Kini i kana kaikaniahine. inamua aku. ■ . Ma kela la o ke kauia ana aku o ka hoopa'i maluna o Kala Kini, ua holo mahuka iho la o Ineka Kini, mai kona hokele aku e noho ana. a aole o Monika i ike hou 1 kona hoahanau lokoino, ma ia hppe mai. * . I ka pau ana.o na waiwai o Monika i ka hooponopono, pela'hoi ka hoomakaiikau pu ia ana o na lole mare o na wahine opio, a ma kekahi ahiahi. he manawa ppkole wale 110 i ku ae ai o Aua:ate me Monika. o Mr. Ivarola Leikona hoi me Polena, imua o ke kahunapule, a hopliloia iho la lakou apau i hookahi iloko o ka mare. ma Pokalana. • , () kela kekahi o na mare hanohano i malamaia. a imua wale 110 o.kekahi mau malihini he iwakalua-kumamalima i hookoia ai kela hana. Ua }iannja ka lole mare o na lede opio a like loa, a i na malihini o ka hele ana mai e haawi i ko lakou aloha, ua kuhihewa loa •lakou, me ka hiki ole ke ike maopopo aku ia Polena mai ia Monika mai, a ma o ka laua mau kane la, Avale 110 e hiki ai ke hoomaopopoia Aku ka like ole o kekahi me kekahi, Piai nae ua like loa ko laua helphelena. ko laua mau lole e komo ana, ani.e na mea no apau i hanaia no kela anaina mare, a ua lilo hoi i hana nui ma ka aoao o na malihini, ke koho ana ia Poiena mai ia Monika mai, i kau a mea o ke kulike loa o ko laua mau helehelena, eia nae o ka laua mau kane wale no ka i ike i ka like ole o ka laua mau wahine, ma o ko laua mau maka la. - Mahope iho'nae o ka hoohuiia ana ae 0 na opio iloko o ka mare, ua loaa niai la ke kauoha ia Mr. Karola Leikona, mai kona hui mai, e holo oia no.Amerika, nolaila fie hookahi ko lakou holo pu aua me Mr. ma, a ua holo pu o Sa Akā Page me lakou ma kela huaka f i, ao ka makamua loa hoi. o kona kau ana maluna o kekahi mokuahi. I ka hoea ana>t> na mea apau ma Nll loka, ua hoohalaia he mau la e lakou ma ka home nani o Mr. Kivea, aka nae oiai aia na hana ke mai la ia Auga.te ma Mekiko. ua huli hoi pololei aku la laua no ko laua home, me ka hooia ana mai i ko laua mau hoa,- iloko o kekahi mau makahiki mahope mai. e hooliloia aku ai ka lua gula ma Mekiko. alaila hoi mai laua a noho ma Nu loka i ole ai e mamao aku kekahi mai kekalii mai, aka i hookahi no ko lakou noho like ana, e ike.mau.aku ai kekahi i kekahi. No Polena hoi ame kana kane, ua lilo laua he mau malihini na Mr. Kivea ame kana wahine, ma ke ano he mau keiki laua nei' na kela mau mea, a i ka pau ana o ka Mr. Karola mau hana ma kela kuianakauhale, iloko o ka mahjna o Novemaba, iia hu.li ,hoj mai la laua no Laelana, a hoi loa aku la ma W'okini Towela e noho ai, i hiki ai ia Mr. Karola ke nana aku i ka pono o kela home o kana keiki hanai, 0 ohana.pili no hoi iaia, ma o kona makuahine la. No ke keiki opio, ka hooilina hoi o kela waiwai nui, ua piha oia.me ka.hauoli no ka ike ana ae i kona hoopuniia e na mea nani, nela hoi kona noho aku imua o kpna mait makua ;a ua lioi nu mai kela wahine malama keiki, i palaka pu kona noonoo, a i maikai loa hoi i kela m.anawa. a he hookahi ko. lakf>u noho pu ana, a mahope mai, ua mare„oia rpe ke poo kuene o kela home, a ua lawe pu ia mai no hoi o Tome, kela kanaka kinaiahi, malalo o ka malama ana aku a Mr. Karoia faia, he panai no kana niau kokua lehulehu i hana, aku ai inaluna o ke keiki opio. ~ No na makahiki loihi mahope mai, ua hoohala ka paa mare opio i ko laua ola aila iloko o ka hauoli, a he elua makahiki o kela noho ana.o ua hanau mai la o Polena he keikikane, a 110 kona aloha i kona kahu hanai, ua k,apaia aku la kona inoa o Robaka Kivea Leikoiia. 3 he unu-kumamawalu mahina ma ia hope mai, ua-hanau hou mai la oia he kaikamahine, a kapaia aku la kona inoa o Lora Vikena, ma ka inoa o ka makuahine o kona makuakane. No Mr. K,arola hoi, iloko o kela mau makahiki, ua ikeia ka holomua loa o ka hui ana. 0 ka noho hana ana aku, malalo o kana kai ana, a i uku panai ma ka a °ao o kona hui, ua kohoia mai la oia e komo like aku iloko o ka hui, me ka loaa o kekahi kulana ko'iko'i loa iaia. me kekahi uku maikai. a i kona ike ana, ua nui kona waiwai. ua kukulu koke oia i keknhi home, 110 na keiki makua ole, mamuli o, ke .kauoha- ame ka makemake o Sa Aka Pake, kana keiki hat?ai, he home hoomanao nana i na keiki auwnua o na alanui, elike me ia ilpko o kona mau la o ka nele ame ka ilihune.

ī ke kanaka makua ana ae o Sa Aka Page, ua nui kona makee no ka pono o na keiki makua ole o na alanui, a mamuli o ke kokua pu anu aku o Mr. Karola ua kukuluia lie ni&u home lehulehu, la i nana aku ai na keikikane ame na kaikamahine, ma ke 'ano mau puuhonua no lakou iloko o ka \va o ka pilikia, a maloko o kela mau home, i hooliloia ai lakou he mau kanaka naauao a kilakila, a he mau wahine hoi o na kulana hanohano, me na hoonaauao kiekieia i haawiia aku ia lakou. I ka hala ana he mau makahiki mahope mai, a no ka ike o Mr Karola, e hoea mai ana ka la e loaa ai ka Sa Aka Page wahine, kuai okoa iho la oia i aina nona, a kukulu i home nani no kona oliana a hoi aku la malaila e noho ai, me ka mau no nae o kona hooponopono ana i na waiwai o kana keiki hanai. Ma ke ano nui ke olelo ae, ua hoohalaia na la apau o ke ola ana o kela Tnau opio iloko o ka hauoli, me ka haaheo o ka naau o kekahi no kekahi, o ka oi loa aku nae o Polena, a ua lilo kela komo lima, a Mr. Karola i haawi aku ai iaia, ma kela mare hoomaewa i hookoia ai, 1 waiwai makamae loa iaia, no ka mea, ma o kela komo lima wale la no, i ulaaife ai ka meahuna no kela kanaka malihini ī ku pu ai ma kona aoao imua o ke kalumapule, ka mea hoi nana i noohoka aku ia Uilama Kalaka Anam, mai kana mau liana niuakn he nui i hoolala ai e hoohilahila mai iaia nei. Ua hoea mai la kakou i ka hopena o keia moolelo, malia aole paha , hoohialaaiia aku ka poe lieluhelu. aka nae aia he mau haawi na a o lehulehu .loko o keia moolelo, e lilo ai i mea na kakou e hoo manao ai iloko o ko kakou ola ana, a e koi pu mai ai hoi ia kakou ē haawi aku i mau haawina a'o maikai i ka kakou mau keiki KA HOPENA.