Ka Nupepa Kuokoa, Volume LV, Number 15, 13 April 1917 — KA MOOLELO O KA HALAWAI A KA AHAHUI EUANELIO AHAHUINA HAWAII, MOKUPUNI O OAHU, KAU O 1917. [ARTICLE]

KA MOOLELO O KA HALAWAI A KA AHAHUI EUANELIO AHAHUINA HAWAII, MOKUPUNI O OAHU, KAU O 1917.

I a noho ka alia me ka lunahoomalu James Davig ma ka nolio, a mahope o ka hoomaluia ana a mahope iho hoi o Ku malamaia ana o ka hapalua hora i'like me ka papa kuhikuhi haua. H<.(.maopopoia na hoa o ka aha ma i. ke kaheaia ana o na inoa, elike me nt malalo nei: Na Ekaleaia Hawaii Kawaiahao, o J. K. Nakila,, elele; Kaiimakapili, H. K. Poepoe, k.ahu, S. K. Kaniaiopili hope kahu, Mrs. Lizzie l'lunahele, elele; Kalihi-Moanalua, Wm. K. l'oai. kahu, Mrs. Luisa Mawae elele; Lna, William Kauiau, kahu; KapanooHuina nui o na hoa o ka aha i hiki mai elele; Waialua, J. K. Kauwalu, elele; liauula-Kahuku, S. W. Kauhi, elele; Waikane,, James Davis, kahu; Eddie K. Aukai, elele; Kaneohe, J. K. Lota, haiolelo, J. Keoki elele. Na ekalesia haole—Aohe kahu aohe elele i hiki mai. Kkaleaia Pukiki—A. Y. Soares, kahu, aohe elele. Na Ekalesia Pake—Aohe kahu aoho elele i hiki mai. Na Ekalesia Kepani—Nuuanu, T. Hori, kahu; Makiki T. Okumura, kahu; Eua K. Maeda kahu; Waialua, S. Makamari, kahu. Kkalesia Pilipino—Aohe haiolelo aoliiie elele i hiki mai. Xa hoa o ka Aha—rj. P. Erdman, H. P. Judd, O. H. Gulick, A. Akana, N. Schnee.k, Theo. Riehards, S. H. Oni, J. K. Pae4e, S. H. Oili, D. B. Mahihila, 1). D. Kaaiakamanu. Ka poe i laikiniia—J. K. Kanepuu, J. H. 8. Kaleo, C. H. Maemae. Huina nui o na hoa o ka aha i hiki he 34; kahu 10, na elele 9, na haiolelo i', ,na hoa 10, na keiki i laikiniia he 3. Koho Ana i na Luna Hott O ka hana mua mahope o ke ku ana o ka aha, o ia ke koho ana i na.lunaliou no ka eono mahina e nee aku nei. Xa Mr. Kauwalu i waiho mai i ka inoa o James Davis i lunahoomalu a imi pu mai e paniia ka waiho inoa ana, :t aponoia ke noi me ka lokahi. No ke kakauolelo i nookomo hookahi baloka nona. ' Xa Mr. Kauwalu no i waiho mai i ka inoa o J. K. Nakila i kakauolelo a noi pu mai e paniia ka waiho inoa ana. Aponoia. Kohoia me ka lokahi, a na ka lunahoomalu i hookomo hookahi -baloka nona. Koho Ana 4 na Komite Na ka lunahoomalu James Davis i heluhelu i ka papainoa o na komite kumau elike me ia malalo nei: NA KOMITE Komite papa kuhikuhi hana—J. P. Erdman, H. K. Poepoe, Akaiko Akana. Komite Imi Kumuliana, J. P. Erdman, H. K. Poepoe, H. P. .Tudd. Komite haipnle, C. H. Maemae, J. K. Kauwalu, K. K. Aukai, J. H. S. Kaleo. Komito Hoalohalolia, Wm. Bush, D. P. Mahiliila, J. K. Paele. Komite Ninaninau, O. H. (iuliek, J. P. Erdman, A. Akana. Komite o na Palapala hoopii, J. P. Erdman, A. Akana, H. K. Poepoe, H. P. Judd, Wm. Bush, Wm. Kamau. Komite o na Ekalesia Pilikia, J. P. Erdman, 11. K. Poepoe. Wm. Kamau, W. K. Poa». Komite Hoonoho Kaihu, J. P. Erdman, H. K. Poepoe, A. Akana, O. H. Gulick, AVm. Poai, Wm. Kamau, H. P. Judd. Komite Papahelu, H. P. Judd, J. K. Paele, ,T. K. Kauwalu. Komite Pa'i, J. K. Kanepuu, Wm. Kamau, J. K. Nakila. Komite o na Hoike Kihapai, Wo. K. Poai, J. K. Paele, H. K. Toepoe. Komite Hoeueu, H. K. Poepoe, Wm. K. Poai, Wm. Kamau. Komite no ke noi :uia na ekalesia i dala no na hoolilo <> ke komite a ka aha mokupuni i ka Aha Paeaina, H. K. Poepoe, Wm. K. Poai, S. H. Oni. Hoike Komite Papa KuhikuM Na Erdman, ,ka lunahoomalu o ke Komite Papa Kuhikuhi Hana i lieluhelu mai i ka papa kuhikuhi hana o na aha a aponoia elike me ia malalo nei: Papa Kuhikuhi Hana Poakolu, Aperila 4, 6:30 a. m. Halawai Haipule; 9:30 a. m. Halawai Haipule; 10:00-12 m, noho ka Aha Makua; 1-3 p. m. noho ka Ahp,hui K. S.; 3-5 p. m. noho ka Ahahui C. E.; 7:30 p. m. Halawai Revs. J. P. Erdman ame A. Akana Poaha. Aperila o, 6:30 a. m. Halawai Haipule; 9-12 m. Noho ka Aha Makua; 13 p. m. Noho ka A'hahui K. S. 3-5 p. m. Na Haawina A'o i na C. E; 7:30 p. m. Halawai Hoeueu. Poalima, Aperila 6, 6:30 a. m. Halawai Haipule; 9-12 m. Noho ka Aha Makua; 1-3 p. m. Noho ka Aha Makua kua; 1-3 p. m. Noho ka Ahahui C. E. >"•-5 p. m. Xoho ka Ahahui K. S. 7:30 p. m. C. E. Rally. Haiolelo mai ia Miss Huntington mai. Hoike a ke Komite Imi Hana Xa Erdman no,J ka lunahoomalu o ke komite imi hana i heluhelu mai i ka hoike hapa elike. me keia malalo nei a aponoia. Hoike a ke Komite Imi Hana. Hoike papahelu a na kihapai. Hoike papahelu a na kahu. Na hoike Papahelu—Na Erdman i heluhelu i ka hoike papahelu o ka ekalesia o Waialua. Na Mr. Poepoe i ko ka ekaleeia o Kaumakapili. Na Mr.

Judd. i ko ka ekaleaia Kepani o Ewa. Haawiia aku keia mau hoike apau i ke komite papahelu. K& Hoike Kihapai Na J. K| Nakila i ko Kawaiahao; na Mra. lAzzie Ulunahele i ko Eaumakapil\; na Mrs. Lu\sa M&wae i ko KalihiMoanalua i huiia; na Kapanookalani i ko Ewa; na 'Millian Bush, i ko Waian|ie; na J. K. Kauwalu i ko Waialua: na Kauhi i ko Kahuku-Hauula i huiia; na £ddie K. Aukai i ko Waikane, a na Joseph Keoki i ko Kaneohe. Ua tvaiho ie. aku na hoike apau maluna ae i ke komite o na hoike kihapai. Hoike piha a ke komite imi hana, na Erdman i heluhelu i ka hoike piha & ke komite imi hana elike tne ia malalo nei a aponoia. Hoike Komlte Imi Hana 1, Hoike Papahelu; 2, Hoike Kihapai, 3, Palapala Hoopii; 4, Na Papa ekolu, Papa Hawaii, Papa Amerika ame A. M. A.; 5, Ka poe opio iloko o na Ekalesia; <5, Ke Kula Kahunapule;; 7, Waihona Wakinekona ma<hrdluetaoinshrdlunpnup Wahinekanemake ame ka lulu nona; 8, Na Komite o keia aha i ka ahil paeaina; 9, Ke ola o ka aha paeaina; 10, Hoike a na komite kumau; 11, Hoike a na komite wae; 12, Paihakahaka no ka papahelu; 13 koho ika elele no ka aha kuka nui ma Los Angeles; 14, Hoike a ka Puuku; 15, Na bana like ole; Lulu no ke kakauolelo; Wa ame kahi e nōho hou ai. 18, Hoomaikai ana i ka Ekalesia o Kaunpakapili. Me ka haahaa, JOHN P. ERDMAN. HENRY K. POEPOE HENRY P. JUDD. Hapaiia ka noonoo ana maluna o ke kumuhana 4 e pili ana i na kokua a na ekalesia no na papa ekahi; viz: Papa Hawaii, Papa Amerika ame ka Papo A. M. A. Na Mr. Jud<l na hoakaka «anao, e kakoo nui ana no ka pono o keia mau papa ae la ekolu, no ke kokua aku o na ekaleaia. Kumuhana 5, ma ka papa kuhikuhi hana —Na opio iloko o na ekaleaia. Na Mr. Akana na hoakaka ano nui maluna o keia kumuhana. Wahi ana ma kekahi hapa e pono e haawiia ka ikaika hana maluna o ke alakai ana i na opio i keia la, i lilo ai lakou i mau panihakaihaka no na makua e hala aku I ana ma kela aoao. E a'oia na opia i na hana pono a lakeu e hana aku | ai i ko lakou mānawa e kanaka makua ai. E kiaiia na keiki mai ko lakou manawa e hanau ia mai ai ahiki i ko lakou hoomaopopo ana i ka hana. Na Mr. Erdman kekahi mau hoakaka malunā o keia kumuhana. Wahi an* ma kekahi hapa o kana ihoakaka manao ana, ua kau aku maluna o na makua ke koikoi loa o ke a'o ana i na keiki, ka malama anā, ka hoonaauao ana ame ke alakai ana ia lakou ma ka aoao po.lolei. e lilo ai lakou i poe hoopono. Haawi ka alia i ka noonoo ana maluna o ke kumuhana 6 e pili ana i ke Kula Kahunapule. Na Mr. Erduian, kekahi kumu o ke Kula Kahuuapule, na hoakaka maluna o keia kumuhana. Haawi ka aha i ka noonoo ana naalu- | na o ke kumuhana 7 e pili āna i ke tro- | kua i na wahine kanemake a na kāhunapule ame na kaihuhapule pilikia. Na Mr. Judd na hoakaka maluna o keia kumiihana, e hooikaika ana i na ekalesia e kokua nui mai no keia waihona. Hapaiia ka liilu no ia waihona a loaa na dala he $10.60 a na Mr. Judd i hoomaikai ma ka pule no ia mau kokua i loaa mai. Hapaiia kā noonoo ana o ka aha maluna o ke kumuhana 8 e pili ana i ke komite a ka Aha Mokupuni o Oahu i ka Aha Paeaina. Na Mr. Kamaiopili i waiho mai he noi e koho ka a>ha i ka lunahoomala ame ke kakauolelo i komite na ka Aha Mokupuni ka Aha Paeaina. Kokuaia a ma ka ninau ia ana ua aponoia. Noi mai o Erdman e hoopanee ka halawai a lioomaka hou ma ka hora 9:30 a. m. Poaha, a aponoia. Hookuuia mahope o ka himeni ana ame ka pule a Mr. Judd. La Hana 2, Poaha, Aperila 3 Noho ka aha ma ka hora 9:13 a. m. elike me ia i ihoopaneeia mai ai me ka Lunahoomalu James Davis ma ka noho. Mamuli o ka hoea ole ana mai o ke kakauolelo ma ia manawa ua kokua a aponoia ke noi a Mr. Poepoe kohoia o W. K. Kopa i kakāuolelo na ka Aha no ka manawa. A mainuli no o ka nele o ka papa kuhikuhi hana ,oiai ,aole i hoea mai ke kakauolelo, a i # loaa ai i hana na ka aha no ia manawa, noi mai o Mr. Poepoe e hapaiia ka noonoo ana maluna o ke kumuhana hoomahuaihua ana ael na kokua & na ekaleaia o na mokupuni no ke ola o ka Aha Paeaina e noho mai ana ma Kawaiahao iloko o lulai. Kokua ia a ma ka ninauia ana ua apono loa ia. Ua lehulehu na hoa o ka aha i hoakaka i ko lakou mau manao maluna o keiā kumuhana, a ua ikeia ka lokahi ana o na manaO e apono ana i ka hoomahuahua ana ae i na haawina a kela ame kela ekalesia, e haawi mai ai namuli o ka Mr. Poepoe hoakaka ua pii loa ae ke kumukuai o na meaai i keia manawa. Ma na kau i hala he $4000 na hoolilo no ka malama ana i na hoa o ka alia, a ma kona manao e hiki aku ana paha ma kahi o ka $5000 na hoolilo i nei kau, mamuli o ka pii loa o na meaai i keia mau la e nee nei. Noi mai o Poepoe e apono loa ia ka hoo-

mahuahua ana ae i na haawina auhaa ola o ka aha Paeaina a kokuaia, a ma ka ninauia ana ua apono loa ia. Na ka Lunahoomalu James Davis i kau mai i ka auhau maluna o na ekalesia mai ka $15 a pii aku, me ke kaupalena ole ia o ka haawina a kela ame keia ekaleaia e »haawi ai. Aponoia. Ua hoea mai ke kakauolelo ma keia manawa, hora 9:30, a hoomaopopoia na hoa o ka aha ma ke kaheaia ana o na inoa. He 27 hoa i akoakoa mai. Heluhelu ia e ke kakauolelo ka moolelo o ka la hana ekahi a aponoia. Na hoike komite—Na Mr. Erdman, ka o ke komite o na ekalesia pilikia a mokuahana i heluhelu mai i ka hoike a aponoia elike me ia malalo nei: Hoike a ke komite o na Ekalesia pilikia, Aperila 5, 1917. Ua hooikaika ke komite o na ekalesia pilikia e lioolako aku i mea haiolelo no ka awai o ka ekalesia o Waialua iloko o na mahina eono i hala mai kekahi manawa a i kekahi. Na ka lunahoomalu o ke komite i malama mau i nn anaina haipule npa ke Sabati mua e kela ame keia mahina, a ma kekahi mau manawa e ae na keia mau inoa malalo hei i haiolelo ma Waialua; Rev. Kauaulalena, S. L. Deska ame H. K. Poepoe. Ua lawelaweia na hana maloko o ia ekalesia e na luna me ka hoopono ame ka makaukau loa. l T a hooikaika pu ke komite e hooponopono a e hoopau i na ku-ee mawaena o na hoahanau o Waianae ame | Makua, a no na manawa lehulehu ka j lioea kino ana aku o ka Lunahoomalu | 0 ke komite ame Mr, Poepoe no ia mau wahi. Ua hoolalaia e ke komite kekahi ha» na no ka hoolako ana aku i ka ekale- j sia o Kahuku ame Hauula me kekahi haiolelo ma o ka hookohu ana aku ia j Rev. George Kauaulalena ma ke ano ! i»komite nana e malama ia mau ape-' na no na mahina eono e hiki mai ana, ' ma kahi o Rev. D. K. Kaaiakamanu. No ko Mr. Kaaiakamanu nawaliwali, aole. maikai o kona ola kino, ua manao oia ua hiki ole iaia ke malama, a ke liana maloko o kela kihapai nui, & ua hoolalaia e ke komite kekalii walii nona e liana ai ma Waimanalo a ma ia [ apana o Kaneohe oia e lawelāwe ai i na liana hai euanelio. j E noi aku ana makou me ka liaahaa ~e waihoia mai iloko o ko makou mau lima ka malama ana i ka ekalesia o Kahuku-Hauula iloko o na malama eono e nee aku nei, a e waiho pu ia mai me ka Ekalesia o Waialua ahiki i ka ho6a ana nwi o ke kaliu hou. Ke wailio aku nei me ka haahaa, • JOHN P. -ERDMA"N„ H. K. POEPOE, AKAIKO AKANA, , | RFA r . WM. KAMAU, Hoike a ke komite Ninaninau—Na 1 Mr. Erdman, ka lunahoomalu i helulielu mai i ka holke a aponoia; e noi a e apono pu ana i ka 'hopukaia aku i laikini hniolelo no hookahi makahiki no keia mau inoa: Ruffo Augustine, K. īshida, J. H. S. Kaleo, J. K. Kanepuu, P. D. Kellett, Jr., C. H. Maemae, Y. Sakai, Wong Tso Teng, Yuen To Pui, James It. Lota, U. Okumura, James Akimo. Na Mr. Judd i waiho mai he mau hoike papahelu a na kaliu i lioike ole mai, a mamuli o ke noi i aponoia, ua waihoia aku i ke komite o na papahelu. No ke kumuhana 12 e pili ana i ke pa'i hakahaka hoike papahelu a na kahu, ua aponoia ke noi a Mr. Poepoo 0 ke paihakahaka o ke ano kahiko ke pa'i hou ia a maloko o ia pa'i hakahaka e hoopiha ai na kahu i ka lakou hoike a waiho mai imua o ka aha mokupuni. Na Mr. Judd lie hoakaka e makaala na kakauolelo o na ekalesia e hoouna mua aku iaia i na hoike papahelu i ka mahina o lanuari o kela ame keia makahiki. O Mr. Erdman kekahi i kokua mai ma keia manao. Na Mr. Akana i waiho mai he noi e kapaeia ae ka rula o ka hale no ka manawa a kokuaia. Ma ka ninauia ana ua aponoia ke kapae ana. Waiho mai oia he kumuhana e hookaawaleia kekahi wahi no na lahui eae e malama ai i ka lakou halawai no ka mea, aohe o lakou launa pu mai; aole paha mamuli o ko lakou hookae maoli; aka, malia paha no ko lakou maopopo ole i na liana e kamailioia ana no ko lakou lohe ole i ka olelo Ha^raij. Noi mai o Mr. Poepoe e lilo i kumuhana a aponoia. Ua lehulehu na hoa 1 hoakaka i ko lakou mau manao maluna o keia kumuhana. Na Mr. Judd, ma kona manao he mea pono e paiia na kumuhaua, na olelo hooholo ame na palapala hoopii a pela aku, ma ka olelo haole a haawi aku i na Kepani, Pake, haole ame Pilipino i loaa ai ia lakou ka ike like no na niea apau e hanaia ana e keia aha, a hoakaka pu mai oia. i kona manao i ke kupono o ka hoololi ana i na hana maamau a i kekahi ano hou ae. Ma ko Mr. Erdman manao e pono e hoouna mua ia mai na hoike papahelu i ke kakauolelo i ka la mamua ae o ka noho .ana o ka aha, a e hoike mua ia aku na lahui e ae no ka man&wa e noho ai o ka aha ame kahi e noho ai i hookahi mahina mamua ae o ka manawa, a e kohoia i maheleolelo paa mau, a o kana hana wale no ia o ka mahele aku i ka olelo i maopopo i na lahui e ae,nā mea apau e hanaia ana.

Noi mai o Mr. e kohoia i kemite a na ia komiteie noonoo a hooholo i ka mea e hanai aku ai, ,kokuaia a aponoia ma ka ninau ana. Na Mr. Schenck'lte hoakaka, aole onā makemake e hooHaawaleia na keiki ma kahi e, e m&laipa ai i ka lakou halawai, a o na makin. ma kahi e. O na ekalesia Pake eluaa keia la he mau keiki laua na ka ahah|ui Hawaii. He mea j>ono mua āku,_e hoike mua ia aku ka lohe ia lakoup loaa i manawa i mea no lakou e ai i ka lakou hoike e waiho ai imua o keia aha. i Na Mr. Poai he hoakaka e pono e hoololiia ke ano 'nana maamau o keia la i ano hou ae. O |ka lunahoomalu ame ke kakauolelo o ka aha e kohoia ana i mau kanaka makaukau like laua i ka olelo haole me ka| olelo Hawaii, i hiki ia laua ke hoakakā aku imua o na lahui e, i na mea apau e ihana ia ana e ka aha me ke koho ole ia ona mahelēolelo. Ma ka ninauia ana ua aponoia ke noi a Mr. Akana e wāiioia aku ia hana iloko o ka lima o kekahi komite. Na lula o ke komite i kohoia J. P. Erdman, H. K. Poepoe, A-. Akana ame N. C. S<^henck. Haawi ka aha i ka noonoo ana maluna o ke kumuhana 13 e pili ana i'ka elele e liolo aku ai no ka Ahaelele nui e noho ana ma Los Angeles, a mahope o na kukakuka ana, ua hooholoia o J. P. Erdman ka elele. Na Mr. Kaleo i waiho mai he noi o noonoo ka aha i kahi e noho ai ka Ahahui Paeaina, a kokuaia mai e Poepoe. Ua hoakaka mai o Kaleo ike kumu o kona liapai ana mai ia kumuhana o ia hoi, manmli no ia o ka mokualiana i ikeia iloko o ka ekalesia o Kawaiahao. Ua ku-eia mai keia kumuhana e Mr. Kamaiopili a haule wale. Na Mr. Ma'hihila he noi a i aponoia a lilo i kumuhana, e kukuluia i kula no na kahunapule. O Mr. E>dman ka mea mua i hoakaka i: ka mahele mua 0 kona manao ma ka ninau ana, nawai e uku i na hoolilo kaahele o na kahunapule? O Mr. Akana kekahi i hoakaka na manao maluna o keia kumuhana, wahi ana ma kekahi hapa ua koikoi loa ka hana i kauia mai'maluna o kona hokua i keia manawa, aka, ina e ihiki ana i na kahunpule ke akoakoa aku i ka wa e noho ai ka papa kula a na •keiki ma ka hale o ka Papa Hawaii, he manao kona, malia o loaa 1 elua hora leula no lakou i ka maliina. ,Ma keia manawa i hoolaha mai ai o Mr. Poepoe e noho iho na kahunapule apau mahope o ka hookuuia ana o na hana a kaaiia. , . ...' ■.■.. \ Na }fr. Akana i waiho mai he l«umuhana, o ia hoi, e hoonaauaoia ai. Noi mai o Poepoe e aponoia ke kumuhana a'hooholoia ma ka ninauia ana. Alaila hoakaka inai o Poepoe i kona manao o Mr. Kellett Jr. ka mea mua e pono e kohoia i, kalmnapule ,a no ka meā ua lawa loa ka naauao i loaa 1 iaia o ka hana wale no i-koe o ka hooliolo ae i kona uku i $150 o ka mahina. ,Na Mr. Oni he hoakaka aohe keiki. e loaa anā no ka hoouna ana aleu i 'na aina e, a no ka mea, aohe dala e hiki ai ke hele a ke uku i na hoolilo o ka r hele ana ame ke a'oia ana mai ma na aina e. Aohe mea i hooholoia no keia I kumuhana. Noi mai o Poepoe e hoo- i panee ka. aha a noho hou ma ka hora 9:30 a. m. o Aperila G, a kokuaia. Aponoia tna ka ninauia ana. Hookuuia mahope o ka himeni ana ame ka pule a Rev. H. P. Judd. (Aole i pau.)