Ka Nupepa Kuokoa, Volume LV, Number 17, 27 April 1917 — HOOMANAOIA KA MAKE ANA O IA MAU HAWAII Malama ka Ahaolelo Kuloko he Anaina Hoomanao ma ke Sabati i Hala PIHA HE MAU KAUKANI I AKOAKOA AE MA KA PA'LII Ki i ke Aloha na Haiolelo no na Keiki Hawaii i Make ai i ke Topido [ARTICLE]

HOOMANAOIA KA MAKE ANA O IA MAU HAWAII

Malama ka Ahaolelo Kuloko he Anaina Hoomanao ma ke Sabati i Hala

PIHA HE MAU KAUKANI I AKOAKOA AE MA KA PA'LII

Ki i ke Aloha na Haiolelo no na Keiki Hawaii i Make ai i ke Topido

Me na kahakahana o ka hae hoku e v * 11» ana i ka makani, me na hoa hoi o k:i :thaolelo kuloko, ma ko lakou mau u :ilii i hookaawaleia, na luna olliana o k»* aupuni ame ka oihana koa ame kai :i nioana, na kanikela o na aupuni o na aina e, na ohana o na keiki Hawaii, i lilo ko lakou mau ola, i moepuu no ke t. pido a ka lokoino, a imua hoi o na lianeri o na haneri o na lahui like ole, k«-ia kulanakauhale, mai ka poe opiopio ahiki aku i ka poe 00, i malama ia ae ai ke anaina hoomanao no na ke'ki Hawaii; maloko o ke kahua o ka •a 'lii, ma ke kakahiaka o ke Sabati .iku la i hala iloko o ka maluhia ame ka eehia, e lilo ai kela anaina i kiahoomanao e poina ole ai no kekahi manawa loihi ma keia mua aku. Ma ka aoao makai o ka Hale Mana Hooko, ua hookaawāleia ka aoao tna Waikiki, no na hoa oloko o ka hale o na lunamakaainana me ko lakou mau oliana, a ma ka aoao hoi ma Ewa, na li<«u o ka aha senate me ko lakou mau •< hana, a ma kekahi hikiee i kukuluia, nianiua pono mai o na anuu o ke alapii, mulaila i akoakoa ae ai na ohana, o na keiki no lukou na ola makamae i lilo ma'uwale, mamuli o na hana lokoino a na Kelemania, na luna o ke senate mih' ka hale o na lunamakaainana, na aliikoa ame ka poe na lakou e lawelawe inai unu i na hana hoomanao o kela anaiiia. I ka hoea ana ae i ka manawa i h'ook:ia»aleia, no ka malama ana aku i na hana o kela anaina hoomanao, ia wa i k i mai ai ka Peresidena Chillingworth ;• senate, a hoakaka mai la i kekalfi niuu olelo pokole, no ke kumu o ka mahimaia ana o kela anaina, a o keia iho kana mau olelo pokole: " l'a akoakoa mai nei kakou apau ī keia la, no ka malama ana i kekahi aiiaina hoomanao, i kulike me kekahi • ielo hooholo hui, i aponoia e na hale Kaukanawai a elua o ka ahaolelo e noho i'H i keia manawa; e hoomanao ana hoi, no ka lilo ana o ke ola o kekahi mau keiki Hawaii, mamuli o na -hana liiku 1 oomainoino a na Kelemania, no lakou na inoa o John Davis, Ekela Kaohi, < harles Kanai, Julian Macomber ame Henrv Rice. ' 4 l*a molia aku keia mau keiki wiwo(,le iko lakou mau ola makamae, aole iloko o ka enaena o ka hoouka kaua, aka ua molia aku no ka pono o ko lakou aina." Mahope o kela mau olelo hoakaka pokole a ka Peresidena Chillingworth i ku mai ai ka Rev. L. B. Kaumeheiwa, ke kahunapule o ka hale o na lunamakaainana, a kalokalo ae la i na leo pule i ke Akua, e launa pu mai kona Uhano Hemolele me kela anaina hoomanao. He anaina kupono maoli kela i malamaia, o ke ano o na anaina haipule, me ke kaa ana ma ka aoao o ka Bana Hawaii ka paani ana mai i na mele hai-pL-le, a pela hoi mai na haumana mai o ke kula a'o kumu ame na opio o ka Ahahui o ka Poe Opio. Mahope o ka pule wehe no kela hana, ua ku mai la ka Rev. Akaiko Akana, a heluhelu mai la i kekahi mau olelo o ka Palapala Hemolele me ka haawi hou ana ae lie mau huaolelo pule; alaila ku mai la ka Lunamakaainana Lorrin Andrews, ka mea nana i haiolelo ma ka olelo Beritania. Ka Haiolelo a Andrews <4 Aia he hae ke welo nei maluna 6 keia hale, ka mea nana e hoike mai :«na ia kakou i ka mea nui iloko o ko kakou puuwai. He hoailona ia i kukuniia ai na kahakahana o ka noho

kuokoa ana, mai ka hookumahaia ni : . Ke nolio mana nei ia maluna o ka ! . nau'ia ana o kekahi repubalika nui, i ; ke ao nei, a ua ku niau aku ia ma ano e pulama ana i ka hanohano, k kuokoa ame ke kaulike. Ka Hoailena o ke Kuokoa i Oke Kea ike kanaka Kri.stiano lioailona ia o kona manaoio ike !, : ana e lioomana ana: o ka Hae hoi i ! kanaka aloha aina, he hoailona ia .« . iia aina lianau ame kona aina ly>ok:H: ; ; "l'a nana aku na kanaka Aipui.i: . o ke!a au kahiko i ka mea hoonun hemolele inaluna o.ka hae ana e Iki!;; ana, a molia aku i kona ola, a !io(»k: , '.> aku hoi i kona koko ma'na one o i. ! wa«»akua, no ka pouo o kona aiua. , ! " l'a leha aku ka nana ana ake k>. v i Greek maluna o ka manu o ka ik« • . ka inanu pueo—maluna o ka hae. a i: . j luna o ke kiahoomanao o Thermoi«yl ;: . i i kahakahaia aku ai keia mau liuaoh i. . 1 | E hele aku oka malihini a hoike ak ' i Xo ka hoolohe ana i k,ona mau ku 1 ! nawni, i haulohia ai makou maaiiei. 1 j " (Ja kuhikuhi ae ke kanaka Koma ' ka aeko malunil o ka hae o Caesais :

olelo ae la i ka malihini e alai mui nn-i i kona alaliele, ma ka hakoko o k.■ ī ao. "E liookaawale ae i ke alanui. II makaainana Roma au.' "Xana aku la ke kanaka Palnni i waihooJuu huina , -kolu pinapina'i ac i ; kona umauma me ka liaaheo. Ike aK i j la oia, ua kahakaluiia ma]aila, ke Ku. ' koa, ke Aloha Hoahanau ame ke Kau ' like. | "Heaha nae kana e olelo ae ai ijo k/. hae a kakou.e hoomaikai nei, ka li: nona na olu makamae o na keiki Hawaii, i molia aku ai, a kakou o hoom: nao nei i keia la? Ua kapaia aku ia k t >Hae o ke Kuokoa.' Ua meleia ae i i ka 'Hae Kahakahana Iloku.' Ua k:i hakahaia ia iloko o ko kakou mau puii ■ wai 'Ka Nani Kahiko.'- It kakou o n«na tku ana i koua welo aua i ka nia makani, he keu kona kilakila inamu:> o na hae e ae i hanaia, a ke mau m-i -na hoomanao ana iloko o kakou uona." alaila hoakaka mai la oia i kekahi ma : mea ano nui e pili ana i na liae. l*a hoike liou mai la oia, o ke ola o kela mau keiki Hawaii elinia, ua molia ia aku ia, no ka hanohano o ka hae hoku, . he liana hoi e lioonaueue mai ana i na puuwai o na kanaka opio apau, e la\\.> ae i ke ku makaukau ana, no kela !ia • aioha. O.ka make aiia o kela mau keiki līa

waii elima, aole ia o ka mua loa, o ka mauna aua o na kannka Hawaii i k . lakou māu ola, no ka lianohano o ka aina ame kona liae. I ke Kaua Iluli:. 'inahi, i ka manawa i nanaia aku ai, ua hoen mai i ka manawa e anaiia aku ai ka lahui, a e nalohia aku ai ka linaloha, ua ku ae na ka.naka opio o Hawaii nei ia mau la, a hele aku no ke j, kupnle ana i ke kuokoa, a i ka nolh. lanakila ana o na kanaka, a ua ho<.kaheia aku hoi ka lakou koko hala 01,-. no kela inakana niakamne. ka noho kuo koa.ame ka noho lanakila ana o na kanaka me ka.nana ole ma ka ili. I ka mnnawa i oilī ae ai ke Knua Scpania, o na kanaka opio o Hawaii nei kekahi iwaena o ka poe i • aku ia lakou iho, no ke kupale ana i ika noho lanaleila dna, a o lakou keknln i komo iloko o ka hahana o ke knua l ma ka Paeaina Pilipine, no ka pulama ana aku ī ke kulana malamalama ame ka holomua. "O keia mau keiki līawaii ka mua lon o ka poe i poino ko lakou mau ola mar Hawaii aku noi; a me he mea la. .» kekahi, o ka po e i- akoakoa mni j«ei maanei mamua o ka hoea ana mei .. wa kaua i kona hopena, e ukali aku ana mahope o ko lakou meheu. E lil.. a»a paha keia mau hana luku a hoo mamoino wale, i lnoa c hoohoraahcm;l ! a, . keka)u mn " J '°nie; aka nae ia kai akoakoa mai nei ,io ka hoomana-. aiia 1,0 ke ola o keia mau keiki, e ka.« aku ko kakou manaolana, aole i makr--107 ko lakou make ana; aka e lil., ko lakou mau ola, i kumu e hookomoia i" anao k ° a ' ka Uwila manao makee no KO aou hae aloha. O nl° U r a amC k ° °^ a lel ° no na Hawaii :..ao^t , ; oi : w ° !i r Mea,n k» „„„ ' moa m.i in <■ ka po C a p a „ ~l o) , 0 .k„ o! „ |o Bi , r . taii . T. •° n "- '"" mai ni ««•»<•« f wki' , m:,i 1,1! kA »W "•'«W--o Tui o"Cu «ma kela ]q U t,n< " n!l ' " mJluri,! talC ' le * i." 1 " °' a ' knna liaiolelo, : Z: na kPihi "« l»ko„ kola anain:i S"• a T " a mc " ! >>'" i "<• " wai,oi>c » £tt'» T a^ ai kc,a aaa ' na »•■ kela hana, 00 ka hoolalaia ana o kanalima'kum' ° na la hv a um i-kumamalua o kela po.