Ka Nupepa Kuokoa, Volume LV, Number 17, 27 April 1917 — ME MOOLELO NO NA HOAHANAU EKOLU A I OLE O Hawila ke Koa, a o Magarita ka U'i ka Manu Nunu Ahiu [ARTICLE]

ME MOOLELO NO NA HOAHANAU EKOLU A I OLE O Hawila ke Koa, a o Magarita ka U'i ka Manu Nunu Ahiu

"Iloko no hoi o ia mau kukakuka ana, e loaa pu mai ai ka ike ia kaua 110 na mea maikai ole e kiola aku ai, a ma na mea maikai no ka malama, e lilo ai i waiwai nui, a i waiwai nui, a i waiwai makamae loa nau a na'u e hiipoi mau ai i ke ao ame ka po, i ke kau ame ka hooilo. O ko'u haawi ole ana aku i ka pane no kau ninau, me kou ku mai no i ke ehu wilou, a noho aku hoi au, ma kahi au i kauoha mai ai ia'u. manao au, aole no e ili mai maluna o'u na ahewi* ana a kou kiekie, oiai ua hooko mai au i ka'u mlahele o ka hana elike me kau kono. "I maliu ole mai no oe i keia leo ea, a mau no kou ku malaila, alaila aole he mea e ae a'u i noonoo ai e hana aku no keia kumuhana nui au o ka lawe ana mai la e kaana pu me a'u, o ka olelo wale aku no ia oe, e malama loa oe i kou maluhia, a e hookuu mai oe ia'u e huli hoi aku, me ka ehaeha nui o kuu naau, me kuu manao kuhihewa, e hoomaka mua ana Ia kaua mai ke anuu mua loa aku olalo lea o'ko kaua hookamaaina pono ana ia kaua iho, eia ka, e kikoo mua aku ana oe i ka ulu i ka wekiu, i ka ulu paakiki o ka loaa mai, me ka lou wale no e loaa ai." i "Ia hooki ana iho no o ke kamlailio ana mai a Hawila, ike koke I iho ia ka U'i Magarita, i ke ko'iko'i maoli o kona hewa, a o ia kanu j o ka wikiwiki ana aku i ka pane ana: j "Akahi au a ike i ka nui maoli o ka'u hewa i hana aku ai ia oe j e ka opio, ua ku i ka hookiekie, ka mahaoi, a paa rula ole ka'u mau | hana ia oe i keia po, a ke nonoi aku nei au, me na manao kaumah;: j a ehaeha mailoko lilo mai o kuu puuwai, e kala mai oe ia'u. j "Ua pololei kau i olelo mai nei, e noho aku au ilalo, a kukakuk'i | like kaua, i kekahi mea maikai, e holo ana mawaena ou ame a'u, 110- j laila mai hu'nu m«ai oe ia'u, ina e neenee loa aku ana au a pili ma j ko aoao," o ka papale ae la no ia o ka U'i Magarita o ke Kakela ! Mamiona i ka lau o ka laau wilou e luhe ana ma kona aoao, alaila l hele pololei a J 'u la a noho pono iho la ma ka aoao o Hawila. j Ke nana aku i ua mau opio nei, aole he hiki i kekahi o laua ke j pane mai, ke noho mumule loa la laua a elua, e kauka'i aku ana paha na kekahi e pane mai. o ke kumu no nae ea, ua piha loa ua ' mau opio la me nk manao ilihia, ame na manao haku'iku'i e loku i la iloko'o laua pakahi iho. j I ka hala ana nae he mau minuke o kela noho niumule ana o ua i mau opio la o ka malu o ke kumulaau w'ilou, o Magarita ka mea mua loa o laua o ka pane ana mai: "He mau mea malihini kaua kekahi i kekahi, aole i loaa kou inoa ia'u, a pela no paha ko'u inoa ia oe, nolaila e hiki pono ole ana paha ia kaua ke kaana pono. ma ka hoomaka ana o ka kaua papa hoonohonoho hana, elike me ia a'u i kono aku ai ia oe e lioea mai i keia po, a o ke kumu no hoi ia o ko'u pane koke ole ana aku nei ia t.<e. a hala kekahi mau minuke." "Ae. ua pololei kena au e kamailio mai la, he mea pono io e maopopo ko'u inoa ia oe, a no kou inoa ea, ua hoikeia mai no ia'u e ka poe i kamaaina ia oe, nolaila aole o'u pohihihi ma ia mea. O Hawila ko'u inoa, he wahi inoa ano ole, a he wahi inoa no i kupono, no ka poe haahaa elike me ko'u ano nei." Ke hoon\ahele kamailio la ua mau opio nei, ma na mea pili i ko laua mau inoa, akahi no a nana pono mai kekahi i kekahi, ua auhee aku la hoi ke ano hoopepe, a hoohilahila, a ke pii mahuahua ae la ka hakuko'i, makahehi me ka makemake iloko o laua pakahi, h 0 ia ka ka U'i Magarita i pane hou aku ai: MOKUNA 111 "Auhea oe e Hawila, aole a kaua hoohewahewa ana, i ke kumu 1 makahehi nui ia ai ke kowa o Mamora, mamuli no ia o kona lilo ana i kai kapu, nolaila, o ia kanawai hōokahi no ka'u i makemake ai, e kau iho maluna ou ame a'u. E hookapu oe ia oe iho, a noa wale no ia'u. pela hoi e kapu ai nei kino, a noa ia oe; o ka manawa wale nd e lilo ai keia kapu i mea ole, o ia no ko kaua wa e hoohuiia ai malalo o ka nfare, a oiai kaua e kaa ana malalo o keia kanawai paa. e hoomanao kaua pakahi, ua noa oe na'u hookahi wiale no, a pela hoi au nau: a hoea mai ka la o ko kaua lilo ana aku i hookahi, ia wa e ike aku ai kuu aloha, i kana aloha ma na ano apau, a pela hoi au i ka'u aloha, aole a kaua hoohewahewa ana mp ia mea." He mau manao hooulumahiehie maikai keia a ka U'i Magarita i pane aku ai imua o Hawila, a ua lilo no hoi kela mau olelo apau a ua keiki la o ka uka iu waokele i lohe mai ai. i mea maikai i kon.\ manao. a haawi okoa mai la o Hawila i kona ae. e malama kela ame keia pakahi o laua iho i ke kapu o ka i'a a ke alii; a o ka hanaia ana hoi o kekahi aelike hoopalau, mawaena o laua. Ma kela wahi aku la, ua nalo ae la ka mahina i ke ao, a aaki iho la ka pouli ma ka honua apuni, nolaila hiki ole aku la i ka mea kakau ke ike pono i ua mau opio nei, ma ka hoohuoi aku nae a ka meakakau moolelo, me he mea la, he manawa iho la ia no ke sila paa ana o na opua ia laua iho, ma ka lulumi ana ae iloko o na kipono o ko laua mau iini hikimua, o ka haawi aku i kekahi na kekahi; e kohu pono ai paha keia mau lalani mele, ke hooheno ae: "Ko ihu waliwnali ka'u i honi, Koe aku ko piko waiolu, Ua kapu ia na ka mea waiwai." O ka Hawila wale no i hoike mai ai, o ia ka nui o kona kaumaha. i ka like ole o ko laua kulana o ka noho ana, he kulana hanohano, me ka nui pu o ka waiwai ko ka U'i Magarita, a he kulana haahaa hoi, me ka ilihune ko ua o Hawila; aka nae, o ia ka Magarita i pane aku ai: ' "He mea oiaio no hoi paha kena au e kamailio mai nei, i ka like ole o ko kaua mau kulana, aka nae, heaha ia mea he kulana, he hanohano. ina ua piha kekahi mea, i ke aloha. Aole kulana kiekie a hanohano, i nele kona hoohaahaaia, mamuli mai o kela mea maikai a maemae o ke aloha; a aole no hoi he kulana haahaa, a ilihune, i nele ole kona hookiekieia ae, mamuli mai no o ia mea hookahi." Mai kela manawa mai o ka hui ana ae o na opio malalo o ka malumalu o ke kumulaau wilou, he hookaau olelo wale no ka laua hana ahīki wale i ka hora elua o ka wanaao, he mea ole ka makehiamoe, ua auhee aku ia mai ko laua mau maka aku, o ka nlakemake, ka halia ame ke aloha, ka mea nui e loku hala ole la iloko o ko laua mau puuwai pakahi. a oiai ke hele aku la laua i kahi o ka pili o ke ao. o ia ka Hawila i pane mai ai i ka U'i Ma t garita: "Ua lawa paha keia nanea ana o kaua, e noi aku ana au ia oe e ke aloha. e hookuu mai ia'u e hoi no ko'u home kuahiwi, aia no hoi a kahi hou aku, loaa ia kaua he hui hou ana." "Ae, ke hookuu aku nei au ia oe e kuu aloha, me ka eha walania nae o kuu puuwai, me he mea la ka hoi, e kaawale loa aku ani oe mai ia'u aku. O ka'u kauoha wale no ia oe, mā ka hora ewalu o ka po o ka la apopo, e hoea hou mai ai oe ma keia wahi no, a ia wa auanei e hoike aku ai au ia oe, i kekahi mau m-ea ano nui, e pono ai kaua. a e halawai mau aku ana kaua ma na po apau iloko o keia pule. a no keia pule ae, e huli hoi mai ai kuu makuakane. e lilo ana paha i hana paakikiki loa no kaua e hui hou ai me ka maalahi loa elike me keia. "Aia a huli hoi mai kuu makuakane nvai kana huakai aku nei no RomA, a i ka hala ana o kekahi mau la maanei nei, alaila e haalele hou iho ana oia i keia kulanakauhale no Roma, me kona lawe pu ana aku ia'u, ma ke ano he moiwahine, nana e haawi i na makana. i na helu kiekie, ma na lealea like ole, e malamaia ana ma keln kulanakauhale; a ma ko'u manao koho wale no, o ka manawa ia a kuu makuakane. e hoike okoa ae ai i ka inoa o ke kanaka ana i ma kemake at e lilo mai i kane na u. "E ike mai oe e kuu aloha, aole keia he hana uuku na'u e aua-

• mo hookahi aku ai. aka he hana nui a ko'iko'i. no ka mea aole loa [ au e ae ana e nlare i kekahi kanaka a kuu makuakane i makemake j ai e lilo mai i kane na'u, aole loa; aka me ka n\ea wale no i haulehia - ai au i ke aloha, o ua mea la, oia no oe e Hawila, a kaua no hoi a elua i sila iho nei ia kaua iho, malalo o ka mahina. "No ka hoopakele ana ae ia'u, mailoko mai o kekahi haawina |kaumaha loa, i aneane hiki ole ai ia'u hookahi nei ke pale aku. ke | hauoli loa nei au ina e hiki ana ia oe, ke hoea ae ma kela mau la e ! malamaia ana na hana hookahakaha ame na hana hookelakela akaniai, a ikaika ma Roma, me ka hiki ana ia oe ke aha'i i na helu kiekie loa, e lilo ai kuu mau lima nei, i mau mea na laua e haawi aku ia oe i na makana he nui. "Ina ua like aku ka piha akamai ame ka loea o kou mau lim'a ma na meakaua, elike. me ka lehia i loaa ia oe, ma na kaula o kau p'ila gita, alaila e ola ka hoi au ia oe e kuu aloha. E hookuu aku ana au ia oe e hoi, a mai poina i ka hoomanao mau ana no'u, a e hoomanao pu hoi, ma ka hora ewalu o ka po o ka la apopo e halaw'ai hou ai kaua maanei nei, ma ia halawai ana, aole a kaua hoomalihini ana ia kaua iho, aka e ike kaua he rruau kamaaina, a he mau ipo hoi no ka po mahina." "Auhea oe e ke aloha, ia'u e kaawale aku ai mai ia oe mai, me he mea la aole loa au e hoopoina i kou kii onohi, e kau mau mai ana ia iloko o ka'u mau hoomanao ana; a no na lealea ma Roma au o ke koi ana mai nei ia'u, e komo pu aku au me na kanaka laeula ma na hana like ole, e hoolana i ka manao, a mai hopohopo, a kanalua oe no'u nei, e hoea aku ana au ma ke kahua mokomoko, a e hookahaha ia aku ana oe, no na mea au e ike ana ma ia la. "Aia a hoea mai i na la hookahakaha a hookelakela i na ikaika, ame na akamai, o ka'u e hoike e aku nei imua ou, he hookahi no kanaka nana e aha'i ae ana i na makana mai kou mau lima mai, a e hoomanao iho oe, o kou pakele ana ka hoi ia mai ka hookikina wale ana mai a kou makuakane e mare aku, m)e ke kanaka au i makemake ole ai. He hookahi wale no a'u mea hopohopo loa, o ia ka hoea ole mai i ka manawa e h6okoia ai o ko kaua mau makemake, oiai, aia he pali nui kuhoho, ke alai nei mawaena o kaua, elike no hoi me ia a'u i hoike mua aku nei ia oe i keia po, aka nae, e nana aku kaua iamua, a e kau aku hoi na m£naolana hauoli, no ka nee ana o ke au o ka manawa." Ia hooki ana iho o kela mau olelo a Hawila i kamailio mai ai, ku ae la oia iluna, me ka lalau pu ana iho i na lima o ka U'i Magarita a huki ae la, o ke kuikuilima mai la no ia'o ua mau ipo nei, me ka iho ana mai no kahi o na anuu pohaku, ma kapa o ke kahaw'ai, kahi e pili aku ana o ka waapa o Hawila, a malaila i lulumi hou iho ai ua mau opua hiki aumoe la, he lalawe hoi kau o na iini pakahi 0 laua e koni ana i ka puuwai. Mahope o ka hala ana o kekahi mau sekona, o kela lulum.i ana iho, hookuu ae la.o Hawjla, i kana paa ana ja Magarita, o kona kau aku la 110 ia maluna o kona wahi waapa, a huli hoi aku la no kona home, i ka iu o na mauna, a no Magarita hoi, ku malie iho la no oia me ka noke ana aku i ke ani peahi i kona hainaka iloko o kela malamalama o ka mahina, a aole oia i haalele iki i kela wahi, ahiki wale 1 ka nalowale okoa ana aku o ka waapa o Hawila, mai ka ike ana aku a kona mau maka. Ke ku la ka Manu Nunu Aliiu, me na maka i hele a haale na kulu \vaimaka ma kona mau lihilihi o ka hanini w!ale iho no koe, i kau a m/ea o ka liana a ke aloha e loku la iloko ona, a ke nana la hoi, i ka oiwi opio, nana i hoohina i kona kupaa, a i kela pau ana aku o kona ike ana, ia w!a me ka houpo i hoopihaia me ke aloha, i huli ae ai oia a hoi aku la no kona home, me na kaina wawae kaumaha, me ka hauoli no nae o ka manao, no ke sila ia ana o ka aelike hoopalau mawaena o laua, no ka lilo aku i hookahi kikoni ana a ko laua mau puuwai. E waiho aku kaua e ka mea heluhelu i ka Manu Nunu Ahiu e huli, hoi la no kona home, a pela hoi me Hawila e .hoi la no ka uka 'iu o na kuahiwi, a e hoihoi aku ka mea kakau ia,oe, maloko o ka home o Haw.ila, kahi a kona mau kaikuaana m.e ko lakou luaui makuakane i noho ai. Ma kela po hookahi no a Hawila i hala mai ai ma kana huakai, no ka hooko ana i ke kono a ke aloha, aia hoi kona mau kaikuaana ke noho la ma ko lakou hom,e, a ke kukakuka la ua miau keiki nei, e haalele iho i ka noho ana ma ko lakou home kuahiwi. me ka makuakane anie ko laua pokii kaikaina; a e hele aku laua e auwlana hele aku maluna o ka ili o ka honua, no ka huli ana i ka hanohano, ke kaulana ame ka waiwai, elike me na kanaka kaulana loa o ka honua nei. Ma kela kukakuka ana a ua mau kaikuaana nei o Hawila, i lokahi like iho ai ko laua manao, e ku a hele no kahi e lilo aku ai laua i mau kanaka kaulana a hanohano loa, a e pau hoi ka noho ana ma ke kulana hahaa me ka nele; a ua hele a hoea i na hora o ke aumoe o ko laua ala ana,, kela po, o ka hooholo iho la no ia o ua mau kanaka opio nei, o ko laua po no ia e ku ai a hele, me ka nana hou ole mai he makua, a he kaikaina paha. A«ole no e kala kahiko i kuko ai ka manao o keia mau keiki e haalele i ko laua makuakane, me ka nana iho no. ke hele aku la na makahiki o ka makua i ka wa e haalele iho ai i keia ola ana, aole nae i lilo ko lakou makuakane i mea nui ia laua, nolaila, mahope iho o ka hoomakaukau ana i ko laua mau wahi puolo, o ke ku ae la no ia a hele, r«e ka manao lokoino maoli, aole la hoi o ka hele a haawi alku i ke aloha i ka he oki loa no ma na ano apau, aka o ke ku ae la no ia a hele, me ka nana ole aku i ka hopena e kau aku ana maluna ona, ame ko laua kaikaina, a na keia mua aku nae o ka nee ana o ka moolelo, e hoike mai, i kekahi o na hana ku i ke aloha ole a keia mau keiki i ko laua luaui makuakane, ame ko laua- wahi kaikaina pokii. Ua haalele aku la kela mau keiki i ko laua home, aka ma keia mua aku nae' e ike hou ai kaua e ka mea heluhelu ia laua ma kela mau inoa kapakapa o ka hookelakela, "ka Weli o na Mauna" ame ka "Olali o na Kai." Ma ka hora ekolu o kela wanaao, hoea aku la o Hawila no kona home, me kona mua ole nae, ua haalele iho kona mau kaikuaana aloha ole i ko lakou luaui palupalu e noho mehameha ana i ko lakou wahi home, i noho ia a kupa, ka home hoi i pulamaia ai laua me na manao makee a hiipoi o ka makua no lakou na keiki. Hoi pololei loa aku la no o Hawila a maloko o kona rūmi, haule aku la hooluolu, oiai ua uhi mai la ka makehiamoe, ma kona mjau lihilihi. I ka o ana mai o na kukuna opiopio o ka malamalama o ka la ma kekahi kakahiaka ae, ala mai la ke kanaka opio mai kona hiamoe mai, a elike no me kana hana mau, ma na kakahiaka apau, o ka hole aku la no ia e ho-a i ke ahi, no ke kuke ana i mau meaai na lakou, me ka m&nao no, o kona mnu kaikuaana kekahi, aia hoi ka hoihoi ke haia-mu la ma kona helehelena, ua ike ae nei no oe e ka mea heluhelu i ke kumu o kela hoihoi, o ua "Kia Manu" nei o ka uka laau, o ia no na haawina nenehiwa o ka po aku mamlia. I ka makaukau ana o na meaai, ia wla halihali mai la noluna 0 ke pakaukau, aka nae, ua hoopuiwa loa ia aku kona noonoo, i ka ike ana mai, e waiho ana kekahi palapala i kakauia, a i kona lalau ana iho, a nana ae la, e kau ana ka inoa o ko lakou makuakane, o Lomeliano, ua paa ka wa-hi i ke silaia, nolaila aole oia i wehe ae 1 ua palapala nei, no ka nana ana iho, i na mea i kakauia maloko, aka waiho hou aku la no i ka leka ma ke pakaukau, ahiki i ka hele ana mai o kona luaui e paina i kona aina kakahiaka. Aole ua o Hawila i nlua, he palapala kela na kona mau kaikuaana, aka nae lele e wale mai la no ka haili iaia, o kona , mau hanau mua no ka mea nana kela leka, e hoike mai ana i ko L lakou luaui miakuakane, ua hala aku laua no kekahi wahi i maoL popo ole, a koe hookahi iho la keia me ka makuakane o lakou, o ka t mea nae nana i hooiaio mai keia manao hoohuoi iloko o ua o Hawila, o ia no kona ike ole aku i ka maaloalo mai o kona mau kaii kuaana, ia wa i kulu okoa iho ai kona mau w*aimaka, iaia i hoo- . manao ae ai i kona noho hookahi aku e hoomanawanui no ka pono » o ko lakou makuakane palupalu: a o ia kana o ka i ana ae: Aole no hoi he wa aku i koe, a uhi ka lepo maluna o ka mai kuakane palupalu o kakou. o ko olua haalele mai nei no ka hoi ia e i kuu mau kaikuaana iaia ame a'u nei ko olua pokii, e hoomanawa- . nui aku i na inea o keia noho hoomanawanui ana, he keu no ka hoi |olua a ke aloha ole. I ku no hoi paha ka hele i ka huhuia aku e ka . makuakane o kakou, me ia maikai iho la no ka hoi o ko kakou noho

ana, a o ko olua uhu ae la no'ia 110 ka hele ana, ua hiki nae hoi, na'u iii e hoonianawanui hookahi aku, i ka malama ana iaia me kahi mea uuku e hiki ana ia'u, ke malama aku." 1 Ma kela manawa hookahi no nae a ia nei e ku la i kom*o mai ai kona luaui makuakane, a ia ike ana mai i na waimaka o kana keiki, e kulu ana ma na papalina, ia wa i ninau mai ai me kona piha nie ke kahaha: "E kuu keiki, ka hua hope loa mailoko mai o ka puhaka o ko oukou makuahine, e Hawila e, he mau waimaka aha keia a'u e ike aku nei ma kou mau lihilihi?" Me na lima haalulu, me ka puai leo ole mai iaia aku, i lalau aku ai o Hawila i ka leka e w r aiho ana maluna o ke pakaukau, a haavfi aku la i kona aia no hoi na kulu ke iho makawalu la ma na m*e ka i ana aku nle ka leo haalulu: "He palapala keia nau e papa, e nana iho oe i ka manao maloko i kakauia, a ke ole au e kuhihewa, elike me na manao hoohuoi iloko o ko'u noonoo, ua haalele mai kuu mau kaikuaana aloha ole ia oe, a ia'u nei hoi ko laua pokii. Aohe no hoi ou wa e papa i koe, a ukali aku ma ka meheu o ko makou makuahine i hala e ma kela ao, o ka haalele honua mai la no ka hoi ia o keia mau keiki a ke aloha ole." Lalau mai la o i ka leka e paa ana iloko o ka lima o Hawila a wehe ae la i ka palapala oloko, tme ka hoomaka ana iho e heluhelu, mai ke kaunAiha mai o kona helehelena ke nana aku, ahiki i ka loli okoa ana ae i ka uahoa, ka huhu ame ka inaina, a i hakalia no a pau kana heluhelu ana i na manao i kakauia ai maloko o ka palapala, ia \va i pane mai ai imua o kana Hawiila: "E kuu Hawila, mai haawi hou oe he hookahi kulu waimaka o kou aloha, no keia mau kaikuaana lokoino ou, a piha no hoi i ke aloha ole ia kaua. Ke olelo mai nei laua maloko o keia leka, ua kaea ka ua mau kaikuaana nei ou, i ka noho malalo o ko'u kulana nele a ilihune; ua hiki nae hoi, o keia iho la ka hoea ana mai, i ka hookoia ana o ka olelo wanana a kekahi wahine kilokilo Rukini, i ka i ana nxai, aia a piha na makahiki o kuu keiki hiapo, i ka iwa-kalua-kumamakahi, o ka manawa ia e haalele ntai ai oia ame kona kaikama iho i kuu alo, a o oe e kuu keiki muli loa ko'u hooilina. Ke ike nei au i ka hooko piha la ana o ia olelo wanana a kela \vahine. Auhea niie oe e Hawila, ua noho pouliuli oukou apau loa e kuu mau keiki i ke kulana oiaio o ko oukou makuakane nei, o ka mea oiaio, aole au he kanaka ilihune a nele, elike me ka na mea 4p<iu i nana mau mai ai i ke ano o ko kakou noho ana, aka owau kekahi o na kanaka waiwai a kuonoono, aia malalo pono nei o ke kahua i ku ai o ko kakou hale, he luahuna i piha i n a waiwai like ole, o ua mau waiwai la, nou ia e kuu keiki, ka mea hookahi imua 0 kuu alo, a o ko'u hooilina hookahi hoi, i i ka pono'o kona makuakane. Aia a pau ka kaua ai ana i keia kakahiaka, alaila law r e aku au e hoorrfakaikai ia oe iloko o ka luahuna waiwai, nolaila e holoi na waimaka, a mai aloha aku i ko mau kaikuaana lokoino.'aka e hauoli oe i keia la, no ka m,ea o oe ka ke Akua i wae ae ai i hooilina, no ko makuakane nei, no Lomeliano, ka helu ekahi o na kanaka waiwai loa, mawaho ae o ka Emepera o Italia." He mfea hookahaha loa aku keia i ko Hawila manao, ke opoopo wale la no kona oili me ka pihoihoi. Oko laua ai hoi ia ahiki ika maona ana, a mahope o ka hoihoi ana aku o Hawila i na. pa a laua, pela hoi me na meaai ma ko lakou mau wahi iho, u noho iho la hoonanea, mfe ka hoike ole aku o Hawila, i ke au oia a Kahewahewa ma po, i ke pahele manu ahiu, i ke kokoia hoi a ke au o ka wawae, Ika hukl u lua; aka pee malie iho la ia m£a nui iloko ona, me he manu punua la i ke kihene a ka mea kia manu. j A li'uli'u wale ia nanea ana a laua nei, ia wa i pane mai ai ka makuakane ia Hawila: "Ua lawa paha keia hoonanea ana o kaua, e lawe aku au e hoomakaikai ia oe ma na papalina apau o kou waiwai, ka rr<ea a'u e haawi aku nei nou, o kou makuakane auanei ia, am,e kou makuahine, o ka noiio ana, o keia mua aku, me kou ike ole i ka nele, he waiwai ia au e noke ai i ka uhauha me ka pau ole a kau aku il'una o kau mau mamo. "Eia hoi keia. ua lioike mai no kela luahine kilokilo ia'u, he eliI ma la mahope mai o ko'u hoikeike ana aku ia oe i keia luahuna (w&iwai o'u, e hoea mpi ana i ko'u hopena o ke ola ana, ma ka honua nei; a o kq.'u kauoha ia oe e kuu keiki, ina au e make, e lawe aku oe i kuu kino, a kanu maloko o kekahi ana, aia malalo o ke kumu o kekahi pali ouka aku nei o 'kakou, o kou alanui e hoea ai ilaila, na'u no e kuhikuhi aku ia oe, iloko o ka wa pono, nolaila e hele kaua i keia wa." 0 ko laua nei hele aku la ia a he mau anaana ka niamao mai kahi i ku ai o ko lakou hale, ia wia i keehi iho ai o Lomeliano i kekahi pohaku nui, he kani ka laua nei o ka lohe ana aku, o ka nee ae la no ia o ua pohaku nei, a ia wa i hamama ae ai kekahi lua nui | pouli, a i mai la ka makuakane ia Hawila: "O keia ko kaua alanui e iho aku ai nolalo o ka luahuna waiWai, a mai maka'u oe i kou wa e ike aku ai i ka pouli oloko o ka lua, a mai lele hoi ko oili no kekahi mea. E hoea aku ana kaua no kekahi keena pouli, a malaila no kaua e ku ai, o ka papahele no oloko 0 kela keena, ke emi iho ana ilalo, a no na minuke elimei aia wale no kaua iloko o ka pouli e iho la, a o ke koena aku o ko kaua alahele, e ike ana oe i ka malamalama, he malamalama nae, aole no ka la m*u, a no kekahi mau ipukukui mai paha, aka he malamalama, ! no na paia daimana, e hoopuni ana i ka luahuna. ' i Mai lilo na mea a kou mau maka e ike aku ana, i m<ea nou e puiwa I ai, aka e hoomanaw&nui no oe, a ke mau la no kaua i ka iho ilalo, me ka niau no o ka e hoopuni ana ia kaua, pela iho la kaua e iho ai, ahiki i kou ike okoa ana aku i kekahi ipukukui me ka opuu daimana, maluna o kekahi pakaukau i hanaia me ke gula, ia wa oe e hoomanao iho ai, o ka papa-ku ia o ka luahuna, a o kahi hoi a'u i makerr\ake ai e lawe aku ia oe ilaila." Elike me na m|?a apau a ka makuakane i kamailio mua mai ai 1 ke keiki, pela iho la na ano apau a Hawila e ike la, a e hoomaopopo la maloko oka luahuna waiwai. Oko laua nei iho malie aku j la ia ahiki i ka hoea ana i kahi i ku ai o ka ipukukui m,e ka opuu daimana, maluna o ke pakaukau i hanaia me ke gula, hoomanao mai la ua o Hawila. o ika palena pau ia o ko laua iho ana ilalo, a o ia ka Lomeliano i huli mai ai imua o kana keiki, a i mai la: "O keia ipukukui au e ike mai la ma keia pakaukau, o ke ki iho lā ia e hemo ai na meahuna pili i na waiwai apau maloko nei, a e fr,ana mai oe i ke ano o ka'u hana ana, a e hoopaanaau loa hoi oe i na mea apau, me ka poina ole i kekahi loina uuku loa." la pau ana no o kela mau olelo hoakaka a Lomeliano imua o kana keiki, o kona lalau aku la no ia i ke ipukukui daimana, a oniu ae la i ka hema no hookahi manawa, alaila oniu ae la m,a ka akau no elua manawa, aia hoi, lohe koke aku la o Hawila, i ka halulu o ka honua, me ka nakeke mai o kekahi mau mea, me he kaulahao heleuma la no na moku, a-lohe aku la ua o Hawila, i ka pane ana m\ai o kekahi leo ma ka olelo Latina: "A-ve," o kona ano hoi ma ka olelo Hawaii, "aloha." Iloko o ka imo ana a ka maka, aia hoi, ua hamama ae la kekahi paia pohaku mahala, i om;ouia me na opuupuu momi, a ku ana no kekahi kanaka i aahuia me ke kapa kaua, a e paa ana hoi nxa kona lima akau kekahi ko'ilipi nui. 1 ka wa i ike aku ai o Hawila, i kela mea kino kanaka, ua komo iho 1a ka haohao iloko ona, me ka nalu ma-lu ana iho iloko ona: "He keu aku ka hoi keia a ka m<ea kupaianah& a'u e ike nei, eia ka he kanaka kiai no ko keia luahuna waiwai," a oiai no nae oia e nalu la iloko ona i ke kupaianaha o na mea a kona mau maka, e ike nei, i pane mai ai kona makuakane: j "Eia ka ipuka o kou mau waiwai ua hamam'a, nolaila e komo kaua iloko e nana ai i na waiw&i he nui!" j I kela komo aku la laua nei iloko oka puka, i hamama a ia Lomeliano no i hehi aleu ai i ka paepae o ka puka, aia hoi «o' ha hou mai la he leo mai ke kino kanaka aku, elike no me maua " ka pane ana nvii: "A-ve" (aloha), a komo aku la no hoi o Hawila* mahope o kona makuakane, eia nae ua huli ino mai la o Lomelian ' a i mai la i kana keiki: ° (Aole i pau.) i |