Ka Nupepa Kuokoa, Volume LV, Number 19, 11 May 1917 — HE MOOLELO KAAO NO GANEMA KE KEIKI A ABOU A I OLE KE KAUWA A KE ALOHA [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO GANEMA KE KEIKI A ABOU A I OLE KE KAUWA A KE ALOHA

Mah«»[»e o k. . lakou ike malihini ana a i hoomakamaka iho h.MĪ la manawa p<»kole loa, na kukai olelo ana no hoi me ka i iluolu l«»a. i aku la o Fetanaba: "Mai hoehaeha hou i ko olua mau noonoo mai keia manawa aku; o na waiwai apau a < ianema maloko o keia kulanakauhale aole i lilo, aia malok»! o ko'u hale ponoi kahi i ahu ai, o na pahu ame na da!a ana apau. "L'a maopopo ia'u aole loa e hiki ana i na wr»iwai apau o keia a«» e hiwnana mai i ko olua mau kaumaha no ko Ganema make ana; elike me a'u e ike nei no'u iho, pela no me olua. Aohe mea ioi ae mamua oke aloha, eia ka'u olelo h<»olana ia olua, mai hoopau i ka manaolana ana no ko olua halawai hou aku me ia, e hiki mai ana ka la e ike ai olua īaia. ina eia no oia ke ola mai nei. "K loaa aku ana oia ia kakou i kekahi la pela ka paa o kuu manao. aka. o ke Akua.hookahi wale no nae ka i ike ia men I lana loa ae la ko'u manao no kona loaa aku mamuli keia ike ana iho la o'u ia olua. "Malia paha o keia ka la hope loa a olua e halawai ai me na popilikia. a ma nei mua aku e ike mau ku ana olua i ka nau-'li ma keia la ka hoomaka ana e loaa ia hauoli i oi ae i ko na hauolī i loaa ai ia olua ma Damaseko mamua o ko Ganema haalele ana aku ia olua, nolaila la ea, e hoolana i ka mana- ». e hrrfīpau i ka maka'u ame.ke kaumaha a e nana aku ia mua." I ka pau ana o ka Fetanaba ike ana i na lede a e makaukau ana oia e ee ae iluna o kana hoki hoea mai ajia ke poo «. na kanaka kalepa a i mai la: "F. ka lede." wahi ana. "e makaukau ana ka paha oe e hoi? He mea hou hoi paha ka'u i ike mai nei, aheku no ī ke aloha ke nana aku." Ileaha ia mea hou ku i ke aloha au o ka ike ana mai r.e: ?*' i ninau koke aku ai o Fetanaba. Heaha mai auanei hoi kau; he kanaka opio ma'i e laweia ana e kekahi kanaka a e ka'i ana i ke kamelo a ka halema'i o Bagedada nei. Ua hauhoaia oia me ke kaula a pau iluna o ka noho mamuli o kona nawaliwali loa e hiki «.le ai iaia ke paa iaia iho iluna o ke kamelo." "Ea. he mea hou io ka hoi kau, a auhea ua kanaka la, ua lawe loa ia aku la nae paha i ka halema'i?" wahi a Fetanaha. "Alia hoi oe e pulale loa nmi i ka niele ana a pau ī>r>nr- aku hoi ka'u mau olelo. Okk pau koke ana mai la n«« ia o ka weheweheia āna o na kaula i hauhoaia ai oia, a e makaukau ana na kanaka e hapai aku iaia maluna o ka mar.cle noloko o ka halema'i a hoea e aku ana au. "la'u i hookokoke loa aku ai ma kahi b ke kanaka opio ma'ī e waiho ana. a nana pono aku la i kona helehelena ua haupu koke ae la au me he mea la he hfelehelenā kōna a'u g ka īke lilii ana mamua. * L"a ninau aku au i na kanaka e manao ana e hapai aku iaia ina ua ike lakou i kona ohana a ua hōole like mai nae laki u, a no ko lakou aloha wale no i ka mea ma'i ke kumu o kr» lakou makemake ana e hoihoi iloko oka halema'i kahi kuj <»no e lapaauia mai ai oia. "Ua hoao pu aku au e ninau iaia me ko'u manao e loaa mai ana la hoi kekahi wahi moali ike mai iaia mai e pili ana i kona ohana, aohe nae he wahi pāne kupono i loaa mai, o ke u wale no me ka hiolo mai ona waimaka. Ua piha loa ko*u uhane i ke aloha nona. **No ko'u ike no i ke kupono ole o ka malamaia ana o ka poe ma'i i hoihoiia aku i ka halema'i, a oiai hoi he hana maa mau no na'u ka malama ana i ka poe ma'i ma ko'u hale nei. a oiai ua ike aku nei au i ke kupono ole o kela kanaka nawaliwali e hoihoiia aku i ka ua olelo aku nei au i kela poe kanaka e lawe aku iaia a waiho ma kekahi rumi kaawale. ,rUa kauoha aku nei i kuu mau kauwa e kii a lawe mai ieia 1 kuu hale nei, me kuu haawi pu aku nei i kekahi mau loīe lilina nona, a i ka wa e hoea mai ai ianei na ia mau kauwa a'u e malama a e lawelawe nona elike me ko lakou lawelawe ana mai no'u." . L'a hoopiha loa ia aku la o Fetanaba me na manao pihoihoi n«. keia mau olelo a ke kanaka kalepa; makemake loa iho la r>ia ia manawa e ike koke aku i ke kanaka ma'i, oiai, e kekahi no ia o kana apana hana o ka malama a kokua i ka pc»e pe.pilikia elike me ia. "V. lawe koke aku hoi ha oe la'u inijua ona i ike aku hoi au iaia. no ka mea, he pono ia'u e ike aku iaia, oia no ke kahī o ka'u apana hana ua maopopo ia oe ia mea," i noi aku ai o Fetanaba m"e ke ano kunahihi. Ua lawe kokeia aku la oia e ke kanaka me ka hookaulua ole ahiki i ka rumi e moe mai ana o ka mea ma'i, a oiai laua i hala aku ai, i aku la ka makuahine o Ganema ia^Alekolo--111 "F. kuu kaikamahine, aloha ino kela kanaka opio rtia'i i laweia mai la, eia ka auanei o ko kaikunane no. ina eia no oia ke ola nei. Owai mai la kela kanaka malihini? Makemake mai la ka hoi au e ike aku iaia!" Hakalia no ia Fetanaba a komo aku iloko o ka rumi a ke kanaka ma'i e moe mai ana, ua hoomaopopo koke aku la no oia i ka helehelena. koe wale no hoi keia ua pili na maka, ' us hele no hoi ka helehelena a haikea, oioi no hoi na iwi papalina a poopoo na maka, a e hiolo ana no hoi na waimaka nunui ma na papalina. • i_ • O k«. Ganema helehelena okoa no a e ao, eia nae hoi, ua loli lc»a ae ke kii oke kanaka. Nana pono loa aku la oia no kekahi manawa loihi, ke kapalili la kona puuwai īa manawa - ma kona noonoo iho ia manawa o ko Ganema helfhelena no a e ao, aka, aohe hiki iaia ke hilinai a manaoio paha i ka ike a kona mau maka. Ma kekahi ano ana e noonoo ana o Ganema no kana e ike aku ana. a ma kekahi ano hoi ua hoole hou iho la oia, nolaila. aohe hiki pono iaia ke hooholo i kona manao o Ganema no ia ana e ike aku ana. Xo ka pio ole no o kona manao. ā no ka hiki ole no hoi iaīa ke kinai iho i kona makemake e loaa iaia ka mea oiaio, hawanawana iho la oia me ka leo haalulu, "Ea, o oe/no anei keia o Ganema a u e nana aku nei. ... Hooki koke iho la oia i kana hawanawana ana, i loaa 1 manawa no Ganema e pane ae ai. ina ua lohe iho oia 1 ka ninau a no kona ike ana iho aohe pane ae, oia mau no ka mumule me he mea la, ua pau ka noonoo maikai, hawanawana hou iho la • Tr . . "O e Ganema. ooeio no anei kena ? Ke paa nei kuu ma--V ne no kena. o kou helehelena no kena a'u i kamaaina a j paanaan loa i ko'u mau maka. Aole loa he ma'ii hiki ke hoolilo i na pepeiao o ke keiki a Aibou Abu 1 mea kuli 1 Fetanaha kaakaa koke ae la ko Gn ■ nema ma u maka no ka mea oia 10 no keia (aole mea e ae) ilaila huli nra!ie mai la kona poo i kahi a ka mea i kamailin aku la inia. a ia ike ana ma. ana. hoomaopopo koke ma. U nooa o ka punahele ka a ka Moi ka mea nona ka leo.

"A, eka lede inaikai, ooe anei ia a'u e ike aku nei? Ma ke ano mana kup&ianaha hea oe i hoea mai nei a hui hou kaua " aohe hiki iaia ke hoomau loa mai i ke kamailio ana no ka naenae loa mai la, pinapinai loa mai la kana hanu ana, me he mea la ua ilihia loa iho la oia ia minuke, a o kona maule iho la no ia. He manawa pioloke loa ia no Fetanaba ame ke kanaka kalepa: he manawa ia no ka haaw r i ana i na kokua elike me ka hiki ia laua, a ua hala no hoi .he ia laua o ka apa ana iho, hoi hou mai la ka noonoo maikai iloko o ka mea ma'i. nolaila, ia pohala ana ae a Ganema, noi mai Ia ke kanaka kalepa lokomaikai ia Fetanaba e haalele iho oia ia rumi, no ka hopohopo iho la ona, o lilo ko Fetanaba noho loihi aku iloko i mea hoanoe loa i ko Ganema noonoo. Ia hala ana aku a Fetanaba, a ua liu wale mahope iho ua pohala hou ae la o Ganema a nana ae la nua o a maanei, a no kona ike ole mai i kana mea i makemake ai e ike kahea okoa ae la me kahi leo nawali: "O, e Fetanaba ka u'i, auhea oe?" wahi ana. "Aole anei oe i hoea mai nei maanei a ku niai nei imua o'u, a i ole he hihio wale no anei na'u ?" . . ; . , "Aole he hihio nau, o Fetanaba io no kau i ike ai, a no kuu hopohopo iho nei o lilo hoi kona noho mai maanei i kumu hoomahuahua aku i kou pihoihoi a e lilo ai ia i mea hoopoino aku i kou ola, pela au i noi aku nei iaia e haalele koke mai i keia rumi; oia kona kumu o ka hele koke ana aku la iwaho, aka, ina he makemake kou e ike hou iaia e hoomanawanui iki oe ahiki i ka loaa ana ae o ka ikaika maikai e kamailio pu ai me ia. "Ma ka'u nana aku ia oe i nei manawa ua nawaliwali maoli koti kino holookoa e kupono ole ai e kamailio nui; o kou hiamoe malie me ka hoouluhua ole ia aku v oia wale no ka mea kupono nou i nei manawa, nolaila la ea, e pono oe e hiamoe aku. ... "No ka mea e pili ana ia oe ame kau mau hana mai kaumaha oe, no ka mea. ke m<anaoio nei au i keia manawa o oe 110 o Ganema, ke keiki a Aibou Abu o Damaseko, a ina pela} eia ka mea ha'i aku ia oe, a e hoolana ae i kou manao, ua hoolaha mai la ka Moi Haroun i kana kuahaua e huikala ana ia oe ma na ano apau, no kau mau hewa i hana ai o na la i hala, ina ua hewa io oe, a ua laha kela kuahaua maloko o Bagedada nei.

"E manaoio mai oe i keia mau mea apau a'u e kamailio aku nei ia oe, a ina no kou manaoio ol.e mai ,i ka'u, alaila e hoea hou mai ana ka lede au i ike iho nei m/aloko nei, a nana e hoakaka pono niai ia oe ioia inea apau e pili ana nou ame ka Moi.

"Mai noonoo nui oe no nei manawa no na mea e ae, no kau hana paha a no kou mau pilikia, i hookahi mea nui au e noonoo iho ai oia ka hoi hou mai o kou ola maikai o na la aku la i hala me oe, he mea hiki wale no na mea e ae ke noonooia aku mahope ke loaa ke ola maikai o ke kino.

"E ike mai oe i keia ua hoihoi mai nei au ia oe ianei me a'ū e noho ai a na'u e malama aku ia oe ahiki i kou ola maikai ana, nolaila eia maluna o'u ke koikoi o ka hana o ka malama ana ia oe, a e hana aku ana au ma na ano apau elike me ka mana i loaa .i men,e loaa ai ia oe ke ola." Ia hooki.ana iho .ana i mau, olelo, haalele iho la oia ia Ganema e hiamo?., <vpj)i: i\vaho, a haawi aku la i ke kauoha i ra kauwa e nia\ na meaai kunono a pau e hoihoi houia mai aj ka o.ka mea ma'i i hele.a nawaliwali, a i hele no hoi ka helehelena a.aohe lihi kupono oke kanaka ke nana aku, .. H5 , V .. % ■Hoko'o keia mana.wa aia o iloko o.ka rumi a ka makuahine ame ke kaikuahine o (ianema e noho ana, kahi 1 hoike aku ai ia laua i kana meahou. .

la lohe ana aku no a ka makuahine o Ganema o ke kanaka malihini ma'i a ka haku o ia hale i hoihoi aku ai aole oia he mea okoa loa, aka, o G&nema no, kana keiki aloha, ka mea ana' i kanikau mau ai i ka po ame ke ao i na la i aiii aku, a o ka mea hoi nona na waimaka ana i hookahe aku ai me he mau waimapuna la, aole i kana mai a kona haiioli ia manawa, a no ka nui loa o, kona olioli ua maule iho la oia, eiike no hoi me ko ke keiki maule'ana i kona wa i ike mai ai i kana oiea i aloha ai o Fetanaba e ku aku ana imua ona. Ua liu wale ia waiho a rnaule'ana ona, a ua hala no hoi he manawa loihi o ka apa ana iho a F«tānaba ame ka wahine a ke kanaka kalepa iaia ahiki i ka hoi hou ana mai o kona noonoo maikai me ia; ia pohala loa ana. ae ana hoike ae la i kona makemake e hele koke aku oia e ike ia Ganema, eia nae, mamuli o ka'ke kanaka kalepa papa ana akii, me ka olelo pu aku e uumi ke aloha keiki ahiki i ka ikaika kupono ana ae o Ganema, oiai o Ganema ia manawa ua nawaliwali loa, e lilo ai paha kona hoea koke ana aku imua ona i kumu e lele ae ai o kona hauli, uumi pu wale iho la no ka makuahine o Ganema i kona manao aloha.

Ua hoomaopopo koke mai la ka makuahine o Ganema i i-o .-.oii-oi o ko ka haku hale manao. no ia kumu, aole i lilo i hana nui ma ka aoao o ka h'aku hale ka hoakaka ana aku e loaa aku ai ka ike iaia. Oiai no o Fetanaba e ku ana hooho ae la oia i keia mau olelo, "O. e hoomaikaiia na lani no ka malama ame ka lawe ana mai ia kakou a akoakoa ana i kahi hookahi i keia la! "E hoi pololei loa aku ana au no ka halealii me ka hauoli, no ka mea, ua loaa iho la no ka'u mea nui i hele mai ai e huli, a ia'u e hiki aku ai e hoike aku ana au i ka-moi i na mea apau a'u i ike iho nei, a ke kakahiaka o ka la apopo e hoea hou mai ana au ianei." • Me keia mau huaolelo hope lele aku la oia e apo i ka makuahine o Ganema a honi iho la, a pela no hoi ia Alekoloma ka U'i. alaila huli aku la hoi mahope o ka haawi ana ae i ke aloha i na haku hale. MOKUNA XVII O na noonoo poluluhi me he ao hakumakuma la o ka ino nui i hele a haakokohi iloko o Fetanaba o na la i auwale ua kaawale aku i nei la. me he pohaku nui la i olokaaia ae mai kona poohiwi ae, a o ka hauoli mau ke nohoalii iho āna maluqa. Me ka naau mama ame na maka hoihoi oia o ka hoi ana aKu a hoea wale i ka halealii, a iaia no a hoea i ka halealii, o kona kauoha koke aku la no ia i kekahi o na kauwa ana e hele a hoike aku i ka moi he makemake oia e kamailio pu me ia maloko o kona halealii ponoi, a ua ae kokeia mai no hoi kana noi me ka ninau ole mai o ka moi i ke kumu. la komo ana mai o ka Moi a noho iho la iluna o ka punee 0 ko Fetanaba haule koke iho la no ia maluna o kona mau kuli, me ke kulou o kona poo ilalo, elike me lee ano hana a iTa mea apau imua o ka Moi. Uā maopopo i ka Moi he manao nui ko Fetanaba o ka makemake ana e ike iaia, nolaila, kauoha, iho la oia iaia e ku ae iluna a e noho aku ma kQna aoao, a e hoike aku i ka ni umauma. "Pehea?" wahi ana ia Fetanaba," ua lohe iki mai nei nae paha oe 1 kekahi mea e pili ana ia Ganema?" "Ae. e kuu moi, aole paha ko'u he lohe, ua ikemaka mai nei au iaia; ua holopono loa ka'u wahi o ka hele ana no ka hana ahiki i kona loaa ana ia'u, aole o Ganema wale no, o kona makuahine pu kekahi ame ke kaikuahine, a haalele aku nei au ia lakou, aia lakou a pau ekolu ke akoakoa nui mai la i ka hale hookahi.' "Pela?" i ninau ae ai ka Moi," pehea i maopopo ai ia oe aia lakou apau ma ia hale kahi i noho like ai a i pokole ai ho' '-«m h'" nv a hu'' *na?" Alaila, hoakaka mai la o Fetanaba 1 kana moolelo piha mai ka mua ahiki i ka hopena, elike me ia i pau mua ae nei 1 ka heluheluia e oe, e mea heluhelu. (Aole i pau.) _ 2lZ211!