Ka Nupepa Kuokoa, Volume LV, Number 22, 1 June 1917 — KE KAHUAHANA O KA AOAO KALAIAINA DEMOKARATA [ARTICLE]

KE KAHUAHANA O KA AOAO KALAIAINA DEMOKARATA

Aia maloko o ka nupepa Ke Aloha Aioa o ka la 11 ame 18 o e nee nei. i ike iho ai au i na pauku 0 ke kumuhana a na Demokarata, a he w&u manao hoopunipuni wale ihe no i wahi e lealeaia ai a loaa na wahi wahi e lealeaia ai a loaa na wahi baloka a ke puka, aole loa e hiki ke hana i kekahi mea a oki loa aku ma kekahi mau ' ano hana hooholomua e ae; i keiā wa nae ke i mai nei hiki ka ia lakou ke hana i kela ame keia ina ka lakou e puka hou ana, a e lilo ka lakou i mea hooponopOno i ke aupuni Kalana o Honolulu nei me ka naauao, ka ikaika, ka hoomakaulii, ame ka hoemi lilo, a Mamuli o keia mau wahi i manao ai na Demokarata e hookahua no lakou iho, oia ka'u e olek> aku nei ka oiaio o keia kekahi mau manao haāhaa loa i hoao ia mai e keia ppf e kukoln i mea e loaa ai na baloka ia lakou. E loati sfna no kekahi poe. ka poe no 1 piha manao ino Repubalika, a i māa pn ia haa-wina he hoopunipuni a o lakoa ke loaa a inā he poe e ike mai> ana i keia pane a hookuku me na pauku i 'a hau o ke kahuahana a na Demokarat*7 e ike iho ana no lakou i k6 ano o ua mau pauku la r he kohu i 'a* i waiho ia a loihi iluna o ka hau, pela fce kohu ke ai ia me ka poi. A eia mai ua hoopuniponi nei, he <aanaoio anei ko oukou e na makaainana koho baloka, he hana ku i ka naauao, hoomakaulii ame ka hoemi lilo. o ka waihona. o ka lehuleha, ka hooiiono ana inai i pauku e olelo ana, e haawi ia i wa hoomaha limahana aupuni mai ka mea haahaa loa,. a ka mea kiekie loa me ka ~mau no o ka ukaia, o iā iho la anei ka manao o ia mea he 'hoemi lilo a hooinakauliil He eono makahiki a J. J. Fern i noho meia ai aole i hana ia ia mea no ka mea aole no e hiki aka i keia la ke i mai nei ina ka lakou e puka hou ana alaila ka. hiki ke hoomaha ia me ka mau no o ka uku; he wahi hpna maalea wale no, kiina baloka. Mai hooiaio paha au, a o ka oiaio maoli io no hoi ia, ina i hookomoia iloko o ke kahuahana a, lakou he mau manao e olelo ana ina lakou e puka hou ana. alaila o ka poe apau, e hookuuia nei e hoomaha aole lakou e hooihaha hoa ia e noho lakou i ka hana, ~ti e nku ia lakou, no ka lakou hana, aole hoi e uku ia no ko lakou noho wale' ana; $ ina o keīa ka meā. i hoomaālo kt mai nei, a ina ua piha hauoli.o Kawplohea. a ina ua hapaku'e pu me keia

makapeni. Eia hou mai keia he hana ku i ka n&anao, hoomakanlii, a hoemi lilo ana mai anei ia, o ka hookomp ana iho, i pauku e olelo ana e lawe wale ia na opsfla me ka uku ole, oiai o ia no kahi kiina e hpomau ia ai ka dala no ka lawe ana i na qxpaino walef He no hoi keia i paa ia e ka 2(eia J. J. Fern me ka mana iloko ō eono makahiki, a nje elna makahiki noho lanakiai, aohe wahi jpanaqf& i lawe wale ia ai o ka opala, a i keia la ke mea nui mai npi ina e puka hou ana, lawe wale ka opala. "E ahu \vahi a Uluihi. Eia hou mai keia e pill ana no ka nkn hana, ke ipanao nei du aols loa he kuleana e hapai mai ai ka 'noonoo ana no ia mea he ukuhana, oiai ua hodko ia ia mea e na Bepubalika a ua loaa o ka hoala ana ae i mau manao wahahee maluna o ka ninau ukuhana, he mau hana hoopunipnni wale iho no i ā. Ia oukou no hoi kp aupuni i na makahiki eono, aohe hiki aia a hana ia e ka Meia Bepub*li}i& atne kona papa lunakiai a loaa, komo mai la oukqu me ka manap e haopii hou ae a efima olewale o ka la. Eia hou mai keia i hale oihana aupnni. Eono makahiki ia oukou aohe loaa iki o ka hale aupuni a i wa

ke makemake nei i hale oihana aupubi, rae ka ike nui iho no aohe lawa kuponp' o k? waihona dala no ia hana pai wale la no i ka hana hiki ole ke hanaia. Eia hou mai keia, na lilo otomobile o ka meia. ame ka waihona hoolaulea, he mau pauku imi wale no ia ma ke ano aihemu me ka manao he mau mea e ino ia ai ka meia. Na J. J. Fern no hoi i hana ia mea he kuai kaa ame kona mau hoolilo manawalea, haAima nae ka waha i ka ha'i a "huna i konā }K>noi iho, a lawe hele ma na wahi hiiolelo. e nuku ai a lawa ole, hookomo okoa iloko o ke kahuahana i maunn imi baloka, hilahila ole i ka aihemu i ko ha'i a popopulu no nae i ko ke kino ihoi He mea maamau no nae ia i ka poe manaoino, imi nui lakou ma na mea a lakou i manao ai he mea ino ia, & olelo aku imua o ka poe mana kolio baloka me ka haanui ana me ka liki ana, "mea kela ino keia, a pels wale akn ,aole, nae he hoike pu mai i kft maikai a ka Meia Repubalika i hanA ai, a me kona papa lunakiai. He mea uuku anei i ka poe aihemu ka hooko ana yVn n na Kepubalika «ai ka mēia J. C. I«iie īme koiia papa' lunakiai ka hoojrfi an» ae i ka "uku o na limahina auhaahaa mai ke dala hapalua ae a |ut ēluii dala, elua hoi me kanrrti& keneko o ka la i fc*ia »a, oiai o ia k» lakou i hoopaa mai ai imua o ka he mea uuku anei iaf

I ka hooMāka ana o neia mea he koho baloka meia ame lunakiai i ka makahiki 1908, na puka like mai keia mau meia ekolu a haawi mai i ka' laolelo ae o J. J. Fern i kana olelo hoosaa imoa o lehulehu, ina oia e puka ana i meia oa makaukau loa oia e hoopH ae i ka uku o oukou na limahana alanoi mai ke dala hapalua ae a ka elua dal-a, ā o ia pu no hoi ka J. C. Lane olelo hoopaa, ina oia e puka e hana ana no oia pela, a eia no hoi ka ke kolu o na meia ma ia hana ana o W. C. Aehi, olelo ae oia ina oia ke puka i meia alaila hiki ke hoopii ia ka uku 0 na limahana, aole e hiki ia J. J. Fern am?VJ. C. Lane ke hoopii i ka uku o na limahana a ka elua dala o ka la, oiai hfe dkoa ko lana mau haku e hana nei, a o ko lakou makemake o ia ka laua e hana ai, aia wale no ka hiki o ia mea he hoopii uku hana a he meia kuokoa, alaila hiki. He mea lpa keia a i ka hana ana ia kau, ua puka o J. J. Fern i meia o kā niUao i ka poe maaa kobo, ua hana ,a'i ole, ua hiki io anei ia J. J. Fern ke hoopii i ka uku o na limahana i ka elua dala o ka la? He makani wale no, bolo hou iho no i ka 1910, o ia like ana no, puka no ua J. J. Fern. nei o ia mau no ka ma kani, a i ka makahiki 1912 puka hou no o J. J. Fern o ka eono makahiki ia, o ka noho meia ana, heaha ka mea 1 ike ial Mahea ka elua dala o ka la 0 na limahana aupuni! I keia lā nae ke i nui mai nei ma ke a lakou. me ka i mai, ke kakoo i ka lawe ana mai 1 kekani papa hoonohonoho uku hana 0 na limahana aupuni, ka mea a lakou 1 hoohemahema ai iloko o na makahiki eono a lakou i noho mana ai, a mamuli o ka hooko ana i keia Meia ,-J. C. Lane i kana olelo hoopaa, o ka hoomanawanui ana a puka i meia, a hooko aku a ke mau nei ka elua dala a 4 oi oka la, a oiai ke hoike nef kekahi wahi o ke kahuahana a lakou penei: Ke kono aku nei makou i na mana koha e kakoo i na moho ka poe i hiki ke hilinai ia mamuli o ka lakou mau olelo hōopaa. Ke manao nei au he mea pono ia oukou e na mana koho > lawe a noonoo pona. no keia moho ! meia e ku nei i keia la, o ia hoi o John C. Lane oia ko oukou hoaloha oiaio. he kanaka i hooko i kana olelo hoopaa, aole o ka mea i noho mana iluna o ka oiaio ole no eono makahiki. Aole ia he hoaloha nou e ka limahana. E ae ana anei kakou e kakoo aku ia

ano kanaka ina no kakou e hapai ana ia J. J. Fern a lilo i kiaaina e noho ana no oia a ka wa koho meia e haalele ia ana no ia hana a e holo mai ana no oia e hoka'e baloka me he.muumuu la. Nana, i keia la ua hapai ia aku oia a kiekie, he poo no ka halepaahao 0 ke kalana o Honolulu, me ka nku maikai lawa pono nona no ka mahina, ilaila kana ai ame ka i'a, ame na mea e ae e pono ai kona ola ana; i keia la ua haaleleia aku ka hana maikai lulii ole, a oili mai nei a ku ana iwaho no. ke alualu ana i ka inoa hanohano nona ponoi iho, aole no ka hanohano pili lahui "Hawaii, aka no kona ike wale ia mai no he meia oia, he anunu maopopo loa keia o ke kanaka nana e hookele ana ia Hawaii lahui imua o na aupūni nui o ke ao nei, me ke kulana o ke kanakā naauao kiekie, o ia iho la ka ka mea a keia kanaka Hawaii oiaio e kii aku ai a huki mai ilalo mao kona haalele ana i kana hana māikai a puka mai nei me na manao aihemu a ku-e aq i .ka hana hoohano-1 hano inoa lahui Hawaii, a J. C. Lane ■ no na mea e pili ana i ka waihona hoo-! laulea a ka meia me ka i nui ana iho' ma ua pauku la penei: | Ke hōike aku nei makou i ko makou ku-e loa i ka hoolilo wale ia o ke dala o ka lehulphu no ka hoolaulea ana i na malihini koikoi, a me na lilo hoolaulea a ka meia. Ma keia wahi kakou e ike mai ai i ka hilahila ole o keia poe Dpmokarata no na hoolilo mali--1 hini koikoi a J. J. Fern, a me -kona

ponoi iho i bana ai i k& makahlki 1911, ke Beaside ame kona unub) ana i dala o ka Iphulphu he $60.00 na ka wahine ame fcona unuhi ana i $48.50 i ipea 'nona ,aohe ia a i ka J. C. Lane hoi no ka hanohano 0 Hawpii lahui, ke »6a nui nei he kū-e loft lakou ?i? no nae a ppka nui, a hookipa malihini koikoi nō, a olij ciga no a pela wale aku. 1 Ke manao nei au no na ano hana pololei ole a maalea' e ike mal ana no oukou, a kc manao nei no au, e ike mai ana no oukou i ka oiaio o keia, a penei ke hoikp mai nei o Bikanele ka lunahooia ame Pilihale ame ame ka Meia J. C. i;ane i ke ano o ke aupuni kulanakauhale ā kajana ō Oahu nei, aole he lawa pono o na dala o ke aupnni no ka hoohana aku i oa hana hooholomua o kc aupuni ,eia no nae ke l£oke mai īiei no o J. J. Fern ma he nui loa ke dala ma ka pau ana o ka makahiki I£|l6 a no elua makahiki holookO!a ua loaa i ke aupuni he $180,000.00 i oi aku rtiamua o na loaa o ke aupi?ni Demokarata. Hfe mea oiaio no ia he oi aku nae ke kupaianaha hoomaopopo lakou i na mea loaa mai, aole nae he hoike ni&i i na lioolilo kahi i pau ai ua maū dala la ma ka hoolilo "o' na keena anpani o ke kalana. i lia pau ana o'k& makahiki 1»10 ua hiki' aku na hoolilo nupu'ni kalana i iea $1,452,737.04, heaha ka mea hoike ole maif I Ina ua ike ka Meia J. C. Lane ika

lawa kunono o}e o ke aupuoi kalaaa i ke dala uo ka hookele ana a kaa raawaho o na wahi a ke kanawai i kauoha ai ke i' nui mai nei, he hawawa a naaupo loa ka meia'ame na>lunakiai Repubalika, e manap ana—ka paha kela poe Demokarata aia a hu mawaho ae, a hoopilikia ia, a i ole okf hou ae paha i ka uku o ka poe, oihana ka poe e hana ana ? o la ka paha ka naauao a i ole hqopunipuni aku paha elike me kq. lakou i hana mau aj i na mana koho malia paha he a'o naauao ia aka aole nae i kupono no ka lehulehu apau. Ke hooki nei au maanei me ka lana o ka manao ua hooloaa like ia na apau me keia maopopo -a no ka la koho nui e hild mai ana la & o lune mai poina i ke koho ana i ka hoaloha o ookou e na kanaka limahana, ka mpn i hooko i kana olefe hoopaa o .tohn C. Lane i meia a i kauwa hoolianohano nou e ltawaii lahui. Owau mau no, C. K. KEALOHA.