Ka Nupepa Kuokoa, Volume LV, Number 22, 1 June 1917 — HOOLEIA KA PONO LUNAMAKAAINANA I NA POTO RIKO [ARTICLE]

HOOLEIA KA PONO LUNAMAKAAINANA I NA POTO RIKO

Ma ka aha a ka Lunakanawai Kaapuni Kemp, ma ka Poalua aku la i hala, i hoopuka mai ai ke kahu o kela- aha, i kana olelo hooholo, e hoole ana i ka loua ana, o ka pono hookapa makaainana Amerika, i na Poto Kiko, e ntdio nei ma keia Teritore, a ma ia ano, aole e hiki i na Poto Biko, ke koho baloka ma keia kau koho wae moho ae e hoea mai ana. Ma kekahi manawa ae nei i hala, ua hoea aku ia he Poto Biko. o Manuel Olivieri Sanche ka inoa, imau o Kakauolelo Kalana Kalauokalani, a koi aku la, e aeia mai oia e hoopaa aku i kona inoa, maloko o ka buke, o ka poe kupono i ke koho baloka, ua hoolea mai kana noi, a no ia kunau, ua hookoeao okoa aku la oia i kana hoopii imua o ka aha kaapuni, no ka hoopukaia mai o kekahi Olelo hooholo, e kauoha ana ia Kakauolelo Kalauokalani, e ae mai i kela Poto Hikō, e hoopaa aku i kona inoa, ma ke eno he mea koho balojp. Ua hoolimalimaia ka L,oio Lightfoot, no ka la\y.ejawe ana ma ka hoopii a keb Poto Eiko', ā i ka hāule' wale ana o kāna hoopii, ma o ka plelo hooholo lai a ka Luniakanawai Kaapuni Kemp. ua raaotjpopo ole na mea e hanaia aku ana e h6ohalabalaia ana paha kela ' olelo hoohold, aole paha. v Ua olelo ae nae ka Loio' Lightfoot, e heea mai ana he ihāu elele lehulehii; raai na puulu mai o_na Poto Riko;' C i'oho āhd hia kela ame keia wahi o leeiā Tj»ritore, no lie kulanakauhale nei,''ma kpia Babati iho, a maluna o ka lkkou mea e hooholo ai, e hiki ai ke hoomio- ! popoia, no ka laweia aku o ka hoopii hoohftlahula i ka aha mal)ina ae, ane ka ōle: ' • — j 'Ma noi a ka mea e hoakaka ana ia i kona liānauia anb ma PotoHiko, i ka makahiki 1988, a wa ka la 12 o Aperila o 1900 i loaa ai ka pono makaeinana i kona mau makna, malalo o ke kanawai i hooholoia eka ahaolelo lahui. ' j 'l'ka mahina 0 Sepatemaba, o'ka 1901! i -'hoea mai ai kq}a Poto Eiko, ka mea | hōopii no - Hawaii nei, kona noho i paa maloko o keia T%ritore ahiki i: keia manawa. Ua hiki iaia ke'" heluhelu, kakau a ke kamailio i ka olelo Beritania, a aple hoi oia i ahewa iki ia no kekahi hewa feloni. Ma ka ma.naoio o ka m'ea noi, malalo o ke kanawai i hooholoia mai nei e ka ahaolelo lihui, o ka la 2 o. Maraki, o ka 1917, e 'haawi ana i ka pono iaia, oiai'oia ma Hawaii nei. Ma ka olelo hooholo nae a ka Lunakanaw6i Kaapuni e hoole loa oVia ia i ka loaa ana o ke kuleana hookupa makaainana, i na Poto Eiko ma Hawaii nei, elike me ke aho nui o ua olelo hooholo la. • No ka noonoo akahele ana i ke kule* ana kupa makaainana o ka mea noi,-no Amerika Hūipuia, ma ka la 11 o ka mahina aku la o Apenla i halā; ka la a ka meā hoopii, o ka aku, e hoopaa i kona inoa maloko o ka buke hoopna inoa o ka poe kupono i ke koho baloka, he mea pono, e loaa mua ka moakaka o 'na pohihihi, e pili ana i kona lilo io ana he makaainana no Poto Hiko, mamua ae o kela la, a i ole, ma ua la nei ! paha i waihoia aku ai ke noi no ka hoopaa ana i k6na inoa. Wahi a ka Lunakanawai Kemp, i ka manawa e noho ana o ka'mea noi ma Poto Eiko,*mamua aku o Augate, 1901, he makaainana oia no Poto Eiko; aka ma Amenka, he elua mau ano o ke kupa makaainana, he kupa makaainana lahui, a he kupa makaainana Mokuaina. L'a hiki no i kekahi mea ke lilo he makaainana no Amenka Huipuia, me kona lilo mua ole i makaainana no kekahi mokuaina, a ma kekahi ano 'hoi, he mea pono i kekahi mea ke noho mua maloko o kekahi Mokuaina, i mea e lpaa mai ai iaia ke kuleana kupa maa lna leekahi ano hoi, e hanauia oia ma kekahi mokuaina e pono ai, i loaa ai ke kuleana kupa makaainana iaia no Amerika Huipuia. O ke kopa makaainana i loaa i kekahi mea, mamuli o kona npho ana ma kekahi Mokūaina, aole ia he kuleana mau loa, aka e tooneleip no oia i kela popQ, i kona manawa e kaawale loa aku Bi, hiai Ua Mokuaina nei aku. Jna ua like ka ponp makaainana q PoßjVo, mp ka popo mak?ainaoa Mo-

koaina, alaila, i ka haalele ana aku o j kā mea noi ia Poto Riko, i ka 1901, me < ka manao ole e huli hoi hou aku alaila, sua haalele oia i ka pono kupa makaainana no Amerika Huipuia, a ma ia ano, aole oia he makaainana no Poto Biko, ma ka la 2 o Maraki, 1917. Ma ka manaoio o ka Lunakanawai Kemp, o ka manao maoli o ka ahaolelo j lahui, ma ka hooholo ana i ke kanawai 0 ka la 2 o Maraki, 1917, e haawi ana 1 ka pono kupa makaainana i na Poto Eiko; e loaa wale no ia pono elike me j ka loihi o ka- noho paa ana o na ma- j kaainana ma Pofo Eiko; a ua like aku no hoi iā, me ka popo makaainana j j loaa i kekahi mea,' ma ka Mokuaina, i j kaokoa ae hoi mai ka makaainana ana, j ma ke ano lahui, a i ka haalele ana aku i o kekahi mea ia Poto Eiko, ua nele i ka loaa ana o ke kupa makaainana | Amerika iaia. I knlike ai me kela manao hoakaka ■ ap la maluna, no ka manaoio ana o ka ; Lunakanawai Kemp, aole ka mea noi, he makaainana no Poto Eiko, ma ka la 2 o Maraki, 1917, elikfe me ka hoakaka o ka Pauku 7 o ke o ka Ahaolelo Lahui, o Aperila 12, 1900, nolaila ua nele loa ka loaa ana o ka pono kupa fnakāāinand Apierik'a i'aiāl J ' Oiai nāe, ua hoole 'loā'mai ka' Luna- j kanawai Kēmp, 1 ka ae ana i ke noi a j ka'meh' hoopii, ua hoakaka ae no'naē j oia 'i kekahi manāoj ina no ka lilo io ' 0 ka iiiea noi, he mākāāinana no Ame- i rikā Hōipuia, malālo o ka mana o ke kanāwai o ka "ahāolelo ; lahūi, i hooholo i . i ia mā 1 ka la 2 o Maraki aku npi, aole rio ia he m'ea'no'ka iiea 'noi, e'hiki ai ke : 'koho balokā, no ka mea, e piha' na maKina eono iaia, mahope mai o ka la 1 mana ai *k'anawai, manua o iuia ke koKo'baloka.