Ka Nupepa Kuokoa, Volume LV, Number 23, 8 June 1917 — HE MOOLELO NO NA Hoahanau Ekolu A I OLE O Hawila ke Koa, a o Magarita ka U'i ka Manu Nunu Ahiu [ARTICLE]

HE MOOLELO NO NA Hoahanau Ekolu A I OLE O Hawila ke Koa, a o Magarita ka U'i ka Manu Nunu Ahiu

Ma ka hoomaopopo aku a na kamaaina o Rokcnekai. aia ma kahi o ke kanaha mau kanaka maliliini i ukali mai ma keia huakai a ko lakou kiaaina, lie mau kaiiaka malihini aoo wale 110. i liiki aku paha ko lakou mau makahiki ma kahi o ke kanaha. a kanalima paha, he ])oe wale no i kahikoia me na aalm o ka poe, me he mea la, o lakou kekahi poe ko'iko'i loa o ke aupuni o Roma. oka hele hoi ia o # ka huakai ake kiaaina ahiki ike komo an'a iloko o ka pa o ke kakela, ua haalele o Magarita i kona noho ana iluna o ka puo'a, a iho mai la nolalo o ke keena hookipa, 110 ke kakali aua i kona makuakane. ame kona mau hoahele mai kahi mamao mai. 1 hakalia no a ku ke Kiaaina ame kona mau ukali he nui, mamua pono mai o kona kakela, o ka miki mai la no ia o na keiki kahulio he nui, a ia lele ana iho o na mea apau ilalo. ua lilo koke aku la na lio i na kanaka, o Kiaaina Benekona no nae ka mua loa. o ka pii ana aku 110 kona kakela, no ka mea aia mau ka makemake ame ka hiipoi iloko ona, e ike aku i na maka o kana kaikamahine alolia, a he oiaio. iaia 110 a komo ana iloko 0 ka rumi liookipa, o ke ku mai la no ia o Magarita iluna, hele mai !a a apo aku la ma ka a-i o kona makuakane, me ka honi ana mai iaia, a hoopuka mai la i na olelo a ke keiki i makee i kona makuakaue: "( X e kuu .makuakane alolia. nani wale ka piha o kuu naau 1 ke aloha nou, i hooi ia ae i ko ka manawa i hala, aka nae ua hoohauoli loa mai oe ma keia halawai liou ana o kaua." "Mahope na kamailio ana e kuu kaikamahine, o ka'u wale no e hoakaka e aku nei ia oe, e hoi oe noloko o kou rumi i keia manawa, aia hoi a ka wa pon» alaila kii aku au ia oe, no ka hoolauna ana mai imua o na malihini. No keia manawa la, e haawi ae kaua i manawa no ka'u mau malihini mai Roma niai nei, i manawa 110 lakou e hoomaemae ai ia lakou iho, oiai ua liele makou a piha me ka lepo. ma keia huakai mai la, he mea maikai ole ka lioolauna ana iloko o manawa."' Ua lilo kela mau olelo a ka makuakane i mea lipoluolu loa aku i ka manao o Magarita v , oiai aole he wahi lihi hoihoi iki iloko ona, no kela mau malihini a kona makuakane o ka laweana mai. e hoomaunauna wale ia ai kona mau manawa ō kela po Poaha ame ka po o ka Poalima aku. iloko o na lealea. ku ole i kona hoihoi. no ka mea aia 110 ka hauoli o ua kaikamahine nei, ma ke kuwiliwili hooninipo ana me kana ipo aloha, ka niea hoi a kona puuwai i eha ai i ke aloha. Ma kahi o ko Magarita lioi pololei loa ana aku nO kona rumi eiike me ke kauoha a kona makuakane, pii hou aku la o ; .a 110luna o ka ale'o o ke kakela, a ma ke olepelepe o ka puka aniani, i ki\M hov aku ai oia iwaho, e nana ana o kona ike aku ia l lawiia. malia paha o ua aloha nei kekahi ana, iwaena o ke nn:iina o na kanaka e piha mai ana mawaho a maloko, o ka pa o , kona liome.

v Ke noke la ua o Magarita i ka nana ma o a niaanei. 110 kekalii manawa loihi. aole ona wahi mea a ike iki aku i ke aloha kakia i ka iwi: a no kela nele i ka ike ana aku i kana aloha, Uoi. pololei loa aku la oia noloko o kona rumi, ka nalu nui ana iloko iho ona, aole no ka paha. o Hawila i lioea mai ma kela manawa o ka la, eia nae ua kuhihewa loa ia noonoo ana 0 Magarita pela. elike 110 hoi me ia a kaua e ka mea heluhelu 1 ike mua ae nd. Aia no ua o Hawila iwaena o ka puulu kanaka nui, e hoolohelohe ana oia, o kona lohe aku ina paha e malamaia kekahi, mau anaina lealea a hulahula ma kela po. a oiai no na mea apau e kakali ana. o ka loheia aku o ka jjneaho.ll o kahi alii, ia wa i oili mai ai kekahi o na alakai a ke Kiaaina Benekotia Mamiona. kana kakauolelo pilikino lioi, a ku mai la maluna o ka ale'o, ia wa i polia mai ai kona leo nui i ka i ana mai: "ī lohe oukou e na makaainana ea, ua loaa ia'ū ka hanohano. 0 ka hoike ana.aku imua o oukou, e malamaia ana he ahaaina nui maloko nei o Mamiona Kakela, ma ka hapalua o ka lioni ewalu o keia po: a ma ka hapalua hoi o ka hora eiwa, e malamaia ana he aha hulahula nui, nolaila ke konoia aku nei kapoe ike hulahul'a apau, mai na kane a na wahine, e hele mai i ka hulahula i keia po, me ko lakou mau kahiko 110 ia liana. "Eia hou kekahi. ma ka hora eiwa o ke kakahiaka o ka la apopo, e malamaia ana he anaina ike f mawaena o na makaainana ame ke Kiaaina Benekona Mamiona, nolaila e hoomanao i keia niau mea, a e hele mai no ka hooko ana i keia leo kono a ko kakou kiaaina ma o'u nei. o ke aloha 110 ko oukou, I hakalia no a pau ka hoakaka ana mai o ke kakauolelo a Kiaaina Benekona i ke kauoha a ke kiaa-ina, o ka manawa koke no ia i hoopaiakuliia ae ai o ka lewa me na leo huro mai ka aha kanaka aku: alaila huli hoi aku la kekalii poe 110 ,:o lakou mau home. no ka hoomakaukau ana la lakou 1110, 110 na anaina o kela ahialii. a mau aku .la no hoi ka noho ana o kekalii poe malaila. elike 110 hoi me na mea maa 1 īkeia ma na la nui o keia ano, ma na wahi apau o ka honua nei. Ua hoea mai ke Kiaaina Benekona ame niau hoa. ma ka hora eiwa o kela kakahiaka. a, i ke kani ana ae o ka.hora umi, 11 a pau mai la lakou apau i ka lioomaemae la lakou iho, aia ua inau malihini hanohano la ke nolio mai la maloko o ke keena hookipa. . , Aia iwaena o kela mau malihim a ,ke Kiaaina Lenekona Mamiona. he hookahi keiki opio 110 ke kulana \aita o ka Jrapa Legeona Keokeo o Roma. ka helu elua o na 1 apa i\aita Kieia kulanakauhale kaulana. Oiai hoi ua mau malihini hanohano nei e luana ana. me ka oluolu. ua pau ka maka poniuniu. ua holoholona na makrf a pau ka lepo, ia manawa i komo'mai ai o Benekona Mamiona a ma k'ma aoao hoi, e kalele ana kana kaikamahine, ka L , Maganta, maluna o kona lima. ua hele hoi na papalma o ua 111 la o Mamiona' Kakela a ulaweo i ka liu e liala ole ae a na haku īku pihoihoi-e loku hala ole ana iloko ona la wa: a 1 ka ike ana ku o na malihini i ka Manu Nunu Alnu, ku like ae la lakou apau iluna. me ka haawi ana aku i na kunou haahaa ana, pela no hoi o Magarita i panai mai ai me kona makuakane, me ka 1 P1 O mai la hoi ia o Bcnekona Mamiona 1 kana kaikaniahine, a ma na noho i hookaawaleia no laua la wa hoonoho iho la i kana kaikamahine īlalo. o ka manawa hoōkahi no hoi ia i noho like iho ai na mea apau ilalo. Ma ka rula kaliiko o ka nolio ana o ke 4 aupuni o Ilaha. ma na'mea e pili ana i ka ike malihini ana. ua lawa loa ke kunou ana ma ka aoao o na malihini ame na kamaama. aole ho« elike me ko keia manawa. o ka hoolauna maolna aku o kekalu me kekahi. me ka haawi ana o na lululima ana. He manawa kela no na mea apau e kamaiho ana ma ke ano laula. eia nae aole paha i hala ae na minuke ehma o kela hoea ina mai o ke Kiaaina Benekona ame kana kaikamahine noioko o ka rumi hookipa. ia wa komo ana no ke kuene nui. a hoike mai la i na mea'apau. ua makaukau kaipapaama, maloko o ka nimi aina. ia wa i ku ae ai ke Kiaaina Benekona me kana kaikamahine iluna, a /,lelo aku la i na mea apau e ukali aku ia laua. oiai hoi ua kiaaina la, e komo ana noloko o ka nimi a,l rte oiaio, ia lakou nei i hoea aku ai malok'o o kekahi keena.

• i • i -iii'i Hp inkiiukau loilii. i luluu ina meaai 11111. aia hoi. eku nui aiu 1 kona wall j j noho ana ih.o o na e liookuu mai iaia, nu īluna. a 1101 aku kanaka ltalia. o kela au kahiko. he ka mea lie rula ia > e q fca papaa i na , he noi hoi"' a'kona ~kanc i haawi koke mai <vi i ka ae makuakane, e hookuw mai oukou u " ; ]|k aku la lakou <:cr,?^?g£taKftß: i hoopiha loa ia me.ka olioli 110 .... aku a Magarita"noloko o kona rumi, aia na niauao pihoihoi a I»°'«*° *a ' kahH I **»>* —U ° kona ike ana ,ho. ™ „ ka l.ora eiwa o kela a o e nolaila he kona manawa e kamailio pu a> me kana aloha, ma ka lop. Si 'oiai na manao like ole e lalawe ana iloko o wa i hooholo koke iho ai oia. ,na e hoea n a. . ko law ; e kamailio pu ai me Haw. a a : r,e n!:rktrXhre okoa ak« a,» Oia. ekomo mai iloko o ka ī'i.mi hulaln.la, i ka wa e malama.a ana kela hana. "peL'iki mai ka ono a l.oea aku. ke kakahele loa nei kaua e ka mea heluhelu imua. e hoalu ,k> iho h° t kaua m.aaneu a i nana aku hoi kaua 110 llawila. pehea aku ne, la ua Nd>ta ne, 0 "']a' A ke?a manawa āke kanaka oke Kiaai.,a Benekona i kukala mai ai. no ka malamaia he ahaaina ma ka lapaJua liora 6walu o kela po. pela hoi ka weheia o ka aha hula ula, ma ka hapalua oka hora eiwa. aole he mea hou aku a H j l kakali ai. aka huli hoi pololei aku la oia no kona home ka u. no ka hoike ana aku imua o kona makuakane. i kana apau i lohe ai ma kela la. a 110 ke ake no lioi e >kc, > na mea a kona makuakane e a'o mai ai iaia. la hiki ana aku a Hawila no kona home e noho mai ana n kona luau'i 'makuakane. a hoike aku la no hoi keia ; i kana mau mea i ike -ai. no ke ano o ka hookipa ana a na niakaainana o Rokenekai i ko lakou kiaaina. pela kona hoike pu ana aku i ka ukaliia ana mai o Kiaaina Benekona. e kekah, poe na.la kaulana o Roma- ; a hoakaka puaku la no hoi oia no ke kukalaia ana mai. e malamaia ana he ahaaina mii ma ka hapalua o ka hora ewalu o kela ahiahi. a ma ka hapalua aku o ka hora eiwa, e malamaia ai ke anaina hulahula. / , A lohe ka makuakane i na hoakaka a kana keiki, no na meahou o ke kulanakauhāle. ia wa huli mai la oia īmua o Hawi a a ninau.mai la: "A pehea e kuu keiki, he wahi ike hulahula no nae paha kekahi ou ea?" ■ • "Ae. he ike no au i ka hulahula. nolaila aole au hopohopo ana no ia mea e kuu makuakane," walii no hoi a Hawila i pane

akii ai." "lna pela. na pono ae la. a'kalii au a olelo aku ia oe, ua komo laelae loa oe iloko o na hauōli ana o ka po le a o Mamiona Kakela." wahi a l/)meliāno, me ka ninau hou ana mai nae: " Aole liui o ka lnilahula i kamaaina i na mea apau. 1 ka wili me ka hoa. e ninau hou aku ana 110 au ia oe, ua hiki 110 nae palia ka hulahula Alehiano ia oe ea?" • "Aole paha i hiki ia'u kena ano hulalnila au e kamailio mai nei e kuu makuakane. no ka ?iiea ke malihini loa nei i ka lohe a ko'u mau pepeiao i ka inoa o kena ano hulahula. O ka u hulahula i hele af a paulehia. o ia 110 ka hulahula haliau palni 0 leo'u niau wawae, ua hiki ia'u ke hookapalili i ko'u mau wawae iluna o ka papahele, īne he kani ana la na ka pahu liilii oloko o ka bana puhiohe. "O keia ka'u hulahula i hdle ai a ailolo, a ke manao kekahi mea e hoonahoa niai imua o'u, ma ke ano hookuku, ua hiki ia'u ke hoohoka aku i kona makaukau ame kona ike, me ka maalahi loa. .Ma.keia hulahula hookapalili o na wawae, ua liiki ia'u ke hulahula iluna o kekahi Sole silika nahenahe loa nona ka nui he eha kapuai kuea, e waihoia ana iluna o kā papahele, me ka hoopaaole ia o na kihi eha iluna o ka papahele. a ia'll e hulahula ai maluna o kela lole silika. aole loa i ikeja e alualu ana kela lole. a i ole e nee ae ana paha mai kona wahi 1 waihoia ai. aka e ku malip loa ana ia, me he mea'-la, ua hoopipiliia a paa iluna o ka papa." * 1 ka lohe ana o Lomeliano i na hoakaka a Ilawila, pahola ae la ka minoaka ma kona- mau papaliua, a i mai la: "O ka hulahula au i hoike mai nei ia'u i kou paulehia, aole ia he hulahula e ae. aka o ka hulahula Alebiano iho la ia. ua pomaikai oe ua loaa ka makaukau ia oe ma keia hulahula. O ke Jvumu i kapaia ai keia hulahula ma ka inoa Alehiano, no ka mea ma ke aupuni o Alehiano i hoomaka mua loa ia ai keia ano hulahula. a o keia hoi ka hulahula makaliehi nui ia e na kanaka. ike ku maoli no ika hiehie ame ka hanohano ke nana aku. O kaua e ka makamaka heluhelu kekahi e pohihihi loa ana, i ka i)inau a Lomeliano ia Hawila 110 ka inoa o ka hulahula Alebiano. maanei nae e wehewehe iki aku ai ka mea kakau, i hoopauia ae ai ko kaua pohihihi no kela inoa. 0 ka 'inoa o Beritania iloko 'o kela au kahiko loa, o ia no o Alehiano.* pela i loaa mai ai ka inoa o kela ano he hulahula hoi a na kanaka o Bcritania i a'p-nui ai a niakaukau, a ma kekahi olelo ana ae hoi, i ka inoa oiaio o kela ano hulahula, ! he hulahula Pelekane. no ka mea na ka lahui Pelekane i hoo- : lalia mua i kela ano hulahula, ahiki i ka pahola ana ae ma Eu- ! ropa holookoa. ffl j "He nani hoi ia, ua loaa ka makaukau ia oe ma kela ano hulahula, āole a'u mea i koe, e olelo aku ai nokau huakai i keia poe. | koe wale 110 keia. o kou lole e hele aku ai 110 ke kulanakauhale ! i keia ahiahi. o ia no kela paalole i kinohinohiia me ka wai gula ame ke elaimana. i hanaia ai eke kanaka juimulole Seneka. I kou komo ana aku i kela paalole ma ahiahi, manao au. aole loa he hookahi mea i waena o ke anaina ma keia po. e nele kona hookahahaia aku no kou lole.ame kou mau ano. Xo na mea aku i koe e law r a pono ai na lako hoonani maluna o kou kino. 11 au 110 ia 'e noonoo aku. elike me kau i ike ai he pono." 1 ka pau ana 0 na kamailio mawaena o ka makuakane ame ke keiki. e pili ana no ka Hawih huakai ma kela po, ia wa i hoike aku ai ua o Hawila'i kona makuakane, he makemake kona e pii nouka o ka ululaau. e hoomaamaa ai i kana pila gita. ame kona leo himeni. he noi hoi a kona makuakane i haawi koke mai ai i kona ae. me ka olelo ana mai. aole ana mea e au a aku.ai, ua pono. e loaa he hoomaamaa e ana inainua ae 0 ka manawa. no ka hookahaha ana aku i ka manao o ka poe 1 lolie mua ole, i ke ano o kaua hookani ana i ke gita, a i kona leo nani hoi i ka himeni. A hoea ua o Hawila noloko o ka wao laau. a malalo o kekahi kumulaau nui nona na lala e luhe ana ma kela ame keia walii, o ka hoomaka īho la 110 ia e ki i na kaula 0 kana gita, a i ka pololei like ana o ke kani o na aha, o ka hoomaka iho la 110 ia o kona inau manamanalima. e lawe palanehe i na kaula o uwehone, a hoomaka koke aku la no kona leo e poha, ma kekahi mau himeni i hele a paanaau iaia. O ka noke hoi ia i ka himeni ahiki i ka piha ana o ka hapalua hora. īa wa. hooki iho la kana himeni ana, alaila noke wale aku la no 1 ka hookani i kana pila gita. o keia hookani a Hawila e hoomaamaa la, e haku hou ana oia i mau mele kupono no ka aha hulahula, a 110 ke anaina hoonanea no hoi, ina ewaiho,a mai ana la mau hana iaia nei, a i ole. konoia mai paha oia e'hoikeike ae 1 kana mau kalena. (Aole i pau.)