Ka Nupepa Kuokoa, Volume LV, Number 25, 22 June 1917 — HE MOOLELO NO KODADA AME Kona Mau Hoahanau Lokoino Ame Ko Ke Kamaaliiwahine o Deriaba [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KODADA AME Kona Mau Hoahanau Lokoino Ame Ko Ke Kamaaliiwahine o Deriaba

' I:i nianawa au i haalele loa iho ai ia mokupuni me ka nkali pu o ke kuhina nui ia'u, me hookahi kauwa wahine; aohe makemake »» ke kuhina nui e hookuu hookahi ia'u c helf !ne k«»na ukali pu ole: wahi ana oka olelo ana mai ia'u he oi aku ka maikai nona e ukali i ke kaikamahine a kona haku nie ka alo pu i na popilikia me a'u mamua o kona noho ana aku e hoolohe i na kauoha a kekahi haku ino pe]>ehikanaka. "< > ka manao o ko ke kuhina kaili ana ia'u oia no ka lawe nna aku a hoonoho ia'u ma kekahi aupuni e pili kokoke mai :tna. :j malalo hoi o ka hoomalu ana mai a kekahi moi ia u, u n«» kt- nuī ana aku ia moi e haawi mai i na kokua, a i ole k<u aku ia lakou e hele mai e kaua i kela kanaka opio n e j.e|»ehi iaia a make, no ka make ana o kuu makuakane. llf ken aku au a ka wahine halawai mau me na ulia j*»ino. e like me ka'u i olelo mua aku nei. Mahope oka ha'a ana .. kekahi mau la ua ala mai la kekahi ino nui, pa inai !a ka makani me ka ikaika, ooloku ae la ka moana, a i1..k0 o ke akamai o na luina o ka moku i ka hookele ana, < ia nae. ua ikaheleia aku la ka moku a makou e kau ana a īii nna iluna ona laeaa a nahalia.

"Maanei e hoakaka aku ana au ia oukou no ka mea e pili ī kela nahaha ana o ka moku. O ke kuhina nui a u i aloha ai a [»ela hoi me ka poe a pau maluna o kela moku •ia pau loa lakou i ke aleia e ka hohonu o ka moana; no'u ih.» lu»i ua piha loa au i ka maka'u me ka maopopo ole ia'u <• k«»'u hopena. I kuu \va i ike ai ua komohia aku makou a pau iloko o ka pilikia kuhohonu me ka maopopo ole ia'u o ka'u mea e iiana aku ai no ka hoopakele ana i ko'u ola ua pouli ae la k« • u u«H»no<». a<.le au i maopopo iki ua laweia aku au a pae i kula maluna o kekahi apana papa, a i ole ua hana mai «»aha mai paha na lani i kekahi hana mana e hoopakeleia ai kuu ola; o ka mea mua wale no a'u i ike ai oia ko'u ike ana iho e moe ana au nia kahaone maloo, alaila haawi ae la au i na leo hoomaikai i na lani no kela pakele ana o ko'u i »!n. "'l'a hiki \ji oukou ke ike mai ua nui kuu ehaeha no ka mako ana o ka poe a pau oluna o ka moku a ua ohumu au il«»kn iho o'u no ka hoopakele ole ana o na lani i na ola e ae. hr manao kupaianaha loa a'u i noonoo iho ai mahope. a oi.-;i au e noho hookahi ana maluna o kela kahaone me ka m:.« >popo ole ia'n o ka mea nana au e kokua mai, a ihea la an e auwana hele aku ai, ua ulu ae la iloko o'u ka manao I e kiola hou ia'u iloko o ke kai i hookahi ka make pu ana i me ka-nui o makou. I "Kia nae, me ia manaopaa loa iloko o'u no ka hooko ana | aku ia hana. o kahi no pah.a o ko'u pakele, oia hoi, oiai au c h«iomaka aku ana e holo iloko o ke kai lohe ana au i ka hauwawa o kekahi mau leo ma ka aina mai. I "X« ko'u puiwa loa me kuu manao he akua lapu paha ka mea nona mai kela leo a'u o ka lohe ana mai. huli koke m:.i l.i au e nana ihope a ia wa au i ike mai ai i kekahi heluna kanaka nui maluna o na lio ua lako wale no lakou a me na mea kaua, hookahi o lakou e kau ana maluna o kekahi li«» Arahia nui. a i ko'u koho iho ia manawa me he uiea la o ke 'lii paha ia o kela poe. <> kona aahu e komo ana ia manawa ua kinohinohiia me na pf>haku momi, he kaei gula ma kona puhaka, a maluna o kona poo e kau ana ka mahiole i kinohinohiia me na TX>haku momi o na ano like ole. "Ina i lawa ofe ka hoike ana mai a kona mau aahu he alii oia na kona papale mahiole nae e hoike mai ana he alii oia no kela jx>e, a pela hoi me .kona mau kahiko e ae a pau, a l>ela me ka lio ana e kau ana i kjahikoia me na mea nani apau o kela ame keia ano. "He kanaka opio oia, he kulana hiehie a kilakila kona ke nana aku, a he u'i no hoi elike me na kukuna malanialama o ka la e o mai ana i ke kakahiaka. "\o ka ike ana mai o kela poe i kekahi wahine ma kela w-nhi i kela manawa me ka aahu i pulu mailuna a hala ilalo, 112 hoopihaia aku lakou me na manao kahaha, pehea la i hiki aku ai kekahi wahine ma kela wahi mehameha loa; m» ia f»ahaohao ua kenaia mai la kekahi o na kanaka e hele mai ma kahi a'u e ku aku ana no ka ninau ana mai i ko'u inoa. a no ke kumu hoi o ko'u hiki ana mai ia wahi. "I ka hele ana mai o kekahi kanaka a kokoke ia'u a ninau mn!ī la i ko'u inoa ame ke kumu o ko'u hoea ana mai ia wahi aohe haina hiki ia'u ke pane aku ia manawa o kuu mau waimaka wale no. "Oiai nae kahaone ia manawa ua piha i na apanapana nahaha o ka moku, a pela me na ukana e ae o ka moku i ikaia mai ai e ke kai a e ahu mokaki ana ma kela ame keia wahi. hooholo iho la lakou he olulo au i pae ola mai i kahaone. a owau wale no paha mawaena o na kanaka e ae oluna o ka moku ka i pakele i ka make. "l*a lilo keia manao koho o lakou a hui pu me ko lakou ike mai i ko'u kulana pilikia ia manawa i mea hoopihoihoi aku i ka manao o ka mea a'u e ike aku ana o ko lakou alii ia. a pela me na aliikoa e ku pu mai ana me ia, nolaila tva hele like mai la lakou a kokoke ia'u a hoomaka mai l.a ka ninaninau ana me na ninau lehulehu, me ko lakou hooiaio mai imua o'u he alii oluolu loa ko lakou moi, a ina no ko'u ne aku e hoi me lakou i ka halealii, e haawiia mai ana na mea a pau ia'u e hoomamaia ae ai ko'u mau manao kaur.iaha ar»au. "Xo ka uluhua loa o ka moi no ka hoi koke ole aku o kona mau aliikoa me ka haina ana i makemake loa ai, hele «,k«»n mai la oia a kokoke ma wahi e ku ana a nana nai la ia'u me na maaa i piha loa i ke aloha. " \ oiai au ia manawa e hoomau ana no i ka uwe me ka haalo'ulo'u mau. me ka hiki pono ole ia'u ke pane aku i l.aina no kekahi ninau i ka poe aliikoa e noke mau mai r.na i ka ninau ia'u, papa mai la oia i na aliikoa ona aole e hoouhihua hou mai ia'u me ka lakou mau ninau lehulehu, alaila i mai la: "F ka lede maikai, e noi aku ana au ia oe e hoomama ae ī kou mau manao kaumaha. Ina na lani iloko o kona hul.n nni i hana mai la ia oe i kekahi hana hoao i kou ahonui i»o keaha oe e hoopau ae ai i kou manaolana aiia no kou l»alekana, no ka mea ua makaukau no na Lani e kokna man ia oe iloko o kou wa popilikia? " 'F. h«x>pau oe i kou uwe ana a e hoomama ae i kou noopo- • i keia manawa no ka mea. ua hoouna mai na Lani ia makou maanei i kokua nou. F. hoomanao oe iloko o keia ola ana e hele like ana na nopilikia me ka lanakila. i ka wa au e maono*v> ole ai na hiki mai l.a ka poino. elike me ia au i ike iho la. mai manao oe o ka lanakila wale no ke loaa ana ia oe. aole. nolaila ea, e hoopau i kou auwe ana, ma fcaH o l-ou kaumaha e loli ae ana ia i hauoli. "'Ke pu aku nei au imua ou ina e hiki ana e hoomamaia ae kou mau luuluu apau e loaa aku ana ia ia

oe maloko o ko'u aupuni nei. I keia manawa ke haawi aku nei au ia oe f kekahi wahi o ko'u lialealii i honie nou e noho ai; malaila e loaa ai ia oe na launa oluolu ana me ka moiwahine, ko'u makuakane, a ke lana nei no kuu manao e hauoli lo& ana oia no ka loaa ana o kekahi mea e noho pu ai ine ia, loaa kona hoa e kamailio pu ai a e hoao pu mai ana oia e hoomama i kou mau kaumaha apau elike me ka hiki iaia. " Oiai au i keia manawa e ku aku la imua o kou alo me ka naaupo owai la oe a mai hea m'ai la oe o ka hele ana mai a halawai ana me keia haawina poino au i moeuhane mua ole ai, ke hoike aku nei au ia oe ua lilo kou halawai ana me keia poino i mea kaumaha loa no'u, aka hoi, oiai ua pakele mai la oe mai ka make mai e haawiia aku ana na kokua a pau au e makemake ana e hana kokeia aku no kou pono.' "N T o kela mau olelo maikai a hoolana loa aka moi o ko'u haawi aku la no ia i na hoomaikai iaia, oiai no au e ha'uha'u uwe ana, ua maha loa ae nae ka ikiiki.loa o na manao luu--1 iiii, a o ko'u haawi koke aku la no hoi ia ikaae e hoi pu aku me lakou no ka halealii; no kana ninau ia'u no ko'u inoa ko'u wahi o ka hele ana mai a pela aku, ua hoike aku la au iaia ma ke ano pokole e loaa koke aku ai iaia ka ike no'u. la manawa ua hoakaka aku la au imua ona elike me ka'u i hoakaka mua aku nei ia oukou, e pili ana i ka hana a ke kanaka Saresena opio, kona pepehi ana i kuu kane ame ko'u pakele anna mai ka make mai mamuli o ke kaili ana o ke kuhina nui ia'u i kekahi wahi kaawale loa, ko maua kau ana inaluna o ka moku me ka ma-lu loa ame ko maua halawai ana me ka popilikia, a ua lilo ka'u moolelo walohia o ka hoakaka ana aku imua o lakou i moolelo nana i hoopiha loa aku i ke aloha iloko o lakou no'u. "Mahope o ka pau ana o ka'u moolelo i ka hoakakaia aku imua o lakou hoomau hou mai la ka moi i kana hooiaio ana imu.a o'u no kona piha loa ike aloha nui no'u. Mahope iho o ko lakou lawe aku la no ia ia'u no ka halealii a i ka hiki ana aku ilaila haawiia aku la au i ka moiwahine, ka makuahine o ka moi. "Malaila i liuai pau hou aku ai au i ka'u moolelo imua o ka moiwahine me na waimaka. a na'u hoi ka uwe hookahi ka hookahe pu ana mai o ka moiwahine i kona mau waimaka, me kona hooikaika pu mai e hoomamaia ae ko'u mau manao kaumaha anau.

"No ka mea e pili ana i ka moi, kana keiki, ua nui kona nloha no'u. a i ka hala ana o kekahi manawa o ko makou noho pu ana ma ia hope mai, ua noi mai la ka moi i ko'u lima no ka haawi ana aku nana ma ka mare, he noi ana i hoohakalia oleia ko'u haawi ana aku i ko'u ae, no ka nea, owau pu kekahi i haulehia i ke aloha nona, no ka nui loa o kana mau hana maikai no'ii a'u i ike iho ai i ko'u aie rui iaia, a o kekahi no hoi no kona kanaka u'i maoli no e kupono ai e lilo i mea aloha na kekahi mea elike me a'u. "I ka holopono ana o ko maua mau manao no ka hoohui ana ae ia maua a Hlo i hookahi, a elike me na mare hanoliano apau he mau hana hoohauoli kekahi e malamaia nna ma ia hone iho, ua hanaia na ano lealea o kela ame keia .ano. a oiai na mea anau e hauoli ana, me ka moeuhane ole ae he mau popilikia kekahi e hoea mai ana, ua hoea mai la kekahi alii o kekahi aupuni okoa aku e pili kokojce mai ana me kon.a inau pualikoa nui no ke kaua ana mai ī na kanaka 1 o ke aupuni a'u e noho ana. •'O keia moi i hoea mai ai mai ka Mokupuni mai oia o Zaniziba; he kaua huapo kela a kela moi o ka hoea ana mai me ka hoike mua oleia mai o kekahi lono. Ua pono no hoi ia kaua ana mai ina he kumu hoopaapaa kekahi'e ala mai ai he ku-e ana.a o ke kaua ka hope, aole, mai ka lani mai ka honua no kela moi o ka hoea ana mai a hootnaka koke mai la no i ke kaua ana, a okiokiia na makaainana o ka moi, kuu kane. "Aneane loa maua me kuu kane e lilo pio aku i ua moi komohewa la, no ka mea ua hoea mai oia i ko maua halealii e noho ana me kekahi hapa o kona mau pualikoa; ma ka apua wale no ko maua palekana ana; ua loaa kekahi alahele e pakele ai ko maua mau ola ahiki i ko maua hoea ana aku i kahaone, a i ka loaa ana ia maua o kekahi waapa lawai'a e kau ana i kahaone o ko mana kau aku la no ia, he haawina pomaikai i halawai koke me maua ia manawa, ina la • aha ua loaa mai maua i kekahi o na koa o kela moi a malaila iho no maua e pepehiia ai a make. "No elua mau la ko maua hoomau ana i ka holo ma kahi a ka makani e pa ai me ka maopopo ole no nae ia manawa 0 ko maua hopena; ma ke kolu o na la ua hauoli ae la maua 1 ka ike ana aku i kekahi moku e holo mai ana ma ke alahele a maua e holo aku ana, alaila, manao ae la ke ola, he moeuhane palaualelo wale no nae ia. "I kinohi o ko maua ike ana aku i ka moku e holo mali ana ua manao wale iho maua o kekahi ia o na moku kalepa, a oiai ia moku e holo pololei mai ana ma kahi o ko maua waapa e holo aku ana ua man.ao iho la maua e holo mai ana la e kii ia maua, ua kuhihewa loa nae maua ma ia manao ana no ka mea, i ke kokoke loa ana mal o ua moku la akahi no maua a ike iho i ko maua kuhihewa, a mihi koke iho la no ko maua poino, no ka mea, ia manawa ua ike like aku la maua he umi-kumamalua mau kanaka e kuku mai ana iluna o ka oneki o ka moku me na mea kaua. "I ko maua pili ana aku ma ka aoao o ka moku ua lele koke mai la kekahi mau kanaka ( iluna o ka waapa, he eono ko lakou nui, hopuia mai la maua a hauhoaia iho la me ke kaula, a kauohaia mai la e pii aku noluna o ka moku, a ia maua i kau aku ai kiiia mai la kuu uhimaka e uhi ana i ko'u helehelena, a weheia ae la. ''Ua lilo ka maemae o ko'u helehelena i mea hookahaha aku ia lakou; ma ka'u hoomaopooo iho ua makemake pakahi kela poe kanaka e lilo au i kekahi o lakou, eia nae, ma kahi o ko lakou hailona ana ua hooholo lokahi ae la no laknn e lilo au i wahine na kekahi o lakou, he hana a lakou e kukakuka mai ana ia manawa a'u i piha loa iho-ii i ka maka'u, oiai, ia manawa hu mai la ko'u aloha i ka'u kane aole i kana mai, a o ua poe la a'u e nana aku ana, me he, mea la he poe aikanaka wale no lakou apau i kulike ole me ko'u ano ame ko'u makemake. "Oiai kela poe kanaka e nui mai ana no ka mea 0 lakou e lilo aku ai au ua ulu ae īa he hoopaapaa hahana loa mawaena o lakou, a o ka hopena o ia hoopaapaa ana ua hoolei aku a hoolei mai na puupuu, me he poe kanaka punule lo.a la lakou i ka'u nana aku ia manawa. "Aole i liuliu loa ma ia hope iho ua paa oluna o ka oneki 1 ka uhiia e na kino make, a me ia nui no hoi o ka ooe i make ua hoomauia aku la no nae ka hakaka ana a hikl i ka pau ana o na kanaka i ka make a koe hookahi ke kanaka e mal.ama ana ia'u, a i kona ike ana ua lanakila oia maluna 0 ka haoanui o lakou i mai la ia'u.: "_I keia manawa ua lilo oe ia'u no ka mea aohe poe e ae 1 koe owau wale no: eia ko'u manao e laweia aku ana oe e a'ū i ke kulanakauhale o Kairo; ilaila e haawiiā aku ana oe e a'u i kekahi hoaloha o'u a'u o ka hoohiki ana aku e hoihoi aku ana au i kauwa wahine u'i nana. "ī kona huli ana ae a ike i kuu kane, ka moi, ntnau mai la ia'u, 'F.a owai kela kanaka e moe mai la me ka paa o na lima'i ka hauhoaia? Heaha kona pili ia oe? Ua hui anei oe me ia ma ke koko. a i ole na ke aloha anei i hoohui ia olua. a no ko olua maka'u I holo ma-lu mai ai olua?' "O ka'u kane ia," wahi a'u o ka pane ana aku no kan'a ninau. "Aha! ina nela e pono au e hookaawale aku iaia ma kahi e hiki ole ai iaia ke hoopoino mai i kuu ola, a e kaili hou ole aku ai oia ia oe. Aole o'u makemake e noho mai o*ia (Aole i pau.)