Ka Nupepa Kuokoa, Volume LV, Number 25, 22 June 1917 — HE MOOLELO NO NA Hoahanau Ekolu A I OLE O Hawila ke Koa, a o Magarita ka U'i ka Manu Nunu Ahiu [ARTICLE]

HE MOOLELO NO NA Hoahanau Ekolu A I OLE O Hawila ke Koa, a o Magarita ka U'i ka Manu Nunu Ahiu

J Me na lima haalulu i uhae ae ai o Nikolao i ka wa-hi owaho 0 ka leka, alaila hoomaka iho la e heluhelu i na manao i kaI kauia maloko o ka palapala, a i ka pau ana, ia \va i wehe ai oia i kona papale muouou, a kiola aku la iluna o ka lewa, me ka hooho ana ae i keia mau olelo o ka piha hoihoi: | "Eia no ka o Lomeliano ke ola nei! Ho! O Lomeliano, ka mea nana i hoonaueue i na pa pohaku paa o lerusalema, he keu no. la i kona ike ole ia, ua hoi aku oia iloko o ka opu o ka honua, eia ka aole. O Lomeliano, o ka lioa kakele kaulike ia o ka Moi Likeke o Enelani, ka mea i oleloia ka 'Puuwai ] Liona, M alaila liuli mai la o Nikolao imua o Hawila, me ka haawi ana mai i kona lima akau no ke aloha ana, a kau ae la hoi 1 kekahi lima maluna o ka pooliiwi o ke kanaka opio, a i mai la: "Eia no ka kou makuakane ke ola nei, a ma kana palapala, c hoike niai ana oia, o oe kana keiki, o keia anei ka mea oiaio • loa?" Ae aku la o Hawila, he keiki oia na Lomeliano, me kona olelo ana aku nae, he ekolu lakou mau keikikane, aka ua haalele mai nae kona mau hanaumua i ko lakou makuakane ame , ia, a ia wa i pane hou mai ai o Nikolao: I "No Moneka Paulino, aia oia i Roma, i keia wa, ma nehinei koke aku la 110 kona haalele ana mai, nolaila aole oia e komo | pu mai ana me kakou ma keia hana nui. E hoi nae oe a hoike aku i kuu Haku Naita Lomeliano, ka mea i kapaia, ka Weli o i lerusalema, ka Olali hoi o na Kula Papaala o Palesetina, i ka hora ehiku ponoi, o keia ahiahi, e akoakoa ai inakou apau, maloko nei o ka pa o ka luakini, me ka makaukau like i na lako { kaua no ka hana nui i makemakeia no keia po, a ianei makou e loaa mai ai ia oe ame ko makuakane, a mai nei aku nei, ka- • kou e ka'i aku ai no ke kahua mokomoko. I "O ka aneane ana keia e piha na makahiki he umi-kumama- . lima, aole o'u lawelawe hou i na meakaua, eia nae aole no i I haalele mai ka ikaika i ko'u mau lala, elike aku la no paha • me kuu hoa o na meakaua,*ka Naita Lomeliano." M Ma keia wahi, i hoike okoa mai ai o Nikolao i kona piha | loa me ka olioli, no ka hoohana hou ia o kekahi hana i hele ' a paulehia iaia ame kona mau hoa o na makahiki loihi i kaaI hope aku, ma ka pane ana mai: "Alnhea oe e ke kanaka opio, nia ka ike ame ke kaniaaina i , loaa ia'u no makou, ua hiki i na naita kahiko he kanawalu ka nui, e anai aku i na powa he elua haneri ka nu|, a lilo i mea ole loa: a oiai hoi, he hookahi wale ae la no hanen o kela poe powa, he hana paani loa na makou, na na Naita o na Kahua &āUa o lerusalema, ke ku aku imua o lakou, a hoopuehu liilii i' kela poe pakaha, a like me ka opala ka puehu i ka makani." ' Oiai, aole lie nūi o ka manawa i koe no ka hoakoakoa ana < mai i na hoa najta, ua nonoi mai la o Nikolao ia Ilawila e hookuu laua, a e hoi aku hoi a hoike ia Lomeliano, ua makau- • kau kona mau hoa, no ka hoopakele ana i ke ola o ke Kiaaina . Benekona Mamiona ame kana kaikamahine, ia wa i haawi ae a'i na lululima aloha hope ana, o ka nalo aku la no ia o ua eleInakule nei, a huli hoi pololei aku la no hoi o Hawila no kona Home kuahiwi, no ka hoike ana aku i kona makuakane, i ka |iooko : pono ia ana o kana kaiioha. - Ia hoea ana aku o Hawila, e kakali mai ana no o Lomeliano iāia; a i ka lohe pono ana i na hoakaka a kana keiki, no ka hooia ana mai o NMkolao, e makaukau ana lakou apau ma ka hora ehiku o kela ahiahi, he mea e ka lelele o ka oili o ua o l I.omeliano, elike no hoi paha me na koa i maa i ka honi ana 1 i ka uwahi pauda, ia lohe ana mai no i na olelo hoolana a tcona hoa o ke kahua mokomoko, ua paila koke ae la na manao uilani iloko ona. "Nani ka piha o kuu uKane me ka hauoli, no kau pane i hoi mai la a hoike ia'u, no ka lokahi like ana mai la o kuu mau hoa naita, e kokua ia kaua i keia po; aka aole a kaua hoopau manawa wale ana maluna o ia kumuhana, o ka kaua kamailio o keia manawa, o ia no ko kaua mau aahu e hele ai o keia ahiahi," i panē mai ai o Lomeliano ia Hawila. "Nou e kuu keiki, e kahiko oe ia oe iho, me kou kapa kila mailuna mai o kou kino ahiki i kou mau wawae, a pela no hoi au. e kahiko ai ia'u iho me ko'u kapa kila. 1 ko kaua makaukau ana me kela mau kapa kila, aole kaua e pono e hele wawae, aka nialuna aku kaua o na lio e hele ai no ka halawai pu ana me ko kaua mau hoa. "Aia kaua a hoea no ke kulanakauhale, a hui pu me kuu mau hoa o na kahua kaua o lerusalema, ia wa auanei au e hoakaka aku ai i ko'u manao no ka kakou papahana, o ia keia, manao au, e hoonohoia i elua a i ole i ekolu naita ma kela ame keia puka aniani o ke keena hulahula; a e waeia hoi na kanaka kino ikaika he umi ko lakou nui, a hoonoho ma ka puka pa, e komo aku ai iloko o ke kakela, a o ka nui iho o na naita, e hoonoho kauliilii ia lakou ma kela ame keia wlahi. O keia wale no ka papahana a'u i hoolala ai, pela, e pau loa ai kela poe powa i ka paapio ia kakou me ka nui ole o ka hana. Iloko o ko lakou manao, aole i ikeia ka lakou hana powa, e komo mai ana lakou ma ka pukapa, me ka nanea, e noho aku ana nae kakou me ka makaukau loa, o ka hoka iho la no ia o kela manao pakaha iloko o na powa, a kaa ka lanakila ia kakou." "Me keia m.au hoonohonoho ana apau e- kuu Hawila, i hoike aku au, nau ka lanakila maluna o na enemi, a i mea nae e holopono ai keia hoolala ana ea, e kamailio aku oe ia Magarita, e kaili niai oia a paa iloko o ka poho o kona lima i ke kiai ana i ka nialuhia o na hana o keia po, a ina e hiki ana iaia ke hooko aku i kela manao imua o kona makuakane, alaila s e wailio mai o oe ka mea nana e hooko aku i ka hana kiai maluhia ma kona aoao, o ka holopono ana ka hoi ia o na mea apau." Oiai ke hookokoke ae la i ka manawa no ka liuliu hoomakaukau ana, no ka hana nui o kela .ahiahi, kii aku la o Hawila i ko laua mau lio, palaki aku la i ko laua mau hulu a hinuhinu, alaila hoopaa aku la ma kahi, e makaukau ai ke kiiia aku iloko o ka manawa pokole loa. I ka pau ana o kela apana hana ma ka aoao o Hawila. o kona huli hoi mai la no ia no ko laua wahi home, aka iaia no nae e hoi malie ana, ia wa i poha mai ai kekahi |*o kahea. mahope pono mai o kona kua, i alawa aku , kona hana, e holo mai ana ke Kiiokilo Sidia, me ka puahia nui, ia wa kakali iho la o Ilawila, ahiki i ka hoea ana mai I o ua.l<ilol<ito waī?ihe nei k a i hakalia- no a ku ana mamim o ko ia neī alo, ia w'a no i pane mai ai, me ka leo o ka mea i hele a pau ke aho, i kau a mea o ka nqke i ka holo: "E kuu Hawila aloha, aole.he hana nui e ae nana i kono mai ia'u e haalele aku i ko'u home kuahiwi, mamuli no ia ou ; ame kau me.a i aloha ai, oela iho la au i haalele aku ai i ka ' po nei, a hoea mai la no hoi imua ou e ke keiki. He hoike I o na mea hoooaha'oha'o ka'u o ka ike ana ma ka po nei, a mamuli o ia hoike, ke hoeueu hou aku nei no au ia oe e Hawila, e hoomahuahua i ka nui o kou hoomanawanui, a i kou lohe ana i keia hoike ea, e lawe aku oe a malamn, me ka hoomanao ana i na/nanawa apau. "Ma ka po nei koke aku la no, la u i nana aku ai ī na kahoaka lani, ma ka hoonohonoho ana a na anela, aia hoi,

—n ike aku la au, ..a loli I.ikiwawe loa ae, ™ h °° ne {; :a oliui mau hoku kiai kino; a .au . noke aku ai ke k.lo ka noii akahele ana, elike me ka maKaukauapau.loaa.au, ike iho la au, e kau mai ana kekahi haawina weliweh o. maluna ou, ame ka mea au i haulehia ai i ke kupou K "O ka haawina e kau mai ana maluna ou e kuu keiU, lie haawina ia o ka luaole o ka weliweli, o la hm, e ku i aka ana ka lohe a hoea imua o Benekona Mamiona, no ka haulehia ana o kana kaikamahine i ke aloha me oe, a na la mea auanei e ho-a aku i ka inaina weU īloko o ua " iak j^ nei nou, no kou hoowalewale ana i kana kaikamahme, a o ka uku hoopa'i ana e hooili mai ana malnna ou o la no kou hookauia aku me ke olohelohe, maluna o ke kua o kekahi lio keokeo ahiu, me kou kupeeia a paa me na kaulahao eNS . a Xo M.affarita hoi, ka ano'i hookahi a kou punwai, e hoopaaia ana oia maloko oka halepaahao o ane īona ma Roma, me kona hanaiia me hookahi no papaa palena me hookahi kiahawai o ka la. O ka manawa e hookoia ai keia mau mea apau, ma Roma no īa, mahope 110 o hoao ana o ke keiki a ke Kiaaina o Roma e hoowalewale, a e hooweliweli ia Magarita, ma na ano apau, e lilo aku i wahine nana. N'olaila ma ka'u ike ana Iko olua mau hoku pili kino, ke hooneeia nei ia iloko o ke kaumalia, k.a pomn ame ka pijihua maoli o ka noonoo, me ka mupu o ka eliaeha, aka e hoolana nae ka manao e kuu keiki, a e hoomanao hoi i kameaa ke kanaka haku mele kaulana, ka noeau o na noeau i ka i ana mai:

"He wa ko na mea apau, ITe wa e uwe ai ,a he wa e akaaka ai, He wa e kaumaha ai, ahe wa hoi e hauoli ai. ' "O keia iho la no ka manao nui o ka u huakai i mai la e ike ia oe, nplaila o ke aloha no kou, eia au ke hele nei no ka hui mi anā me Magarita," o ka manawa no la a ua Kilokilo Siclia nei, i kunou mai ai īmua o Ilawila, a hoomaka aku la e holo, o ia no oe o ka wili ana a ka makani puahiohiō, ka wili o ka e'a o ka lepo i ka lewa. .... Ia hala ana aku hoi o ka wahine kilokilo, hoi pololei loa aku la o īlawila no ka hale, me ka hele nae a piha me na haawina kaumaha, mamiili o na hopena awahia e kau mai ana maluna ona, elike me ka hoakaka a ke kilokilo. Ma kela hoike a ke Kilokilo Sidia, e ka mea aeluhelu, e hiki hi ia kaua ke hoomanao iho, i ka pololei maoli o ka hailona a Magarita o ka makaikai ana e pili ana nona ame ka mea ana i aloha ai, o ia hoi ko laua komo ftna iloko o na hoehaehaia, mamua ae o ko laua mareia ana. Ma keia wahi 110 hoi e loaa ai ia kaua ka ike, no ka pololei o na manao koho o Magarita no kela huahelu 10 i hooliloia i X ma ka hua Roma, o ia hoi, he huahelu ia no ka ehaeha ame na popilikia he nui, a laua e alo aku ai iloko o na inea 0 na hana o ke Kiaaina Benekona Mamiona. E hookolo aku hoi kaua mahope o ke Kilokilo Sidia, pehea ana la ko Magarita inanao, ke lohe aku i na hoakaka a ua wahine O ka haalele ana aku 110 ia a Magarit3 ialoko o kona rumi, a hele holoholo mai la malalo o ke kumulaau wilou, kahi i kukuni paaia ai ko laua mau aloha, a paa 1 na kaula kaakolu o ko laua mau puuwai, e noonoo ana no oi.a, i na hoomanao ana, o na po aku elua i hala, ana e walea ana me kana aloha, komo ana no ke Kilokilo Sidia, o ka hoomaka aku la no ja, e hoakaka imua o Magarita, i na olelo apau ana i kamailio mua aku ai ia Ilawila. Ia pau ana 110 o na kamailio a u.a wahine kilokilo nei, o ka hehee iho la no ia o Magarita a waiho maule aku la iluna o ka honua, kupouli mai la kona noonoo, a me ka eieu nui, lalau okoa iho la o Sidia i ua kaikamahine nei a ke Kiaaina, a hii ae la iluna o kona mau lima, unuhi ae la hoi he wahi omole uuku, mailoko ae o ka pakeke o kona lole, a ninini 1110 la he mau kulu liilii maluna o na maka o Magarita, me ka namunamu pu ana hoi i kekahi mau huaolelo pohihihi, a iloko o ka manawa pokole, ma ia hope iho, o ka pohala ae la no ia o Magarita, a hoi hou mai la kona mau noonoo maik.ai elike me mamua, eia nae ua hele kona helehelena a a'ia'i pu, o ia no oe o kekahi lole keōkeo, a o ia kana o ka ninau ana mai i ke kilokilo hoopahaohao: "He oiaio .anei keia mau mea apau au i hoike mai nei e Sidia? Ua lohe anei kuu aloha i keia mau mea apau?'' alaila hiolo mai la kona mau waimaka, me ka piha-o kona naau me ka ehaeha, e hiki hou ole aku ai iaia ke kamailio i ke kilokilo, he hookahi hana nui, o ka hooko aku i na haawe kaumaha o ka ehaeha e hele la a haale i kona houpo. "O na mea apau au i lohe mai nei, he mau mea oiaio loa ia, aole e nele ana kona hookoia, a ua lohe mua aku nei ko aloha i ka'u mau hoike no na hopena awahia e kau mai ana maluna o olua pakahi; no ka mea ua hele mua ae nei au e ike iaia. mamua o kuu hele loa ana mai nei e hui pu me oe; a i hookahi hoi ko olua maopopo like ana i na mea apau." "Ma keia mau mea apau au i hoike mai nei, he ku maoli no i ka weliweli ame ka maka'll, e aneane hiki ole ai paha i ka mana oke kanaka ke hoomanawanui. Aole no hoi e hiki ia oe la, ke pale ae i keia mau haawina ehaeha mai ke kau ana mai maluna o maua? E hiki ana anei ia oe ke hoike mai i ka mea nana e kumakaia ana ia'u, imua 0 kuu makuakane?" "No kau ninau mua e kuu kaikamahine, aole loa e hiki 1 ka mana o Sidia ke pale ae i na mea i sila paaia e ka 'makemake o na anela maluna o olua pakahi; a no kau ninau elua hoi, no ka mea nana e kumakaia aku ana ia oe, he hana maalahi loa ia na'll e hoike ae ai, oia no ka pua punahele 4oa ia oe iwaena o na pua apau o kau kihapai pua." ī kela manawa koke no i le]e mai ai ka hauli iloko o Magarita, no kana kauwa wahine ana i hoopunahele ai, oia o Rosa, alaila i mai la imua o ke kilokilo: "E kuu Sidia maikai; no'u iho, ua ike no oe, he pio au na ka mea a'u i aloha ai, ua haawi aku au i kuu kino a laa iaia hookahi wale no, a nona au e li'a mau nei i na wa apau. Heaha la hoi, ina ua paa ka hoonohonoho ana a na anela o ka lani no ko maua hopena, ua makaukau au e auamo ia mau ehaeha apau; a ua makaukau keia kino wahine, e noho aku iloko o ka halepaahao, no ko'u aloha ana aku iaia, me kuu naau apau, no ka mea he kanaka opio oia, i hiki ole i kekahi mea, ke kupaa iho imua ona, a he mea hoi na'u e haaheo loa nei, e komo pu aku iloko o na hoehaehaia he nui 110 kona pono, a nona wale no. "O ka mea nae nana i hoehaeha loa mai i kuu uhane, o ia 110 na hoomanao ana ae, e halawai hou aku ana paha mau.a ma keia ao, me na kino ola, a i ole ma kela ao paha au e ike hou aku ai i kona mau maka, a e lohe ai hoi i kona leo. "O ka ipo aloha a'u i hoolaa al£u ai i kuu kino, kuu uhane ame kuu noonoo apau, e kailiia aku ana ia mai ia'u aku, a pehea ana la e hiki ai ia'u ke hoomanawanui iho, i ka uumi ana, i na haku iku i hakuko'i iloko o kuu puuwai nona," ma kela wahi, i palulu okoa ae ai o Magarita i na lima ma kona mau maka, a hookuu aku la i na waimaka. e hoopulu i kona mau lihilihi, alaila ouana ae la i keia mau huaolelo. E kala kahiko jio au i ike iho ai-i ka hoailona. no keia mau hana ku i ka hoomaewaewa, eia ka e hoea io mai ana no, ehia ka hoi mea aloha, o kuu ike hou ole i kou mau maka, e ke aloha." s Kulou malie iho 1a ua o M*garita ilalo a li'uli'u, ia wa i aea ae ai kona poo iluna, me ka holoi ana ae i na kulu waimaka e kihe ahe'a ana ma kona mau papalina nohea, me he mea la "E kaka ka waimaka elo ka laau, Hoohaihai i ka uka o Lihue, Olalo e, ōlaio lai" : > (Ao!c i pau.) ,