Ka Nupepa Kuokoa, Volume LV, Number 30, 27 July 1917 — MOOLELO O KA HALAWAI MAKA HIKI KANAIWA-KUMAMALI MA O KA AHAHUI EUANELIO HAWAII I MALAMAIA MA LOKO O KAWAIAHAO, KAU O IUNE, M. H. 1917. [ARTICLE]

MOOLELO O KA HALAWAI MAKA HIKI KANAIWA-KUMAMALI MA O KA AHAHUI EUANELIO HAWAII I MALAMAIA MA LOKO O KAWAIAHAO, KAU O IUNE, M. H. 1917.

K:t )iooj.;iu iinu..' LA HANA 2. ! '< >A KOl.l', HU7. liou k:i Ah:i elike nto k:t lii)o ;ir-.i'i-i;i :nia i ka hora 1> a. m., a 111:1 iinaia ka kalawai liaipule inaialo o ko ik.ii ai.;t" a Hcv. L. K. Kakani. \\'o • :i i.a hana ni<- ka lliiiK'ui H>:*. ame 0-! a I-.o /loooaui aiuc kn.|>ulc a Hev. - !>a\i>. a na ko Alakai i kukuhi ;i: ka nianao alakai, " Ki' ano Xiiomi "k" <• ka Kkal»'sia, Kuta 4:14; ;t i :: j\i ana o ka iuanawa i hookaawalo i ka lia!:twi«i haipulo. ua nolio ka ,iia lioololie ia Rev. X. ('. Schonck •a'.i.na o kii manao |>aij>ai, "Ke Kris :am> lloko o ka Kkalosi:t.'' Ma ka hora 10 jt. m., tiii lawi* ac kii :(«>[•.• I.iiiiiihooniiilu Hoiirv K. l'oopoo i k-A ii'.in», a hoonoo aku i n;i liana o ka Aiia innia, ma ka holuliolu ana o k< Kakauoh.'lo i k:t Moololo o ka Ilalawai hrna: a a}>onoia 1110 koiii īnan hooj>o i:.>j.l'll o, ina kahi 0 01010 ana ht> Kaliu •na ka h'kalosia o \Vaikitj>u, i Koniite; 1 :na kahi o William F. Bush, Elolo 110 a hkalosia o Waianao, o hookomoia o ; aiii :''i Maj>u, oia k:i Klolo, 11:1 hiki ;:ai. !I<>oni;to|>o|io i:i na I:tla i hiki ole niai • a ka haiawai »> nohiuoi: WiUiain .!>>. hiolo o ka Kkalosia lhiwaii o • " 1 ua hiki inai; Kaj>aa: h K. Kaivi;.;. Kahn. ii 111:1 kahi o h. ,1. Mun>ll. h'.'l.-, o A. M. Kuhaulua. k;i Klolo liiki mai; ii no iia Kkalesia l'niona hil:;;.- anie Kloolo, o J. M. Ly«l<jate ko \ahii, u;i liiki mai. • Il<- ii'ii na If. I'. ,Ju<lil o hoololiia ka :.ia Kuhikulii nauajjia k;i hoo|>;moo !,a i i.a inanao ]>aij>iii i hoikeia ina ka '::t>i Kuhikuhi Haua o koin ln 110 ka ">ra 11 :ijiau i ka hora 12, " Ka pili nawaoiia o ka Kkalosia aino ka haun oolauna. liov. .1. M. Ly«lgate ame fov. I». W. K. White, a ka la a]»oj>o ;<.knaia a apouoia. Xa l'. I>. Kellott he hoo'oli i ko Ku mikanawai o ka Ahaliui Huanelio o 'lawaii. oliko me ia i hoikeia malalo ii<». j>onoi: •"h ilooholoia 0 koia Alialmi Kunno .0 Uawaii o hoololua k;i I'auku 1 o ko \u:nukanawai uia k;t j>;tkui ana i keia ?:au liuaolohi, "aiue ki« j>oo haiolelo i aikiiiiia <> na Aha Mokiij»uni «'lia;" ina :a li.i)'.a\\aona mahi>j>e koko iho •> na :uaoi<'io o holuholu an:i j>onoi: "i ko .oia o haio'elo imua o koia Alia," a i k«'"a a l!ooniao|>oj>oi:i hoi ka holuholu ni;) o na ]>iiuku holookoa !a, j>«>nei: * I'au'ku 1. K ka]>aia koia Aha o ka Ahahni Kuauolio «) Ilawaii. Kia na Moa <> ki'ia Aha, hookahi eiole uiai kola aini- koia Kkalosia Ahahuina mai o ko T. :;io:o. na Kaliuiiaj>iilo 0 nolio pafi :.!■.! 1,0 inau lala 110 ua Aha Mokuj>uni <•! a. mo na lala o ka Paim Hawaii, 11 a !'.:natn;< o koia Alia 1110 k;i |>oe i konoia .• iiaioh'lo iuiua o koia Aha, anio ka l<>,- liai«>io'o i laikiniia o na Aha >ro kui uai oha: a o hoike inai kelii auio koia > i.'lo i j>iilitj>ala liookohu i kakau noaia 0 ko kakauolelo o ka ekalosia kahi aii'.i. i holo inai ai." "A e mana keia hoololi mai a nuihoj>o koko iho o kona ajionoia ana." Xoi niai o S. L. l)oslui e lawoia ka Hoololi Kuniukiiiiawai a noonooia, kokuaia a aponoia. Xoi mai o «L W. Kalua 0 aponoia~ka hoololi oljk«* ine ia i waihoia inai,' a kokiiiiiii. ! A ina ka ninauia aua he i ku iluna I 110 ko apono. i ka eliina 116 ke ku-e; | a u;i hooholoia. j llooniao|ioj>oia na Haiolelo i hiki niai: Williain Weii.oi', .l;inios lī. K. Kaiwi. T. S. K. Xakanolua, Jainos Jl. s. Kal«'«>, .lames Akiiuo. Xa II .1 u.I«l i kana Hoiko Kakau !ot;i. a ma ko noi a .S. L. Desha ua aj>oiuii:t ka Hoiko a ke l\akaulcta nio ! ke kauoh.a j>u iii o -j>a 'iiil. ] X'a T|joo<lore Kiohar«ls i lieluhelu mai | i kana Hoiko I'uuku, e hoiko ana o ko koona ina ka lima o ka I'uuku ma ka la lō o Moi. 11>17. lio *: , .I.;U. A oiai oia 110 ka Hoike a ka Puuku iloko o ka linia o ka Lunahooia e noii, iini a e nanaia ntn 110 ka |>ololci aine ka pololei ! o'lē. nolaila ua noi mai o S. L. l)eslia e j>aiia koia hoike mnhopo o ke aj>onoia ana mai c ka Lunahooia, kokuaia a apouoia. Na If. P. Ju«l«l i waiho niai i ka ]>aj>ainoa i aj>onoia o ka . Paj>a Hawaii ma ka la S o luno. 1917, j)enei: Kakaulola, Henry P. Ju<l<l: Puuku. Thco »lore Ri«-har<ls. X:i lala i pau ko lakou nianawa ma keia inakahiki a i wao J hou ia iio kc hou e j>au ana*i H)-- mo ka i'akui j>u ia mai «> Willanl Bro\vu amo rharles Athertou i ka j>apaiiioa. A e.ia iho ka papainoa piha: J?ov. Akaiko Akana. A'. Mao( l au«?hey. Rcv. A. S. Haker, Willanl Brown, William P. <'astlc, Rithar«l A. Cooke, Rov. ,lohi , P. Knlmau, "Rev.' John L. Hopwooil. Lw. T. Hori, Rcv. Heury P. Ju«l«l, Rov. S. K. Kainaiopili, Saniuel M- Kanakanui, Joscph K.'Kanepuu, Kretlori« k J. Lowrey, William Hy.le Ri«-e, Rol>ort Day Williaius. * l'a waeia a?-o Rev. J. H. Williams i paui nia ka hakahaka i waihoia iho c Dr. Doremus' Sl*ufkler ma ka papa elua mamuli o ka holo aj»a o Dr. J)orc mus Seuildef'/na 'ka' aina e. " Ma ke nQi a P. D. īS}lhM;t'i kokuaia

ua hoopaueeia ke koho luuanui a niahoj>o aku o ke aj>onoia ana o ua hoololi kauawai o ka Papa. llapaiia ke kuinuhana Kahi e noho ai ka Aha ma ke Kau o ka makahiki 1018. Xoi o J. P. Knlman e 110110 110 keia Alia 111:1 Hoiiolulu nei, kokuaia a aponoia. Xoi o S. K. Kaulili e waiiioia ka Olelo Ilooholo i waihoia mai eia ina ka !a i nehinei nia kit paj>a; kokuaia, a hooholoia. ll:i|>aiia ko kuniuhana no ka 11001100 uia i kahi o ke Kuiaiiakauliale nei e nolio ai ka Aha. Xoi 0 Theo«lore Riohar«ls e waihoia k.eia kumuhaua a na ka Aha Mokupuni o Oaha nei e noonoo, kokuaia a aponoia. Koho ana i ke Komite Papa Kuhikuhi Haiia no ke Kau o ka Aha e noho niai ana i ka makahiki 1918. Koho ka Lunahoomalu i keia mau lala ue . ua komite la: Ke Kakaulcta, ke Kahu 0 ka Kkalosia kahi 0 noho mai ai ka Aha, William Hv«lc Ricc, Akaiko Akana anie lohn P. Kr<linan. Kolio ana i ke Koniite Malaina Ola o ka Aha e noho niai ana i ka niakahiki 1918. Xoi 0 P. D. Kellctt e waihoia { keiii kuinohana a na ka Aha Mokupuni j 0 Oaliu nei e koho, kokuaia a aponoin. j Na Hoololi Kanawai o ka Papa Ha- j waii. Xa H. P. Jutl«l i waiho inai he hoololi i ka Pauku 2 o na Kanawai o ■ ka Papa ma ka pakui ana mai i keia | mau huaololo "olua inau" inaho|>c o ka huaolelo " perositlena,'' a i lielu- i heluia j>enei: "o na luua o ka papa o| ia 110 ka poresi«leiia, elua inau hofie- ! poresiilena, kakauolelo inoolelo, aine j lunahooia.'Noi o S. L. Dcsha e aponoiii keia pakui, kokuaia a hooliolo lokahi ia. Noi inai o S. L. I)csha e aponoia na Hoololi Kiinawai o kii Papa Hawaii eliko mo ia i waihoia mai e ke Kakau- i !eta a o heliihelu ana hoi elike me ia 1 hoikeia malalo ilio: I "l'auku 11. Ma ka hui ana nie ke kakaulota ame ka puuku i kolioia e ka Ahaliui Kuanelio, o na lunanui o ka paj>a oia 110 ka j>eresi«lena, elua niau ho]>e-j>oresi«lena, kakauolelo • moolelo amo lunahooia, i kohoia ma ka balota aua i kela amo keia makahiki, nia ka halawai mua a ka papa mahope iho o ka manawa a ka Ahahui Euanelio e koho ai i na hoa hou o ka papa 110 ka hoopiha ana i ka hakaliaka o ka papa i ; pau ka maiiawa." E j>akuiia mai keia niau liuaolelo: "K hooloaaia 110 i r..,«u Kakauolelo kiai-kihaj>ai 110 lakou ka heluna kuj»oiio e hiki ai ke īnalauia'i ka liana a ka Papa Hawaii ame na mahele haua like ole 'e ae e haawiia ' aku ana ia j lakou, a e liJo 110 keia mau Kakauolelo i i 'iuau Lunahoohaiia 110 ia mau Ikana. I E kolio inakahikiia 110 keia poe Ka- • kauolelo e ka Papa." " j " Pauku IV. Na ke kakauleta e la- j welawe i ua haua o ka hoouna ana | aku i na palapala. me ka malama ana i 11 a kope o-na palapala ano nui upau; I a e kakau oia i elua kope o ka hoike j niakahiki a ka papa; i hookahi kope ma ka olelo Ellel.au i a e waihoia mai imua o ka Papa Hawaii nia kaua halawai inakiil'iiki 110 ka hoololi a aponoia ana aku; o kekahi kope ma ka olelo Ha- f waii, a e heluheluia imua 0 ka Ah'ahui Kuanelio Hawaii. K kokua pu oia i ka hai ana aku ma kona ano he luna i 1111 mea i liauaia i na koinite kumau a, malalo o na hooponopono ana n ka j>apa, e Mld oia i lunahoohaua laula e alakai ana i kana mau liaua apau." E kaj>aeia aku keia pauku a e hoololiia ae elike me keia malalo: " Pauku IV. Na ke Kakauleta e nialama i na hoike a ka papa a e kakau hoi i kji hoike niakahiki e waihoia aku ana iinua ,0 ka Papa Hawaii ma kana halawai makahiki 110 ka hoo" loli aine ke aponoia mai; a e hooinakaukauia hoi nia ka olelo Hawaii no ka heluhelu ana aku imua o ka Aha hui Euanelio Hawaii. T*pakuiia mai me keia -mau niea 0 ia lioi ke Kakauolelo Kiai-kihapai 0 ka Papa, iaia hoi 0 haawiia aku ai ka hoohana aua o kokahi mau mahele 0 ka haua. E lilo hoi na kakauolelo kiai-kihapai anie ka I'uuku i mau lala no ka Ahakuka. X*a keia'Ahakuka e lawelawe i na hana 0 ka hoouna ana aku i na palapala, 0 kuka pu a hooholo ]>aha iiuua 0 ka Papa i kekahi niau kumuhana e pili auu i ka hoOholomua ana a i ole 1 ka hooki ana aku paha o ka hana, a e 11001100 i na.mea o holomua ai ka Papa.. E īnalainaia na halawai 0 ka Aha i kela ame keia inahina, a e hoike mai i ka lak(Tu liana ma kela ame keia halawai a ka Pa]>a." "Pauku VIII. E kapaeia aku na huaolelo "ame na hoahana apau" ma ka lalaui mua mahope mai 0 ka papainoa o na koniite, hopuaolelo elua: "E hoomakaukau ke kakauolelo a kela aine keia komite, 'ma" ka hui pu ana me ke kakauleta, i na hana apau maloko 0 kana niahele oihana a waiho mai i hoike i ka Papa.'' E pakui aku i na mea i hoikeia malalo iho 110 keia hopunaolelo nialuua: "Na ka Lunahoohana 0 kela' amo keia mahele, i liuipuia «ue kona komite, e lioolala i na hana apau o kona mahele a hoike mai ia mea i ka Papa." Kekahi mau hoololi i hooholoia ma ka halawai a ka Papa i Se])atcmaba 8, 191«?: 1. Pakui aku i ka Pauku VI e ku nei i keia mau huaolelo, "l luuahoomalu kuwalio no'ka Puuku no ke Komitc Waiwai." 2f Pakui aku i ka papa o na komite iloko o.ka Pauku VIII i keia inau huaOlelo * 'iMaluna 0 kā Halo." (

;•». l'akui aku i ka l y auku VIII me ( ka pnpa o un koiniie, a e hoomaka i ka | Pauku IX nip koia inau liuaolelo, "Na Lunaiioohana.'' 4. O li» lieluua o np }>auku malalo iho o keia Pauku IX e hoololi ia: e lilo h'oi ka Pauku IX i Pauku X. o ka Pauku X i Pauku XI, a pela aku. ō. Ma ka mahele hope loa o ka Puuku VIII, e kapaeia ka ho]»uuaole!o e hooniakh! ana nie na huaoleio " Ka Puuka'' iahiki aku i ka hua palapala "a" iih'umin'o " ke Koinite Waiwai" a e kapae hou ia hoi na huaolelo inahope o Komite Waiwai." E hoololiia ke' kikokahi iloko o keia hopunaolelo i koma. a e kapaeia ka huaolelo mua "O lakou" mailoko ae o kekalii hopunaolelo aku. 0. -}loko o ka Pauku VIII e ku nei, e kapaeia aku ka hopunaolelo e hoomaka ana nu> na huaolelo, "Aole luuahoohana mikauele". l'a kokuaia ke noi a 8. L. Peahu, a j iiia ka uinauia aua ua apono lokaliiia ] na hoololi apau ma ke ku ana iluna. Koho ana i Kakauleta. Na S. L. Desha i waiho niai i ka inoa o flenry l'. Jmld me ke uoi pu ana inai e kauohaia ke Kakauolelo e hookouio iho i j hookahi bal«ta nona, kokuaia a aponoI ia. Hookomu ke Kakauolelo hook*dlii j balota no llt'tny P. Jud«l iio ke kulana |oiliana Kakauleta, a ua kolio ponoia. j Koho ana i ka Puuku: Na S. L. | I>eaha i waiho niai i ka inoa o Theo ) ilore Hii-hanla nie ke noi pu aua niai e 1 kauohaia ke Kukauolelo e hookomo iho \ hookahi l»alota nona. Hookomo ke ! Kakauolelo hookahi balota no Theo iiore Richards iio ko kulana oihana Puuku, 'a tia koho ponoia. Noi mai o S. L. I>esha e apono aku : keia Aha i ka paj>aiiioa o na Lnla o j ka Papa elike ine ia i waihoia mai e ' ke Kafyauleta II. P. Ju<kl, kokuaia n hooholoia. ) Noi o 8. L. l)esba e hoopauee keia . Aha a uoho hou mai ma ka manawa i hoikeia ma ka Papa Kuhikuhi Hana, kokuaia a apouoia. J Hookuuia nie ka Ilimeni IUG L. 11. j ame ka pule a ka Lunahooinnlu. I LA IIANA EKOLU. 1 POALIMA, 1UNE 29, 1917. | Nolio hou ka Alia elike ine ka hoolaha ana a ka Lunahoomalu i ka hora ; S:l-'0 a. in. Hope Lunahooinalu II. K. Poepoe ma ka nolio. W'ehoia ua hana me ka Hiineni IS'J L. II., aine ka pule a ka Lunahoomalu. IHeluheluia ka Moolelo o ka Hala'wai i hala: a ai>onoia ine keia mau hooponopono aua, o ia hoi, ma kalii o ka ■ Hoike a ka Puuku no ka niakaliiki no ! ia e pau ana i Mei 15, 1917, a aole hoi { i Dekemaba 31, 14)16, elike iue ia ij ! hoik-eia e ke Kaltauolelo. j Koho aua i na Lunanui o keia Aha. J Na I)esha i wailio mai i ka inoa o | lietiry K. Poepoe i Lunalioomalu, me ' ke noi pu ana ma ie kauohaia ke Ka- | kauolelo e hookomo ilio i hookahi ba 1 1ota noua; kokuaia, a aponoia. Hoo ; ( koino ke Kakauolelo i hookahi balota' i no Henry K. Poepoe no ke kulana oij liana Lunahoomalu, ;i na koho pouoia. Na 7Jeslia i w'aiho iuai i ka inoa o Jaines Davis i Hope Lunahoomalu me 1 ke noi ]>u ana mai e kauoliaia ke Ka-1 kauolelo e liookomo iho i hookahi ba-'l ilota; kokuaia a aponoia. Hookomo kej Kakauolelo i hookahi balota no James .,Davis 110 ke kulana oihana Hope Lu- ■ nahoomalu, a ua koho ponoia. ' Na L. K. Kupau i waiho mai i ka | inoa o Paalua D. Kellett i Kakauolelo, j a kokuaia. A ma ke kauoha a ka Lu(nahoomalu, na Akaiko Akana i hoo komo ue i hookahi baIota no Paalua IV. Kellett no ke kulana oihana Kakauolelo; a ua kolio ponoia. Na L. K. Kupau i wailio niai i ka inoa o William K. Poai i Kokua Kakauolelo Ekahi; kokuaia, a ua kolio pono ia ma ke kau lima ana. Na L. K. Kupau no i waiho mai i ka inoa o JonatJian K. Nakila i Kokua Kakauolelo Klua; a kokuaia* a ua koho pono i ama ke kau liiua ana. Noi niai o Deslia e hooinana aku keia Aha i ke Kakauolelo no ka lioomakaukau ana i hoomaikai na keia Aha i ka Ekalesia Makua o Kawaiahao ame ke Komite Malama Ola no na hookipa aloha ana ame ka malama pouo ana i ua Lala apau o keia Aha oiai na la i uoho ai ka Alia ma keia kihapai; kokuaia, a apouoia. Heluheluia keia M<5olelo e ke Kakauolelo, a ma ke noi a Dcsha i kokuaia; ua aponoia. Noi ifiai. o Kupau e hoopauee Ioa keia Aha a noho hou .i ka wa a ke Komite Hoonohonoho Papa Hana e kahea mai ai; kokuaia a apono. loa ia. Hookuu Ipa ia me ka pule a ka Hope Lunahoomalu Henrj* K. Poepoe. PAALUA D. KELLETT. Mainua koke ilio o ke kani ana o ka hora eha o ke ahiahi o ka Poakahi nei, i pauaho mai, ai o Dauiel Naoue o ke alanui Kawaiahao i keia ola ana, ma ka Haleina 'i Moiwaliiiie, a ma ka auwina la o ka Poalua ae, i hoomoeia aku ai koua kino lepo ma ka ilina o Kawaiahao. —+•». No ke apuka ana o kekahi haole o S. M. Sinith ka inoa, o ia kona kakau ' ana i ka iuoa o ka uiea okoa maluna o kekahi mau kikoo elala ekolu, i kauia mai ai ka hoopa'i hoopaahao o elua makahiki, no ke kaki hookahi, e uoho ai oia maloko o ka halepaahao no mahiua, mamua o koua hoōkuu liou ia ( aūa mui.