Ka Nupepa Kuokoa, Volume LV, Number 30, 27 July 1917 — HE MOOLELO NO NA Hoahanau Ekolu A I OLE O Hawila ke Koa, a o Magarita ka U'i ka Manu Nunu Ahiu [ARTICLE]

HE MOOLELO NO NA Hoahanau Ekolu A I OLE O Hawila ke Koa, a o Magarita ka U'i ka Manu Nunu Ahiu

' . h Ia noho kokoolua wale ana iho no o liawila me kona! ( makuakane, nee aku la laua ja ma kahi malamalama o ke | kukui, mawaho o ka lanai, o ke kakela,,a ia wa i uhae ae ai ua o Hawila i ka wa-hi o ka leka-, me na lima haalulu, a i kona hoomohala pono ana ae i ua palapala nei, aia hoi, ua hoopii koke ia mai ka lia puanuanu iloko o kona puuwai, no kona ike pono ana iho, ua kakauia na olelo apau oloko m'e ke koko o'ke kanaka, aole hoi m'e ka inika, o keia ka hoike hikimua, no ke ano oiaio maoli, o ka misiona a kela 1 poe kanaka he kanaha ma ia po. Hoomaka iho la nae ua o Hawila, e heluhelu i na manao i kakauia maloko o ka palapala mai ka mua mai ahiki i ka pau ana, a i.a wa i loli ano e ae ai kona helehelena. a ke nana akn iaia i kela manawa, me he mea la. e aneane iho ana oia e maule, i kau a mea o ka hele o kona helehelena a haikea pu. a no ka mea, aole walē no ka u'i Magarita ka i makemakeia e kaili limanui mai ka poli aku o kona makuakane, aka ua hoolala pu ia, e hele aku kela poe powa ii pepehi ia Lomeliano ame kana keiki, ka kakou koa opio hoi. Hoakaka mai la o Hawila ma ke ano nui i ka manao o kela palapala, a kauoha mai la no hoi i ua makuakane nei ona .e wehe aku i kona papalekila ame-na mikinilima, o ko laua nei komo aku la no ia iloko o ka rumi hulahula, aia no hoi ke kiaaina ame ka poe apau oloko. ke kakali mai la me ka hoomanawanui. o ka hoea aku o ka Naita Rleele. a e lohe hoi i ka manao maloko o ka palapala. i laweia mai ai mai ka mai o ke alakai o na kanaka powa. Hele pololei aku la o Hawila a ma kahi he. mau kapuai helu wale no ka mamao mai kahi a Kiaaina I>enekona e j noho mai ana. ia wa i ku iho ai oia, a o ka manawa hookahi ! no hoi ia, i kulike ae ai n.a naita apau iluna, no ka hoohanohano ana i ko lakou alaljai, a ia wa i poha aku ai ka leo o ka Naita Eleele i ka p,ane ana aku : "E ke Alii Kiaaina Benekona, ka Hakuwahine Magarita. na leeie hoi anie na keonimana apau i akoakoa mai maloko nei o keia keena. ke makemake nei au e heluhelu aku tm;ia 0 oukou, i ka palapala, a'u i lawe m.ai ai mailoko mai o ka pakeke o ke alakai o na powa i keia po, a maloko auanei f> kela palapala e hoohewahewa ole ai kakou apa'u, i ka hoea io ana mai o kela mau powa i keia po. me na manao pakaha o ka hookahekoko, aka nae. ke hoomaikai ae nei au. nō ka hoohokaia ana o ko lakou mau manao palaualelo, nolaila e hoolohe m.ai oukou,'' o ka wehe ae la no ia o Hawila. 1 ka palapala. a hoomaka aku la e heluhelu elike me keia ! malalo iho nei penei: m "la Merelina Lohanakana, k.a mea a'.u i lawe ae ai ī lima akau no'u; Aloha oe:—Mamuli o ko'u hilinai piha maluna ou no kau mau hana koa a wiwoole, o na manawa ae nei i hala, nolaila ke hooili aku nei au maluna ou i |cekahi hana nau, no ka hooko ana aku me ka hoohakalia hou ole iho. "Eia ka hana a'u i niakemake ai nau e hooko aku, o īa no kou lawe ana ae he hookahi hanen o ko'u poe kanaka, a me kela mau kanaka he hookahi haneri, e hele pololei oe rio ke kulanakaiihale o Rokenekai, a o kxi po o ka Poaha, kou manawa e hoea ai ilaila. - "E' hoea aku ana oe me kou maii kanaka he hookahi haneri, ma ka manawa e malamaia ana kekahi ah.a hulahula lealea maloko o ke kakela ; no ka mea ia'u m.a Roma, ua lohe au i ke kamailio o ke Kiaaina Eenekona, e haawi ana oia he aha hulahula hoohanoli. elike me ka mea i maa īaia. "I leou hoea ana me kou mau kanaka ma Rokenekai, ma kapo o ka Poaha, mai hopohopo a .maka'u hoi i ka hooko ana aku i keia mau hana malalo iho nei penei "Ma ka hora umi-kumamakahi ponoi o kela po, e komo aku oe me kou mau kanaka, maloko o ke keena hulahula. a iuku aku nie ka menemene ole, i ka poe ap.au maloko olaila. a mai hookoe i kekahi, no kona kiekie a waiwai paha. "No Kiaaina P>enekona, e pepehi aku iaia a m.ake loa. a mai minamina i kona ola; aka e hookoe nae i ke ola o kana kaikam.ahine, o ka wahine u'i hookahi no ia au e īke aku ana maloko o ke keena hulahula ma ia po. a e lawe ola mai iaia'imua o kuu alo nei, me ka maliu ole aku i kona noke mai i ka hoomalimali ia oe. "ī kou hooko ana aku i keia mau kauoha me ka pololei. a kvaa mai hoi ka L r i Mag;arita malalo o kou malu. alail.-i e haalele aku oukou apau i ke kulanakauhale. a hele mai ahiki i ka hoea ana i ka\nuliwai nui. a ma k.a'e o kela muliwai, e kamoe pololei mai kau hele ana no ka huh mauna ahiki' i kou hoea ana mai, no kekahi wahj|hale kahiko, e ku ana iloko o ka ululaau. •■ "E loaa ana ia oe malokp o kela wahi pupupuhale he hookahi elemakule me hookahi kan.aka opio, e pepehi aku īa laua a elua ahiki i ka make ana, a o ka pau ana ia o kau 'hana, ma keia misiona. alaila huli hoi pololei mai oe me kou mau kanaka imua o kuu alo. me ka paa pii niai ia Ala<jarita, me kou makaala loa iai.a, o hoao auanei kela kaikamahine e hoopoino i kona ola iho. a ko ole ka hoi ko>u makemake maluna ona. Owau iho no kou haku, KA \\ O NA MAUNA, kakauia ma Mauna Alepa. T ka wa i lohe pono mai ai na mea apau i na manao maloko o ka pajapala a Hawila. i heluhelu aku ai īmua o lakou. ua pii koke mai la ke puanuanu iloko o ko lakou mau puuwai pakahi, me ka mihi nui ana.iho. ī ko l.akou laki, ma 0 ka lilo anna o ka Naita Eleele ame kona mau hoa naita, 1 hoopakele no lakou, ina p.aha no ka loaa ole he kokua ma ko lakou aoao, a pela no ko lakou noho nanea. e walea ana i ka lealea o ka hulahula, he hookahi no manawa no ki luku ana, aohe ahailono ma ko lakou aoao. aka he m.oa'ni koko ka mea e ikeia maloko o ke Kakela Manona ma 13 Ta° pau ana no o ka heluhelu ana aku a Hawila 11 kela : palapala, ia wa i opiopi pono mai ai oia, a hookomo īho la maloko o ka wa-hi. me ka pane ana aku imuao ke kiaaina: "E ke alii kiaaina ame keia anaina e nonoho mai nei. ua i lohe aku la oukou. i na mea apau i kakauiā maloko o ka palapala a'u i heluhelu aku nei mai ka mua niai ahiki i ka ; pau ana. o ia hoi, ua paa ka manao o ka mea m.anaoino, e lawe ae i kou ola e ke kiaaina, a e kailna aku hoi kau mea I aloha he kaikamahine, me ka liiiia. jksyka la oe aku a ' mai kou mau makaainkha aku .hoi: % V#?' ° kela l mau mea ano nui, e lukiiia no keia anaina hanohno e no- ' noho mai nei. me ka mainoino 11111. ī "FTe mea oiaio. ua hoolālaia keia hana manawa loihi. a o keia ka po e hookoia ai..a ina ī holopono ī o. . 1 ka oaoa hoonohonoho ma ka aoao o na powa, alaila e kiI he'ahea ana na paia o Mamiona Kakela nei, ™ e . n a , hala ole o keia anaina hanohano, a ua o-uia ae hoi kou oL 1 e ke alii 110 ka manawa mau loa : ,a o kau kaikamahine alo i. i nei he pio oia no na manao nakaha o ka lokomo me ka puu- ' wai eleele o ka mea i kapa i.aia iho. ka W eli o na Mauna. , "Ua pomaikai nae kakou anau, no ka mea ua lilo makou, kau mau kauwa haahaa nei, i poe na lakou e hoohoka aku i ka hana a na powa; a auhea oe e kuu kiaaina maikai, o ka mea i kapa iaia iho, ke alii o na powa, aole oia he kanaka

i maliliini i kc kulanakauhale o Kokenekai nei, aka ua ka maaina oia ina pāia o keia kakela, īa'u eku aku nei īniua ou a iniua o kau mau malihini hanohano, me he mea la, ke ike nei au i ke kino o keia alii o na powa ka Aeh o na, Mauna. imua o kuu mau maka: a he nani hoi īa, ua noohokaia aku kona mau manao lapuwale apau e a u. ame kuu mau hoa nei, o ka'u nonoi ia oe e ke ahi. e ae imu oe. me a'u keia palapala e paa ai, i hoike nm ma kou aoao. ko'u lila io ana, i mea nana e hoohoka aku īaia, ma no kn maua halawai ma kei.a mua aku, he alo a he alo, ma.ke ano maikai. a maluna paha o ke kahua mokomoko. • "L'a hoea mai la au i ka hookow ana o kiui olelo hoohiki, i hoopaa ai maluna o kuu pahikaua, e alana no au īa 11 110. no ka liana hoopakele i ko oukou mau ola ma keia po, a oiai, ua hala aku la ka poino. akahi 110 a hoi mai ka ™ anao maikai iloko o ko'u noonoo, a iloko no paha o ko kakou mau noonoo pakahi apau. _ ,111 "Xo kela kono au e ke alii kiaaina, la makou e hele hou mai ma ke kakela nei, i ka hora umi, o ke kakahiaka o ka la apooo, no ka lawe ana mai, i na niakana mai ia oe mai. i pana'i no ka makou mau hana i lrooko aku ai no ka palekana o ko oukou mau ola apau, ke nonoi aku nei au īa oe. t e kapae ae, i ka manao, e haawi mai i kekahi makana lau. no ka mea ua uku ponoia mai ko'u luhi, ua hlo na he mau pio na'u, o keia ka mea hookahi a'u 1 hoohiki ai maluna o ka'u pahikaua, nolaila mai noonoo oe ia mea he makana e haawi mai ai i kau kauwa nei. 4i No ko'u mau hoa naita nei, aole au i nuopopo Iko lakou manao, a o lakou no ke kuleana e hoike mai ai i ka mea a lakou i hooholo ai, nolaila e ninau aku ia lakou e kuu kiaaina." . . , Ma kela wahi, 1 hooki iho ai o Hawila 1 kana kamaiho ana aku imua o ke kiaaina ame kela anaina, a o ka manawa hoi ia a Lomeliano i hoomaka mai ai e kamailio: "E ke Alii Kiaaina Benekona. o Rokenekai nei, ka makua i hoonohoia m.ai e hoomalu i ke aupuni ame na makaainana. e noi aku ana au ia oe, e maliu iki mai hoi i kekahi mau hoakaka pokole mai ia'u aku. Ma ka aoao o keia,poe naita. apau e nonoho mai nei, na naita hoi, no lakou na puuw.ai i hoonihaia me ke koa ame ka wiwoole i keia po, ke nonoi aku nei au i ka oluolu ou e ka makua o ka lehulehu, e hoihoi hou aku i kela manao 011, e haawi makana mai ia makou, malalo o keia kumu: "Ma ka oihana naita, a makou pakahi apau i lawe ae ai i ka hoohiki oihana, ua kaup'aleu mai makou, mai ka lawe ana mai i kekahi makana, no na hana a makou i hooko aku ai no ke aloha. O ka hana a makou i alana aku ai i ko makou mau ola pakahi ma keifi po, he hana ku ia i ke aloha. 110 ka hoopakele ana ae i ke ola o ka hoa kanaka, a no ka hoopahu'a ana aku i na manao puuwai eleele o ka poe pakah.a wale, he hana hoi, au e noonoo ole iho ai e pana'i mai i kekahi uku makana ia makou. "O keia ae la ko'u manao hoakaka, no makou*naita apau, nolaila e hoooau loa e kuu kiaaina, i kela haawi makana au i manao ai: o ka'll noi wale no ia oe, e hookuu mai ia makou e hoi.aku no ka hooluolu ana, ua pau ae la no ka pilikia, aole he lele ana o ka oili i koe, a no ka Naita Eleele nei, ko makou alakai; ua hiki no iaia ke nanea iki iho me : oukou, ahiki no i kona nianawa e huli hoi ae ai." Ua hoopiha loa ia aku ke Kiaaina Benekona, me na manao ilihia, no na hoakaka ma ka aoao o Havvila ame kona [ luaui makuakane, a i ka wa i hooki iho ai ka Lomeliano kamailio an.a aku, ia wa i ku rriai ai ke Kiaaina Benekona iluna, me ka laina koke ana ae hoi o na naita apau, me ka lakou mau ko'i kaua mamua o ko lakou mau alo, alaila hoomaka mai la ua o Benekon» e kamailio: "E na lima hoopakele i hoou.naia mai e ke Akua, e hoopakele ae i kuu ola, ame ke ola o ka'u kaikamahine aloha nei, mailoko mai o na lima o na kenaka powa puuwai eleele, a pela hoi me na ol.a makamae o keia anaina," alaila hooki iho la ua kiaaina nei i kana kamailio ana mai-, no ka mea hiolo makawalu mai 1 a kona mau waimaka ma na papalina. aole e hiki iaia ke lioomau mai i kana kamailio ana," ua ili iho la na haawina ilihi.a maluna ona ia mau sekona, a i ka hala ana nae o kekahi manawa pokole ma ia hope mai, ia wa i hoomau hou m.ai ai oia: "IMamuli o keia mau mea a oukou e hoike mai nei imna o'u, a imua hoi o keia anaina holookoa, ke minamina loa nei au, no k.a hiki ole ia'u ke pana'i aku i kekahi makann ma ko'u aoao, no na lima kokua hoopakele a oukou i hana mai ai maluna o makou i keia po; aka nae he hookahi niea i loaa ia'u. mai ia oukou mai, o ia no kō oukou lilo ana he noe naita oiaio. i makee i'ka ihiihi ame ka laahia o ka oihana a oukou i koho ai, a i hoohiki ai hoi. "Me keia mau olelo pokole, ke hookuu aku nei au ia oukou, e huli hoi aku no ko oukou mau home pakahi, a e hoomaha aku i n.a luhi o keia po, a o ka'u nonoi wale no ia 011 kou apau, a ia oukou pakahi hoi, e lawe pu aku oukou me ka'u hoomaikai nui palena ole, no ka mea a oukou i hana m.ai ai, a ma ka aoao o ka'u kaikamahine ame keia anaina o ka'u poe malihini hanohano, ke haawi hou aku nei au i na hoomaikai hou ana he nui ia o6kou apau. "Xo ka Naita Eleele hoi, ke alakai o oukou, e noho iki mai oia me makou e luana ai i keia po, no ka mea, ua makemake loa ka'll kaikamahine e hookamaaina pono aku me ia," a ia kuu ana iho no o kela mau olelo i kamailioia mai e Kiaaina Benelfona, o ka hookuene pono ae la 110 ia~o ua mau naita uei, ma ka palua, a hoomaka aku la e puka mailoko aku o ka rumi hulahula, iloko o na leo huro o kela anaina. 1 kel.a hala ana aku hoi o na hoa naita o Hawila, me Lonieliano, a koe hoekahi aku la o Hawila mahope, ia wa i hoolaunaia aku ai oia imua o ka U'i Magarita, ka mea no nae i hele a kamaaina iaia, a hoolauna pakahiia aku la no hoi ka kakou koa opio i na malihini mai Roma mai, ame na malihini kamaaina o Rokenekai iho, e hoomanao iho nae oe e ka maamaka heluhelku he mau hana noii nowelo wale no keia ma ka aoao o Magarita e noho mai o Hawila, i mau no ko laua hookaau olelo pu ana, a no ke ake no hoi kekahi o ua kaikamahine nei, e ike mau aku i na maka o kana.aloha. la nohoalii ana iho o ka maluhia maluna o kela anaina, me ka hoi ana aku hoi o Hawila, a noho tria ka aoao o Kiaaina Benekona, mamuli o ke kono a ke kiaaina iaia, a o ka L"i Mag;arita no hoi ma kekahi aoao mai o /kona makuakane, ia wa i hooninau wale aku ai no ua kiaaina nei i ka kakou koa: "Ea, he ike no nae paha oe i ka hulahula ea?" "Ae. he hana ia o ka hulahula na'n i a'o a lehia, he kawa hoi ia na'u i lele a opu," wahi a Hawila, me'ka minoaka ana iho. i ka ike ana aku hoi paha kekahi i ka minoaka ana mai o Maqrarita. alailā hoomau hou aku la oia.i ke kamailio ana: "E ke Alii Kiaaina Benekona. ua paulehia au ma na ano hulahula apau aole hoi o ka hula pu me ka paka-na. he mea ia i hele a kamaaina i na kanaka aoau, aka ua hiki ia'u ke huhhula iluna o ka pepa lahilahi loa, me ka nahae ole; a ua hiki pu hoi ia'u ke hulahula iluna o kekahi papaahao i pahikuia iho leona enaena, me ka pale ole ia olalo ae o ko'u wawae me kekahi mea, e wela ole ai." I ka lohe ana aku o ke Kiaaina 'Benekons J«Tie ka poe anau maloko o kela keena 1 ka hoakaka a Hawila, no ka hiki iaia e hulahula maluna o ka papaahao weU. ua piha : loa laVou me na manao kaliaha, a aole he manaoio iki o ( keKahi noe o lakou: a me he mea la. o oe pu kekahi eka makamaka heluhelu iloko o ia manao hoopohala, no ka hiki ole i kekahi mea kino, kē hulahula iluna o ka papaahao wela. * . J (Aole i pau.)" K3B