Ka Nupepa Kuokoa, Volume LV, Number 30, 27 July 1917 — WEHE I KA PUKA ME KE KULEANA OLE. [ARTICLE]

WEHE I KA PUKA ME KE KULEANA OLE.

Mr. Solomon Hanohano. Aloha kaua: —E oluoln oe eae mai e hoolauna aku ma kahi kaaw'ale o kau hiwahiwa, i ruini iio keia lioalohA o ka makakila i niaiiawa nona. Ma ke kakahiaka Lapule nei. lulai 22, 1917, ua haalele aku au i ko'u home, a liele mai la no ke kaena nei e hoonanea ai, malalo o na kumulaau i hookaawaleia he ]>aka no ka lehulehu ma Aala Paka. la'u o noho aua a poeleele, inanao ae la e hoi no kanhale. Ua ku.ae.la au a liaalele ak\r la i ko'u hoaloha, Mr. Moehno, i Aala Paka, a hoi mai la a ka haleaina o ke Ke]»ani, kuai iho la i wahi i'o pipi i uw'a mua no ka hoi ana aku i ka liale e ai ia ahiahi. l T a hoi aku la me kahi puolo ma ka lima e naue malie ana i ke alanui a ho?a aku la i ko'u wahi e noho nei ma Koiuiu ae nei. I ko 'u hoea ana i ka hale, ua unuhi ae la au i ka 'u ki e wehe i.ko'u rumi, i ka hemo ana ua ho a ae la i kahi kukui a a, ua hooponopono iho la i kahi mea ai no ke ola kino ia ahiahi. la'u e ai ana ine kn niahui mua ōle ua konio ka piko pau iole iloko o ko'u rtiini: ua hoea mai la* o Mrs. Ane Kaai, e ai ana kou inea kakau, ia mauawa ua hoike mai la ua hoea. iHo nei ka poe inakaikiu i alakaiia e Mr. Akui, he hapa Pake, i ukaliia he Pilipino ame ka'Poto Kiko nia ia alahele. TJa hoea aku keia poe i ko'u ruuii i ka hora 11:30 o>ka Lapule nei, lulai 22, 1917,. ma Kapalama ae nei, nie na huihuiki huikau a ku ana i ka puka o kou mea kakau, a unuhi ae la i .na huihuiki huikau a hookomo aku la' i ka puka o ko'u ruini, a no ke ku ole' 0 ia mau huihuiki, ua unuhi hou ae la 1 kekalii huihuiki o kekahi ano, a i ke ku ana, ua hemo ae la ka puka o ko'u rumi. E lialo ana ua maka ma o a maanei o ko'u rumi. 1 ko'u lohe ana i keia moolelo inai ia Mrs. Ane Beni Kaai, e noho nei me £a mea kakau ma ia wahi hookahi np, nui ko'u huhu.

īiin o ke alahele keia o ka oi.liana makaikiu o ka hele pu me na liuihuiki huikau o na ano like ole iloko nei o ka aina, o kekahi keia o na hana iapuwale loa nia ka aoao o ke aupuni, ka ae wale ia o ka oiliana inakaikin me na huihuiki o na helehelena kupono ole, no ka malama ana i ka pono o ka lehulehyi ame ka inaluhia o ka aina. O ia iiioii helehelena ke ku mai nei imua b ke alo,"*a hookuu wale e huli i na ipuka liale o Honolulu nei. Ke aku nei Tca lehulehu he poe malania nialuhia, o ka mea apiki, ke hoao nei e wehe me ke kuleana ole e komo iloko o na rumi liilii r a pela wale aku. Oiai, aole lie kanawai koa L puka ae mai ke aupuni makua o Amerika i huipu ia ma Hawaii nei, o ia hoi e huli ia iki ipukaliale malalo o na kanawai koa o ka nei. He hookalii wale. no kanawai o ke aupuui e ku nei, o ia ke kanawai i kukala ia mai, i la kulaia no, ke komo ana e kakau i ka inoa e lilo oe i koa no ke aupuni makua. Aia, a puka he kanawai koa hou i mannoia he mea ia e nialuhia ai ka nina, o ia keia, e kauoha ana o ka poe apau e noho ana malalo 0 ke aupuui niakua malalo o kona hae 1 aloha ia e ka lahui o ke aupuni, o ka poe apau e pa'a i na pu a o kekalii o ia mau ano i kulike i ka manao o ke kanawai o ka aina. K hoihoi aleu malalo ona, aole kakou i kokoke aku i ka manawa e hoea niai ai, aka, o ka oihana makaikiu i alakaiia e Mr. Akui, hapa Pake, me kona auna e hele pu nei ma ia kulana hookahi, ua hoehaeha aku ia imua o ka lehnlehu, ka law'ē liele me na huihuiki huikau, e hemo ai ka maluhia 0 kou home i īpea ole ma keia hope aku. Oiai ia oe e hele ana i kahi o kou mau makamaka, aia keia anoano 1 kou hale kahi i welie ai me na huihuiki o ka menehune, lip poe akainai loa keia ma ia alahele ma na wahi like ole o ke kulanakauhale. Ina o ke ano keia o ke aupuni o ka oihana makaikiu e lawelawe ai, ke manao nei kou mea kakau, ua hoopilikiaia na pono pilikino o ka lehulehu e noho ana iloko o ka īnaluhia, malalo iho o ka la uo ka wa mau loa; ke alanui e pau ai keia anoano ino, e wehe ae i na pihi e kau ana malunn o. lakou, i ole e inoino kou inoa e Chas. Rose no lea wa mau loa. Malia, o ulu mai U* wahi i aihueia, ua komo pu ka oihaua niakaikiu me ia poai o ka poe powa a aihue i mea maaman e 'haua mau ia ma keia hope aku; ua lilo ka oihana makaikiu i mea ha'iha'i kauawai maopopo loa ma ka'aiha, a imua o ka lahui e kauka'i aku ana ka lehulehu he'poe hoopono, o ka mea apiki ke maāu hele nei i na ipuka o kauhale me na huiliuiki o na ano like ole. He mea pono e nialamaiia ka pono o ka maluhia i ku-e ole ia e ke kaaawai, aole o ka manao ilio ua kuleana e welie i na ipuka hale me ka maka'u ole. Ē akahele ka lawelawe ana iloko o kau oihana i haawiia i makua no ka lehulehu; aole o o kekahi poe no lakou ka rumi i kahi e, alaila e wehe ae i na hiiihuiki a liookomo iloko o na puka ki o na rumi i noho ole ia e ke kanaka, a wehe ae elikē me ka "manao. Ina ua manao ka oiha6a he nifina kona, e nana inua i ka manao ina ke kauawai e hoopuka ae ma ia mahele, i kulike nie ka manao o ke kanawai o

ka aina e ku ana ia manawa, aole o ka hapapa me na huihuiki huikau e hoopilikia ai i ka manao o ka leliulehu ame ka lahui e noho ana iloko o ka aina, o ulu niai na hoopii koipoho iloko o ka oiliana makai, a lilo i mea e hoopilikia aku ai i ke aupuni ma k.ekahi mahele o na kanawai nei iloko o ka aina. • GEO. POOLOA. Honolulu, īulai 2.;, 1917. •