Ka Nupepa Kuokoa, Volume LV, Number 35, 31 August 1917 — AUHEA KA EKALESIA O IESU KRISTO ME KA POE I KOHOIA E KE AKUA E HA'I I KA EUANELIO OIAIO NO KE OLA O NA KANAKA? [ARTICLE]

AUHEA KA EKALESIA O IESU KRISTO ME KA POE I KOHOIA E KE AKUA E HA'I I KA EUANELIO OIAIO NO KE OLA O NA KANAKA?

No ka Ekalesia Kakolika ame Kona Mau Luna.

llolu XII. (Hooinauia.) HOOPOLCLEI—Ma ka helu o ka Nupepa Kuokoa o ka pule i hala, ua huli hewa ke pa'iia ana o ke kii kuhikuhi ckalesia ilalo, a no ia kumu, i mea e loaa ai na hoomaopopo pololei ana no ka pomaikai o na poe heluhelu, he mea pono ke pa'i hou ia aku keia kii ame na hoakaka pu ma keia mua aku. Ina i hoolilo o lesu ia I'etero i poo, elike tne ia i manaoio ia e na poe Krkoiika, ina ua lilo īmia oia i pope ma lorusalema a mahope o Roma. Pehea la oia i lilo ai i pope nia Roma, na ka lehulehu palia oia i kolio, a i ole, nana ponoi no paha i lioolilo iaia iho i pope? Aohe maopopo o ka lawelaweia aua o keia oihana maluna ona. Xo ku mea, aole e hiki ia Paulo ame kekahi poe e ae, ke hoolilo iaia i pope. Ke hoike nei o Teretuliano ma o kana moolelo ekalesia, ua hoolilo aku o Paulo ia Lino i bihopa no ka ekalesja ma Roma, a o Petero hoi ia Kelemenete mahope iho o ka make ana o Lino. (OonBt. Apost. 7:4G). Aka nae, ma ke a'o'a ka Ekalesia Kakolika Roina, o Li--110 ka pope i pani ma kalii o Petcro i kona make ana, a o Keleinenete aku mahope o Lino. Ea, owai o nei mau hoike ka mea i pololei, -o ka Teretuliano-anei e olelo nei, ua koho ia o Lino anie Kelemenete i mau hihopa, a o ka hoike anei a ka Ekalesia Kakolika Roma e a'o ana he pope? Olelo o Eusebio he aposetolo o Petero, a a'o uo nei Ekalesia -Homa, he pope o Petero. Aol6 loa o Petero ma kana mau palapala elua i kakau ai ilo ko o ka Baibala i hoike mai he pope oia, He aposetolo aine ka lunakahiko kanā i hoike mai ai uoua iho inamua o kona make aiia. (E nana ina I Petero 1:1; 5:1). Ke hooia nwi ka Ekalesia Kakolika Roma i ko Petero uoho pope ana ma lioina, a malaila oia i kakau ai i na epigetole (palapala) elua i pa'iia iloko 0 ka Baibala. O "Babuloua" i lioikeia nia I Petero .5:13, ua pili ia ia Roiria, a mailaila.mai oia i liaawi mai ai i kona aloha hope i na poe haipule i hoopuehu liilii ia ma Poneto, (ialatia, Kapailokia, Asia ame Bitunia, inaniua o kona pepehiiu ana a mako. Ua hoea oia i llouia 1 ke 35 o na makahiki maliope iho o ka niake ana o lesu, a nie he la, oia ka wa i hoohioloia ai o lerusalema e Tito, ka emcpera o Roma i ka A. D. 70. Luku ino ia na poe haipule, hoopuehuia, a lawe pio ia kekahi poe i Roma. Alaila, ua lawe pio ia o Petero a mako ma lionia, i hookoia ai na olelo a ka Haku e.pili ana iaia: "I kou wa opiopio, kaēi oe ia oe iho, a hele aku i kau wahi'i inakeinake ai, aka, i kou wa elemakule, n« lia'i oe e kaei mai, a e alakai aleu ia oe i kahi au o makemake ole #.i." (loane 21:18-19). Ua pili keia iiiau olelo no kpna make ana, a ua hooia īnai oia pela ma 2 Petero 1:14: "No ka inea, ua ike au ua kokoke no e hemo ia'u keia lialelewa o'u, elike me ka ko kakou Ilaku o lesu Kristo i hoike mai ui ia'u." l'a lilo o Tcrctuliano, Eusebio anio kMia mau epiaelole a l'etero i kakau ai mai Babulona mai, oia hoi o Roma i inana.'iia, i mau lioike kakoo no ko Pbtero l»oea uua i Roma; a e inanao pu ia no hoi ua lawepio ia oia i ka wa a Tito, i luku ai i na luelaio ame na poe haipv.!o, a lawe pio aku i kekahi'poe nie ia ma i ka A. D. 70-71. Ma ke ano he pio a lie paahao o Potero na ke aupuni o Iloina, he kuinu hoopohihihi noonoo ka hiki ana e hooiaio i kona noho poo ana no ka Ekalesia Roni i ma ke ano pope i koho wale ia. Koe wak' no na hana hoopilipili a ka EUalesia Kakolika Roina i wahi e manaoio kuhihewa ai na kanaka, ua ili mai ka mana o ka Ekalesia a esu Kristo i kukulu ai ma lerusalema mai ia Petero mai a iloko o keia Ekalesia Kakolika Roma, oia hoi, b Petero ka pope n(ua loa, a o Lino. aku ka mea i hooliloia e Paulo r pope, oia ka elua o na pope. niahope aku o Petero; a o Kelemenete akii ka mea i kohoia e Petero, oia ka helu ekolu o na pope mahope o ka make ana o Lino. He hoike pope paewaewa loa keia ma ko kakou hoomaopopo ana aku; oiai, aole o Paulo he pope, ua loaa nae iaia ka mana e hoolilo ia Lino i pope a lilo i pani no Petero mahope o kona make au-a. A o.Kelemenete hoi ka mea i kohoia e Petero ka pope oiaio maoli, ua !īlo mai Ia oia i helu hope no ke paui

mahope o ka pope i loaa ole ka niana pololei inai ia Pctero aku. A mahope oiai oia nianawa a hiki i keia manawa e nee nei, ua kaa ka wae ana i na pani hakahaka no na pope i ka wa e niake ai, i ka papa o na poe kailinela he 70, o Jakou ka poe nana e a'o a kuhikuhi i ka pope nta na hana e alakai ai i ka ekalesia. Aohe mana o ka pope e koho »i i pani nona iho. Eia na inoa i kapaia i na luna Ekalesia Kakolika Roma ma ko lakou inau kulana: 0 ka "pope" ke poo maluna o ka ckalesja holookoa; ka pāpa aku o na ka<linela ,he 70, oia ka "ahakuka kiekle" na lakou e a'o a alakai i ka popg; na kahuna monesigenori; ka vioario geneiala; na makualii, na primates (akiepikopo kiekie); na aki-epikopo (arehbishops); na epikopo (bishopB) ; t na abota; na kahunapule. (E loaa 110 keia mau hoike o na inoa ma ka buke Katekimo a Kinkead's, Helu 3, aoao 228 me 229, a pela no hoi me kekahi mau buke hoike Ekalesia Kakolika. O ko kakou hooia ana o Petevo ame Paulo na lunaolelo na laua i kukulu i ka Ekalesia Kakolika ma Roma, me keia inau inoa o na papa luna, oia ko kakou kakoo ana i ka oiaio o ka Ekalesia Kakolika Roma oia ka Ekalesia o ke Akua. No Paulo ame Petero, aole laua lie mau mea i ike ole i na inoa o na papa luna iloko o ka Ekalesia o lesu Kristo ko kakou Haku i kukulii ai nia īerusalema, a no ia kumu, he mea pono ke hoohalike ia ka laua wau a'o iloko o ka Baibala ame ko ka euanelio me na hoike a na buke Ekalesia Kakolika. Aole au i poina (mea kakau) i ko'u halawai pu ana me kekahi o.n'a hoahanau Kakolika Hiakaukau i ke kamailio ana ma na mea pili ekaleaia i kahi mau makahiki i hala ae uei, ua ninau mai la oia ia'u: "Ae no anei oe o ka Ekalesia Roma, oia ka-nina loa o na Ekalesia Kristiano i ku niaii, niai ka wa mai o lesu Kristp ahiki mai i keia wa, elike me ka hoike a na moolelo pili ekalesia f" "Ae," wahi a'u i pane aku ai. Ia wa i ninau hou mai ai ua hoa'nei o'u no ka elua o ka manawa: '"Ajaila, heaha kau kumu ku-e no ka oiuio o ka Ekalesia Kakolika Ronuif"

"Eia," wahi a'u. "O ka Ekalesja Kakolika Ronm, oia anei ka Kkaleaia o ke Akua i kulike nie na a'o ana o ka »Mianelio, elike ine ka Paulo e olelo nei ma Epeao 4:11, " Ua hoolilo iho la oia i kekalii poe i lunaolelo, a i kekahi poe i kaula, a i kekalii poe i kahuna ha'i euanelio, a i kekahi poe i kahn ekalesia ame na kuinu. I inea e hooponopono ai i na haipule, a 110 ke kukulu paa ana i ke kino o Kristo (ekalesia) ahiki aku kakou apau i ka lokahi ana o ka niauaoio ame ka ike ana aku i ke keiki a ke Akua?" No keia ninau a'u, aole oia i pane mai. Aka, ua kii koke oia i ka Baibala Kakolika a hoomaka e nana ma kahi a'u i kuhikuhi aku ai ,a ike iho la ua pololei no elike me ia a'u i kuhikuhi ai mailoko aku o ka Baibala Hawaii. No kekahi manawa, ua hoopaa iho la oia i ka ninau a inaua maluua o kekahi pepa hoomanao, pela me na pane, a uoi mai la ia'u e haawi aku i manawa noiia e huli ni i haina, alaila pano niai. Aka, a hiki mai nae i keia wa, aole i loaa mai ia'u he pane. Aole paha i pau kana imi ana. He pono loa pae ke hooae ia pane i ke akea, no ka pomaikai o na poe ake oiaio ame ka lahui Hawaii. Ke a'o nei o Paulo i kela ame koia Hawaii ame na poe apau e manaoio ana i ka Ekalesia o Kristo, c mau ke ku ana 0 na papa luna & Kristo i kukulvj ai iloko o Kona Ekalesia ahiki aku kakou apau i ko kakou wa e lokahi ai ma ka manaoio. E kiola a kapae ioa na ekaleaia like ole L nu liana hoololiloli i na inoa o ua papa luna ekaleaia. ''1100- 1 "kalii no kino o ka ekalesia, hookahi uhane, hookahi- nianaolana o ko kakou kohoia ana. Hookahi no Haku, ,hookahi nianaoio, hookahi bapetizo ana, hookahi no Akua inaluna o na mea apau. Pohoa kakou e lokahi ai, ke kulike ole ka kakou a'o ana aino na hana ine ka ka Baibala a'o? He elua anei Akua a kakou <. hoomaua nei i kulike ole ai kahi ame kahi ? Aole! Hookahi no Akua, hookahi ekalesia, hookalii manaoio. 0 ka olelo nae hoi a kekahi makaniaka haipule ia'ii: "He mea hoopau manawa wale no ka huli ana i ka ekalesia oiaio, hookahi no mea iiui, o kou manaoio ana no i ke Akua, loaa no ia 06 J<e ola." Ea, aole loa he pololei o keia mau olelo, oiai, o ke A,kua no Nana e hoa-. pouo ia kakou ma na hana o ka mauaoio, o ia Akua, hookahi no ka i haawi mai i k;i mana i Kana keiki no ke kukulu ana i ka ekalesja, a o ka hoolohe ole aua o ke kanaka i Ua Ekalesia o Kristo, aole ia he manaoio. He hoomaloka ia. 0 ka manaoio e ola ai ,oia ka hiliilai aha inaluna o ke Akua a malaina 1 na kauoha ame na a'o ana o ka euanēlio, e manaoio pu hoi i ka ekalesia i kukuluia e Kristo, a e pono na kanaka e huli a imi ia ekalesia. Nolaila, ina ua hoonoho o lesu Kristo iloko o Kona Ekalesia i kinohi i poe aposetolo (lunaolelo), alaila, he mea po-' no no iloko o ka Ekalesia o lesu Kristo i keia mau la, e loaa ia mea he apoaetoJo; a ina ua hoonohoia iloko o ka ekalesia i kinohi lie poe kayla, alaila, he mea pono no iloko o ka ekalesia e kapai'a ana no liau. "Kristo i 'keia mau la, e oaa he kaula, ma ona la ke Akua e hoike mai ai i Koua manao no ke alakai : ana i ka ekaleaia ame na poe haipule, a pela uq hpi qje na poe Uanahiku a ka j Haku i koho ai i hoikeia ma Luka 10:1, pela uo auanei e loaa ai i poe luna lea-

nahiku iloko'o ka ekalesia e kukuluia ana lesu Kristo i keia inau la, i kulike ai ke kino Ekalesia o lesu mai kona kukuluia aua i kinohi a liiki mai i wa. A o ka ekalesia auanei e ikeia aku ana i keia mau la, aole lakou i kūlike me ka Ekalesia a lesu Kristo i kukulu ai, elike me ka Ekalesia Kakolika Roma ame kona mau luna i hoikeia ae nei, ua hiki loa lakou ke hoole ia ma na ano apau, aole lakou he poe ekalesia no ke Akua. Aole ka euanelio i a'o inai i na kanaka, e hele hou mai ana o Tcsu e kukulu i ekalesia, a hoololi hou ae i na papa luna jekalesia, a i ole, ua loaa'ka inaiu i kalii kanaka e hoopau ai i na papa luna a ke Keiki a ke Akua i lioonoho ai, a pani aku i mau papa luna hou ma ia mau makalua. Ke a'a nei o Paulo, e inau keia poe lu.na iloko o ka Ekalesia o lesu Kristo, no ka hooponopono ana i na haipule ame ka oihana kahuna, a no ke kukulu paa ana i ke kino o Kristo ahiki aku kakou apau i ka lokahi ana o ka manaoio ame ka ike aku i ke keiki a ke Akua. I kamalii ole ai kakou i ka alealeia ame ka lauwili ia e na apau o'ka olelo, ma 'ka apiki a kanaka ame ka maaleu a lakou e imi ai i ka hoopunipuni. Epeso 4:11-14. Aia la, ua maopopo loa nia keia mau olelo a Paulo, aole e hoololiloli ,wale ia ua luna o ka Ekalesia o ke mau loa lakou a hiki i ka wa e lokahi ai ka nianaoio. Ile kumu noopoo anei kekahi e hiki ai ke hooia ia na Paulo me Petero i kukulu i ka Ekalesia Kakolika Roma? Aohe! He okoa loa na luna oihana oia ekalesia mai ka Ekalesia mai a e a'o nei ia leakou. He nul ka ia ekalesia mau a'o kuhihewa i like ole me ka euanelio. A na ka poe Roma no i kukulu ia ekalesia, pela i kapaia ai he '' Ekalesia Roma.'' Oia ke kumu kulike ole o kona mau luna ekalesia me ko ka Ekalesia a lesu i kukulu ai ma lerusalema. E pono na kuhikuhi o lea euanelio e lilo i kumu hoohalike no na ekaleaia apau no ka imi aaa i ka oiaio. O kekahi poe e haaliki nei ma ka hoola ana i na ma'i, aole loa e hiki ia lakou ke hoike no ka ekalesia oiaio, no ke ky* # mu, aolie o lakou kahua i kukuluia ai, aohe malama i na olelo a ke Akua, a o lakou ka poe e mahiki aua i na «laimonio a hoola ina ma'i ma ka inoa oka Haku, aka, aole nae he malama i na kauoha u ke Akua. E olelo mai no auanei ka Haku ia lakou ma ia la, e hele oukou ])ela mai o'u aku, aole au i ike iu oukou." (Aole i pau.)