Ka Nupepa Kuokoa, Volume LV, Number 37, 14 September 1917 — HE MOOLELO NO NA Hoahanau Ekolu A I OLE O Hawila ke Koa, a o Magarita ka U'i ka Manu Nunu Ahiu [ARTICLE]

HE MOOLELO NO NA Hoahanau Ekolu A I OLE O Hawila ke Koa, a o Magarita ka U'i ka Manu Nunu Ahiu

.\c. he nani hoi ia. ke ninau mai nei oe i ko maua kumu o ka hoea ana mai nei no keia wahi, a e lohe no oe i ka'u pane. o ia keia: Ma ka inoa o ke kiaaina o ke kulanakauhale o kokenekai. ke kauoha aku nei au ia oe ame keia puulu o kou mau koa. e haawipio koke mai i keiā manawa ano, malalo o niaua. no ka mea he mau kanaka maua i hoounaia mai nei e ke kiaaina e hele mai noloko nei o ka ululaau. e hakilo ai i ka juxr. e hoohalua nei i kona aupuni ame kona laluii kanaka. "<) keia ka leo o kē ola a'u e hofi<e aku nei imua ou ; a i maliu ole mai <mkou i keia leo ea, e ha'i aku au ia oe me ka hookamani ole, ua makaukau au ame kuu hoa nei e hoouka aku i kekahi kaua hahana weliweli loa, a oukou i ike ole ai mamua i kona Jua elike me keia, a o ia ka'u e ninau aku nei la oe. ua makaukau anei oukou no ka haawipio ana mai he mau paahao malalo o na kanawai o ka aina?" "Auhea oe e ke kanaka malihini hookiekie, aole loa e hiki ia'u ame poe kanaka ke ae aku i kau kauoha hookano, no ka mea o ke kiaaina o ke kulanakauhale o Rokenekai, au o ka olelo ana mai nei he haku no olua, eia kona ola iloko o ka-poho 0 ka lima o ko makou moi, ka mea nana makou i hoouna mai nei, ka mea hoi i kapaia e na kanaka apau oloko o na Pae Mauna Alepa, ka W'eli o na Mauna. "Manmli o kana kauoha paa, no ka pepehi ana aku i kela kiaaina a make. a hao mai i na waiwaipio apau, malalo o ke kauoha a ko makem haku, pela iho la makou i hele mai nei e hooko, a o ka poe apau loa e ku-e mai ana ia makou, ua makaukau loa na pahikaua aine na ko'i kauā a makou e omo aku 1 ko lakou koko, a e hoouna aku hoi i ko lakou uhane ilalo o Milo'la. . "Xo ko olua ola e na malihini, ke noi okoa aku nei au ia olua, e lilo mai i pio na makou i keia manawa ano, oiai eia au me ko'u poe kanaka he eliia (ausani i niakaukau e lele kaua aku maluna o olua: oJceia ka leo o ke ola e na kanaka opio, a i maliu ole mai no ohia ea, alaila ua liewa ole makou> ua hoike mua ia aku la ke ala o ke ola. e hoohewahewa ole mai ai olua, eia na manao makee iloko o makou, no ko olua ola." 1 ko Ilwila ma lohe ]>ono ana i na olelo kikoola a kalii kanaka kuapuu. ua hoopiha loa ia iho la laua nei me na kuakoko 0 ka inaina, a o ia ka Hawila o ka pane hou ana aku : •*E ka powa puuwai eleele a puuwai omokoko hoi, aole loa maua e haawipio aku ana malalo ou ame ko mau tausani kanaka; aka ua makaukau maua i na manawa apau, e hoolilo aku ia oukou i luahi no ko maua mau mauao inaina, no kau mau pane kikoola e keia powa kuaj)uu,'' ia manawa i lioopili ae ai.o Hawila i kana pu. kedeni ma kona waha, o ke kani kapalili aku la-.no- ia. e haehae ana i ka lewa, a iloko o.na <ekona helu wale no, aia hoi, puka mai la ko laua mau kanaka be nui, mai na walii like ole mai o ka ululaau, aia hoi ka lakou mau meakaua ke paa la iloko o ko lakou mau lima. i makaukau e lele mai maluna o na enemi, i ka wa e loaa aku ai ke kauoha ia lakou. no ke kaua ana i na kanaka j>owa. < >iai aole he hana aku i koe, e kakali ai, no ka mea, ua loheia na manao o kela ame keia aoao, no ke kaua, ia manawa 1 haawi aku ai o Malavalia i ke kauoha i kona mau kanaka, e ie!r aku maluna o na powa, o ka wa iho la no ia i hooku'i ae ai '<e kila me ke kila'. a ke loheia la hoi ke kani o na ko'i kaua. •:e nana aku oe e ka niea heluhelu i kela hiona, he ku maoli i ka weliweli. I ka ike ana aku no a Hawila i ko* laua mau kanaka e lele mai ana maluna o na powa, o ka hemo ae la no ia o kana ko'i kaua a paa ana iloko o kona lima, a o ka mea mua loa i halawai aku me kana hauna ko'i o ia no kahi kanaka kuapuu. a waiho oni ole ana ilalo, a nee aku ana keia imua. o ke kanaka no e loaa aku ana iaia. he hookahi no hahau ana i kanaAo'i, le!e ana ke poo oia kanaka i kahi e, a pela no hoi o MalavaHa. e noke mai la i k'a luku, i ka poe aj)au e hoea aku ana inuia o kona alo. l'a liahana maoli kelā hoouka kaua ana, a ua hele hoi ka lewa a pu-īa, me na leo uwe o ka ehaeha, ke lohe pu ia la no hoi na le<» kauoha o na alakai, e hookikina ana i ko lakou mau kanaka jK>noi, e paio ahiki i ke kanaka hope loa, a lie mea oiaio, aole he haawipio iki o kekahi aoao imua o kekahi aoao, aka he hookalū mea nui iloko o ko lakou hoiij)o, o ia no ke kaa o ka lanakila ma ko lakou mau aoao pakahi. Ua nui ka make ma na aoao a elua, aole no nae ia he kumu e auhee aku ai kekahi aoao. a i ole la hoi, haawipio mai, aole l<»a he helehelena o ia ano i ikeia ma kekahi o kela ame keia aoao. me he mea la. ke kauka'i loa la lakou. e lanakila maluna o na enemi. Ke hele aku la i na hora o ke aumoe iloko o kela wa, aole no nae ia he mea e haawipio mai ai kekahi aoao, a i ole la hoi ia, auhee aku kekahi aoao, aka ke nee mau la kekahi imua o kekahi. me ka nana ole ae i ka poe i pau i ka make. Ua lioomauia kela kaua ana ahiki wale i ka owehewehe ana ae o ka malamalama o ke kakahiaka, akahi no a haawij)io okoa mai na kauaka powa o na Mauna Alepa, no ka ike ana iho hoi kekahi, ke nawaliwali mai la-ko lakou ikaika, a o kekahi no hoi. ke pau aku la ko lakou nui, i ka lukuia e ko.lakou mau enemi. Ma ka heluia ana o na powa i haawipio mai. ua piha ka ewalu haneri ia lakou. ua like pu ia me hookahi kaukani me elua haneri i-.pau i ka make; a ma ka aoao hoi o Hawila ma, he eono o lakou mau kanaka i make, a o ka heluna nui koe, ua hele no nae a luhi me ka nawaliwali pu o ko lakou mau kino. I ka hoomaha ana iho o kela kaua ana, a hoakoakoaia mai la hoi na |X)wa i kahi hookahi, ia wa i ninau pono aku ai o Hawiia i ua poe powa nei i ke kumu nui o ko lakou hoounaia aaa mai e luku i ke kulanakauhale o Rokenekai, a elike no me ka j>ane a kela mau powa i paapio mua ai, o ka hoounaia ana mai e pepehi i ke Kiaaina Benekorta, a e lawe limanui aku ī kana kaikamahine, o ka pane hookahi iho la no ia a kela poe kanaka. I ka maopopo pono ana ia Ha\yila. o ka misiona a kela poe jwa, aole ana hana hou aku i koe e kakali ai. a oiai no hoi uat.iH ae la.ka la i kela manawa, o kona kauoha aku la no ia i na pio. e ka'i pololei no ke kulanakauhale, a aia hoi o Hawila . ame Malava!ia. ame ko laua mau kanaka. ke kiai pono la i na powa, i ole ai lakou e mahuka. j lla lawe loa ia aku la lakou a hoopaaia.maloko o ka halepaahao. me ka hoike aku o Hawila i ua poe powa la, e noho lakou maloko o ka halepaaliao me ka hoomanawanui, a aole l.oi a lakou mau mea e hopohopo ai, no ka mea e hoolakoia aku ana lakou. me na mea apau e oluolu ai ka noho ana, a aia a loaa aku ke kauoha mai iaia aku. ia wa lakou e manao iho ai, ua hoea mai ka \va a lakou e liele lanakila hou ai. 1 ka pau ana o kela mau hoojx)uopono ana a Hawila no ka pono o na paahao powa he ewalu haneri ka nui, ua haawi aku j Li oia i ke kauoha i ka lunapaahao ame kona piau kanaka kokua. e kii aku i ka jx>e i hoehaia maloko o ka ululaau a hoihoi mai no ke kulanakauhale, me ka lapaauia aku o ko lakou mau pala-|Hi, a e malamaia aku hoi lakou, ahiki i ka huli hoi ana mai o Kiaaina Benekona niai Roma mai; a no ka poe hoi i pau i ka make. lie hookahi wale no hana e lawelaweia aku ai no lakou. o ia no ke kanu ana aku iloko o ka honua. Ma keia *valii e ka .makamaka heluhelu, e waiho iki aku* laua ia Hawila, ka mea nana i hoopakele ae i ke kulanakauhale o Rokenekai mai ka hiku hoomainoinoia e na po\va o na pae Mauna Alepa, ka hana hoi.nana/i hookomo akū i na manao

niahalo me ka hoomaikai iloko o na makaainana o kela kuhinakauhale, a e kilohi aku hoi kaua no ke kulanakauhale o Roma, a he ma'u ia hoomakaukau ana, aole oia i haaleie iho i kona kuahiwi ahiki i ka auwina la, o kekahi kumu ulolohi lua. manmli o ko lakou nui, o ia no kela poe powa, o ka hookuuia ana mailoko mai o ka halepaahao, e lawe pu ana o Hawila i kela poe me ia no Roma. Mamuli nae o na manao hopohopo o Lomeliano. no kona noho hookahi iho i kp laua home, ua ikeia aku auanei, ka hoohalua mai o kana keiki hiapo i kona ola, okoa mai la oia ia Hawila, e hoonohoia aku kekahi poe kanaka no ke kokua ana iaia iloko o ka manawa o ka pilikia, a ua maikai kela noi a ka makuakane i ko Hawila manao, a o ia ka kakou koa opio o ka i ana aku imua o na kanaka powa: ;*E o'u mu hoaloha maikai, ua manao au o kakou la ke hele like ana ma ka'u huakai no Roma i keia la, eia ka aole, e'noho no oukou i kauhale nei, owau hookahi wale no ke hele ana no Roma, no ke komo pu ana iloko o na hookuku ma na lealea like ole iloko o keia pule ae. Nolaila. o ka'u kauoha ia oukou, e noho oukou me kuu makuakane, a e hoolilo hoi oukou i kuu home, he home ia 110 oukou. nie ka hopohopo ole o ko oukou manao no kekahi mea. E nolio oukou me ka like o na ■ manad me he mau hoahanau ponoi loa la kekahi no kekahi, a e nana aku hoi oukou maluna o kuu makuakane, ma ke ano o ko oukou makuakane ia, a he mau keiki oukou nana. Ma kana mau mea apau' i makemake ai ia oukou e hana aku, e hoolohe oukou i kona leo. elike me oukou i hoolohe mai ai i ka'u-mau kauoha apau, iloko o keia mau la pokole o ko kakou noho pu ana. me ka lana o kuu manao e hiki mai ana no ka la-a'u e hoi mai ai, a halawai pu kakou iloko o ke aloha hoahanau." la kuu ana iho o ka Hawila hoakaka ana aku i kona manao imua o na kanaka powa. ia wa i huli aku ai oia a nana ma kahi a kona luaui makuakane e noho mai ana, aia hoi ke kaumaha ke nohoalii la maluna o ka h<jlehelena o Lomeliano. me ka hiolo makawalu ana mai o na kulu waimaka nunui mai kona mau lihilihi maka mai, e hoopulh ana i kona mau papalina, a no kela hiona a Hawila ( i ike aku ai maluna o kona makuakane, ua hookahe pu iho la 'oia i kona mau waimaka, no ka mea aole oia i hoohewahewa. i kela mau waimaka o kona niakuakane. he mau waimaka ia i hookaheia mai no na poino ame na ehaeha e kau mai ana maluna o kana keiki aloha; elike me na hoike a ke kilokilo wahine Sidia. No kekahi mau minuke loihi ko Hawila ku malie ana, aole e hiki iaia ke hoopuka aku i kona manao, i kau a mea o ka hele a ' Luuluu Hanalei i ka ua nui, E pakika i ka'limu o Manuakepa." T ka mao iki ana ae nae o na manao ikiiki ku]iouli iloko o kona houpu, ia wa oia i hooikaika ae ai e hoopuka aku i kona manao. ma ka i ana-aku: "E kuu makua," a huli mai la-no hoi o Lomeliano nana i kana keiki, me ka hooi ana mai hoi i ka hiolo makawalu ana o kona mau lihilihi, a na ia mau kulu waimaka nunui, i kaohi hou mai ia Hawila, mai ka lioomau ana aku i kana kamailio ana. a i ka hala' ana nae he mau minuke ma ia hope mai, akahi no ahiki iaia ke pane aku i ka i ana āku: "Eia au ke haalele nei ia oe e kuu makua me kuu nahu i hele a mokumokuhia i ke aloha nou. me he mea la o ko'u hele ana paha keia, e ike hou ole mai ai au ia oe, aka aole nae pela ko'u mana'olana, e hoea mai ana no he la no kaua e halawai liou ai, aka nae ua >ke no oe, ua silaia ke au o ka nee ana o kau keiki nei; a ia'u nae e kaawale aku ana 110 ke kulanakauhale 0 Roma, ke hoonoho nei aii i.keia poe kanaka, i mau kokua nou iloko o kou wa o ka pilikia, a e nana aku oe maluna o lakpu, ma ke ano he mau keiki lakou nau, a he makuakane hoi oē-no lakou. •'E lilo keia mau keiki hookama au i poe kokua ia oe, i ka. wa e hoea mai ai o kekahi poino, mai ka poe manao inp mai, a ina e hiki ole ana ia lakou ke paio aku me na enemi, mamuli p.,ka nui hewahewa o ka poe pakaha o ka nilahila ole, alaila e kii aku oe i kuu pu puhi e waiho la īnaluna o kuu pakaukau, a pulii ae oe no elima manawa. e ike auanei oe ua hoea mai na kokua ma kou aoao iloko o ka mana'wa ])okole loa. Nolaila ua nuikaukau loa au e haalele iho ia oe e kuu lauaui i keia manawa," ia wa no i ku mai ai o Loineliano iluna, a hele mai la a puili i kana keiki, a no kekahi mau minuke. aole e l.iiki iaia ke. pane mai.i hoo»cahi huaolelo, aka honi aku la oia ma ka papalina o Hawila, pela hoi o Kawila i pania mai ai, ua like ko laua piha i na haawiua ilihia iloko o kela mau minuke, aolie huaolelo hope mai ko laua mau lehelehe ae, na ka \vaimaka no e hoopulu i ko laua mau jiapalina pakahi, a i ka pau ana ae o ka laua lulumi ana, ia wa i hele aku ai o Hawila, e haawi i kona aloha i na kanaka powa, ka poe. ana i lawe mai ai he mau hoaloha nona. Ua hookomoia aku na manao aloha iloko o kela poe kanaka no liawila, mamuli o ka ]>iha oluolu maoli o ka kakou koa opio, a he poe kekahi o lakou i hookahe okoa mai i ko lakou mau waimaka o ke aloha kui'o no ke kanaka opio, a 1 hakalia no a pau ko Hawila aloha ana aku i kela ])oe kanaka. a oiai hoi ke nee awiwi la ka manawa imua, o kona kau ae la no ia maluna o kona ilio. haawi ke aloha hope, o ka lilo aku la no ia. O ko Hawila lio e kau la. o kona lio no ia. ana o ka iho ana nokai o ke kulanakauhale me kona makuakane, ma kela po i nokeia ai na powa i ka luku a paa])io ai kekahi poe o lakou, a o ko Hawila lole hoi e komo ana, o ia no ke kapa kila omaomao o kona makunkane, aia hoi ma koua papale mahiole he kilepalepa ana ka hulu o ka manu okalika i ka welelau makani. Ua hoolakoia ua o Hawila, a lako pono i na makaukau o ka oihana naita. o ia ke kakaka me ka pua. ke koi kaua, me elua mau pahikaua, a he laau newa. Aia hoi maluna o kana palekaua kila. ua kauia na hoailona lau oliva me ka manu niinii, a o na huaolelo hoi e hoopuni ana i ke!a mau hoailona, oia no keia: "Ua liala aku la ka ino, ke omamaka mai nei na meaulu." — Ma keia huakai hele a Hawila no Roma, ua akahele loa oia i kona lio, aole oia i noke i ka holo, no kona ike. he pule nui o ka hana, ka pule e hoea mai ana, nolaila he mea pono e loaa ka ikaika.i kOna lio, i hiki-ai iaia ke ku aku a paio maluna o ke kahua mokonioko, no ka aha'i ana mai i na niakana mai ka lima mai .o ka U'i Magarita. O ka hele hoi ia o Hawila, ahiki i ka nalo ana aku o ka la ma ke komohana, a uhi mai la hoi ka malu po maluna o ka aina, aia hoi, hoea aku la ka kakou koa opio ma kahi hale hookipa iloko o ka ululaau, kahi.no hoi a ua o Hawila i haalele aku ai ia Magarita ma, a huli hoi hou mai ai no ke alahele p lioea ai no Rokenekai. Ma kela hale hookipa i lele iho ai o Hawila ilalo, ka hooluolu ana, a komo aku la oia iloko a hui pu me ka ona nona kela hale. a mahope o-na kamakamailio ana mawaena o laua. ia wa i haawi mai ai ka ona o ka hale hookipa he kiaha waina iaia nei,aole no he hoole ana aku a Hawila, aka lalau aku la no oia, a inu ae la, pela no hoi me ka ona o ka hale hookipa, a pau na kiaha mua o laua. ua ninini hou mai la no ka ona o ka hale hookipa i na kiaha no ka lua o ka manawa. a mamua nae o ka lalau ana aku o H-awila i kona kiaha no ka inu ana ae, ia wa i komo mai ai kekahi puulu kanaka iloko, he j3oe kanaka kela i like wale no ka inu ana ae, ia vva i kofno mai ai kekahi puulu kanaa iloko. loloa o ko lakou mau kino. a ua aahuia hoi lakou apau me hookahi o lakou ano lole. LJa lako wale no kela poe kanaka no lakou ka nui he iwakalua, me na pahikaua nunui e kailew r a ana ma ko lakou mau aoao, a maluna hoi o ko lakou mau kua, ka lakou mau nana. me na pua. a e hoike okoa mai ana ko lakou mau oiwi kino pakahi, he poe wale no lakou apau i hele a lawa me ka ikaifca, e hiki ole ai i ka mea nawaliwali ke hoonahoa aku imua o lakou. . I kela komo ana mai o ua poe kanaka nei a ike ia liawila iloko o kona kapa kila omaomao. ua hakilo pono loa mai la ka lakou nana ana maluna.o ka kakou koa opio, a haīa. ke-:

kahi mau sekona, hele nui aku la ma kahi o ke pakaukau e I kauia ai o ka wainai a kauoha aku la kekahi o ua poe kanaka nei. e haawiia mai i inau kiaha waina he iwakalua 110 lakoli " „,Aia nae iwaena o kela poe kanaka he iwakalua. he houkahi o lakou mea opiopio loa, nona paha na ma kahiki ma kahi o ka iwakaiua, oia iwaena o lakou ka mea nana pono loa ia llawila, me he mea la ua komo ka manao hoohihi iloke» ona, 110 keia malihini. | 0 Hawila no kekahi i hoomaopopo aku i ka nana mau mai o.kela kanaka opio maluna ona, nolaila ua hoohuli pu , aku la no hoi kana nana ana maluna o kela opio, a i ka hala-' wai ana ae o ko laua mau maka i kahi hookalii, me he mea , la. ua lilo ia i makeneki nana e ume aku i na manao hooliihi,! ahiki i ke ku okoa ana ae o ke kanaka opio iluna, a hele mai la no kahi a Hawila e noho ana, me ka pane an£ mai: \ "K kala mai oe e ka naita maikai, 110 keia mahaoi ana mai | la o'u imua ou, aka aole he kumu e ae nana i kono mai ia'u I e hoolauna malihini aku ia'u iho imua ou, mamuli 110 : ia n na manao hoohihi iloko o'u no kou mau ano kilakila he nui, nolaila o ko'u inoa, oia no o Ōto Beriana." ' I No kela mau olelo hoolauna hoi ma ka aoao o ke kanaka ' malihini, ia wa i ku>ae ai o llawila iluna, a haawi mai la no! hoi i kona lima akau no ke aloha ana imua o ka malihiui,! a panai mai la ma kona aoao i ka i ana mai: "Ke hauoli loa nei au i kou hoolauna ana mai nei ia oe iho imua o'u, oiai o ka noho hoaloha aua o kekahi hoa kanaka | me kekahi hoa kanaka, o ka iini nui ia a ko'u puuwai i na, mana\ya apau. He nani hoi ia, ua hoike mai nei oe, o Oto | Beriana kou inoa, nolaila e hoike aku ana no hoi au i ko'u inoa ia oe, o Hawila ko'u inoa, a mai ke kulanakauhale mai nei au o Rokenekai, e hele aku ana ka'u liuakai no ke kulanakauhale o Roma." * 1 keia manawa a Hawila e pu ana mē Oto Beriana ua ike mai la ka nui aku o na kanaka, a nana mai la me na maka hoomaku'e ma"luna o ka kakou koa, he hoike okoa ana mai hoi i ko lakou hoihoi ole, i kela hookamaaina ana mai o Oto Beriana me keia malihini. me ka noke nui ana iho i ka j namunamu, aole nae lre loheia aku o ke-ano o ka lakou mau/i • mea e kamailio ana. ' ! No Hawila nae ame kona hoaloha malihini, noho like iho i la laua maluna o kekahi noho laau loihi. no ka hoomau ana aku i ka laua kamailio ana, a o ia ka Hawila o ka ninau ana | mai: "Ea, maihea mai nei oukou i hele ntai nei?" "No kau ninau hoi ea, ke pane aku nei au, mai ka hokua 1 mai nei makou o na ale hauliuli apiipii o ke Kaiwaenahonua,! a o makou kekahi hapa o ka mokukaua Iliohae Ulaula. e nohoalii ia ana e Sa Naita Apala, ka me i kapaia ka Olali i na Kai." A lohe o Hawila i kela mau hoakaka a Oto Beriana, ia wa i hoomaoe hou mai ai oia, ma ka ninau ana mai: "A e hele | ana ka oukou huaka'i ihea?" • "Lla hoounaia mai nei makou e Sa Naita Apala e hele e nana i ka makuakane anie ka muli. pokii o ko makou haku, ; aia laua ke noho la ma kpkahi awawa mawaena o na kuahiwi i elua o e kulanakauhale o Rokenekai." I "He liana nui i'o ka hoi ka-oukou, a pehea ua hoike mai | no nae paha ua haku nei o oukou i ka inoa o kona makuakane ame kona muli pokii ea?" "Ae, ua hoike mai oia ia'u, o Lomeliano ka inoa o kona makuakane, a o ka inoa hoi o kona o Ilawila. Ua hoike mai oia ia'u i'ko lakou nui, oiai owau kona hoa kuka m'a na mea apau, a owau 110 hoi ke alii kiekie oluna u kona mokukaua, a wahi ana 0 ka inoa o kona hanaumua oia o Buliona, a ua lohe mahu'i wale 110 oia, o ua kaikuaana nei ka oua, ke alii o na powa o na pae mauna Alepa, a ua hookauia aku hoi.ka inoa hoohanoh'ano loa maluna ona, ka \Veli o na Pae Mauna." # Ua laki maoli Hawila i kona hookamaaina pono ana me keia kanaka opio, mamuli o k ike ana i ke ano o ka! kikou misiona, aka i wahi mea e maopopo pono ai iaia, ka i manao nui o ko lakou hoounaia ana mai no kahi o ka ma-) kuakane ame ke kaikaiiia 0 ua haku nei o lakou, ua hooniele hou aku la 110 o Hawila ma ka ninau anaaku: I "A heaha ka hana i makemakeia ai oukou e hele aku e- ike j i ka makuākane ame kana keiki niuli loa, no laua na inoa au ! i hoakaka mai nei imua o'u?" ' "Auhea oe e kuu hoaloha, hq meahuna keia i papaia mai ai ia makou aole loa e kamailio iki iinua o kekahi kino kanaka, aka hoi, mamuli o ko'u manaoio o oe kekahi o na kanaka opio e ola ai ka hoa kanaka, nolaila e hoike aku ana au i na mea apau, me ko'u huna ole i kekahi mea. Ua kauohaia mai makou e hele e aihue i ka luahuna waiwai a ko makou haku o ka lolie wale ana rr6 i kona makuahine i kona wahi wa uuku loa. aia ka kela luahuna malalo pono o ka liale i noho ai kona makuakane ame kona kaikaina. "I wahKnae e holopono ai kela hana aihue a makou, ua haawi mai oia i ke kauoha paa, ina no ka loaa aku o ka n&akuakane ame kana keiki i ka hale, alaila, e pepehi aku makou ia laua a make īoa, aka no'u iho, ua ku-e loa ko'u lunaikehala i kela hana, me.ko'u hoohiki maoli ana iho no iloko o'u, ina au e halawai pu aku ana me kela keiki opio, a he kanaka oia e hiki ai ke.ume ia aku ko'u mau manao hoohihi inaluna ona, alaila e hoohuli ana au i ka inaka o ka'u ko'i kaua a ku-e aku i ko'u mau hoa, no ka hoopakele ana i ke ola o ka makuakane ame kana keiki. "I ko makou hoea ana mai nae no ke kulanakauhale o Roma, ua lohe iho la makou i ke kamailio nui o na kanaka o kela kulanakauhale uo ke kanaka opio a makou e hele aku nei e pepehi, oia ka kekahi o na kanaka opio u'i loa ma Rokenekai apuni, a he helu ekahi oia o ka ikaika ame ke akamai i ka.oniu ana i na meakaua; a ua manaoia e hoea aku ana oia no Rotna, no ke komo ana maloko o iHa hookuku ma na leaīea e malamaia ana ma keia pule ae, ni€ ka paa o na manao o ka poe i ike a i kamaaina iaia, o ka mea kela nana e aha'i ana i na makana helu ma na lealea apau. "Ma na mea nae a makou o ka lohe ana oiai makou maloko o kekahi hale hokele ma Roma, i ke kamailio o kekahi naila opio imua o kona mau hoa, e pili ana no kela kanaka opio ikaika o ke kulanakauhale o Rokenekai, ua koho iho au ua kulike loa kana mau hoakaka ana no ua kanaka opio nei me kou, pela iho la au i nana pono loa mai nei ia oe, ahiki i ko kaua hookamaaina ana iho nei. "O kekahi kumu nui 110 hoi o ko'u manaoio ama,,he hoahanau oe 110 ko makou alii, o ia no ka like loa o kou mau maka me kona, a pehea la, o oe i'o anei ka muli loa o Sa Naita Apala. ka mea a makou e hele aku nei e huli?" "He mea oiaio ke ike nei au, he hoaloha oe e Oto Beriana no'u, a pela hoi oe e nana mai ai ia'u he hoaloha nou. Ke ike nei au i kou hoohamama ana mai i kou puuwai imua o'u, a hoike mai la 1 na meahuna apau i pili i ka makemake o ko ouko.u haku, ma keia huakai a "oukou, a 110 ia kuinu, ua hiki ole ia'u e huna iho i ka hoike ana aku i ka mea oiaio loa imua ou. Oka mea a oukou e hele nei e halawai pu me ia, a e pepehi aku hoi iaia apae kona- niakuakane a make. i ko ai ka manao pakaha o ka haku o oukou, owau no ia e noho aku Ia imua o ko oukou alo. a o ko'u inoa o Hawila, elike me ia: a ka haku o oukou o ka hoike ana mai imua ou. .» . "He ekolu makou mau keikikane o Buliona ka mua loa, o Apala aku, a owau no hoi >ka muli loa a ko makuakane a Lomeliano ; a no ko ; makou, luaui.makualiine, i- make kahiko oia i ko'u wahi wa he hehe e huli ana ke alo iluna. 1 lle oiaio loa. aia ko makou wahi home ma kekahi awawa, mawaena o na mauna elua ma ke kulanakauhale o Rokenekai. a aia malalo pono ae o ua w'ahi pupupu hale nei, ke waiho la kekahi lualiuna waiwai. a o ka luahiina waiwai nui hookahi paha ma ka honua apuni. oka mea a na kanaka e noke ana i ka haanui, no kekahi kanaka opio koa a ikaika ma Rokenekai, owau no ia e.noho aku la imua o kou.alo, aōle h<? mea okoa ae." ... : ... . . .

! 1 ka lohe pono ana o Oto Beriana i kela niau li<)akaka mai ia Hawila aku, ia manawa i hopu okoa aku ai oia i ka "l'ima o-Hawila a lulu iho la me ka piha ohohia a hauoli no hoi, a o ia kana "o ke - kamaili.o okoa ana ae m'e ka leo nui: "Ma k'e ola ana o ke Akua oiat*b loa. ke hoohiki.nei au maluna o ka maka olea'u ko'i kaua, aole loa e kau aku kekalu poino maluna o Lomeliano, a luaūi makuakan.e o kuu lioaI loha nei, a mea a'u e hawai ae nei i kekahi inoa honhanohano nialuna ona, ka Naita o ke Kapa Kila Omaomao. Na kela mau oieio o ka piha hoihoi a Oto Beriana o ka hoopuka ana ae, i hoopioo aku i ka noonoo o kona mau hoa ! aukai, a huli nui mai la nana no kahi a Oto ame ilawila e inoho.aku ana. aia hoi ka hoihoi maluna p kxi laua nei mau maka. me ka minoaka hoi ma ko laua mau papalina. ! Ika ike ana aku>o Oto Beriana ika pioo o kona mau hoa. | ia wa i noi okoa aku ai aia ia Hawila. e hookuu mai iaia : nei, i hiki ai iaia ke hele aku.e hui pu me na keiki kaeaea o : ka mokukaua Ilio Ulaula, o ka poe hoi i kapaia īna ko lakou mau inoa kapakapa, na kaupu hehi ale o ke Kai \\ aenahoI nua. j Ua hookuu aku la no hoi o Hawila i kona hoa oleio e ihele aku e hui pu me kona mau hoa ; a i ko Oto I>eriana hoa- ! kaka pono ana aku i kana mau mea apau i ike ai, a i lohe ai mai ia Hawila aku. ua loli koke ae la ka nanain.ā o ua poe kanaka nei. mai kela nanaina hooku eku emaka nui, a i ka | piha olioli, me ka alawa mau ana mai o ka lakou mau nana i ana ma kahi a Hawila e noho aku ana me ka makaukau mau. I Oke kamailio hoi ia o Oto Beriana apau imua o kona mau hoa. e pili ana 110 Hawila ame kona hoopau an,l i kela manao e liele aku e pepehi iaia ame kona luaui makuakaue. ia wa i ku okoa ae ai kekahi o ua poe kanaka nei iluna, lalau aku la i kona kiaha waina a paa ae la iloko o kona lima, ia wa i hoopuka mai ai i keia mau olelo: ,I F. ko makou alakai, ka mea aka liaku o kakou i papahi aku ai maluna ou i ka inoa hoohanohano,. ka Liona Opio Puuwai Hopo Ole, a imua hoi o oukou e o'u mau hoa aukai; ; me ka naau i hoopihaia me ka hauoli. ke hoike aku nei au < imua o oukou, no ka loaa ana ia'u o ka hanohan») kilakila j loa. ma ko'u hoolaunaia aku me ka naita opio, nona ke kaullana .a kakou i lohe ai ma ke kulanakauhale o Koma i keia kakahiaka. "U ka mea nana i hooi ae i ka hauoli iloko o kuu puuwai, o ia no ka hoopakeleia ana ae o kuu ola mai ka make mai. a kakou i moeuhane mua ole ai, e halawai mai ana me ka- | kou. ma-ka misiona puuwai eleele a ko kakou liaku. ina nei : no ko kakou hui kino pu me ia he alo a he alo maluna o ke kahua mokomoko. "He inea no hoi na'u e hauoli nei ka hoike ana aku imua 0 oukou e o'u mau hoa make oluna o na ale ahiu o ka nit>ana, mai keia minuke aku, ke kiola loa nei au i ka aaliu o ka nolio ana he kauwa malalo o ka Olali o na Kai. a ke waiho aku nei ia'u iho iloko o ka poholima o ka Naita o ke Kapa Kila Omaomao. Imua o oukou e o'u mau hoa, a imua o na lani. ke hoohiki paa nei au,.e lilo no au i hoaloha «n'aio loa nona, ma kona wahi e hele ai, malaila.au e ukali aku ai. a iloko o na poino ame na pilikia, owau pu kekahi: nolaila ke inu.nei au i ko'u kiaha waina, i hooiaio no ka oiaio loa o ka'u hoohiki," alaila wala ae la oia i kona kiaha. iloko hoi o na leo huro ame na pa'ipa'i lima a kona mau hoa. No kela mau hana ma ka aoao o na liōa o (>tn Beriana, ua nana malu mai la oia ia Hawila nie ka imo ana mai o kona mau maka, me he mea la e hoike okoa mai ana i ka kakou koa opio: , "Aohe hana a Kauhikoa, Ua kau ke poo i ka uluna." No kela kanaka mua hoi ka inu i kona kiaha, he hookahi ka inu like ana ae me ka nui o lakou, a ke nana aku i ua mau ilio ahiu la o ka moana, aia ke nohoalii la ka olioli ame ka maha mal'una o ko lakou mau helehelena pakalii, a o ia ka Oto Beriana i ninau hou aku ai ia lakou: "H'e oiaio-anei e o'u mau hoa, i keia sekona n<i, e kiola ae ai oukou i ka oukou hoohiki paa i hana ai. e lilo aku i mai kauwa malalo o ka Olali o na Kai, a e lilo aku oukou i mau kauwa malalo o ka naita opio i kauia ka weli e na mea apau ?" "Ke haawi aku nei makou i ko makou mau kino, ka uhane ame ka ikaika e liookauwa malalo o Hawila, a ke wehe nei hoi makou i kela hoohiki lalau a makou i liana ai me ke powa oluna o na ale apiipii ahiu o ka moana." i olowalu like mai ai ka pane ana a ua poe kanaka nei, a o ka mauawa no hoi ia a Oto Beriana i kono aku ai ia lakou e hahai mai mahope ona. no ka hele ana aku e hui a e hookamaaina me ka haku hou o lakou. Aia no o Hawila ke noho mai la nana i kela poe kanaka, a ua lohe mai no oia i na mea apau e kamailioia ana e lak<ju. a i kopa ike ana mai i ua poe kanaka nei, i ka haalele ana iho 1 ko lakou mau noho, a hele pololei aku la imua ona, o kona ku ae la no hoi ia ia manawa hookahi me ke kakali ole a h«jea aku kela poe kanaka, ia wa i hele okoa mai ai no oia imua no ka lialawai ana me lakou, a elike no me ko Hawila ano mau o ka vvaipa-he ame ka eleu, ua kaa e mai la no ma kona aoao, na olelo hikimua o ka hookamaaina pono ana ia lakou : "Ke huoli nei au i ka halawai pu ana me oukou, na kanaka hoi i nolio aku malalo o ko'u hanaumua; a o ka mea nana i'hooi aku i ka hauoli iloko o kuu puuwai, o ia 110 ko oukou haalele loa ana aku i ke koloka a oukou i hoohiki ai, ma kekahi pihana ino haahaa loa, ka hana i kupono wale no, na na akua lapu o ka luaahi o Oehena e hooko. "Aole au i moeuhane mua, ma keia kipa ana mai nei a'u maloko o keia hale hookipa, o ko ke Akua makemake ia, e lilo oukou apau i poe kanaka maikai ma o'u nei, ma keia hope aku;a auhea nae oukou e o'u mau hoaloha, ua pomaikai oukou, ma ko oukou hoololi ana i ko oukou manao, aole e hele aku e hooko -i ka oukou misiona puuwai eleele, no ka mea pela wale lio i hoopakeleia ae ai ko oukou mau ola pakahi, oiai aia malalo o ka malu o kuu makuakane i keia sekona a kakou e kamailio nei, na kanaka he ekolu hpneri ka nui i lako. pono me na meakaua, no ka hoopakele ana ae i ke ola o kuu makua. "O ka pupupu hale a ka makuahine o makou o ka haakohi ana mai i ka rpea i kapaia he alii no ka moana akea, ua paa kona mau aoao apau i ke kiaiia e na kanaka koa a wiwo ole, a ina no ko oukou hoea kino aku ma ke kahua o ka oukou misiona, me ke kanalua ole ia'u ke olelo ae, aole loa he liookahi o oukoii e huli' Hbi aku nie ke ola ittlua o ka haku o oukou. "No ka muli pokii o ua haku haakei hei o oukou, eia au ke ku aku nei imua o ko oukou alo, a ke waiho au'nei hoi ia'u iloko o ka poho o ko oukou mau lim'a. a i makemake oukou e hooko mai i ka hana i alo mai ai oukou iloko o ka moana. a maluna o ka aina, ua niakaukau mau au i na wa apau," a mamua nae o ka hiki ana i kela poe kanaka ke pane mai ma ko lakou'aoao, ua haawi aku 1a b Hawila i kona lima akau no ke aloha pakahi ana me lakou apau. a hopu nui mai la no hoi ua poe kanaka nei i ka lima o ka kakou koa opio me ka hoopili ana ae ma ko lākou niau ltltblēhe pakahi i e hoike mai ana kela hana ma kb lakou aoāo, i ko lakou lawe a#a.ae ia Hawila i haleu maliina o lakou, a i mau kān,wa lawelawe aku hoi lakou malalo ona. • Oiai nae o Hawila ma e ike nei kekahi me kekahi, a e noke ; ana lioi i ke kamailio, o ka mea kupaianaha i 'ikeia aku o ia no ka hoi ana aku o ka ona nona kela hale hook'ipa a ma ke kihi o ke pakaukau kuai waiona, he hoo'kahi hana o ka noke i l<a uwe, me ka maopopo ole ia lakou nei o ke kumu aka nae i ka nohoalii ana iho o ka,meha maloko o kela keena ia wa i ku ae ai ua ona hale nei iluna, a hele pololei mai 'la a mamua o Hawila, hopu mai la i ka lima o ka kakou koa a honi ae la elike me ka hana a na kanaka powā ō ke kai 7ne ka iana mai: i . (Aole 1 pau.) *