Ka Nupepa Kuokoa, Volume LV, Number 38, 21 September 1917 — HE MOOLELO NO NA Hoahanau Ekolu A I OLE O Hawila ke Koa, a o Magarita ka U'i ka Manu Nunu Ahiu [ARTICLE]

HE MOOLELO NO NA Hoahanau Ekolu A I OLE O Hawila ke Koa, a o Magarita ka U'i ka Manu Nunu Ahiu

"(> na waimaka i hookaheia aku e ko'u mau lihilihi maka. a <»ukf>u i ike mai nei, he mau waimaka ia 110 ke aloha, mamuli o ko'u lohe ana aku nei i ka oukou kamailio. eia no ka o Luineliano ke ola mai nei, a hu wale ae nei no hoi ko'n aloha nona, ka mea nana i hoonaueue aku i na kukulu o ka Hikina. i ka manawa e hooukaia ana ke kaua hemolele; ka h<jopakele hookahi hoi o ke kulanakauhale o lerusalema| mailoko mai o na lima o ka poe pegana. I ' > Lomeliano ko'u makuakane eke kanaka opio, o ko'u j haku ia i noho aku ai. o ka wa e hooukaia ana kela kaua weliweli. a kaa ka lanakila ma kona aoāo, a oiai hoi eia oe kana keiki maloko nei o kuu hale, ua hiki no ia'u ke kapa aku ia oe he haku no'u, a ua noa kuu hale ame kona mau mea apau ia oe, e haawi mai i kau mau kauoha, ua makaukau au e hooko aku. He nani hoi ia ua wehe hamama mai la ka ona nona ka j hale hookipa i kona hale ame na waiwai oloko ia Hawila, o : kona kena ae la no ia i kona mau kanaka hou e hele e inū ; waina, o ke 110 hoi ka ka mea waiwai, aole a lakou nei ] hoole aku, o a nee nui aku la no ia ma kahi o ke pakaukau, | a ninini mai la ka ona-o ka hale hookipa, me ka inu ana j 0 kela ame keia elike me kona makemake iho, a pela iho la ! ko lakou noke ana i ka inu, ahiki i ka noe okoa ana mai o ka waina maluna o kekahi poe o lakou. L'a hoomakaukau mai la ka ona hokele i mau meaai na' lakou nei. a i ke ku ana maluna o ke pakaukau, o ko lakou nee aku la no ia. a hoomaka iho la e haupa. me ka pii mau no o na kiaha waina. a oiai ua napoo aku la ka la i kela manawa. aole a lakou noonoo hou ana aku no ka hele ana, aka hoomau aku la 110 lakou i ka noho ana maloko o kela hale, e hauoli ana 110 hoi kekahi poe. e hiamoe afta ka poe i kahi'ohi'o i ka waina, a e nanea maikai ana 110 hoi kekahi poe, ma ke kamailio ana. 0 ka lakou nei nanea nae ia ahiki i na hora o ka wanaao, ia.wa i kamailio aku ai o Hawila i kona mati hoa: "Auhea ouko'u e o'u mau hoa, ēia kakou ke hele aku nei 1 ka pili o ke ao. ke hoolale mai nei ke kiu o ka wāonahele nei. o ko'u wa keia e hele aku ai ma ka'u huakai 110 Roma, a ina ua manaoOukou e na hoaloha. i hookahi a kakoli kaunu aiia i Waiak>ha. alaila o keia ka wa, aohe hou ana aku. no ka mea ma ka 1a apopo na lealea e mālamaia ai ma Roma. a ilaila e ikeia ae ai na hawā'e i'o me na 4 hawa'e i'o ole: a o k<»'u makemake, o ia ka hiki kakahiaka aku no Ronia. i loaa ai ka manawa no'u e hooluolu ai, i loaa pono ai i ko'u mau i'o hukī ame na i'o koni ka ikaika wikani, mamua o ka lioohanaia ana akū o ko'u mau lala, nolaila pehea oukou e na hoa?" "Heaha auanei. he nani ia. ua.haalele aku la makou i ka nt>ho kauwa anā maīalo o ko makou haku kahiko, a nolaila, ma kou wahi e hele ai. o makou pu no kekahi." wahi a Oto Beriana i pane mai ai ma ka aoao o kela poe kanaka. 1 ka maopopo ana ia llawila o ka manao o kela poe i hoohoaloha aku me ia. ua lilo no ia i mea maikai i kona noonoo, nolaila o ko lakou nei lioomakaukau iho.la no ia. no ka lakou huakai no Roifla: haawi ke aloha lululima hope, me ka ona o ka hale hookipa. o ko lakou nei oili aku la no ia iloko o ka pouli. he mea'ole nae ia pouli nui. i ke kono ae a ka makemake. Aia no o Hawiia ke kau la maluna o kona lio. a kuo'e wawae no hoi kona mau hoa ma ko lakou mau lio kahiko inai; na kupuna mai. a oiai nae lakou e hele ana, ua nokē nui ae la ua poe kanaka nei i ka himeni, me ko lākou hoopiha loa j ia me ka hauoli. a na kela mau leo o ua poe keiki aukai nei i i hoopiha aku ia Hawila me na nianao uilani o. ka piha j hialaai. e hoikeike mai i kekahi o kana mau kalena imua o lakou. a o ia kana o ka pane ana mai: "O kena hoohauoli a oūkou i hoolealea mai nei ia kakou, o kekahi ia'o ka'u mau hana maamaalea loa iloko o ko'u mau la kamalii: a iua hoi eae mai ana kekahi o oukou e paa i kuu papale kila nei, alaila e hoikēikē aku no au imua o oukou i ka'u mea i a'o ai a lehia i ko'ii mau la kamalii aku la i hala." No kela mau olelo hoi a Hawila. ua miki mai la o Oto Beriana a paa ana ka papale kila o kana aikane iloko o kona lima. a ia manawa koke 110 hoi, i hoomaka ae ai ka kakou koa e hookuu i ke kani o kona leo. nana aku oe ia la, he kikiko'u hoi kau, kohu leo no ka manu, e haehae ana iloko o ia mau hora anoano eehia oka po. O ka mele a ua o Hawila o ka himeni ana ae imua o kona mau hoa, o ia no keia : "Aia i Roma ka'u alohā, Ka opuu daimana a kuu maka; He nohea i lupēa me ke onaona, He onaona ia na'u e honi; He pua nani no kuu puūwai. Manāo no au e hiu ā wela, Kaohiia nae ē kuu hoohiki; He hoohiki ka'u he ieanawai paa, He moewaa nae i ko'u laki. O ke ala o ka pua ka'u i honi, E moani ke ala me ke onaona, Ua kuwili hoonipo iho au, Me ka ehakoni ma ke kumulaau wilou." I hakalia no ā pāu ka Hāwila himeni ana, ia manawa koke no i noke ae ai kōna mau hoa i ka huro me ka leo nui, i kau a mea o ko lakoū piha i ka hauoli. 110 ka mea o keia ka mua loa o ko lakou lohe ana i kekahi mea i oi akū ke kani o kona leo imua o ko na loea apau a lakou i ike āi, a ua- haule iho no ka leo o na manu i ko Hawila. x Aole no ka manawa hookahi wale no kela noke ana ae o ua poe kanaka nei i ka huro, aka no na nianawa lehulehu, me ke koi hou ana mai ia Hawila e himeni. o kekahi kumu paha hoi o ko lakou piha ohohia loa. o ia no ka hele a kahi'o- j hi'o i ka waina. | Ua hoolawa hou aku la o Hawila i ke kono a kona mau hoa hele. ma ka hoike ana aku i kekahi o kana mau himeni punahele loa, a elike rio me ka piha ohohia o # ua poe nei ma kela manawa a Hawila i himeni mua ai, o ia haawina no' kela no ka lua o ka mānawa; e noke ana i ka huro. a i ka 1 uwa maloko o ka ululaau. me.he mea la, aia lakou iloko o kekahi lc!ilanakauhale i piha i na kanaka. Hoomau aku la no lakou i ka hele ana imua. me ko lakou noke ana no hoi i ka himeni. e kaa ana ka himeni ana i ; na keiki aukai o na ale apiipii ahiu o ka moana, a i kekahi manawa no hoi e hoopiha aku ana o Hawila i ko lakou mau piuiwai me na haawina hookahaha, o koha ike himeni, a pela wale iho lā no ko lākou hoopiha ana i ka manawa o kela po. ahiki i ka wehewehe loa ana ae o kaiao. ia manawa i hoea aku ai lakou nei, ma kekahi wahi kauhale uuku, ma kahi he ekolu mile wale no ke kaawale mai ke kulanakauhale alii mai o Roma. ! Hele aku la ka kakou koa me kona mau hoawle a ma kēkahi liale hookipa. malaila i hoomaha nu> iho ai, no ka hooluolu iki ana, a no ka ai ko lakou aina kakahiaka, mamua o a hoomau hou ana aku i ka lakou huaka'i.

| Ile mea inaa ika noho ana ona kanaka Italia iloko o kela au kahiko e malania ana i na haie hookipa, ka hooinakaukau | ana i wahi e auau ai na malihini, nolaila ia lakou i kōmo aku ai ma kela hale. a ike mai la ka ona nona ua hale nei i ia Hawila he naita o ke kulana hiehie. ua kii mai la oia iaia ianie kona mau hoa e hookipa aku iloko, a kuhikuhi aku la i I kekahi rumi auau nui, no ka holoi ana i ko lakou lepo, o ko j Hawila komo aku la 110 ia me Oto Beriana, ke kanaka koa ■< opio'oluna o ka mokukaua Ilio Ulaula, a i ko laua pau ana hoi i ka aiiau, ua hemo mai la lauā iwahō, a komo aku la ko laua mau hoa. No Hawila nae. mahope iho o ka pau ana o kana auau ana, aole oia.i komo holi iho i kona kapa kila omaomao, aka welie mai la oia i kekahi paalole veleveta omaomao mailoko mai o kona puolo e kau ana mahope o ka noho o kona lio, a iaia i o'ili ai iinua o kona mau- hoa, auwe! he keu i aku a ka hoopiha loa ia o ua man hoa nei ona, me ke kaliaha, i i kau a mea o ka huapala maoli no o ka naita opio, a o ia ka j ua mau keiki aukai nei o ke kaena ana ae, aohe he kupaa l e hiki ke ku mai imua o keia kanaka opio a ka u'i ame ke kilakila maoli no o kona oiwi kino. ke hde la, a » "Pali ke kua, mahina ke alo, C) ke ku no ake kanaka u,i, Aolae puu aohe kee." I ka makaukau ana hoi o na meaai maluna o na pakaukau, o ko lakou nee aku la no ia, e hoopiha i ka lua o ka inaina, e ai ana a e inu ana, a iwaena o ka lakou ai ana, i ku ae ai o Hawila iluna, & pane mai la imua o kona mau hoa: o'u mau hoa o keiaaina malihini, he nani hoi ia, ua lawe mai au ia ortkou apau he mau hoaloh'a oiaio loa no'u, a pela hoi au i lilo pu aku ai i hoaloha no oukou, nolaila o ka'u e nonoi aku nei ia oukou apau. mai hoopua 4 ! iki ae j oukou i ko'u inoa, ia kakou aku ai ma Rorrfti iloko o j keia māu la: a o na mea a oukou i lohe ai mai a' uaku, a i j ike ai h'oi no'u ma ka po aku !a i hala e uumi malie loa oukou ]ia matt mea apau, o oukoū a owau> n,alo na meahu'na i pili ia'u. | "Iloko o ko'u mau la eku ana a paio no ka hanohano o j ko'u kulanakauhale, me na moho apau o na wahi like ole ma j Roma, o ka'u e nonoi hou aku nei ia oukou, o ia 110 ka lilo ana mai i mau kanaka lawelawe no'u: a eia hou hoi kekahi" l —i kela manawa nae i hoopuiwa loa ia mai ai o Havyila, iaia i ike aku ai i ke komo ana mai o kana aikane aloha Ma- | lawalia, iloko o kona aahu naita o ke kapa kila keokeo. I Me ka hoohakalia hou ole iho, ua nonoi mai la o Hawila j i'kona mau hoa e huikala aku iaia, o ka liaalele mai la 110 ia i.kona noho, a hele aku la me ka helehelena hoihoi e hui pu me ke kanaka opio malihini, aia hoi na keiki oluiia o ka mokukaua flio Uiaula, kfe nana pono aku la me'na maka paha'oha'o maluna o Malavalia, me ka niilau walē ana iho no ilōko o lakou pakahi i ke aho o kela kanaka malihini, ame kona wahi o ka hoea anā mai. "Nani wale ka lokomaikai o na lani, o ka hoohalawai hou ana ia kaua ma keia wahi," i pane aku ai o Hawila imua o kana aikane, me ka haawi pu ana aku i kona lima akau 110 ke aloha anā, me ka hoōmau hou ana aku 110 hoi: "'Aolē au i moeiihane mua e hookolo mai ana oe mahope o ko'u meheu a loaa aū ma keia wahi, aka nae auhea oe e kuu aikane, e ae mai e hoohauoliia ko kaua maū manao, ma ko'u hōolauna ana aku ia oe iinua o keia maa hoāloha o kaūa," alaila huli mai la o Hawila imua o na keiki o ke kai, a pane mai la: "E o'u mau hoaloha, ua keiki aukai o na ale apiipii o ka nloana, e ae mai oukou apau e hoolauna aku au imua o oukou, i kekahi kanaka kaulana o keia mau la e nee nei, ka mea iiona paha ka inoa a oukou i lohe wale ai, ? akahi no nae a loaa ia oukou ka hanohano o ka hui ana me ia he alo a he alo, nolaila. o Malavalia keia, ka'u aikane aloha." ia manawa i hoolauna pakahi aku ai o Hawila ia Malavalia e hoomaka ana mai ia Oto Beriaua aku. ahiki i ke kanaka hope loa o lakou. Ma hoolaunaia aiia aku o Malavalia imua o kela poe kanaka. ua lilo ia i mea honhauoli aku i ko lakou manao pakahi, uo ka mea ua lohe nui lakou no ke kaulana o Malavalia. ma ke ano ke Alii o na Powa o ka ~Malu Make, a ua ku'i aku hoi kona kaulana ma ke Kai Waenahonua; a o ia haawina hookahi no hoi o ka hauoli. ka i loaa aku ia Malavalia, oiai akahi 110 oia a hui pu me Oto Beriana, ka mea i | kapaia ka Lima Akau Wikani o ka Olali o na Kai, a he | mana.wa ia no'ka hauoli i nohoalii iho ai maluna o na mea j apau, me ka noho pu ana iho o Malavalia ilalo. i hookahi ka I ai like ana me kona mau hoaloha hou. .Oiai hoi lakou nei e ai ana, e kamailio ana iloko o na manao ulumahiehie, i ku aeai o Hawila iluna me kona kiaha waina e paa ana iloko o kona lima. a ko.no aku la i kona mau hoa ai e inu lakou 110 ke ola o Malavalia, ia manawa i ki-ke ae ai na kiaha o ua poe kanaka nei, a inu nui.ae la, me ka haawi ana he ekolu mau leo huro 110 ka hanohano o ka mea i kapaia, ke Alii- Powa o ka Malu Make. I Ia kuu ana iho hoi o kela mau leo huro, ia manawa i.ku I hou ae ai o Hawila iluna, a hoomau mai la i kana kamailio ana. no kana mau mea i manao ai e hoike mai imua o kona I mau hoa, a kahamahaia ai. mamuli o'ke komo ana mai o Malavalia:

"O ka mea makemake ai e hoike aku ia oukou, o ia no ko kakou noho like ana maloko o ko'u hokele hookahi e nolio ai, a lie nani hoi ia ua hoea tnai nei ke Alii Malavalia, oia pu kekahi a'u e kono aku riei, i mau ma,lihini oukou apau na'u, oiai kakou e luakaha ana maloko o Roma." Ia kuu ana iho no hoi o kela mau hoākaka ana a Hawila, ia manawa i hoopiha houia iho ai na kiaha o lakou apau, a ku like ae la na mea apau iluna, me ke kaa ana aku ma ko. Malavalia aoao ka hanohano o ke kamailio ana mai: "Mamua hoi o ko kakou inu ana ae i na kiaha waina o kakou ea. o ka'u wale no e nonoi aku nei ia oukou e o'u mau hoa, e inu kakou, no ka hoomanao hauoli ana ae no ko kakou alakai nei, ka mea a'u e kaena ae nei me ka hopo ole, o ko kakou hoaloha opio nei, o ke ahikanana aku atia ia o keia mua aku. ke kae'ae'a nana e hoonaueue aku i na aupuni.apau ma Europa, nolaila e inu kakou no ke ola o ka Naita Omaomao," a hapai like >ae la na kiaha waina o ua poe kanaka nei, a he mauu hoi ia o ka puu, i kau a mea o ka pahee o ka waina e iho la ilotco o ka waihona O ko lakou ai h»i ia ahiki i ka maona ana, ia wa i hoi nui aku ai noloko o ke keena hokipa, no ka hoonanea ana, oiai ua nohoalii iho la o Keoni Bulu maluna o Hanale, a ia lakou e hookaau olelo ana, ua i ae la o Malavalia: "R kakali iki iho oukou maanei nei ahiki i kuu hoea hou . ana mai," o kona ku ae la no ia iluna, a oili aku la iwaho, [ me ka maopopo ole i kona mau hoa, o kona wahi i naiowale aku ai, a noho nui iho la no hoi lakou kakali nona, a he iwakalua-kumamalima paha minuke o kela kakali ana, ua : lohe ku la lakou i ke pohapoha mai o na kapuai lio, o ia 110 ! oe o kekahi puali koa e nee mai ana no ke kulanakauhale, a ' oili nui aku la iwalio e nana ai, aia hoi, iloko o ko lakou kahaha. i ike aku ai lakou ia Malavalia e holo mai ana mc kekahi pu-a lio o iwakalua ka nui, i lako i na oono apau, a ku ana mawaho o ka hale hookipa. Ua hele pu mai he elima mau kanaka lawelawe me Malavalia, a no kona ike ana mai i ke kahaha maluna o na hele- j helena o kona mau hoaloha. ia wa i hoakaka mai ai oia, he mau.lio kela ana i kii aku ai no kona mairhoaloha malihini, no kona makemake 110 e hoohanohano pono ia ka huakai a Hawila no Roma, a i ka lohe ana o na keiki aukai i kela mau olelo. ua noke ae lā lakou i ka huro no ekolu manawa, lie j huro hoi i haawiia me ka ikaika maoli o ko lakou mau kileo., j Haawi aku la o Malavalia ike kauoha i kona ma'u "kanaka! lawelawe e hoopōnopōno iho i na lako o na lio, alaila komoj hou ajku la oia noloko o ka hale hookipa, no ka hoolale ana i kona mau hoa, e hoomakaukau no ka lakou huakai no ke kul.anakauhale,

0 ka hora ehiku kela o ke kakahiaka, ua kiekie.loa kaja iluna. nolāila hoomakaukau iho la ua poe kanaka nei ia lakou iho, a oiai no nae e liuliu ana no ka haalele iho i ka hale hookipa, i lohe nui aku ai lakou i kekahi itiau leo hauwalaau, a e akaaka ana hoi kekahi poe, a mamuli o ka lohe pono ana aku o Hawila i kekahi leo i kamaaina loa i kona mau pepeiao. ua hoomaka ae la ka pana kapalili ana a kona puuwai, a elike me kekahi lio*eena ahiu, pela iho la i ike okoa ia aku ai kekahi hiona ano e malUna o ka helehelena 0 ka kakou koa opio.. i > I MOKUNA XII. ; ' ! 1 Aole i liuliu iho, mahope o kela lohe ana aku o lākou- i na leo hauwalaau, aia hoi, ku ana no he ekolu mau hololio, mamua o ka'hale hookipa, a komo mai la he hookahi o lakou iloko o ka hokele, a ike koke aku la o Hawila ia Kolomela, ke keiki a ke kiaaina o Genoa. a hoaloha hoi ona, o kela mau la i hoohalaia e lakou maloko o ke kulanakauhale o Rokenekai." j Elike no me ko Kolomela ano mau o ka eleu. i kela ike ! mai Hawila, o kona pane koke mai Ia 110 ia, me j ka haawi ana mai no hoi i kona lima akali no ke aloha ana: I "Ua hookahaha loa mai oe, no keia halawāi ana o'u me oe 1 maloko nei o keia hale hookipa," wahi-a ua o Kolomela me ka piha hoihoi. "Ae. i nehinei aku la no ko'u haalele ana i ke kulanakau|hale o Rokenekai, a hoea mai la au ma-kekahi hale hookipa malpko o ka ululaau, malaila i halawai mai ai au me ko'u mau hoahele o keia po, o ia kela poe au e ike aku la maloko nei o keia hokele, he mau keiki aukai i aahuia me na kapakila ulaula o ka oihana naita, a i keia kakahiaka nui makou i hoea mai nei no keia wahi, o ka pau ana ae nei no vi o ka makou ai ana la, a e hoomakaukau ana e nee aku 110 ke kiilanakauhale o Roma, hoea mai la no oe." j No kela mau olelo hoi a Hawila, nāna mai la o Kolomela ; j<na kanaka e noho aku ana maluna o ko lakou mau noho. a iaia i hoomaopopo aku ai i ua poe kanaka nei, ia manawa 1 huki aku ai oia ia Hawila a ma kekahi-wahi kaawale e ioh6 ole ia mai ai ka laua mau kamailio, ia wa oia i pane aku ai: | "Ua ike mua au i keia poe kanaka maloko o kekahi hokele 0 Roma, ma ke kakahiaka o nehinei aku la," o lakou kekahi, 1 lohe i ko'u noke i ke kaena me ka haanui ana nou; a uā j hoikeia mai ia'u, he poe kanaka keia no ka Naita A])ala, ka ; mea i kapaia ka Olali o na Kai, a o ak mea hoi i kauia ka S weli ma ke Kai Waenahonua, a eia ua haku nei o lakou ma Roma i keia wa, a oia kekahi e komo mai ana ma na l.ealea ,apau e malamaia ana ma keia pule. | "O ka nuhou hauoli a'u e hoike aku nei ia oe e kuu hoa, • e'ia ka U'i Magarita mawaho kahi i ku ai me kona hoa, ke ."keiki a ke kiaaina o Roma, o ko'u mau hoa hololio ia o keia [kakahiaka, aia hoi.a pau kou hoolauna ana aku ia'u iniua o ! keia poe kanaka a'u e olelo aku nei ia oe, he mau hoaloha paha lākoU nou, alaila lawe aku au ia oe iwaho, no ka ike ' ana i ka mea i kapaia, ka Manu Nunu Ahiu, aohe kiamapu j e iiei ai, I "I ua u'i la o Rokenekai e luakaha nei ma ko makou kuaia wale no na manao hoohihi o ko makou ; mau kanaka opio maluna ona, aka nae iloko o na hookaau j olelo ana, aole i nele kona hoopuka mau ana ae i kou inoa, a o ia ka'u i nahi wale iho ai 110 iloko o'u, he mau olelo ia I a ka mea i lilo kahiko kona puuwai nou e kuu hoaloha." j No ke ake loa o Hawila e ike koke aku i ka helehelenā o I kana ipo nohea, uā lāw' mai la oia ia Malavalia, kana aikane, a pela hoi ia Oto Beriana ame kona mau hoa. 1 ka pau ana o kela hoolaunaia ana o Kolomela i na hoa-, loha o Hāwila, ua nonoi akii la o'Hawiīa i kona mau hoa e huikala mai iaia, oiai e hele ana oia iwaho o ka hale, no ka j ike ana i kekahi mea ana i kamaaina ai, o ko laua aku la no ia me Kolomela a mawaho pono mai o kekahi keena, j hookuu aku la oia ia Kolomela e hele hookahi aku oia ma- ! mua, a e komo aku hoi oia nok>ko o ke keena i haawiia mai nona e ka ona hokele, 110 ka hoomakaukau pono ana iho i kona aahu. Ma kela hemo ana aku o Kolomela iwaho o ka hale hookipa, hele loa aku la oia a ma ka aoao o ka U'i M"agarita, ia wa i kamailio aku ai oia ma ke ano hawanawana, i ka i ana aku, aia o Hawila maloko o kela hale, a e hemo aku ana ua Naita Eieele nei iwaho, no ka hui pu anā me ia. I kela lohe ana aku o Magarita aia kana aloha maloko o kela liale hookipa, a e hele aku ana e ike iaia mawaho o ka hale, o kona i koke mai la 110 ia: "He puanuanu owaho nei, e pono ole ai oia ke hemo mai e ike ia'u, aka owau 110 ke komo aku iloko, i kahi pumehana, kohu pono hoi paha ka nanea ana iho, a hoohala i kekahi mau minuke ma ke kamailio ana." o kona lele»mai la no ia ilalo, me ke kakali ole mai a lohe aku i ko Kolomela manao, no ka mea, ua loaa aku la iaia kekahi nuhou ana i hauoli loa ai, e hiki hou ole ai i na keiki o Roma ke paa aku iaia ma ko laua aoao. Me na kaina wawae m'ama i liele niai āi o'Magarita a komo aha noloko o ka hale hoōkipa, a o ka manawa liookahi no hoi ia a Hawila i oili mai ai ā ku ana ma ka puka, o ka huhui ae la no ia o na opua i kahi hookahi, a na ko lāua mau helehelena i hoike okoa inai i ka no'jihuna iloko o laua pakahi, i ka lilo o kela halawai hou ana o laua, i ola hou iloko 0 ko lauā mau uhane pakahi. ' "Nani ko'u pomaikai o ka hui koke ana me oe i keia kakahiaka, i hele waje mai nei no au i ka holoholo, eia ka he holoholo i ukaliia me na haawina pomaikai. Aole keia o ka'u manawa i koho ai, o kou wa ia e hoea niai ai no, keia wahi, aia la i ke awakea ae, ua kuhihewā loa nae iā koho ana o'u pela, nolaila aole a'u nuhou hauoli e ae, o ko kaua halawai wale ana no he alo, he alo, mahope o ka ha'o ana o ko'u lohe ana aku i kou leo, ame ka ike ana aku hoi i leou helehelena." Oiai hoi o Hawila ame Magarita e kuwili hooheno ana me na olelo i kiipono wale no i na ipo aloha, aia na hoa 0 Hawila, ke nana mai la me na manao kahaha, me ko lakou kohokoho wale ana mai no nae. he mea o Magarita i kamaaina loa ia Hawila, a ,e oīe o Kolomela o ke komo ana mai, iwaena o lakou nana i hoakaka pono aku ahiki i ka hoopau loa ia ana aku o ko lakou mau manao kanalua apa<i no ke ano o keia kaikamahine u'i a huapala o ka hoea ana aku, a hui pu me ko lakou alakai. Ua lohe wale no keia poe kanaka. a pela no hoi rhe Malavalia i ka u'i o ke kaikamahine a ke kiaaina o Rokenekai, akahi no nae a loaa ka hanohano ia lakou o ka ike maka ana 1 kona helehelena nohea, Vnawai ole no e ku'i ( aku ke kaulana o kona wahine u'i, i kau a mea o ka nohea niaoli no, e kohu pono ai keia mau lalani mele a ka Hawāii: "He nohea oe i kuu maka, A he mea milimili na kuu lima, He anoai hemo ole oe na'u, He aloha no na kau a kau." He mau minuke kela hoohala ana o na ipo ma ke kamailio ana, alaila'hookuu aku la o Hawila. i kana aloha e puka hou.aku nowaho o ka hale hookipa, a hele mai la hoi o Hawila, e hui pu me kona mau hoa, a o ka manawa ia o kela poe kanaka, i haawi aku ai i na leo huro o ka ohohia no ekolu manawa. a ia kuu ana iho o ko lakou leo huro„ ua kamailio mai la o Hawila, aole a lakou manawa hou aku e . kakaii ai. aka e nee koke ka lakou huakai no Roma, a ia manawa hoi i huli ae ai o Malavalia. a i aku la i na kanaka oluna o ka mokukaua Iliohae Ulaula i ka i ana aku: - i "Eia ko oukou mau lio mawaho kahi i kakali ia oukou e na keiki o ke kai,. e lawe kela ame keia i ka lio i ku ; i kona makemake," o ka hele aku la no ia o Malavalia ahiki 1 i ka pukā, kahea aku la i kekahi o kona mau kanaka hana < !e kii aku i na ukana o Hawila, a hookau aku maluna o kona ] ilio, hoi o na lio o kona'mau hoa, o ka wa no ia i,

oili akn ai o Hawila ma iwalio, no kahi o ko lakou mau li«> pakahi i ku ai. Elike no hoi me ka rula mati iwaena o ko Italia poe. ua lioolauna aku la o Kolomela ia Hawila ame kona mau hoa imua o ke keiki ā ke kiaaina o Roma. o Feriana Kamioleta. ua hiki loa nae ia kaua e ka mea heluhelu ke ike aku ma ka helehelena o kela keiki a ke kiaaina, aia ka hoihoi ole iloko ona 110 i kau a mea o ka huapala maoli o keia keiki, i lihi lanna ole mai kona u'i me ko ka kakou koa opio. j iemoole, ua kau ae la na mea apau maluna oko lakou mau lio, a o ka nee aku la no ia o ka huakai no Rotnā. ke kahua I h6ōkelakelā kaulana. a Hawila e olali hookahi aku ai, no ka Jioao ana e kaili mai i na makana helu ekahi ma na lealea j apau. mai ka lima ponoi mai b kana aloha wela | Ma kela hoen ana aku no oka huakai e hele, ua hoeu aku ; la o Hawila i kona lio, a pili ana ma ka āoao liema o kana ipo aloha. aia hoi ke keiki a ke kiaaina o Roma, ma ka aoao akau, ā ia wa hookahi no hoi i pili mai ai o Kolomela. ke keiki hoomakeaka a ke kiaaina o Genoa, ma ka aoao hema o | Hawila, a mahope aku no hoi o Malavalia ma, ma ka pa-ha t ko lakou hele ana o ka laina hookahi. | Oiai hoi lakou e walea ana ika lawena kainepu oka holo !o ko lakou mau lio, ua hooninau mai la o Kolomela ia Hawila i ka i ana mai: "Ihea oukou e noho ai, ke hoea aku kakou i ke kulanakauhale o Roma ?" "O ka'u walii kupono i manao ai no makou, o ia no ka . Hokele Lipine eula."* 1 le hokele keia no ka papa elua, eia ai." wahi no hoi a liawila i pane aku ai. j "Ke kaumaha loa nei au ika hoike ana aku ia oe e kuu ' hoa. o ka hokele au i manao ai, ilaila oūkou e noho aku ai, oka helu ekahi kela ona hokele ino loa ma Roma. Aia maJ laila na kanaka powa kaulana o na mauna ame ko ke kai i e hoolulu mau ai i na wa apau, a maloko o na paia laahia o kela hokele i hanaia ai na karaima ekāeka puuwai eleele, e kupono ole loa ai ia oukou ke noho ma kela hokele. "iwaena o ka po6 apau e noho ana ma kela liokele, aole loa he hookahi iloko o lakou he kanaka inoa maikai, a no , ke kulana lianohano, aka he poe wale no i kaulana ma na j hana.okipuu, o na ano ekaeka haahaa loa. I "O ko'u manao ea, ina oe eae mai ana e kuu hoaloha, e . alakai aku no au ia oukou 110 kekahi hokele maikai, o ia ka i Hokele ipine Gula. He hokele keia 110 ka papa elua, eia , nae, ua Jike aku no kona maikai ame kona kupono me na | hokele o ka papa ekahi, a maanei e nohoalii mau ana ka maj luhia i na wa apau me ka hopohopo ole o ka nianao, no ka | hoohaluaia mai e ka poe puuwai ele.ele." "Auhea oe e kuu Kolomela maikai, e noi aku ana au ia oe e huikala mai ia'u, 110 kā mea ua paa loa kmi manao e hoi aku aū a noho maloko o ka hakele a na kanaka okipuu i hoolilo ai he punana no lakou. Ua mahalo au i kan mau hoakaka, 110 ka makee i ko'u inoa ame ko'u kulana, aka nae ua hiki ole ia'u ke ae aku i kau noi malalo o keia mau kumu. "O ka iini nui iloko o kuu puuwai, a o ka mea hoi nana i kono mai ia'u e hoi aku au ame kuu mau hoa nei no ka l lokele e noho eii, no ka hooko ana 110 ia i ka iini a kuu puuwai, e ike aku i na maka o ke kanaka i kapa iaia iho ka Weli o na Pae Mauna, kela powa puuwai eleele nana i hoouna ae i na kanaka powa Vie hookahi e h\ku v«\ ov\kov\, o\a\ ma ke kulanakauhale o Rokenekai, a e kaili limanui aku hoi i ka hakuwahine o kakou. "Aole nae oia wale rio ka'u i li'a ai e ike, aka o' kela Iliohae kaulana kekahi o ke Kai Waenahonua, ka mea i kapaia o Sa Naita Apala. a o ka Olali lioi o na kai :.o keia mau kanaka la a elua, aia maloko o ka papa o kuu puuwai, i kahakāhaia ai ka laua mau hana. No kuu manao, aole wahi e ae, e hikiwawe ai ko'u halawai kino ana aku me laua i kekahi o keia māu po aku a kakou e hoohala ai pia Roma nei, pela wale no au i hokololohe ai, o keia l>o makou hokele e noho aku ai, me.ka nana ole i na hana ino, i lawelaweia maloko o kona mau paia laahia. "Akahi ae la 110 a maopopo ia'u ke kuinu o kou makemake loa ana e noho maloko o ka Hokele Malata, nolaila ke haawi aku nei au i ko'u ae me ka manao maikai, e ili ole mai ai hoi kau mau ahewā ana maluna o'u, 110 ka hoomaopopo ole aku i kekahi wahi kupoiio no oukou e noho ai." Ma keia wahi e kuu makamaka heluhelu, e waiho iki aku kaua i ka huakai a Hawila ma e nee aku la no ke kulanakauhale, a e kilohi e aku kaua ialoko o ke kulanakauhale_ kaulāna o Roma. I hakalia no a.oili ae ka la ma kela kākahiaka, o ka manawa no ia i lioike okoa mai ai oi Roma, i kona kulana nani a hiehie maoli, rio ka mea ua •puni kona mau aoao apau i ka hoohiwahiwa ia no kekahi rriau la kamahao ano nui e hoea mai ana. Aia ria hae o na aupuni like ole ke welo lKiaheo mai la i ka welelau makani, ma na pahuhāe apau. Ma na liale oiliana e kuku ana ma na aoao o na alānui o ke kulanakauhale, ua kahikoia lakou a])au me na lele nahenahe o nā waihooluu pani'o, e kuuwelu ana, a ma ke ano nui, ua like pu ke kulanakauhāle o Roma, me ke ano i hoakakaia nō ka Moi Solomona iloko o kona nani apau. Aole wale no o ke kulanakauhale ka i kahiko iho iaia, me 113 nani he nui a ka maka e hoohihi ai, aka o na makaainana kekahi i'hao mai ia lakou a paihi, m'ai ka poe ko'iko'i a hanohano'o ka aina, ahiki aku i ka poe 10-pa haahaā loa. Ma na alanui apau oloko o ke kulanakauhale, e ikeia ana na kanakā ko'iko'i me ka lākou mau' wahine me ko lakou mau kahiko nani o na waihooluu like ole, e hee ana na wai gula ma na mea hoohiwahiwa o ko lakou mau aahu, e anapa ana hoi na pōhakii momi kumuleuai nui, ame na onohi daimana maluna o ka umauma o na lede. Aole o kela wale ae la no ka hiona e ikeia ana' ma na alanui, akā o ria naita kekahi ilokp o ko lakou mau kapa kila o na waihooluu like ole, me % ko lakon mau papale mahiole, no lakou nā hulu. keokeo e ani peahi ana i ke aheahe lau makani; aia hoi kekahi poe o lakou maluna o na lio i hele a hinuhinu ka hulu, e kainepu ana, me he mea la e hoike okoa mai ana ia mau naita, no ko lakou aha'i i ka lānakila o ka la. He mea oiaio e ka mea heluhelu, aole he mea nui e ae iloko o ka noonoo o na kanaka o Roma, o kela mau la hookelakela wale no o na kanaka i hele a laeula ma ka lakou mau hana iho i a'o ai a ailolo, nolaila i hakalia no a wehewehe kaiao. o ka liuliu hoomakaukaii iho.la no ia o kela ame keia iaia iho, a oiai aia i na hora o ka au\Vina la, ka hookuku 0 na lealea, ua moe kaoo o ka huakai o na kanaka, e hele e lā no ke kahua lealea, ma kekahrkula palahalaha mawaho aku o ke kulanakauhale, ma kahi e kokoke.'anā i ka puu kaulana o Kileha. Mamua o ka iioea ana mai i ka manawa 110 ke ku ana ae -> na moho imua oke kahua mokomoko, ke hoolauna e aku nei ka mea kakau ia oe, me ka papa hoonohonoho o na lealea, 1 loaa mua ai ia kaua ka ike. no na lealea a na kanaka kaulana.e komo ae ai e hookelakela i ko lakou ike ame ka ikaīka. O keia malalo iho nei ka papa kuhikufci ona lealea no na la elima o kela pule: La ekahi, Poakahi, auwina la, mahele I—Kaka laau me pana pua. O ka poe i hoopaa ae i na inoa no keia lealea: Ka Naita Keōkeo Helevikia; ka Weli o na Pae Mauna- ka Olali o na Kai; Kavalia Roberika; ka Naita Sepania Leona de 80. ka Ilio Dala o Farani. Ua hamama ka puka ahiki i ka wa e hookuku ai. Ppalua, la elua, ma ka auwina la, mahele 2—Mokomoko me kukini. Oka poe i komo ma kela mau lealea: Ka Naita Keokeo o Helenkia: ka Weli o na Pae Mauna; ka Olali o na Kai ; ke Kayalia Rodarika, ka Naita Sepania Leona de Bo ka Ilio Dala o Farani; Oliwa, ka Wawae Alopeka o Helevika; Mahela, ka Ilio Hahai Puahiohio o Roma. Poakolu, la ekolu, ma ke kakahiaka, mahele 3—Hookuku 30 ihe. Oka poe 1 komo ma keia lealea, oia no ka poe no laou na moa ma ka mahele ekahi lealea. (Aole 1 pau)