Ka Nupepa Kuokoa, Volume LV, Number 46, 16 November 1917 — HE MOOLELO NO NA Hoahanau Ekolu A I OLE O Hawila ke Koa, a o Magarita ka U'i ka Manu Nunu Ahiu [ARTICLE]

HE MOOLELO NO NA Hoahanau Ekolu A I OLE O Hawila ke Koa, a o Magarita ka U'i ka Manu Nunu Ahiu

i Ia nolv-alii ana ilio luū o ka meha. ua poha hou ae la no ua leo kamahao nei. me keia maū huaolelo: "O ko'u inoa. : Ka Oiwi Ahiu, a i'a ma o ana ae nae o kela leo. ia \va i wawaio hou ae ai ka lewa. a poiia iiou mai 'a no'he mau huaolelo. i ka paheia ana mai: "O ko'u inoa o Hoōwalewale i ka ī'o Nei." La hoopilihuaia aku ka noonoo o na mea apau no keia leo kamahao a lakou o ka lohe ana aku, me ka'ipaopopo oir o ka mea nona ia leo. a i ka nohoalii ana iho nae o ka nidia maiuna o kela anaina, ia wa i ikeia aku ai ka oili ana mai o kekahi kanaka eleele. i like aku me na Negero o Atenka. j Ilele pololei mai la oia a ku imua o ka ilamuku, alaila pane mai la: "Owau kekalū moho i makemake e komo ma ka! lealea i hookaawaleia no keia la, a o ko'u inoa o Hoowalewale i ka Po Nei." *'Ae, o oe kekahi e keia Paele, e komo ma keia lealea e hcx>kukuia aku ana." wahi a ka ilamuku. ma ke ano pahenehene no ka eleele palauli o keia mbho. No kela ae ana aku o ka ilaniuku oia kekahi moho, ia wa i haawi mai ai ua Paele nei i kana kunou ana, o ka huli hoi ku la no ia, no kahi i ku'ai.o kona hale lole. laia no hoi a' hala aku, oili n>ai la he keiki opiopio loa, a ma kona mau I maka. ua like pu aku ke onaona, me na maka o ka manu nunu. a i ole o ke koie maka onaona paha o na Kona, a ina' kona mau ano apau ke nana aku. he waipa-he o ke ano o na j wahine opio. | Hele pololei mai la hoi oia a ku imua o ka ilamuku, haawi i mai la i kana kunou ana. a i mai la: "Owau kekahi e komo I ma ka hookuku ana me na lealea o keia la, a o ko'u inoa, o ia I 110 ka Oiwi Ahiu." | ' Ae. ua hookoia kau noi," wahi a ka Aamuku me ke ane i kanalua no nae, a no ia kan'alua iloko ona, ua i hou aku la oia: "Ke hopohopo nei au no ka ae ana aku e lilo oe i moho ma na lealea o keia la, no ka mēa he opiopio loa oe, a he kulana hoi kou o na wahine, e hiki ole ai paha i kou wahi ikaika, ke hoonahoā aku imua o na kanaka i ikeia ko lakou kaulana. Aole nae e hiki ia'u ke hoihoi hoii mai i ka'u mea i ae aku nei ia oe. nolaila ua paa ia e li.lo oe i moho." Haawi mai la ua keiki opio r»ei i kana kunou ana imua o ka ilamuku. o kona huli hoi aku la no ia 110 kahi i ku ai e kona hale lole. I ka nalo āna aku hoi o keia moho ma kekahi aoao o na hale lo!e, ia wa ua oili mai la he kanaka hou, hē kanaka aoo keia, i hele na umiumi a keokēo, a ua hina hoi na lauoho 0 kona poo. Hele mai la oia a imua o ka ilamuku, i mai la: ' Owau kekahi e makeinake nei g komo pu me na moho e ae i waiho aku i ko lakou mau inoa imua ou, no na lealea o keia la. a o ko'u inoa o Ku'i ka Hekili." "Elikē me kau noi, pela" no e hookoia aku ai. a he manaolana ko'u e ahai' ana oe i ka lanakila o na hookuku i keia la," wahi a ka ilamuku, me kona koho okoa ana iho no, na keia moho ana ka lanakila o ka la. Kunou aku la 110 hoi keia moho i ka ilamuku. o ka huli hoi aku la no ia no kahi o kona hale lole o ka oili ana mai. "Aole anei he moho hou ae i makemake e komo ma na lealea o keia la?" ipoha hou aku ai ka lēo ninau o ka ilamuku, a no ka oili hou ole mai o kekahi mea, ia wa i hoomau hou aku ai oia i kana kamailio ana: i *"E lohe na mea apau mai nei i keia la, ua hoea | mai kakou i kamanawa e hoomakaia ai ka hookuku ana, no- j laila e kahea aku ana au'i na inoā o na moho apau i hoopaa; mai i ko lakou mau inoa, a ia'u auanei e kahea pakahi aku ai i ko lakou mau inoa, e hele mai lakou a ku ma keia wahi," | alaila kahea aku la,oia i na inoa o ka poe āpau a kaua e ka | makamaka heluhelu i ike mua ae iiei, mai ka Naita Keokeo i mai o Helevekia, ahiki aku i ka inoa hope loa ia Ku'i k.i I Hekili. . ■ , • ! Hele nui mai la ua mau moho nei* elike me ke kahea ia j ana aku o ko lakou mau inoa a ku ma kahi i hookaawaleia no lakou. a o ka kaua koa opio pu kekahi iwaena o kela mau ! moho, aka nae aole kaua e ike koke ana iaia, aka e hoea mai; ana no i ko kaua wa e ike aku ai, elike no me kana mau j hana hoopahaohao, ma na hookulai mua ana i koni•> aku ai he moho, ma ka aoao o ke kulanakauhale o Kodjn-kai. "He nani ia. eia na moho apau ke ku nei imua o ke kahua,] 1 hakalia wale no ko kakou ike aku i ko īakou nei ikaika, i ko lakou ku ole ae imua o ke akea. "Mamua hoi o ka malamaia ana o ka hookuku mua loa, ke makemake nei au e kukala ae i ke akea. o ka makana, e loaa ana i ka moho lanakila ma ka mokomoko ana.; e loaa no iaia ka makana kiaha dala, i kinohinohiia kona mau aoao apau me »a pohaku minerala kumukuai pipii. Penei nae ke ano e malamaia ai na rula o ka hookuku ana: "E kohoia i elua mau kanaka maiwaena ae o oukou e na moho ma ke ano o laua na alakai o kek*hi aoao ame kekahi, a na laua hoi e wae i ko laua.mau kanaka, no ka paio pakahi ana o ke kanaka o kekahi me ko kekahi aoao ahiki i ka maopopo ana o ka moho lanakila. I ka lohe ana aku o na moho i na hoakaka a ka īlamuku no ke ano e malamaia aku ai o na hana hookuku ma kela lealea, ua i mai la kekahi o na moho nona ka inoa o Ku 1 ka He'kili i ka pane ana mai: "F ae mai ia'u e Sa Ilamuku e hoike aku i ko'u manao no ke ano e malamaia ai o keia lealea inawaena o makou me he mea la, o ke ano kppono ia, aole hoi ehke me kau 1 hoakaka mai nei, ka huikau. -- "Eia ko'u manao, nau ponoi e ka īlamuku e kahea mai 1 kau moho i makemake ai maiwaena ae o makou, e ku ae oia imua o'ke kahua lealea, a nana ponoi hoi e kahea. mai i kona hoa lealea' maiwaenā ae o ke koena o na mpho īho 1 koe, a mahope aku o ia manawa, na ka moho lanakilā e kahea niai i kona hoa e paio ai, ahiki i ke, koe hookahi ana o ka moho "Ke mahalo aku nei au i kena manao hoakaka O Ue Sa Naita." wahi a ka ilamuku, me ka hoomau hou ana aku no 1 kana"kamailio ana: i • u "I kulike ai me ka mana piha 1 loaa īa u ma ka u oihana, ke koho nei au ia oe e Ku'i ka Hekili, o oe ka moho mua loa e ku ae imua o ke kahua lealea, a nau e koho aku 1 kou hoa paio a na ka mea o olua e lanakila ana. e koho aku i hoa naio nona, pela iho la oukou e hana ai ahiki i ke kanaka hope loa. a o ka mea e hiki ole āna ke kula'iia a hina īlalo, īaia auanei e hlo aku ai ka inakana. ... i I Hakalia no a pau na hoakaka ana a ka ilamuku. o ka wa no ia i nee aku ai ua Ku'i Kahekili la a ku ana imua o ka rina i hookaawaleia no ka mokomoko ana ,e hoike mai ana hoi kona mau hiona apau.i ke kulana o ke kanaka 1 piha me ka ikaika. ame ka wiwoole, a me kona mau niaka e haka pono ana maluna o ka nui o na moho e ku mai ana ma ko lakou mau wahi iho. holoholo ae la oia, e kaapuni ana i na rina poepoe no kekahi manawa, a iaia i hoi mai ai a ku īho la' iwaenaikonu o ka nna poepoe, ia wa i poha mai ai kona leo nui moakaka i ka i ana mai: w Ke kauoha aku nei au ia oe e ka mea i kapaia ka \\eli o na Pae Mauiia, o"oe ko'u hoa e papalealea pu ai i keia ma-

I nawa, o keia kou wa e nee mai ai noipua o ke kahua mokoj moko 1" | Me ka hoohakalia ole iho no hoi, oka hele aku la no ia o ka Weli o na Pae Mauna a ku ana imua o kona hoa mokoj inoko, a me na maka i hele a huiiii i ka piha inaina, poha aku I la kona leo i ka i ana aleu: I j "Ke ol'ē au e kuhihewa, o oe no ke keiki muli loa a ka : elemakule Lomeliano, ka mea hoi e holapu nei ijoko o ke i koloka o ka hohewale." | "He mea makehēwa wale no ka hoopau manawa ana me ]na olelo palaualelo. Aole au i hele mai nei ma keia wāhi i no ka paku'i olelo ana, aka no ka hookuku ikaika, a no ka : hookelakela kaulana, ka'u hana i mai nei, a ina he | ikaika kou ea, o keia ka 'wa e hoonahoa mai ai imua o Ku'i • : ka Hekili; a i nui ko ikaika ame ke akamai, lanakila oe maluna o'u, aka hoi i hapa ko ikaika, alaila makehewa iio ka hoonahoa ana mai imua o ke kahua mokomoko nei." I Ēlike me ka hooku'i ana o na hao kila elua i kāhi hookahi, < pela iho la ua mau moho nei i lele aku ai kekahi maluna o kekahi, e hooikaika ana kela ame keia e kula'i i kona hoa | a hina ilalo, ke nana aku i ua inau keiki la, hp hoononoho j hoi kau i muliwaa, aka no kaua nae e kuu hqa heluhelu o kpia nanea, ua hiki loa no ke ikeia aku, ua oi ae ke akamai,' . ka ikaika ame ka inakaukau o Ku'i ka Hekili ma kela hana. ; j- Ua ma'u no kela noke ana a laua ike kupapa, ua hele hoi i j ko laua mau kino a pi'o, aole nae he hina iki o kekahi ilalo■,! J alaila iloko o ka imo aila a ka maka, ua hopu mai la o Ku i | ka Hekili 1 ka Weli o na Pae Mauna, a hapai ae la iluna o ; ka lewa, a pa-ki aku la iluna o ka honua, he na ka mea i j loheia aku, aia hoi, waiho malie ana ua kanaka ikaika ole nei, he hinini wai ke ola. t .. ' I kela kaa ana aku o ka lanakila i ka mea i kapaia o Ku'i, ka Hekili, ua puia koke ae la ka lewa, i na leo huro o ke j i anaina, a iloko no hoi o ia mauawa hookahi, ke loheia la na jleo hauwalaau iwaena o lakou, me na hoohuoi ana, o kela no paha ka mea i kapaia ka Naita Pahaohao o ka Luahuna i Waiwai, ka mea nana i noke iho i na naita kaulana i ka ulu- j , pa, a ahu mokaki ana iluna o ka lepo. • [ kela haule ana aku o ka Weli o na Pae Mauna a waiho ana iluna o ka honua, ia wa i puana ae ai ka moho lanakila. | "O ka ai hoopau iho la no ia a ka'u kumu i a'o mai ai ia'u ma keia hana. Owai hou ae ke aa mai ana eku imua o'u? i Alaila holoholo hou ae la oia i ka*rina poepoe, no ka hoo-; maha ana, mamua'o kona kahea ana mai i ka*Jua o kona mau hoa mokomoko. I Oiai nae e kakali ana ke anaina, o ke kahea houia ae o ka ] lua o na moho e paio aku ai me Ku'i ka liekili, "ia wa i hoea mai ai na keiki mahoe o ke aupuni Sicile, a ku ana imua o ka ilamuku, me ka nonoi ana aku o lakou kekahi e aeia mai e komo ma kela lealea, ua ae koke mai la ka ilamuku i ka, ' lakou noi ,a kauohaia mai la e ku like aku me ka nui o na! 1 moho i hoea ole mai i ko lakou manawa e hoikeike ai i ko , I lakou ikaika ma ka mokomoko ana. I t Oka holoholo hoi ia o Ku'i ka Hekili ahiki i kona hoi ana j mai iwaena o ka nna poepoe, ia wa i lohe ho"u ia aku a-i kona leo i ke kahea ana mai: 1 "1 keia manawa, ke makemake nei au e hoomakaukau oe i e ka mea i kapaia ke Kavalia Rodarika o Sepania, ina he ikaika kekahi iloko o na aahuki o kou mau lima, alaila o ka manawa keia e ikeia ae ai ka liiki ana ia oe ke kii mai ā.kaili aku i ka lanakila e paaia nei e a'u i keia wa." i i Ikawa i lohe aku ai o Rodarika i kela māu olelo okq ano i kaena i'hoopukaia mai, ua ho-a koke īa ae la ke ahi o na manao inaina e lalapa ana iloko'o kona houpo, anie lee, kulaua liiehie o ke knaka koa a ikaika, i nee aku ai/Oja imua o ke kahua mokomoko: a me ka hoopuk,a ole iā hoi he hoōkahi huaolelo inawaena o na moho, o ka hoomaka iho lā iio ia e aumeume, ke hoao la kela ame keia e kuia'i i konā' hōa ilalo; a ma ka hoike. poleole anā ae e kuu makatnakā IVeTu- j helu ,elike no me ka haawina i kau aku maluna o ka Wēli 'o , na Pae Mauna, o ka haawina hookahi no ia i kāu aku māluna |o keia naita kaulana, a na kona poe kanaka ponoi i kii/mai a ka'ika'i aku i kona kino, mailoko aku oka rina hakoko. I No keīa haulehia ana o na kanaka kaulana a ikaika ijtuia | o Ku'i ka Ilēkili, ua komohia aku la na manao hoohuoi īloko; o kekahi mahele o'ke anaina makaikai, aia kekahi mana kupua iloko o kela kanaka, pela iho 'la i hiki ai iaia ke lanakila maluna o kona mau hoa; aka e kuu makamaka heluhelu, aole loa he haawina o ia ano i loaa i keia naita, aka o ka ikaika, ka makaukau aine ke akamai, o na kalena wale iho la no ia i loaa iaia, a ma ka hoohana ana i kela mau kalena iloko o ka manawa kupono loa, pela iho la i nohoalii ai oia . maluna o kona mau hoa paio. j [ ke kiiia ana mai hoi o ka Naita Rodarika a īaweia aku ■ noloko o kona halelole, ia wa i lohe hou ia aku ai ka leo o. Kui' ka Hekili i ka pane ana mai: _ J "Ua ma'u no nā moho i koe e paio mai ai me a'u, a i waln nae e hoopokoleia mai ai keia hana. ke makemake nei au i j e'ua īnau moho e ku mai ai i ka wa hookahi a paio me a'u; ; no-aila ke kahea aku nei au .i ka Naita Bamulo āme ka Naita fHiuoma, na keiki mahoe o ke aupuni Sicile e nee mai no ka paio ana me a'u, a i hina no hoi au ia laua, he nani hina ana ia, he hookahi wale iho no au, a he elua laua, aka hoi, i hina: laua ia'u, hē keu aku laua a na kanaka hoopau ai." Elike me ka leo kauoha, pēla na naita no laua na inoa i kaheaia mai ai i nee aku ai imua o ko laua hoa paio, o ko j lakou nei hoomaka iho la no ia e hoikeike i ko lakou makau-1 kau kulakula'i, a i kela ame keia inanawa, aia o'K'u'i ka Hekili, ke hak|lo pono loa la i ke kulana makaukau ame ke akamai o kona uiau hoa, a o ia kana o ka i ana iho iloko ona, ua hiki iaia ke hoohoka aku ia laua iloko o ka imo ana j oka maka. . , | Ke noke la ua m.au keiki mahoe nei i ke kula i la Ku i K*a - Plekili, he ole ka hiria ilalo, a iloko o ka laua mau hooikaika ana e hina ko laua hoa, ua pau iho la ko laua aho, a o ka manawa kupono loa ia, a Ku'i ka Hekili e haawi iho ai i kekahi o kana mau kiina palainimo loa, a he kani ana no ke u, aiā hoi, waiho ana keka|ii mahoe iluna o ka honua. me ka huli o kona alo ilalo, a ia ka ana no o kona lima akau, aia hoi, kikihi ana kona kokoolua a hina aku la ilalo, me ke kau pono ana iho maluna o kona hoahanau, me ka huli o kona alo iluna. . Ea, .aole i kapa mai ka ikaika o keia naita e kaa la ī ke kahua mokomoko, a fto keia lanakila kamahao i loaa iaia, ua ijoke hou ae la na kanaka i ka huro ,e wawalo hele ana ko lakou mau leo i ka lewa, a ia nohoalii ana iho o ka meha, ia wa i wawalo hele ae ai kekahi leo e haehae ana i k'a lewa me keia mau olelo: "E makaala, o ahuwale auanei ka no'a huna." , , Ke holoholo la ua Ku'i ka Hekili nei. me ke kulana o ka moho lanakila ma ka rina poepoe, a no ka piha mahalo loa 0 ke anaina kanaka iaia, ua ikuwa hou ae la ka lewa i na leo huro, me ka lohe okoa aku no o ua naita lanakila Uei i ka hooho mai o kekahi po.e: "Aole keia he mea e aku; o ka Naita Pahaohao no keia o ka Luahuna Waiwai." Oiai nae kela leo o na kanaka e kahea ana ; o kela no ka Naita Pahaohao o ka Luahuna \Vaiwai ,aia hoi iloko o ia manawa hookahi, i lohe pu īa aku ai kēkahi leo i ka ana ae ma kahi i maopopo ole: "Mai kuhihewa oukou." Ua lilo ke poha mau ana mai o na huaolelo hookahaha, me ; ka maopopo ole o ka mea nana i hoopuka mai ia mau olelo, 'i mea hoopahaohao loa aku i ka manao o na mea apau; he hookahi nae a lakou mea i hoomaopopo, aia maluna pono ae o kahi a na nioho e kuku ana, kahi a kela mau leo e pane ae -ai; a no kaua e ka makamaka heluhelu ,aole no kaua e hoohewahe\va iho ana i ka mea nona kela leo kamahao, no Hawila no ia. e noke la. i ka hoopahaohao i kela anaina kanaka, me kekahi o kana mau kalena i loaa ole i ka nui ame 1 ka lehulehu, ke pahele hoi nana. i kii aku i ka Manu Nunu » Ahiu, a loaa i ka wekiu, kahi i hiki ole i na kia manu ak<? mai ke ilhi launa aku ilaila. i

īa pau ana hoi o na manao pioloke o na mea apau, ia manawa i kahea mai ai o Ku'i ka Hekili i ka Olani o na'Kai, e hele aku no ke kahua paio, a emo ole, kū anā ua alii powa la o ka moana imua o ke kahua mokomoko. o ka hoomaka koke iho la no ia o ko laua kulakiila'i ana. ke nana aku i ua mau keikikane nei, puehu liilii ka lehu o kapuahi, ku ke e'a o ka lepo iluna, aole nae he wahi mea a hina iki o kekahi, a no ka pau maoli ana o ko laua aho ? i ku kkawale aku ai kekahi mai kona hoa paio mai, no ka hoomaha ana., Oiai nae ua mau moho nei e haka pono aku ana nana ana a kekahi maluna o kekahi, me na maka e hulili ana me ka piha inaina, ia wa i poha aku ai ka leo o ka Olali o na Kai, i ka i ana aku; j "Ha. ha! Aole loa au i hoohewahewa ia oe, o oe no o Oto Beriana, ke kanaka lapuwale nana i kumakaia i kou haku; a i hoike aku nae au ia oe i keia !a ea. eia kou ola iloko o kuu lima, he pio oe na kuu ikaika ame kUu akamai. . ''Manao paha oe, i kou haalele ana mai ia'U, a noho hana aku malalo o kela keiki lapuwale a Lomeliano, he mea i«i nou e pakele ai, aole loa', a e hookau aku ana au i ka hoopa'i īiupono īoa maluna oti i keia la." Ua pololei ka ike a ka Olaii o na Kai, o Oto Beriana keia, mamuli o kona kamaa.na i na kiina apau a Oto Beriana, oiai ua halawai mua laua ma ke kahua mokomoko maniua o ko Oto Beriana hoi ana aku a noho malalo ona, ma ke ano,! o kona lima akau ia o ka ikaika maluna o na mokukaua o ke Kaiwaenahonua, ma na hana powa a pakaha wale i na ola ame na waiwai o ka poe apau e holo ana maluila o ka moana. | "O kau paha kena e kamailio niai 'nei, aka i hoike aku au ia oe me ka hookamani ole, e keia kanaka a ka puuwai eleele, hanaia ko ikaika a nui i keia la, hiki ia oe ke nohoalii! maldna o'u, aka i hapa ko ikaika ea, ha'i aku au ia oe. he pio , oe iloko o ka poho o kuu lima i keia la," i pane mai ai o Ku'i j ka Hekili, me ka haka pono ana aku imua okonahoa mokomoko. . Hakalia no a pau kela mau olelo a Ku'i ka Hekth o ke kamailio ana mai o kona holo mai la no ia imua, a me kona mau lima wikani, ua hopu aku la oia ma na puhaka o ka ! Olali o na Kai me ka oi ae o kona ikaika i keia wa, mamua 0 na manawa e ae, ke noke la ka Olali o na Kai i ke kupaka 1 o a ia nei, me ka manao pela iho la e kaawale aku ai oia mai ka umii hao kila aku a kona hoa paio, he ole nae ka makiii ae, me he mea la. ua paa oia i ke'ko-luia, mawaenakonu o na apana hao elua ma kona mau aoao. tJa nui maoli ka eha i loaa i ka Olali o na Kai, a ua aneane māoli no oia e kuwo okoa ae, i kau a mea o ka eha, hoomanawanui wale iho la no nae. no kona hilahila, o oleloia mai • auanei i ka'uwe wale. Ke noke la oia i ke kupaka, i ka oni, | i ka lele, he ole ka makili ae o na lima o Ku'i ka Hekili mai ! kona mau aoao ae, a o ia ka ua o Ku'i ka Hekili la o ka i pane ana iho i kona hoa : ! "Ea'; he olelo kaena iho nei pāha hoi kau ia'u, no ke kaa 0 kuu oki i]oko o ka poho o koii lima ea? "Hanaia ko ikaika a nui, i hemo oe mai kuu mau lima aku, a i hapa ko ikaika, 1 keia la ,e haawi aku no au i kekahi haawina a'o kupono j loa inaluna ou, e hiki hoii ole ai ia oe ke hookiekie ma keia muaaku." Hakalia no a pau kela mau olelo a Ku'i ka Hekili, ia ma- j nawa i hapai ae ai oia i ka Olali o na Kai iluna, a kiola aku la iluna o ka lewa, me he kihipopo la, a ke nana aku, he koheoheo hoi ia o ke alii o na powa o ka nioana i ka lewa, a i ka haule āna iho iluna o ka hōnua, he kanono hoi kau, me ka hiki o]e iaia ke onioni ae no kekāhi manawa, me ka manao maoli ia no ua make loa<aka i ka hala ana nae o ha minuke elima, akahi no a ikeia akū kona onioni ana ae, a na ' kekahi poe i kii mai iaia, a' hapai aku i kona kino, no kahi o kona hale lole i ku ai. r . Holoholo hou iho la ua o Ku'i ka Hekili, no haawi ana i manawa nqna e hoomaha ai, aia hoi kona mau maka ke haka pono mai la maluna o na moho i koe, alaila k?.hea mai la oia ia Hoowalewale e hele aku, he Pāele keia, a ēlike me ieo kauōha, pela ua moho nei i nee aku ai a kū ana i ka i'ina: poe'pōe. Ma kahi o ka hele ana aku e halawai me kona hoa paio, ke lelele wale la no keia 'moho i o a ia nei. a o kekahi o kana mau haiīa hoopahaohao i ka lehulehu. o ia 110 ka hiki aiia iai'a ke tele mai kekahi aoao aku. a haule ma ke)cahi aoao p Ku'i ka Hekili, nā keia hana akamai ma kā āoao o keia moho, i hookomo aku i na manao mahalo nona iloko o ka poe makaikai, a koho okoa iho la no kekahi poe, e kaa ana ka lanakila o ka la iaia. Mahope iho o ka le'le ana, ame ka haa ana a ua molio Paele nei i o a ia nei. e hiki ole aku. ai ia Ku'i ka Hekili ke lalau iaia, ua hele pololei mai la oia a ku iho lā māmua aku o Ku'i ka Hekili, me ka haawi ana mai i kona lima akau no ke aloha ana, a i mai la hoi i keia mau olelo: "He keu oe a ke kanaka ikaika nui wale, o ka liele ka ia a he elima mau moho i haūlehia malalo o kou mau kapuai wa\vae, a malia owau aku paha auanei ke ono o na moho e pili.kia ia oe ,aole no nae he he\va o ko kaua hoao. Aole he pane ma ka aoao o Ku'i ka Hekili, aka lalau mai la oia i kona hoa paio, o ko laua hoonmka iho la no ia e hoikeike i ko laua ikaika ma ke kula'i ana aku a kula'i mai, iole nae he wahi mea a hina iki o kekahi 6 laua, a o ia ka ka moho Paele o ka pane ana aku: "Nui i'o no kou akamai e kuu hoa mokomoko, aka nae e akahele loa oe ia oe iho i keia manawa, no ka mea e haawi aku ana au i kekahi hana hookahaha ia oe, att e poino ole ai; e hiki ana paha ke paa kuu kino ia oe. aole paha." "Aole paha o ka paa o kou kino ia'u ka mua ,aka o ka hoao ka mea e ikeia ae ai," wahi a Ku'i ka Hekili. I wahi e hookoia ai ka na olelo a ka moho Paele. ua hapai ae la oia i kona mau lima a elua iluna, a me kona ikaika apau, ūā uhau iho la oia i kona mau lima, maluna o ka i'o uala o na lima o Ku'i ka Hekili, he poha ka mea i loheia, aia hoi, pahemo aku la ka Ku'i ka flekili paa ana i ke kino o ka Paele, a noho ana ua Paele nei i kahi e, he mau kaouai ke kaawale mai ia Ku'i ka Hekili aku. Ua lilo kela hemo ana aku o ka Paele mai na umii aku a Ku'i ka Hekili i mea e hoopiiia ae ai ka manao inaina iloko o Ku'i ka Hekili, no kona hoohokaia ana mai, nolaila ua nee māi la oia imua no ka hopu ana aku i konā hoa paio, eia nae aole oia i lihi launa aku i ka Paele. no ka mea ua like ua moho la me ka moa ulahiwa, i ke akamai i ka alo ,a iloko 0 ke kahaha o ke anaina kanaka, aia hoi, ike mai la lakou | 1 ka walawala ana aku o Ku'i ka Hekili a waiho ana ilalo, i no ka mea ua palamimo mai la ka Paele malalo o na u-ha i o kona hoa paio, pela iho la i hinā ai kona hoa iaia. I ka manawa hoi i hina aku ai o Ku'i ka Hekili iluna o! ka honua, ua huii aku la ka Paele imua o ka īlamuku a pane j aku la: j "E kuu ilamuku maikai ,aole e kapaia kela walawala ana j aku la o kuu hoa mokomoko, he lanakila ia no'U ,oiai, o ka lihilihi wale no kela o ko ? u ikaika, he elua manawa a'u i koe e hookahaha aku ai iaia, alaila hiki ke oleloia ua kaa ka lanakila ma ko'u aoao." I ke ala ana ae hoi o Ku'i ka Hekili iluna, tia hoi ae la oia a kū iwaena o ka rina poepoe, ia wa i kaheā mai ai i ka Paele e hele aku imua ona, e kula'i hou ai iaia a hina ilalo, me ka manao o ua o Ku'i ka Hekili, ina e lihi launa mai ana oia i ka Paele ,e paa ana oia i ka hopuia eia, a hana aku hoi elike me kana i hana aku ai i ka Olali o na Kai. | Ua holo i'o aku la ka moho Paele imua, a ma kahi he mau i-a ke kaawale mai ia Ku'i ka Hekili mai, ia wa i kimo iho ai kpna poo ilalo, me he mea la e holo mai ana oia a hooku'i maka opu o kona hoa paio, nolaila ua hoomakaukau iho la o Ku'i ka Hekili e hopu aku ma ka a-i o ka Paele, o ka mea kupaianaha loa nae, lele ae la qa Paele rlei ilunā o ka lewa, a hayle ana mahope o Ku'i ka Hekili, a na koīia mau wawae ' i peku aku ma ke kua, a he kikihi ia o Kui' ka Hekili a pa-

laha ana ke alo ilalo; a ia wa i hooho ae ai ua Paele ne:: "Alua aku la hina ana o kuu hoa mokomoko ia'u. h kahi manawa i koe alaila piha pono ka ekoiu o ko'u ana maluna ona." "Ua hoopiha loa ia aku o Ku'i ka Hekili i ka uiaina. no kela hina palua ana ona i kela ka niea hoi ana i n.anao ole ai. pela iho la oia e paani Jfi«mai ai, me he wahi ke ; ki uuku la iloko o ka lima o ke kanaka maleua a ke nana j ma kona mau maka, ua hele a "Eena nā maka o kuu hoa, Ua a'e kahu hou ia paha: # Aole oe pela mamua, | A he lio heihei no Kaleponi." Ma ka hoike pokole ana ae. 110 keia ku hou ana ae o ua mau moho nei ma kē kahua mokomoko. ua hina hou o K.i'i ka Hekili ilalo no ka ekolu o na manawa. a kaa ac la ka lanakila ia Hoowalewale, ka moho I J aeie. * Ua loaa mua ae nei ia kaua e ka mea heluhelu ka moa oiaio o Ku'i ka Hekili, ma kona manawa e paio ana mt ka Olali o «a Kai, o ia 110 q Oto Beriana. a i ka liio ana hoi kona ikaika ame ka maalea i mea ole imua o Hoowafewa'c, ka moho Paele. he mea no e hookahahaia ai ko kaua nooiioo, e kuu makamaka heluhelu, i ka inoa oiaio o keia molm a Ua ikaika nui wale. Hakalia 110 a kaawale aku 0 Ku'i ka Hekili, mai ka ri:ia haJvoko aku. ua kahea mai 1a ua Paele nei i na keiki mahoe aku elua i koe o ke aupuni o Sicile e liele aku imua ona. no laua na inoa ka Naita Amaborosa ame ka Naita Atika? j -la ku ana aku oua mau keiki mahoe nei imua oka m01,.. Paele, ia wa i poha nlai ai ka leo o ua Paele nei i ka pane ana mai: ! "Auhea olua ena kanaka opio., ua lohe aku nei no » lua i ko'u inoa, oia no o Hoowalewale, kekahi o na mea ano -uu a 5 ko kakou Ilaku i a'o mai ai maloko o ka pule Ana i a'o mai ai i kana mau haumana, e makaala loa o lilo auanei i ka hoowalewaleia? nolaila e maalea olua, a e akamai l«oi, o haulehia auanei olua ia Hoowalewale." "Aole paha o oe e kene kanaka Paele ko maua mea e iio;io j aku ai?"'wahi a Amaberose o ka pane ana aku, me ka 1 : mai la i ka hoowahawaha 110 na olelo ku i ke kaena .1 ka Paele Hoowalewale. a o ia ka ua Paele nei o ka i hou :lu:l mai: "Mai manao kuhihewa olua e keia mau wahi keiki «vn«> waiu, he hana maalahi na olua ka hoonahoa ana niai iir.ua o'u. no ka mea i keia la, e hoolilo aku no au ia olua a elua i pio malalo o kuu ikaika." Ua hooi loa ia aku ka piena Amaberose no kela n: tu olelo a ka Paele. ia manawa oia i huli ae ai a kamailio 'uu | la i kona kaikaina, ka Naita Atika: i "Ke lolie ])ii ae la no kaua ina olelo a keia Paele o Aicri- ■ ka, he keu aku a ka hookano, oia nei ka hoi ko kaua nva I nana e kapa mai i na wahi keiki 01110 waiu. ua hiki nae li i. 0 oe ae mahope o ke kua ,a mamua aku nei au o ke al«>, kaanini ana ke alo o keia Paele iluna o ka honua-" | liakaiia no a pau kela mau olelo a Amebefose, oka h< >- ! kuene pono ae la 110 ia o ua mau kānaka nei ia laua iho. a ' elike me kekahi liona, e lele aku ana mahina o kana m« a t I makemake ai e poholo mai iloko o kana mau umii wikaui. I pela iho la ua mau keiki nei o ka lele ana aku. a ku tna ' kekahi mamua o ke alo o Hoowalewale. a mahope hoi kei kahi o ke kua, ua like me elua mau moho ku-e ia hookahi. m:i kekahi aoao mai.^ 1 kela lele ana aku % o Atika a pili mahope oke kua o Hoowalewale, ua paa aku la kona mau lima wikani i na poohiwi p ka moho Paele, me ka hoppili ana mai i kekahi kuli 011:1 1 ! ke kino o ko laua hoa paio, oiai hoi o Amaberose i lalau :1m ai mamua pono mai o ke alo o Hoowalewale i kekahi wav. :tc. 110 ka hoohina ana iaia ilalo, nolaila e ike mua kaua e kuu makamaka heluhelu, he hana paakiki loa ka lanakila an;i o Hoowalewle maluna o kona niau hoa paio. Ke hooikaika la ua mau keiki mahoe nei o ke aupuni «» Sicile e hoohina i ka Paele, he ole nae ka neeu ae. mai kona wahi i lai ai. me he mea la, ua kakia ia a paa ilalo «> ka h >- nua ,a iaia no ka ike ua nanea kona mau hoa paio. ia wa oin i hoQhina mai ai i kona kino ihope, a ke koo mai la N hoi o Atika me ka ikaika mahope mai o kona kua; nolaila hapai malie ae la oia i kona mau wawae e paaia ana e Amtibero>c a Kupono 1 ka opu o ua keiki mahoe nei, iloko o ka im«> aua a ka maka, ua peku aku la oia me ka ikaika, a lele koheoheo ana o Arnaberose, a waiho mai la i kahi e, he mau anana kc kaawale mai iaia aku. Ua liina p.OllO iho la nae ua o Hopwalewale iluna o \tika. aia no hoi na lima o ua keiki nefi ke puliki j>aa la ma na p«-o-hiwi o ka Paele, a i kela kaawale ana aku o ka !ua o koiia hoa paio, ia wa i hapaj>a ae ai kona mau lima mahope o kona kua, a lo.aa ka opi o ka opu o Atika, noke iho la oia i ka umii, me ka ikaika a pau i loaa i ua o 1 loowalewale. na:ia aku oe ia la, kakau ke aa o ka a-i, a he oiaio, ua like pu k.'la uniii ana aku i ka opi o ka opu o Atika, me kekahi hao w<_la 1 kuniia aku ,ke hele la a kiki ka waimaka o Atika. me Ka manana wale ana ae no o kona mau lima, he ho«>kahi hau;. «» ka noke i ka uwe, i kau a mea o ka eha. Me ka eleu apau \ loaa'ia Hoowalewale, ala mai la . ia iluna. me ka haawe ana ia Atika mahope o kona kua. a 1 kona wa i ku pololei ae ai iluna, hoihoi j)ono ae la «>:a ia Atika mamua o kona alo, me hookahi lima wale 110, ke manana la ua o Atika iluna o ka lewa, me he wahi keiki uuku la, alaila paki iho la o Hoowalewale iaia iluna o ka lv>nua. me ka hooho ana ae i keia mau olelo: "0 ka'u no hoi ia i olelo mua aku nei ia olua, e ao o kaa ka lanakila ia Hoowalewale. eia nae he huhu iho <ko olua. me ka manao paha he hana maalahi na oiua ka ho«>h::ia ana ia'u. aka ua haawi aku la nae au i kekahi haawina t'o kupono loa 110 olua, e makehewa ai ka hele lu.u ana mai imua o ke kahua hookelakela elike me keia." Elike me'ke ano mau o na moho lanakila apau, j>ela ii:o la o lioowalewale i hooholo iho ai maluna o ke kahua m« >I.'«moko, me he mea la e kaena ana aohe he mea nana e j a'i i kona poo; a ike kiiia ana mai o kona mau hoa j)ai«» e na kanaka kokua ,e hookaawale mai ke kahua aku, ia wa i kukala mai ai ka ilamuku, ua kaa ka lanakila ma ka a< a«j o ka moho Paele. He eha mau moho i koe e kakali mai la, o ke kaheaia aku o ko lakou mau inoa, no ke ku ana mai imua o ka moho Paele 110 lakou ka inoa o ka«Naita Keokeo o Hele\ita. Leon de 80, ka Ilio Dala o Farani, ka Manu Nunu ame Lanai dova, ke kanaka kuapuu, ka naita o ka Lio Ulaula Mora\ia. I Oiai na mea apau e kakali aku ana, oke ku hou a« «> kekahi moho, me ka moho Paele, ia wa i lohe hou ia aku ai ka leo kupaianaha e wawalo hele ana iluna o ka lewa me keia mau huaolelo hoopahaohao: "Aole au i ka meahuna, ke kokoke loa aku la nae i ka no'a huna a maua. Aole au i ka manu nunu, aka aia au iloko o kona punana. Aole au i ka nu o ka hekili, aka aia au i ka. olapa ana oka uwila. Aole au iloko o ka hoowaiewale, aka aia au iloko o ka mea kupaa naue ole." O ka leo, he leo kamahao ia, a o ka mea nona ua le«» nei, he meahuna ia nana i hooj)ohihihi aku i ka noonuo o kela mau kaukani kanaka e akoakoa ana ma ke kahua lealea, aka no kaua nae e ka mea heluhelu ,aole kaua i ho.>hewahewa i ka mea nona ua leo nei, oia no o Hawila. ka . mea i ike i ka hoolele ana i ka leo ma na wahi apau ana i makemake ai. | Oiai hoi o Hoowalewale eku ana iwaenakonu oka rina a e haka pono mai'ana hoi kana nana ana maluna o na moho i kpe, aole i hookelakela i ko lakou ikaika me ia. ia wa i poha mai ai kona leo, i ke kahea ana mai i ka Naita Keokeo o Helevitia e hele aku imua ona, a emo ole, ku aku la keia naita kaulana imua o Hoowalewale, o ko laua hoomaka koke iho la no ia ,e hoike i ko laua ikaika ame ke akamai elike me ia i loaa ia laua. (Aole i pau.) _