Ka Nupepa Kuokoa, Volume LV, Number 48, 30 November 1917 — HE MOOLELO KAAO NO NA KEIKIALII EKOLU A KA MOI AME NA LEDE ELIMA O BAGEDADA [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO NA KEIKIALII EKOLU A KA MOI AME NA LEDE ELIMA O BAGEDADA

ia manawa wa akakuu loa mai la ka huhu o ua kupua la, a ninau inai la ia'u 110 ka moulelo e pili ana mawaena o ia rnau kanaka. a m»i pu mai la e wehewehe ku au, a oia kō'u wa i olelo aku ai. ina e loaa ana iaia ke ahonui <e hoPlohe mai ia'u. alaila hoike aku au iaia ia moolelo. L'a haawi mai la oia i kona ae. o ko'u hoomaka akU la po ia e wehewehe i ka nioolelo a manao ae la ko'u ola, elike me keia: Ka Moolelo o ke Kanaka ili ame ko ke Kanaka i Liliia. Aia maloko o kekahi wahi kauhale uuku e noho ana kekahi mau kanaka elua. ua pili kokoke loa ka hale o kekahi i ko kekalii. Xo ka nui loa o ka lili ame ka huwahuwa o kekahi o laua i kekahi, no ka holoinua o ka waiwai o kēkahi, ieuunooiio kona noho ana, nui kona mau hoaloha, a ulaHblako no hoi kona noho ana me kona mau ano maikai a hai])ule pu o ka noho ana hooholo iho la ke kanaka i liliia e hool.»li <.ia i kona wahi e noho ai. L'a nee aku la oia a ina kekahi wahi loa ma kekahi aoao o ke kulanakauhale, no kona manao ana i lili paha hoi kona hoalauna iaia no kona noho kokoke aku, ina paha hoi e manao ana kona wahi e noho ai e pau ana paha ia manao iloko ona, eia nae. iloko no o ia nee ana mai ona ma kahi mamao, aohe no ia he mea e pau ai o ka manaoino o kona iaia, oiai nae ia manwa hookahi e hana mau aku ana no oia nei i kekahi hana ku i ke aloha no ua kanaka lili la. Xo keia ike 110 ona i ka piha inaina loa o kona hoalauna kuai aku la oia i kona hale ame kahi apana aina uuku ana i noho ai, me kona mau pono a pau, a nee aku la no loko o ke kulanakauhale poo aupuni, aole no i mamao loa mailaila aku, a oiai oia malaila kuai iho la i kekahi apana aina me ka hale e ku ana iluna, he hale i oi ae maikai mamua o kona wahi hale mua. He kihapai pua nani ke hoopuni ana ia hale me ke akea pu o na wahi apau o ka pahale e hoopuni mai ana i ua hāle la, a ma kekahi aoao o ua pa la kekahi luawai hohonu.i eliia e ka poe mua no lakou ia wahi, aole nae i hoopihaia me ka wai ia manawa. Ikeia lilo ana mai la o keia wahi hou iaia, a pau pono no hoi na hemahema apau ana i makemake ai no ka hoolako pono ana i kona home hou, a i mea e oi aku ai kona noho ana me ka maluhia, a e loaa ole ai kekahi mea nana e hoolulana hou i kona noonoo ame kona noho ana, hoolilo iho. la oia iaia iho i kahunapule Mahomeda, a hana pu iho la i kekahi halelua malalo o kona hale me na rumi lehulehu maloko o ia halelua. a maloko o ia mau rumi liilii i hoonoho aku ai oia i kekahi mau kahunapule Mahomeda lehulehu a o ka halelua i hanaia ai oia iho la ka lakou halehalawai e akoakoa mau ai. Aole i loihi loa na la o keia hoolilo ana ,ae ona ia.ia-iho i kahunapule, ua hauwawaia ae la ia mea ma o a maanei o ka aina. a ua lehulehu na kanaka i hele mai imua ona, mai ka poe kiekie a i ka poe haahaa, no kona pule ana aku no lakou. Xo kona oluolu, ka lokomaikai ame na ano maikai no apau. ua lilo oia mahope mai i mea mahalo a makemake nui ia e na kanaka. Mai na wahi mamao loa mai na kanaka e hele mai a nonoi aku iaia e pule no lakou, a o ka poe i noho loihi me ia a i manaoio mai hoi i kana hoomana, ua loaa aku ia lakou na hoopomaikai ia, he mau ppinaikai i loaa aku ia lakou a lakou i manaoio iho ai mai ke Akua mai ia mau pomaikai mamuli o ka leo pule a nei kahunapule. Ua kukuiia aku la ke kaulana o nei kanaka a hoea i na pepeiao o ke kanaka lili, kona enemi, a pela hoi iwaena o na kanaka o kahi kulanakauhale, kahi ana i haalele aku ai. Xo ia lohe ana aku o ke kanaka lili a huwahuwa ua piha loa oia i ka inaina koliu ole, o kona- haalele iho la no. ia i kona hale ame kana mau hana apau, a hele pololei aku la no kahi a kona enemi e noho ana o ka lohe ana mai me ka manaopaa iloko ona e pepehi i kona enemi a make. Me keia manaopaa lioea aku la oia i ka hale kahi a na kahunapule Maliomeda e akoakoa mau ai, o ke poo o ua poe kahunapule la oia kona enemi, a ia ike ana mai a kona hoalauna mua, ke kanaka i lili makawelawela iā ai ame kona manao nei ua loihi la hoi na la o ke kaawale ana a ua pau ka inaina o kona hoa iaia. hookipa aku la oia iaia elike me ka maikai loa ana i ike ai, me ka manao nei he pono, eia ka he moonihoawa keia i makaukau e kiola aku i ka waiawa i mea nona e poino ai. la lioea ana aku a ke kanaka lili a pau no hoi ka laua ike ana, alaila, hoakaka aku la oia i ke kumu o kona' hoea ana aku. oia hoi, he hana ano koikoi loa kana i makemake ai e kaukau mau lakou e kokua mai iaia. iho o laua, oia ka mea e hookoia aku mahope, a i mea e holop<3no ai ia kukakuka ana e pono laua e hele ma kekāhi wahi mehameha loa, i lohe ole ia māi ka laua kamailio ana e kekahi poe. "Xo ka hoopokole ana ae i ka kaua kukakuka ana ea," wahi a ke kanaka lili, "e lohe ole ia mai ai ka kaua kukakuka ana. e noi aku ana au ia oe, e helē kaua ma kekahi wahi kaawale o kau pahale; i ka wa e uhi mai ai ka pouli ea, kauoha aku oe i au poe kahunapule apau e hoi lakou noloko 0 ko lakou mau rumi." No ka manao o ke kahunapule Mahomeda he maikai no la hoi ka mea e hanaia mai ana, haawi aku la oia i kona ae me ka haupu ole ae he hana maalea 4ceia a kona hoalauna e we'a aku nei iaia. I ka ike ana o ke kanaka lili o laua wale no ma kela wahi mehameha, lioouiaka aku la e kamailio ma kekahi ma.U rriea e hoonanea loa ia ai ke kanaka ana i lili ai, a ke hoPmau la no hoi ka laua hele ana mai kekahi aoao o ka pa a i kekahi aoao. a i ka ike ana o ke kanaka lili ua kokoke loa laua ma ke ka'e o ka luawai e hamama ae ana, me ka makaukau e ale aku i kona enemi, o kona kula'i aku la no ia iaia a haule ana ilalo me ka ike ole ia mai e kekahi mea. Xo ka ike ana iho la o ke kanaka lili ua haule kona enemi, a o kona wahi ia e waiho ai ahiki i ka make, <£ka pe'a aku la no ia hele me ka hoonaaikola ana iho, a i ka hoea ana aku 1 ka puka o ka pa. oili aku la iwaho me ka ike ole ia mai, a' hoi loa aku la no kona hale me ka naau i piha i ka hauoli no ka holopono o kana misiona, ua make ak« la leonal e««mi. Alia nae hoi, e nana aku kaua, e ke kupua, ia mtta, ua hookoia paha kona makemake a i ole - ua hōopunipwniia paha oia. na ke ko ana a ke au o ka moolelo e kuailei aku. Ma keia wahi o keia moolelo e ike ihō ana no oe i ka haawina laki o nei kanaka i lili ia ai, a e o!ek> iho ana paha oe la e ke kupua, i ke kupanaha o nei moolela, aka nae, o ka mea oiaio loa no ia i hanaia. * Aia maloko o kela luawai i kula'iia aku ai o ke kanaka i liliia, a o ke poo hoi o na kahunapule Mahomedtf, he. mau' kupua wahme a he mau kupua kane ke noho ana a ua makaukau ma ulakou .e kokua mai iaia. * I kona wa ī haule aku ai ua paa koke ia mai la oia e lakou' iloko o Ico lakou mau lima, no ia kumu, e hōomaopppo iHo oe. e ke kupua maikai, aole \ytihJ'o kēlrf kanatea. i nianuheu. 1

Q.kā mea hoopaliaohao loa i ka noonoo o-keia kaiiakā, ua koho maoli iho no oia i kinohi e make loa ana oia, eia nae, ua paa maikai ia ae la nae ia ahiki i ka hookuuia anā iho la me -ka maikai, me he mea la he mea kekahi nana i paa ae iaia iluna, aohe opa ike ae i kahi msa. Ōiai oia maloko o kela lua, a e nalu nui ana hoi iloko iho ona i kē kumu o kona pakele ana i ka eha a i ka make pahā, tōhe ana no oia i kekahi leo kanaka, aohe nae he ike ae i ke |mo, i'ka i ana mai: "Ua' ikea nei oe i kekahi mea e pili ana i keia kānakā i lilo ai kakou apau i poe kauwa nana ?" A pane mai la hoi keleahi leo, "Aole la." Pane hou mai la ka mēa nona ka leo mua i ninau mai.ai : "Ina pela e hoike aku āu ia oe, i maopopo ia oe. Ō keia kanaka au e ike mai lā ia ea, o kēkahl oia o na kanaka piha aloha a, lokomaika.i, ua manawalea wale aku oia i kona mau.waiwai i ka poe ilihune, ua kokua aku i ka poe nele, ua haawi aku i na kokua i na k'eiki makua ōle ame na wahine kane make, a mamuli o ia mau hana maikāi ana Ua lilo oia i mea lili a huahuwaia. 11 ' "No kona ike ana ua enemi ia mai oia e kekahi o kona mau hoalauna. ua haalele aku la oia i ke kuljyaakauhale kahi ana i noho mua ai, a hoi mai la no keia wahi me ka manaolana ma keia waihi e hiki pono ai iaia ke hoola aku i kona mau hoaka.nakā e hele mai ana imuā ona no kana kokua aku, a i mea hoi nona e kaawale mai ai mai ke kanaka mai i lili iaia. "Aole i liuliu loa ko ia, nei noho ana iho nei maanei ua laha aku la ma o a maanei ko ia nei kaulana i ke kokua a-i ka hopla aku i ka poe popilikia, a i ka lohe ana aku o ke kanaka i lili ai iaia nei, ua hiki ole iaia ke hoomanawanui, a me ka manaopaa iloko ona e pepehi iaia nei a make i hele mai ai oia ia nei. "Mai poino i'o no paha o i nei ina aole kakbu maanei me ka makaukau e hoopakele iaia; no kē aha la auanei kakou e nanamaka wale aku ai me ka haawi ole i kē kpkua, oiai he kanaka maikai keia, he kanaka .i kaulāna no ka hoopono, a ua hele aku kona maikai a pa ma na pepeiao o ka moi o keia aupuni, a e hele kino mai ana oia e ike iaia nei i ka la apopo, i mea e hiki ai iaia nei ke kau aku i ka hoomaikai maluna o ke kamaliiwahine me kana mau leo pule, a hoola aleu i kona ma'i. "Aohe no a kakou hana maikai e ae e hana iho-ai no nei kanaka o ke kokua wale no, 110 ka mea, ina aQle kakou e hana ana pela e ahewaia mai ana kakou e ke Akua mana ioa hookahi vvale 110, ka Mea a ia nei e hookauwa nei iaia iho Nona, a o ka Haku hoi maluna o na mea apau." Alaila ninau mai la hoi kekahi leo, "heaha ka ma'i o ke kamaliiwahine i makemakeia ai ka ia nei mau leo pule?" "Aole ka paha oe i maopopo," i pane mai ai ka mea nona ka leo mua. "Ke noho nei iio ka paha oe me ka naaupo no kona ma'i? He ma'i kona i nei manawa la oia hoi, ua paa oia malalo o ka mana o ke kupua Maimouna, ke keikikane a Dimedime, he klipua i haule i ke aloha i ke kamaiiiwahine. "Ua maopopo ia'u he mana ko keia kahUnapule e-hoola ai iaia mamuli o kana leo pule, a ke manaoio nei au e hiki ana no iaia ke hoola aku iaia. Aole kela he liana iaia ke hana aku, a e ike mai ana no oe ke hoakaka aku au. I "Eia iloko o keia hale kekahi popoki eleele loa, ama kona huelo he wahi kiko keokeo, elike ka nui me keleahi apana dala uuku. "E huki ae ana oia ehiku mau hulu mai keia wahi kiko keokeo ae p ka huelo, alaila kiola aku iloko o ke ahi, a me ka uwahi o ia mau lehu e kau ai oia maluna o ke poo o ke kamaliivvahine a auhee ke diabolo. "Mai kela maiiawa aku e ola loa ae ana kē kamaliiwahine, o kela mana o ke kupua Maimouna i paa ai maluna ona e kaawale loa aku ana mai iaia aku, e hiki hou ole ai iaia me kona mana, ke hookokoke hou mai iaia." Aole hookahi huaolelo a ke kahiinapule 1 i lohe aku ai i ke kamailiola mawaena iho o na kiipua i nele ka paanaau iaia, oiai oia e noho malie ana maloko o ia lua ma ia po holookoa ahiki i ke ao ana. Ma kekahi kakahiaka ae, hakalia no a oili mai ka mal«malama o ka la, a ike pono ia aku no hoi na wahi apau o ha'i o ka lua, o kona ike aku la no ia ma kekahi paia i kekahi wahi puka, a ma ia wahi puka oia o ka oili ana me ka pilikia ole ahiki i ka hemo ana iwaho. Oiai kekahi poe kahunapule e ae e haohao ana nona, a ua huli no hoi iaia i ka po mamua ihp a aohe loaa, ua hauoli loa lakou i ka ike ana mai iaiā i kona oili ana aku a ku ana. Ua hoakalea aku la oia imtta o lakou me kekahi mau huaolelo uuku l.oa no ke kumu o kona nalowale honua ana ame ka mea i hanaia nona, e ka malihini ana o ka hookipa ana mai i ka la mamua aku, a ia pau ana, hoi aku la oia noloko o kona rumi ponoi no ka hoomaha ana. eleele a na kupua maloko o ka lu£o ke kamailio ana, a ku el&ele a na kupua maloko o k lua o ke kamailio ana, a ku ana mamua ona, elike me ka mea i maa mau ia aku mamua ka ikeia o ia popoki e hele mai ana imua ona. Hopu iho la oia a hapai ae la iluna, a huki ae la i kekahi mau hulu ehiku mai kāhi kiko keokeo ae o ka huelo, a \vaih6 aku la ma kekahi wahi, i mea nana e hoohana aku ai i ka wa e hiki mai ai o ka manawa kupono no lakou. Aohe i kiekie loa ae ka la maluna o ka hookuina aouli hoea ana no ka moi ma ka pukapa, no kā makemake no keia ē hana kPke ia akii kēkahi mea no ke kamaliiwahine>e ola ai, Kauoha mai la oia i kona mau koa kiai e ku iho, a o kona komo mai la no ia oloko o ka hale o ke kahunapule me kona mau aliikoa kiai kino e ukali pu ana me ia. Ua hookipaia mai lakou apau e ke kahunapule Mahomeda me ka maikai loa elike me ka hiki iaia kfc hookipa "jtiaL Huki aka la ka moi i ke kahunapul£ a m» kekahi wahi, a i aku la iaia, "E ke kahunapule maikai, malia paha ua kamaaina mua ia oe ko'u pilikia nui a o ke kumu hoi o ko'u hoea ana mai lā e ike ia oe," wahi a ka moi. "Ina aole au e koho hewa, no ka ma'i o ke kamaliiwahine ke kumu o kou hoea ana mai la imua o'u," i pane aku ai ke kahunapule. "Ae, oia ke kumu o ko'u hoea ana mai la imua ou;" wahi a ka mōi, "e' hoihoi hou mai ana oe i ke olā iloko o'u* ina e hiki'aha ma maU'leo-pule/ke lioola hō» i ,kūu kaikamahine, kē kamāiiiwahine.'f "Ina e olliolu mai ana oe e lawe mai i ko kaikamahine iānei, ke hooiaio mua aku nei au imua ou, me ke kokua mai ke Akua mai, e hoi hou mai ana no kona ano maikai me ia ēlike me mamua." No ka piha iho la o ka moi i ka hauoli no keia mku olelp kāuoha koke aku la oia e kiiia kāna kāikamahine a e laweia mai, aohe no hoi i liuliu loa ua hoea mai ia ia me kekahi 1 hiiakai nui o na kauwa wahine ame na kanaka i po'aia, a no kka manpanoa loa o ka uhimaka i hoppaaia ae ai o ria maka o Icē SkamaliiWahine ua hiki ol.e i kekahi poe ke ikē aku i kona hēlehelena. Kauoha aku la ke poo o na Mahomeda e paa ae kekahi i ke kopala maluna o ke poo o ke kamaliiwahine, ā ia wa i kiola aku ai oia i na hulu popoki ehiku iluna o kā l&nahu e-aa ana iloko o ke kapala ana o ke kauoha mua ana aku e laweia mai ia lanahu Ūokp o ke kapalā. • Ikā a-ia ana ae ona hulu a punohu ae la ka uwahi,i ua uwa ae la ke kupoa' Maimouna, ke keilei a Jce kupua Dimedime, ka uhane ino e nohō mana ana iluna o ke kamahiwahine mamua ihp, a haalele iho la i ke kamaLiiwahine, a ia maiiawa-akahi no a aokanaka ae ke kail«fmahine a kai moi. Mkhope mai o ia manawa ua akakuu loa mai la. ke ano lekiona o»ke kamaliiwatoiney a elike-me kona ana mamua, aku o ka noho mana ana o ka uhane ino maluna ona, pda tiona> aHo maikai- ia nūuawa. i

la-manawa akahi no oia a hapai ae i kona uhimaka a nana ae la tna o a maanei a ike iho la he wahi okoa kana e noho ana ia manawa. "Eia au ihea?" wahi-ana o ka ninau ana mai, "Nawai au i lawe. mai i keia wahi?" , No keia mau ninau ana ua hiki ole i ka moi ke h'una i kona hauoli; lele mai la oia a apo i ke kaikamahine a honi iho la iaia ma na'maka, alaila, hopu aku la i ka lima o ke kahunapuJē Mahomeela a honi iho la. . "E hoakaka mai ia'u i ko oukou manao," wahi iina i kona mau luna aupuni, "i aha ana ka kakou uku kupono e haawi aku ai i keia kahunapule Mahomeda maikai, ka, mea nana i hoola iho nei i kuu ieaikamahine ?" Ia \ya puana like mai la lakou a pau, "Hookahi no uku o ka lima oke kamaliiwahine. Haawi aku i ke kaikamahine nana—Haawi aku nana!" "O keia no ka uku kupono a'u i noonoo iho nei eia ka e loaa mai ana no ia oukou," waHi a ka moi, "mai keia manawa aku e lavve mai ana au iaia i hu'i,ioird-kane na'u/' 0 ka liQomare kokq ia ihp.Ja.no ia o ke homeda me ke kaikamahine a ke 'lii me iea hoohakalia' liou ole ia aku, a noho a kane a wahine koke ae la laua mai ia manawa aku. Aole i liuliu loa mahope iho o keia mare ana o laua ua make aku la ke kuhina nui, a no ka hakahaka ana o ia oihana ano nui ua hookohu mai la ka moi i kana hunona-kane ke kahunapule Mahomeda i kuhina nui. Aole i hala kekahi mau makahiki lehulehu ma ia liope mai ua make aku la ka moi iloko no o kona mau la kanikoo me ka nele i kekahi keikikane ponoi nana e pani aku ai ma kona makalua, nolaila ua kukalaia ae la e na luna aupuni, na aliikoa kiekie o ke aupuni ame na makaainana o keia kahunapule Mahomeda, a hunona-kane hoi a ka moi, oia ka moi 0 ke upuni. ! * He kulana haahaa loa ko keia kanaka, aohe wahi koko alii iloko o kona mau aakoko, aole no. hoi hfe kanaka kiekie iloko o ka aina, o ke kulana kahunapule nae ke anuu mua loa nana i hapai ae la iaia a kau i kaupaku o Hanalei, mahope iho o kona manaoino ia ana a imi ia ana e hoōpoino i j kona ola, o keia ae la ka uku nui o kona hoomanawanui 1 ana, pololei ka ka Baibala i hoakaka ai," e imi e oukou i ke aupuni o ke Akua ame kana pono pau loa na mea i ka loaa mai." 1 ke kahunapule Mahomeda i hookiekieia ae la i ka nohoalii o kona makuahonowaikane e hele ana e holoholo me kona mau ukali maluna o ke alanui i kekahi la, ua ike aku la oia i ke kanaka i lili ai iaia mawaena o ka aha kanaka e kuku ana maluna o ke alanui. Kahea aku la oia i kekahi o kona mau kuhina e hele. pu ana me ia e hookokoke aku, a i ke kokoke ana aku imua ' ona hawanawana aku la e kii aku a lawe mai imua ona i ke kanaka ana e kuhikuhi aku ana, me ka hoohikilele ole aku i kona noonoo. Ua hoolohe mai la no hoi ke kuhina i kana kauoha; a i ka wa i laweia mai ai o ke kanaka lili a ku imua o ka moi, i aku la ka moi iaia i keia mau huaulelo: "Ke hauoli loa nei au, e kuu hoaloha, i ka ike ana aku la ia oe; e hele aku oe," wahi a ka m'oi i kekahi o kona mau kauwa, "a e helu mai i hookahi kaukāni apana dala gula mailoko mai o ko'u waihona. "Eia hou, e haawi pu ae oe iaia i iwakalua kukaa o ko'u ( mau waiwai makamae loa, ka lole, a pela aku, a e hoouna ( pu aku oe i kekahi mau koa no ka ukali pu ana aktt iaia ahiki i ka liale." Hakalia no a pau keia mau kauoha ana i ka haawiia aku i na kauwa, oka pea aku la 110 ia o ka moi liele ma kona alahele, a hēle 110 hoi ke kanaka lili i hoōpomaikaiia aku la e kdna enemi 110 kahi e loaa mai ai na waiwai a ka moi iaia. • Hē ino ka hana a nei kanaka lili i hana aku ai, eia nae, ma ka aoao o ke kanaka i lili ia he maikai kana i haawi mai ai. I ka pau ana o nei moolelo a'u i ke kamailioia aku i ke kupua pēpehikanaka, ka mea nana i pepehi ihō la a make i ke kamaliiwahine o ka Mokupuni Ehone, alaila hoopili mai la au i ke kamailio ana no'u iho i ka i ana: ' "E ke kupua, ua tohe aku la oe i ka moolēlo o ke kanaka i liliia, ua manaoino ia mai oia, eia nae, he maikai kana i hana aku ai i ke kanaka lili, aole oia i hoopoina wale aku i ka hanaino a kona enemi ma o kona hoao ana mai e hoopoino i komi ola, aka, ua haawi aku oia i na waiwai ma ke dala a ma ka lole a ma na mea e ae. "Pela no hoi oe e noonoo iho ai, e pono oe e hoohalike me ka kela kanaka i liliia ai, aole oia i ike i kona lilo ana he moi a kau aku oia i ka hoopai maluna o kona enemi, aka, ua huikala aku iaia." Ilbkō o keia mau olelo a'u he hana paakiki nae a hiki ole ke hoololi ae i na olelo hooholo a ke kupua e kau mai i ka hoopa'i maluna o'u. ! "Eia wale no ka'u mea hiki e liana aku ai nou," wahi ana ia'u, "oia ka hookoe ana i kou ola me oe. Mai manao iho nae oe e hookuu aku ana au ia oe e hele a e hoi akū hoi i kou wah.i i hēle mai ai me ka palekana, aole. "E- hana aku'ana au i ka mea au e ike iho ai he mana ko'u e hoaloli ae ai i na mea apau elike me ko'u makemake." : Ia manawa o kona hopu mai la 110 ia ia'u m.e ka ikaika loa o ia umii ana mai, no ka mea, he kanaka pilikua oia, a lawe aku la ia'u nōluna o ka ili honua mailoko aku o ka lua, a lawe aku la ia'u i ka lewa, a ke nalna iho ilalo i ka honua rhe he mea la he wahi ao uuku keokeo wale la 110 ke ikeia iho. Mai kela wahi kiekie mai ua emi hou iho la oia ilalo elike ka hikiwawe me ka olapa ana a ka uwila, a kau iho la iluna 0 ka piko o kekahi mauna. Ma keia wahi i hopu iho ai oia i ka lepo a pilla ka poholima, alaila lohē aku la i ka namunamu liilii ana iho me he mea la e pule ana a'u i hiki ole ai ke hoomaopōpo aku i ka manao, a kiola mai la ia lepo maluna o'u. ( "E hoonalowale koke aku i ka helehelena o keia kanaka a e hoololi ae iaia i keko," wahi ana o ka hoopuka ana ae. Ia manawa ua nalowale enioole loa aku la oia mai ka'u ike aku/a ike iho la au owau hoqkahi wale no ia wa e ku ana, lia hoololiia ae la i keko, me koUi piha loan ke k>āumaha me. ka maka'u pu, no ka mea aia au i kela wahi kanaka ole, he wahi malihini loa ia'u, me ka maopopo ole ua kokoke paha au i ke aupuni o kuu makuakane a aole paha. O ko'u iho mai la no ia mai ka mauna mai ahiki i ka haule ana i kahi palahalaha o ka aina, a he mahina okoa i hala ia*u ma ka hele ana ahiki i ko'uMioea ana i ke kapakai. He pohu loa ia wahi ia manawa, a he moku ka'u i ike 4iku ai e lana m.ai ana i ka moana aneane he liapa mile mai ka āina aku. I hiki ai ia'u ke au aku no kahi o ua moku la e lāiia mai ana, hele aku la au e hahaki i kekahi lala laau īiui a kaualako aku la ahiki i ka lana ana iloko o ke kai. Ua kau aku la au maluna o ia lala laau me kekahi laani e paa ana i ko'u lima ma ke ano hē hoe, hoomaka aku la au e paiauma no kahi o ka moku, a ia'u i hookokoke aku ai ua ttlo au i mea kamahao loa i ka nana mai a na kanaka o ka moku, na luina ame na ohua, no ka ipea, pela ko'u koho iku i ko lakou manao, owau kekahi kanaka helehelena kupanaha loa i ka lakou ike mai, aka, aohe o'u nana aku i ko lakou nana mai me ke pahaohao oiai au e makemake loa ana e kau aku iluna o ia moku, hoomau aku la no au i ka pauma ana ahiki i ko'u pili ana aku ma ka aoao. Ua kiolaia mai la kekahi kaula a ma ia kaula au o ka pii ana aku a kau iluna o ka oneki o ka mokii, a oiai aole hiki ia'u ke kamailio aku i na kanaka o ka moku, ua ike iho la āU'i ko'u .hoaa maoli, o ka pilikia i loaa ia'u ia manawa aole ia i emi iho malalo o ka pilikia oiai au malalo o ka mana o lee 'kupua. _ .. .

E hookahahaia akti ana<pāha kōu noonoo, e ka maelamo. no keia moolelo a'u e kamailio aku nei ia oe. au palia e olei.. iho la he hoopunipuni wale no keia moolelo, aka, o ka nu-a oiaio loa keia a'u e hoike nei. 0 na kanāka kalepa iluna o ka moku ke lohe aku la m. au i ko lakoii olelo mai owau ke kumu i loaa ai o ka moku i ka pohu, a ina no ko 'lakou malama mau ia'u iluna (» ka moku e halawai aku ana lakou me ka poino. .. \ohe a» aku la no au ika lakou kamailiu mai. eia' nae āone hiki ia'u ke kamailio aku. "E pepehi aku aiia au a kekahi pauku hao." "Na'u e ki aku iaia nie ka pua," wahi a kekahi, "a puka pu kona wahi kino. "E kiola aku iaia iloko o ke kai," wahi a ke kolu o na kanaka o ke kahea ana mai. No ko'u maka'u loa i ka lakou mau olelo hooweliweli o ko'u holo aku la 110 ia ma kahi o ke kapena e ku mai ana a moe iho la malālo o kona mau wawae. Me keia ano hoohaahaa au o ka moe ana, a no kona aluha iho palia ia'u no ko'u moe maliē malalo iho ona, a no ka iki* pu mai paha hoi kekahi i ka hiolo o ko'u mau waimaka. ua lawe aku la oia iā'u malalo o kana hoomalu ana, alaila. manao ae la ko'u palekana, no kā mea, lohe ae la au i kana kamailio ana aku i na luina o ka mea e hoopoino ana ia'u e kauia aku he hoopai maluna ona. Ia manawa paipai iho la oia mahope o kuu kua me ka hamohanio pu iho i kiiu poo, a oiai mē ka pulu no o ko'u lole a'u e noho ana ia manawa, ua naka ae la ko'u kino aole i ke anuanu wale no, aka i ka maka'u pu kēkāhi i na luina ina 110 ko'u loaa mai ia lakou ine kā ike ole o ke kapena. He manawa pokole loa mahope iho o keia ua pa inai la kekahi wahi oaheahe makani ma ke k'ukulu hikina mai. Me ia mau ka pa ana a ka makani a hāla he kanalima la, a ma ke ahiahi loa ana iho o ke kanalima o na la, hekau iho la ko makou moku maloko o kekahi awakumoku akea, he awakumoku e piha ana i na moku ia manawa, a o ke awakumoku no hoi o kekahi kulanakāuhale nui pili i ke kapa kahakai. He kulanakauhale ano nui keia, no ka mea, o ke kulanakauhale poo aupuni no ia o ia aupuni. Hakalia no i t ka heleuma a hookuuia iho ilalo ua puni koke mai la ka moku i na waapa liilii i piha mema hoalōha ame na makamaka o na ohua iluna o ka moku. Ua pii mai la kekahi mau..luna aupuni iluna o ka moku no ka makemake e kamailio me na kanaka kalepa me makou. "Ua makemake ka moi/' wahi a kekahi o lakou i na kanaka kalepa, "e haawi aku i konā mahālo ia oukou no keia hoea ana mai la o oukoii ianei, ma o inakou nei la, a ua noi mai nei oia e kakau iho oukou i ka oUkou mau ano waiwai apau 0 kela amē keia ano maluna o na apana pepa a haawi mai ia makou. « "I mea no oukou e maopopo aku ai i ke kumu o kona makemake ana, he mea pono ia makou e hoike aku, he kuhina mua kana, mawaho ae o kona makaukau ma ka hookele ana 1 na hana, he kanaka akamai pu oia i ke kakau a ua nui kona mahaloia. "He mau pule kakaikahi wale aku nei no kona make ana, a ua nui loa ke kaumaha o ka mōi no kona make ana, ā oiai he moi makemake loa oia, i ka poe maikai o ka limakakau mamua o na mea e ae, ua hana oia he hoohiki paa ioa e haavvi no oia i kela oihana i ka mea e hiki ana ke kakau elike ka maikai me kana. "Ua lehulehu wale ka poe i hoao a ua ikeia no hoi ko lakou mau limakakau, eia nae aole.hookahi ana mea i ike maloko o ke aupuni ana i manao ai ua kupono ke noho ma kahi o ke kuhina i make. , Ua kakau kela aine keia o na. kanaka kalepa elike me ka maikai loa ana i ike ai no ke ak'e mai no keia e lilo iaia kela kulana hanohano, eia nae, i ka pau ana aoie hookahi o lakou i loaa aku ka hapalua oka maikai i makemakeia. Iko lakou pau ana o ko'u nee aku la nd ia imua a hopu aku la i ka pepa a kekahi o na kanaka kalepa e paa ana. Ua manao na kanaka kalepa a pela me ka poe e ae e nana mai ana e haehae anā au ia pepa, a i ole kiola aku paha iloko o ke kai, a papa koke mai la aole au e hoopoino ia pepa. Ina paha he hiki ia'u ke kamailio aku ina la ua olelo aku au aole au e hoopoino ana, aka e kakau iho ana. lā ike ana mai nae a lakou i ko'u hopu ana aku i ka peni, a hoike ae la au i kekahi hoailona e ike mai ai lakou owairkekahi i makemake e kakau, ekekei aku la lakou ihope a kunana mai la. Ia ike ana mai a lakou e hoomaka ana au e kakau ua loli ae la ko lakou mau noonoo mai ka maka'u ae a i ka hookahahaia aku me ka olelo mai i kekahi mau olelo pahenehene, "Ihea la hoi ka ike ana o nei wahi keko i ke kakāu?" no ka mea aole lakou i ike mua i kekahi keko e kakau ana, o ka makamua loa iho la ia. Aneane loa kekahi poe o lakou e kii mai a kaili aku i ka pepa ame ka peni mai kuu lima aku, eia nae papa aku la ke kapēna ia lakou me ka i pu ana aku: "E hookuu aku iaia e kakau; ina no kona hapala i ka pepa oia ko oukou wa e kaili ai mai iaia aku, aole mamua ae, a ia manawa 110 hoi oukou e hoopa'i mai ai iaia; aka hoi, ina e maikai ana kana kakau ana, elike me ka'u e ma naolana nei e hiki ana no iaia, no ka mea, aole au i ike i kekahi keko ano naauao mamua elike me keia, he piha naauao oia ma na mea apau, o kona pilikia nui wale no oia ka hiki ole iaia ke kamailio mai. "He wahi keko 110 ka'u mamua aole nae hoi i like kona naauao me ko i nei. Aneane loa au e hoolaha ae ma ke akea e lawe ana au iaia i keiki na'u, oiai nae he wahi mi.limili no oia na'u ahiki iho la i keia manawa. 1 ko'u ike ana aohe mea- ku-e hou mai i ko'u manao o ko'u hoomaka iho la 110 ia e kakau ma na hua palapala Arabia like ole eono. Eha laina o kela ame kēia ano huapaiapala a'u o ke kakau ana iho, a e haawi ana no hoi i na manao mahalo i ka moi. Aole i oi wale aku no ka maik'āi o ka'u kakau ana mamua o ka na kanaka kalepa, aka, i hoike aku no au ia oe e ka madame, i ka mea oiaio, aole lakou.i ike i kekahi mau huakakau nani elike mē ia mamua, a maloko iho no o ia aupuni a puni. I ka pau ana o ia kakau ana 'a'u hopu mai la na luna aupuni a ka moi i hoouna mai ai, owili ae la a paa a lawe pu aku la me lakou no ka hoikēike ana aku i ka moi. I ko lakou hoea ana aku imua o ka moi aole ka moi i nana nui i na palapala a na kanaka kalepa o ka kekau ana, aka, o ka'u mau pepa wale no i kakau ai ka hapanui o ka ma'nawa o kana nana ana, a no kona hauoli loa i aku la i kana mau kauwa: "E hele oukou iloko o kuu halealii a lawe aku i ka lio maikai loa me na pono no apau, a pela hoi me kekahi paalole māikai i kahiko aku ,ai oukou i ke kanaka nana keia mau kakau maikai loa i haawi mai nei ia oukou, a lawe mai iaia imua o'u." No keia mau olelo akā moi/"ua hiki ole ina luna aupuni ana ke uumi iho i ko lakou akaaka,-a no ia noke loa aku o lakou i ka akaaka, ua manao iho la ka moi e hoopaheneheneia aku ana oia, ua pii ae la kona huhu a mai kau mai paha i ka hoopa'i maluna olakou, e oie wale no ko lakou olelo e ana aku: • , "E ka moi, e noi aku ana makou ia oe e huikala mai ia makou, aole ko makou he akaaka hoohenehene aku nei ia oe, aka, e akaaka ae ana makou 110 ke kanaka au i kena mai nei e kii makou a lawe mai iaia imua ou. "O kena mau huapalapala au, e ke 'lii, e ike iho la. i ka maikai la ea,-au i hauoli iho la, aole na kekahi kino kanaka maoli elike me makou i kakau, aka, na kekahi keko." "Pehea ka oukou i olelo mai la?" i nui mai ai ka leo o ka moi, "aole anei keia mau huakakau maikai loa i kakaHia e'kekahi kanaka?" i ; (Aoleipao)