Ka Nupepa Kuokoa, Volume LV, Number 49, 7 December 1917 — HE MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika [ARTICLE]

HE MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika

He oi ae kuu makemake e laweia aku keia mau waiwai o kaua, mamua o ko lakou lawe ana aku i kuu mau pu panapana, a haalele iho ia kaua iloko o ka hemahema e liiki ole ai ia kaua ke hana aku i kekahi mea, koe wale no ka noho malie ana, a kakali aku i ko kaua hopena. Aole he manawa e ae a'u i hopohopo ai 110 ko kaua mau ola, mahope iho o ka hehi ana o ko'u mau wawae maluna o ka «neki o keia moku, elike la me keia manawa," i pane ae ai o Keoni Kelekona.

Alaila heaha iho la ka kaua mea e hana ai e .Keoni?" wahi a kana wahine i ninau ae ai. l 'He mea makehewa wale no ko'u lfbouna hou ana aku ia oe e hele e ike i ke kapena a hoike aku no keia mea, oiai aole no oia e maliu mai ana ia oe; a me he mēa la, o ka hana pono wale-no ma ko kaua aoao ,o ia ka noho malie ana me ke komo pu ole aku ma kekahi aoao." "Ina e hiki ana i na 'liimoku ke pale ae, i ke ala ana mai 0 kekalii paio hookahekoko ana maluna nei o keia moku, alaila aole a kaua mea e maka'u ai; aka hoi, ina e kaa ana ka lanakila ma ka aoao o ka poe hoohaunaele, alaila, o ko kaua manaolana wale no, o ia ka hoao ole ana aku e ku-e ia lakou, ma kekahi ano, aka e noho malie loa kaua, me he mea la, ua kokua pu aku kaua i ko lakou mau manao." "Ua pololei kena manao ou e Alika; o ka kaua hana pono i'o ia .a 110 ka mea no hoi, ke lana nei kuu manao, aia no he hoopakele no kaua iwaena o na luina." Me kela manao iloko o laua, ua noho malie iho Ui o Keoni Kelekona ame kana wahine maloko o ka rumi, he 'hookahi liana. o ka hoonohonoho pono i ko laua mau lole ame na ukana, i lu helelei ia i o a ia nei, a ia laua no nae e nanea ana i ka hooponopono, ike aku la o Kelekona i ka onouia ana mai o kekahi apana pepa. malalo o ke pani o ka puka, nolaila hele aku la o Kelekona, me ka manao e wehe mai 1 ka puka, i ike aku ai oia i ka mea nana kela apana pepa i hookomo mai, ua paa e mai la nae kona lima i kana waliine i ka hopuia, me ka hawanawana ana mai o Alika, ma ka pepeiao o kana kane: **Mai hoao oe e wehe aku i ke pani o ka puka, no ka niea, ua paa loa kuu manao, aole loa ka poe na lakou i kii mai i na pu panapana a kaua, i ake e ike aku kekahi ia lakou, ma ia ano la. e hookuu aku no ia lakou e haua elike me ka lakou i manao ai he pono, a e noho no lioi kaua me ia." No kela mau olelo o ka hawanawana ana aku ma ka pepeiao o nana mai la oia i kana wahine, me ka minoaka ma kona niau papalina, alaila ku malie iho Ia oia me ka hoao ole aku e wehe mai i ka puka, oiai hoi oia e' nana malie la, i ka onouia ana mai o ka apana pepa, ahiki i ke pohōlo loa ana holoko o ko laua rumi. Kulou iho la o Keiekona ilalo no ka lalau ana i ka apana pepa, a i kona wehe ana ae e heluhelu i na mea i kakauia maioko, ike iho la oia he mau olelo i kakauia e kekahi mea i maa ole i ke kakau, o ka manao nui no nae. e hoike mai ana aole he mea pono ia laua nei e hoike aku i ke kapena no ka lilo ana o ka laua mau pu papapana, a e papa pu mai ana hoi aole laua e hoike wate aku i na mea a laua i lohe ai, e pili ana i kā hana hoohaunaele i hoolalaia e na luina, o lilo auanei ka ike e loaa aku ana i ke kapena, i mea e auamo ai laua i kekahi hopena ehaeha. "O ko'u manao e Alika, o ia no ka hooko ana aku i na mea apau i hoakakaia maloko o keia pala[?a!a," wahi a Kelekona, me ka mahie ana ae o na ano maikai ole. mai kona helehelena aku. "O ka kaua hana pono wale no, o ia ke kakali aku i ka hopena e hoea mai ina no ka Unakila o ke kapena, aole a kaua hopohopo ana, a ina no lioi no ka lanakila o na luina, he manaolana no ko kaua, īna o ka lilo ana o na pu panapana a kaua, i mea kokua aku ia lakou/' " / MOKUNA 11. Hooleleia ma ka Aina Malihini. Aole i loihi kela kakali ana aku a laua. o ka hoea mai i ka wa e ike maka ai i ka hookoia ana o ka hana hookahe koko, no ka mea ma kekahi kakahiaka ana ae, ia Keoni Ker lekona e pii ae ana noluna o ka oneki, no ka holoholo ana, elike me kana hana mau, mamua ae o ka paina kakahiaka, ua lohe aku la oia i ke kani ana ae o kekahi pu panapana, i nana aku paha kona hana, maluna o ka onekū aia hoi e kuku ana na 'liimoku ma kekahi aoao, a o na luina hoi ma kekahi aoao. Ma kela manawa i kani mua loa ai o ka pu panapana, no elua manawa mai ka pu aku a ke kapena. ua naholo aku la na luina. a pee ae la mahope o ke kia, mahope o ka hale a ma na wahi no apau e hiki ai ia lakou ke pee, eia nae, he elua o lakou mau mea i ku i ka poka, a hiha aku la iluna o ka oneki. # . . . Mai ko lakou mau wahi mai e pee ana, 1 noke mai at na luina i ke ki i ka lakou mau pu panapana, a i ka mahie ana ae o ka uwahi pauda, aia hoi e waiho oni ole mai ana ke kino o ka malamanioku maluna o ka oneki. a koe wale aku la no he Jia mau aliimoku. I ka manawa a na luina i ike ai, ua pau na piha poka o na pu panapana, a na 'liimoku, ia wa i kauoha aku ai o Mikele. o kela ka luina loihi hookahi o lakou, i kpna mau h6a e-nee mai imua. mai ko lakou mau wahi e pee ana. He eono mau pu panapana a na luina, a o ka nui ae o na luina i lako ole me na pu panapana, he mau pauku hao ka lakou, Aine kekahi mau mea e ae i ku ; ka make, Aia ke kapena ke hoopiha liou la i kana pu panapana, pela hui me na 'liimoku hou aku i koe, me ka nana qle aku nae o na luina ia lakou, ua hoomaka nui aku la e nee imua, e ki aku ana, a e ki mai ana i na pu panapana, aole nae īa he mea e hookuemiia mai ai na luiha ihope, a 1 ka hele ana o na poka apau oloko o na pu panapana a na liimoku. o ka wa no ia i pili aku ai o kekahi luina, he Paele, me kana ko ilipi, he hookahi no ia hoomoe ana aku inaluiia o : ive .kape.na, lele ana ke poo i kahi e, a loaa mai la no hoi na lumoku e ae elua i koe iho i kekahi poe e ae, waiho aku la ko aua maū kino ilnna o ka oneki, a iloko o kela manawa pokole 0 ka hooukaia ana o ke kaua hookahekoko mawaena o iTa 'liimoku ame na luina, ua hele oluna o ka oneki a he ula pu wale no i ke koko, heaha nae ia hiona i kela poe kanaka he mea liilii loa ia i ko Takou noonoo, a ua like pu hoi ke ola o ke kanaka. me he ola la no ka holoholona, ke koinohia ole iho o na manao kaumaha, a menemene paha īloko o IaKOU. !loko o keia manawa e hooukaia ana ke kaua ffiawaena o na kanaka oluna o ka Fuwada, aia o Keoni Kelekona ke ku inalie la mahope o ka moku, a e pu-a ana hoi ka uwahi o kona ipupaka, me he wahi hana ano ole la, kela e hanaia mai la e na luilia, maluna o na 'liimoku. . Ma ka manawa b ke 'liimoku hope loa i loaa pono aku ai 1 ka hauna ko'i a kekahi o na luina, ua huli ( hoi aku la o Ke-

oni Kelekona noloko o ko laua keena, no kona hopohopo, o hoea aku auanei kekahi luina a loaa kana wahine o ka l'epehiia aku no ia a make, me kona ike ole. 1 ua o Keoni Kelekona nei nae o ka hiili ana mai ihope, me ka manao e iho aku ilalo o ke alapii, ua hookahaha loa ia mai oia, i ka ike ana iho, e ku ae ana kana wahine mahope pono mai ona, a o ia kana o ka ninau ana iho: "Pehea ka loihi o kou ku ana ma kena wahi?" "Mai ka hoomaka ana mai nei no o ke kani ana o ka pu, ahiki wale iho. la i ka pau loa ana o na 'liimoku i ka make. Ua ike maka au i keia hiona ku i ka weliweli, a pehea ana la ko kaua pono?" "He manawa paha keia no ka aina kakahiaka, e hoi kauai nolalo o ka moku," wahi a Keoni Kelekona, me ka hoao ana! inai e hoolalau i ka noonoo o kana "He oi aku j paha ka pono e hele maoli ae no au e hui pu me keia poe kanaka, a noi aku i ko lakou lokomaikai, e hoopakele mai i ko kaua mau ola. E hele pu mai oe e Alika me a'u!" Aia na luina lanakila ke akoakoa la ma kahi o na kine make o na 'liimoku,ja elike me na holoholona i make, pela, iho la i lalau pakahi ia iho ai ko lakou mau kino, a kiolaia aku la iloko o ke kai. a pela no hoi I kiola ia aku ai he ekolu o ko lakou poe kanaka ponoi, me ka-nele loa i kauwahi manao aloha, a kaumaha paha no lakou. ; Ke hele malie aku la o Kelekona, me kana wahine no kahi e puuluulu ana o na luina, a i ka wa i ike mai ai kekahi o lakou ia laua nei, he l'aele, ua hooho ae la oia me ka leo nui: t "Eia hou elua mau meaai na ka pihi nui." me ka hapai ana ae i kana ko'ilipi iluna, me ka manao no e pepehi mai ia laua nei a make loa, a mamua o ka haule ana iho o ke ko'i a kela Paele, ua loaa niua mai la kona poo i ka poka, o ka pu panapana a Mj.kele, a hina aku la iluna o ka oneki, uwoki oe e kaka ana na wawae, kohu puaa i loaa aku i kekahi peku mahanahana ma ke kuniu pepeiao. Me ka leo nui i pane ae ai o Mikele imua o kona mau hoa, i ka i ana aku: "E lohe oukou apau loa, o keia mau mea elua, he mau hoaloha laua no'u, a o ka mea o oukou e hoao ana e hoopilikia aku ia laua, he make wale no kona hoopa'i," me ke kuhikuhi ana ae o kona lima, ia Keoni Kelekona ame kana \Vahine. "E lohe hou oukou ano, owau ke kapena o keia moku, mai keia manawa aku, a o ka'u mau kauoha apau, o ka oukou ia e hoolohe niai ai," alaila huli mai la oia in.ua oni Kelekona, a i mai la: "Aole a olua mea e MaUa f u ai, aka e noho olua ma ke ano he mau ohua hanohano maluna o keia moku," alaila nana aku la me na inaka huhu maluna o ke koena iho o na luina. me he"mea la, e hoike okoa aku aua ia lakou, ao!e he hana maalahi na lakou, ka hoao ana mai e ku-e i kana mau kuoha. ame kona mau makemake apau. 1 kela lohe ana aku o Kelekona i na hoakaka a Mikele. e hoopakele ana i ko laua mau ola, ua huli hoi aku la laua no ke keena mahope o ka moku, a 110 ka hapanui o ko laua minawa maluna o ka Euwaela* aole o la.ua hoohuikau wale aku me na luina. ma ia &no, ua nolio pōuliuli maoli laua, no na mea e ana mawaena o lakou. Ua hoomau no ka holo ana o ka moku,, me ka hoike ole ia mai ia laua nei o kahi a lakou e holo ana. aka ma ka elima o ka la, mahope mai o kela hana hookahe koko maluna 0 ka oneki o ka Fuwada. ua ikeia aku la kekahi aina, a o ia ka Kapena Mikele i hoike mai ai ia Keoni Kelekona, i ka i ana mai: "Ua noonoo nui tiu no ko olua pono e o'u mau hoaloha, a ua iho au, e hoolele ia olua ma kekahi aina mua loa, e ikeia aku ana, a <iiai o keia ka aina, i ike koke ia, e hoolele aku ana au ia olua. - "He mea maikai ole no keia ke noonoo iho kaua," aka o keia wale rto nae ke alahele pono a'u e hana ai,-no ka*hooV pakele ana ia makou iho mai ka mana mai o ke aupuni ame ke kanawai. - Ua hiki ia olua ke noho'ma kela wahi no kekahi mau mahina me ka pilikia ole, a i ko makou wa hoi e pae aku ai me ka maalahi ma kekahi mau aina. ,i noho nui ia e na kanaka. na makou e hoike ae no ko olua wahi 1 noho ai,'o ka wa ia e hoounaia mai ai kekahi mau moku no ka huli ana ia'olua, a hoihoi aku no ko olua aina hanau, a i ole, lawe pololei aku paha no kou wahi i hoounaia mai ai, ma kau misiona." ' Ua ku-e ikaika aku la o Kelekona i keia manao o .Mikele e hoolele ia laua ma kela wahi, inalia ke mau holoholona ahiu wale no ko ia aina, a he poe kanaka hihiu paha,.nolaila he mea hoehaeha loa mai i kona noonoo, ka hooleleia aku iwaena o kekahi poe aikanaka o ke ano pegana, e maopopo ole ai ko laua hopena. Ua lilo nae na ku-e ana aku a Keoni Kelekona i mea e hoalaia aloi ai ka huhu iloko o Mikele, ahiki i kona noonoo ana iho he oi aku ka pono e noho malie mamua hoi o ko laua pepehi okoa ia mai a make, e na kanaka oluna o kela moku. Ua liele no hoi a ka hora ekolu o ka auwina la, ua kaa pono ae la ka Fuwada mawaho o na kapakai o kekahi aina, i uluia e na laau loloa, a aia hoi he kaikuono ma kekahi aoao, me he mea la, lte wahi ia no na moku e hoolulu ai, a i wahi e maopopo ai ka hohonu o kela kaikuono, ua hoounaia aku la he waapa e holo e mamua ; a no ka hora hookahi ke kakali ana aku o ka poe apau maluna o ka moku, aia hoi, ua huli hoi hoi* mai la ka poe maluna o ka waapa, a hoike mat la, he hohonu na wahi apau ahiki wale i ke kokoke ana iuka o ka aina, nolaila ua-hookomoia aku la ko nei moku noloko o ke kaikuono, a hele 110 hoi -a kokoke e napoo ka la, ua kuu iho la ka heleuma, ma kahi he hapalua mile paha ka mamao mai kuanalu mai. Ke nana aku iauka .o ka aina, ua ulu wale ia no e na laau mai kekahi aoao a.i kekahi, me ke ku i ka nani ke ike aku i na" hiona o kela aina, o ka mea apiki nae, aole he ikeia aku o kekahi hale, a oki loa hoi ka maaloa\o mai o na kanaka. Elike me ka hiki i na maka ke nana aku, pela iho la ka paapu o ka aina mai ke kuahiwi mai ahiki'i kahakāi i na laau; a ma na ano apau ke nana*aku, ua hiki ke loaa mai he noho oluolu ana i kekahi poe, ina no ka manao e noho ma kela wahi, oiai he nui na manu e lele mai ana, a he piau holoholona no hoi kekahi e oili|iili mai ana ma na laau a aia hhi.k'ekahi muliwai, e kalie ana a hoea iloko o ke kai, e pilikia ole ai ka n J 6no ana aku. Oiai nae ka poeleele e halii iho la maluna o ka honua,. aia o Keoni Kelekona ame kana wahine opio ke ku la maluna o ka oneki, a haka pono aku la ka laua nana ana iuka 0 ka aina, i manaoia ai, o ko laua wahi ia e noho aku ai, a 1 kela ame keia manawa, e lohe okoa aku ana laua, i ke kuwo o ka liona. a pela hoi, ka leo o na holoholona ahiu e ae, a laua i kamaaina ai i ko lakou mau ano, ame ka lakou ni.au hana, a kau mai la weli ia laua, no ka maopopo ole o ko laua hopena e noho aku ai ma kela aina kanaka ole. . . .. . .. • Na kel'a niau leo uwo o na holoholona ahiu, i hoopii aku i ka lia maeele o ka maka'u iloko o Alika, a puliki ok'oa mai la oia i kana kane, me ko laua noho hamau nae, me ka hoakaka ole ae i ko laua mahao no na mea a laua i lohe aku ai. , , No ka uhi ,ana mai o ka pouli, e hiki ole aku ai ia laua ke ike iauka o ka aina, ua huli hoi aku la laua nohope o ka mokū, a malaila i loaa aku ai o Mikele ia laua, a hoohalaia ke)cahi manawa ahiahi, ma ke kukakuka ana i na mea e pono ai laua. Ua hoakaka mai la o Mikele, e hoomakaukau koke laua i ko laua mau ukana, no ka lele ana aku iuka o ka aina, ma kekahi la ae; oiai hoi o Keoni Kelekona e noke aku ana i ke ku-e, me ka uwalo okoa ana aku imua o kela kanaka e lawe aku ia laua, a hoolele ma kekahi aina, i nohoia e na kanaka, aole nae he hooloheia mai o ia mau olelo, no ka

mea ua ike o Mikele, ke poino ia no lakou, ke ae aku, e hookokoke ma kahi i nohoia e na kanaka, aole ana e nele ko lakou paa mai i ka hopuia, no ke karaima pepehikanaka. "Ua noho pouliuli loa olua i na ano o na kanaka maluna nei o keia moku, pela paha oe e Keoni Kelekona, e hoao mai nei e ku-e ia'u, no ka mea au i ike ai he pono no olua," i hoomaka aku ai o Mikele e hoakaka i kona manao. *'Iwqena o na luina apau loa, maluna o moku, owau hookahi wale no ka/ mtea i makeiliake o\e loa, e ike aku i ko olua' •mau kino puanuanu, e waiho mai ana iluna o ka oneki, no ko'u mau hoa la. ua makaukau lakou i na wa apau, e hookau mai i ka make maluna o olua, a owau wale 110 ka mea ,e ku nei maw ena o olua ame lakou. ''Uu kau l'oa ka weli i ko'u mau hoa, no ka lakou karaima i hana ai maluna o na 'liimoku, a no ia kumu, aole loa 0 lakou makemake e hookokoke aku i keia moku, ma na wahi i nohoia e na kanaka, nolaila e ike mai oe, he hana paa : kiki loa na'u, ka ae ana aku i kau noi. 0 oe ka mea nana 1 hoopakele |ae i kuu ola, mai ksr lima mai o ke kapena inei oluna nei o keia moku, a no ia hana'mft'ikai ma kou aoao, e pana'i aku ana au, i ka-uku kupono, o ia no ka hoopakele ana ae i kou ola, ame ke ola o kau waliine. "Ua lokahi ka manao o ko'u mau hoa. e hoolele aku ia olua ma keia aina, a o ko olua hoole anu i kela manao. ke kanalua loa nei au, no ko lakou ae mai, e hooloihi i ko olua ola ana, a o ia ka'u e a'o aku nel ia olua, he oi aku ka pono, e lele olua ma keia wahi, mamua, o ko lakou pepehi okoa mai ia olua a make. "Ma ke kakahiaka o ka la apopo e hoolele aku no au. i ko' olua mau ukana apau iuka o ka aina, me ka hoolako pu aku ia olua, me kekahi mau meaai, ie lawa ai no ka mahina hookahi, a elua paha, a me na kapolena kahiko, i malu ai olua ka olua pu me na poka, me ia mau makaukau aiianei ma ko olua aoao, ua hiki ia olua ke ola me ka maikai loa. malia o hoea mai no hoi kekahi moleu, o ko olua palekana no ia, a hoihoi aku ia olua iniua o ko olua mau ohana ame na hoaloha." j "E imi aku ana makou, i wahi no makou e palekana ai. |a ina e hiki i'o ana ia makou ke pae aku no kekahi wahi me j ka maalahi, alaila owau ponoi no ka mea nana e hoike aku j ! i ke aupuni o Pelekane no olra, a na ke a'jfwni ia e huli mai ahiki i ko olua loaa ana; a no keia wahi nae la. aole i maopopo iki ia'u, oiai aole no au i makaukau i ka holo moku jana, elike me ka makaukau i loaa i na kapena moku apau." ; Mahope iho o ko lakou .nei kamailio pu ana no ka hora a j oi, iia listalele mai la o Mikele ia Kele"kona ma, a hoi aku la i noluna o ka oneki, ia wa laua nei i hoi aku ai noloko o ko j laua rumi, me ka noonoo nui ana, no na nrea a laua' i lohe mai ai mai.ko laua hoopakele mai. | Aole loa o Keoni Kelekona i manaoio, aia kekahi noonoo ! iloko o Mikele. e hoike aku i ke aupuni o Pelekane no ko laua wahi i noho ai; a aole no hoi ona manaoio. he palekana kekahi e loaa ana ia laua, ma ka manawa e lele aku ai iuka o ka aina, o kana e noonoo malia paha ua kakali ia ko ! laua make ahiki iuka o ka aina. o ka manawa ia a kekahi poe ! luina, e pepehi okoa aku ai ia laua. ma ia ano iho la, e kaawale loa ana o Mikele, mai na ahewaia aku 110 kona aloha ole mai ia lauh nei. Ina hoi no ko laua paīekana, me ka hoopilikia ole ia mai. aole he hopohopo iki o Kelekona nona iho. oiai he kanaka kino ikaika oia, a ua maa hoi i na liana hooikaika kino, aka o kona hopohopo wale no, no kana wahine. ame ka luia o koua opu, ia laua e noho aku ai ma kela wahi. i lakp ole i na mea e pono ai ko laua ola ana me ka oluolu. No kekahi mau hora loihi ma kela po, aole e hiki ia KeoKelekona e hiawpe, ua noonoo ntii no ka pono o 4<ana wahine i kela aina waoakua, a na ka makehiampe i kono okoa mai iaia, e loaa he hooluolu ana, mamua o ke ao ana ae ma kekahi la mai, nolaila ua j)tli wale aku la no oia ma ka aoao o kana wahine, a i puoho oia, i ka hoala ana o Alika/oiai ua ao, a ua makaukau hoi ka aina kakahiaka. l le mea oiaio, i hakalia no a pau ka paina kakahiaka, o na luina, ua hu'eia ae la ko laua nei mau pahu, ame na iukana apau, mailalo niai o ka lua ukana o ka moku, a ku ana iluna p ka oneki, a hookauia aku l'a hoi kekahi mau ukana noluna o ka waapa, 110 ka halihali ana a.hoolele aku iuka o ka aina. Ua ku maoli ke ahua o na ukana o* laua nei, oiai ua manao maoli no o Keoni Kelekona, e hala ana ia laua na.makahiki eono a ewalu paha ma kahi o ka laua hana,, pela iho la oia i lawe mai ai i na lako o kela alne'keia ano, no ko laua home hou, eia ka, e polio wale ana ia mau manaolana. Ua hookaha* 110 na luina i kekahi mau ukana o Kelel<ona ma, aole nae pela ko Mikele.manao, īia kauoha aku oia i kona mau kanaka, e hooleleia na ukana o kela mau mea. me ka hookoe ole i hookahi mea maluna o ka moku, o ke kumu 6 kona hana ana pela, oia hookahi wale «o ka i ike. malia paha, no kona hopohopo, o loaa mai auanei ko lakou moku, a i ka wa e huliia ai, a loaa kekahi o na ukana o Keoni Kelekona, alaila e ili mai ana maluna o lakou nei. na hoopa'i awahia," e pomaikai ole ai lakou, ke au'a ,iho i kekahi ukana 0 kela mau ohua. Me keia manaō, e hookaawale loa aku i na hoike apau loa, no ka ili mai o ke koko o keia mau'ohua maluna o laj ua kauoha okoa aku la o Mikele i kona poe kanaka, e haawiia mai na pu panapana a Kelekona, i laweia ai e lakou; j a kauoha pu aku la no hoi oia,~e hookaawaleia ae i mau lako kuke na laua nei". maiwaena mai o na lako oluna o ka moku, a hoopihaia aku la ka waapa me na pahu pipi, na pahu puaa, j he mau eke uala. he pahu kukaepele. a he nui okoa aku, o na mea apau e pono ai ko laua nei noho ana. He mau waapa piha i na ukana, ka i halihali mai ka mōku aku nouka o ka aina, a o ka waapa hope loa no hoi, maluna olaila o Kelekona ame Alika i k.au aku ai, me ka holo pu ana aku o Mikele iuka, i ole ai e hookau mai na luina i kekahi poino maluna p kana mau ohua, a oia no hoi ka mea hope loa i kau mai_maluna o ka waapa, i ka wa i huli hoi hou mai ai i ka moku, mahope iho .0 ka hoopiha ana i na pahu me ka wai o ka muliwai. Oiai hoi ka ; waapa e huli hoi la no ka moku. ke ku Kelekona ame kana wahine, nana i ka moku, nana i lawe mai a kiōla ia.laua nia kela ai.na īoiē, a oiai nae ko laua niau maka,' e 'iiāna' ana' i' aia 'hoi' hē mau maka lehulehu mailoko mai o ka ululaau, e nana mai la ia laua. me'ka piha i ke kahaha, no laua nei. No kekahi manawā loihi kela ku malie ana a Kelekona ame kana wahine, nana i ka moku, a ia haalele ana iho o ka Fuwada i ke awa, a nalowale aku 'ta ma kekahi olaelae, ia wa i hopu aku ai o Alika, i ka lima o kana kane, a hoomaka iho la e hookahe i kona mau waimaka, me ka eha eha niaoli o ka naau. He oiaio, i ka manawa i ala ai ka haunaele hookahekoko .maluna o ka oneki o ka Fuwada, aole ka maka'u ame ka weliweli iloko o Alika, ,aka ua ku aku oia me ka hoomanawanui; me ka uumi ana i na hopohopo apau; āka iaia e ku la me kana kane, maluna o kekahi aina, i hele a uhi paapuia e na laau, akahi no a komo mai iloko ona, ka maka'u ame ka hopohopo no ka palekana o ko laua mau ola, pela oia i hookahe iho ai i kona mau kulu waimaka. Aole 0 Keoni Kelekona i hoao mai e hoomama i ka manao kaumaha o kana he oi aku ka pono o ka hookuu ana iāia e hookahe ana 1 kona mau waimaka, aka nae, 1 ka hala ana o kekahi mau minuke, akahi no a akakuu mai kana uwe ana, nana mai la hoi ma na maka o kana kane, a pane mai la i keia mau olelo ku i ke āloha: ~ "O e Keoni, kuu kane, heaha ka kaua mea e hana ai i keia aina mehameha kanaka ole? Heaha ka kaua mea e hana ai no ko kaua pono?" „ "E Alika kuu wdhine," wahi a Keoni Kelekona, me ka leo malie, o ka mea i piha ole me na manao pihoihoi, me he

mea la, aia no oia maloko o ke keena hookipa o ko laua home nani kahi i noho ai. "He hookahi wale no a kaua hana pono, o ia ka lawelwe kiilO ana aku, ma nīf mea apau e pono ai kaua. O ka hoolilo ana i kekahi manawa nui, ma ka noonoo wale ana no, he mea auanei ia ilnna e hapai mai i ke kaumaha o ka noonoo. "He mea pono ia kaua e hana, a iloko no hoi o ia manawa hookahi, e kakali aku ai 110 ka hoea mai o ko kaua hoopakeke. Ua paa loa kuu manao, ina e loaa aku ana ka ike i ko kaua hoaloha, a i na luna aupuni hoi, ua poino ka Fuwada aole ana e nele ka hoounaia mai o na moku lehulehu no ka huli ana ia kaua, a malia o hoea inai kekahi o ia mau moku no keia wahi, o ko kaua palekana no ia." "Ina paha o oe wale no ame a'u, aole no hoi e hoopilikia nui ia mai ko'u noonoo," wahi a Alika, me ka hoomau hou ana aku ika hookahe ana i kona mau waimka. Aka nae —" "Ae," i kahamaha koke mai ai o" Kelekona. "Ua maopopo ia'u ka manao o kau mau olelo, owau 110 kekahi i noonoo nui no kena opu ou, ka hua hoi o ko kaua mu la opio, aka nae, e hoolana i ka manao, a e kau aku i ko kaua mau manaolana maluna o ko kaua Hoola. a elike auanei me ka hiki ia kaua ke malama aku ia kaua iho, pela no e hiki ai ia khua ke imi aku i na mea e pono ai ka kaua bebe, ke hanau mai oe.

'i le mau haneri makaliiki ae nei i hala. i ka wa o ko kakou īnau kupuna e noho ana iloko o ka pouli, ame ka hemahema, ua halawai aku no me lakou keia pilikia lookahi, e halawai aku ai me kaua; a malia maloko nei palia o keia ululaau; a oko kaua hoea ana mai ma keia wahi,'he hoike maoj>opo loa ia no l<e leaa ana o ka lanakila ma ko lakou aoao. ''O ka lakowmau mea i hana ai iloko o kela au kahiko, aole kaua e lawelawe aku ana i& mau hana, no ka mea, ua hoolakoia kāua me ka naanao; ua lako pu kaua i na makaukau apau, a ke akamai ame ka noeau o ke kanaka i huli ai, a 1 loaa ole hoi ia lakou. O na meapaahana a ko kakou mau kupuna i hana ai. e laa ka pohaku ame ka iwi holoholona, he # mea maalahi loa ia ia kaua ke hana aku, iha nei 110 ko kaua pilikia ma kekahi ano." "E hoao no au ma tia ano apau e hoomanawanui i ko'u man manao hopohopo, e lilo au i mea kokua aku ia oe, ma na liana e pono ai ko kaua iloho aua ma aina mehameha/' i pane aleu ai no hoi o Alika, me ka pau ole no nae o kona noonoo no ka poino e kau mai ana maluna o laua. Mahope iho o ka hoomama ana aku o Keoni Kelekona-i ka manao o kana-wahine, ua hoolele aku la oia i kona noonoo, no kekahi wahi kupono no laua e moe ai me ka palekana ma ia po. mai na' holoholona ahiu mai. Wehe ae la oia i ka pahu i waiho ai kana pu raifela ame na pu panapana, a hoopiha iho la i ka poka, no ka'ioomakaukau e ana ia laua iho, no ka wa e hoea maj ai na holoholona i ko laua wa e hana ana i haie no laua. Hele lik-e aku la laua e nana i kekahi walii kupono e liana a'i i wahi e hoaumoe ai laua ma ia po, a ma kekahi wahi. he haneri i-a mai kahakai aku, loaa aku la he ponaha'palapalaha, aole he nui o na kumulaau e ulu ana, a hooholo like iho la no laua, o ko lana wahi kupono ia, no ka hiamoe ana. Oiai nae aole/lie nui o ka manawa e hoolalaii wale ai iiq. hele aku la o Kelekona e okioki i kekahi mau laau loloa, a oloke'a aku la iluna o na-.kumulaau, ma kahi he umi kapiuii ke kiekie mai ka honua ae, a me na kaula i nakiikii aku ai i na laau a paa. Ua pili maoli ka Kelekona hoomoe ana i na laau, a uhi ih» la maluna me na lāla laau liilii, ame ka lau o na laau, he wahi keia no laua e hiamoe ai ma kela i palekana ai mai na holoholona ahiu mai. Kii aku la oia i na lau nahele o kela ame keia ano, a hookau iho la maluna o na laau ana o ka hoohuihui ana i kalii hookahi, a maluna loa iho o na lau nTihele, uhi iho la i ke kapolena, i peluia a manoanoa. ' Ma kahi he ehiku kapuai ke kiekie, mai kela walii a Kelekona i hana iho la i wahi no laua'e iiiamoe ai, ua kau ae la oia he mau laau hou, e oloke'a ana, a hookau aku la he kapolena okoa, no ka uhi ana ialuna, i'palekana ai ko laua hia- # inoe ana, iua no ka haule mai o kekahi kuaua, a i ole, haule iho palia na holoholona kolo, me ka hoopaa ana i na aoao eha ma ke kapolena. I ka makaukau ana o ha hemahema o ko laua wahi punana, no ka manawa, halihali liilii aku la ua o Kelekona i ko laua mau kapa nioe, ame na ukana mama, a koe no na pahu nunui ame- na ukana e ae. I ka hele ana.a aui ka la, ua hoohala nuj o Kelekona i kona manawa ma ka'hana ana i kekahi alapii, e hiki ai ia Alika ke pii noluna o ko laua wahi hale; a iloko o kela la holookoa, oiai o Kelekona e hana ana i ko laua wahi hale, aia ua inanu o kela ame keia ano ke noke mai la i ke kani maloko o ka ululaau, a ke ike okoa aku la no laua i na koko, mai ke nui a ka liilii i ka noke mai i ka wili iluna o na kumulaau, me ka hoopilikia ole mai nae ia laua nei. Oiai o Kelekona ame kana wahine e hana ana, a e liooinakaukau ana i ko laua home hou, aole laua i ike iki i kekalii mau holoholona ahiu, eia nae ua hiki loa ia laua ke hoomaopopo aku ma ke ano o ka nana ana a kekahi mau holoholona liilii, aia ka maka'u ame ka weliweli iloko o lakou, me lie mea la e uhaiia mai ana e kekahi mau holoholona nunui, no ka hoopoino ana mai i ko lakou mau ola. Ua hele no hoi a poeleele, pau na hemahema o ko laua nei wahi home, a me kekahi pākini i piha i ka wai, a Keoni Kelekona o ke leii ana aku e ukuhi mai ke kahawai mai, ua hoi aku la laua nei noluna, o kahi i hoomakaukauia, no laua e hiamoe iho ai ma kela po. No ka wela nae o kēla ahiahi, ua hoohamama ae la o Kelekona i kel<ahi aoao o ke kapolena, i komo mai ai ka makani iloko, a haule iho la laua nei hiamoe, me ka uhi ana mai i ka huluhulu maluna o laua; aka nae aia o Alika iwaho o ka pouli kalii i nana aku.ai, a iaia no paha ka ike i kekahi mea, ia wa i puliki mai ai oia i ka lima o kana kane, me ka hooho ana ae: Keoni, heaha la kela a'u e ike nei iloko oka pouli ? Me kanaka anei ?" | No kela mau olelo a kana wahine, huli i'o aku la o Kelekona nana iwaho o ka pouli, a ike i'o aku la oia i ke ku mai 0 kekahi mea kino nui iluna, mawaena o 'na kumulaau. Ua ma'ii no ke ku ana mai a kela mea, me he mea la, e hoolohe mai ana i ko laua nei walaau, alaila nalowale aku la iloko o ka ululaau, a o ia ka Alika o ka ninau hou ana mai i kana kane: ."Ea, e Keoni, heaha kela mea kino nui a kaua i ike aku la, ua kohu kanaka maoli kona ano?" / 1 "Aole e hiki ia'u ke pane aku ika haina pololei o kau ninau e kim wahine, no ka mea.ua inamao maoli kela mea i kahi e, a malia paha he aka no ka mahina," i pane aku ai no hoi - o KelekOna. "Aole kela he* aka no ka mahina, a aole no hoi he kanaka, aka he mea i like me ke kanaka ke ano, a ua hoopiha loa ia mai au me ka maka'u," me ka puliki okoa ana mai i kana * Ua ike i'o iho la o Kelekona i ka haalulu o Alika, aka hooniaka iho e kamailio i na olelo e hoauheeia aku ai ka maka'u ame ka hopohopo, a hookuu pu iho la no hoi oia i kela wahi o ke kapolena, i wehe hamamaia, me ka nakii ana aku i ke kaula, a paa i ke kumulaau. Aia 110 ka pu raifela a Kelekona ke waiho kokoke la ma kona poo, pela me kana mau pu no ka hoao 110 o kekahi mea, a holoholona paha e lele mai maluna o laua, e hoohana aku ana oia i kela mau pu, no ka palekana o ko laua mau ola. O ko laua nei hiamoe ana iho no ia, ia wa i loheia aku ai ka uwo mai o ka leo o kekahi tigia ma kahi eia. nae, ma ka laua nei hoomaopopo aku, e hookokoke mau mai ana ia ia laua i kela ame keia manawa, ahiki i ko laua lohe okoa ana mai i ke pahupahu o na wawae o ua holoholona ahiu nei, malalo pono ae o ko laua wahi e kau nei. (Aole i p»u.) „L."l *v '