Ka Nupepa Kuokoa, Volume LV, Number 49, 7 December 1917 — HE MOOLELO KAAO NO NA KEIKIALII EKOLU A KA MOI AME NA LEDE ELIMA O BAGEDADA [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO NA KEIKIALII EKOLU A KA MOI AME NA LEDE ELIMA O BAGEDADA

e ka moi," 1 ]-ane iike aku ai na luna aupuni me ka akaakn pu ana aku. "e nanaoio mai oe i ka makou e olelo sku nei he keko ka mak« n o ka ike ana mai nei e kakau ana, a •» kena kana mau mea •> ke kakau ana." L'a lil»» keia mau olelo a na luna o ke 'lii i mea hookahaha 1< >a aku i ke 'lii e hookikina okoa ia ae ai oia 110 ke kena koke sma maī i kona mau kan ;-.kp e kii mai ia'u, no ka mea, makemake l«.a «.ia e ike kin . aole ona manao i'o i ka kona mau luna o ka olelo ana aku iaia. **E li<K»ko aku oukou eiike me ka'u kauoha," walii ana ia lakou. "e kii k«.ke oukou a lawe mai iaia imua o'u me ka hikiwawe loa e hiki ana ia oukou ke hele." Ua hoi hou ae Ia ua mau luna la noluna o ka moku, a hoike aku la i ka lakou kauoha i ke kapena, a i pu aku la e pono e hooko k(fkeia mai ke kauoha a ke 'lii a e lawe koke ia aku au. Aohe hoole ana aku a ke kapena i ke kauoha a ke 'lii, ua haawi koke mai la oia i kona ae. a o ka hoomaka koke iho la no ia o na Inna a ke 'lii e hoaahu mai ia'u m<? na lole maikai !<>a a lakou o ka lawe pu ana mai, a lawe pu aku la ia'u iuka. a ia kau ana aku i ka aina, hookauia ae la au iluna o k.i lio maikai loa o ka moi i kahikoia ka noho, ka pale ame ke kaulawaha me na pohaku momi, a maluna o ia lio au i ka'iia aku ai ahiki imua o ka moi e kali mai ana no ia'u o ka hiki aleu iloko o ka halealii, me na luna aupuni a mau kanaka maka hanohano e ae e noho pu ana no ka hoohanohan«. ana mai ia'u i ko'u wa e hiki aku ai. la mak >u e hele aku ana ma ke alanui ua lehau mua oluna n na lanai./iia puka aniani o na hale oluna ame na alanui i na kanaka, no ka mea, ia manawa ua wawa mua ia aku la e h«»ea aku ana kekahi malihini kiekie loa mai kekahi aupuni mamao loa mai a he malihini kiekie hoi na ka moi. Mahope o ko makou hele ana aku me ka malie maluna o ke alanui. a ua lilo hoi au i mea hou loa i ka manao o na kanaka o ia aupuni, hoea aku la makou i halealii o ka moi. Lnaa aku ia'u ka moi e noho mai ana iluna o ka nohoalii, a ma kela a ma keia aoao o ka nohoalii e noho mai ana na kaukaualii o kona aupuni. Ua kunou aku la au imua ona no ekolu manawa, a i ka manawa hope loa haule iho la au maluna o ko'u mau kuli a kul.m aku la e honi i na wawae o ka moi. Ia pau ana ku ae la au iluna a noho ae la iluna o ka noho, elike me ke ano o ka noho anā no a ke keko. Ua lilo au i mea makemake loa ia e na poe apau e noho mai ana nana ia*u. ke lohe aku la no au i kō lakou hawanawana ae kekahi i kekahi. "pehea la i ike ai ke keko i ka hoohaahaa ana iaia iho imua o ka moi? Malia paha he kanaka no nei ua'hoa-n«>-e iaia iho a like me ke keko." <) ka moi pu kekahi i hoopihaia aku me ke kahaha. Mai lilō paha hoi ko'u hiki ana aku i mea hauoli like ia ina he kanaka maoli. a he hiki la hoi ia'u ke kamailio, aole; o ka n« »ho aku no ka'u nana ia lakou la, a o ka nana mai no hoi ka lakou ia'u me ke kukaiolelo ole mawaena iho o makou. Ia manawa hookuu aku la ka moi i ka poe apau o kona aioalii a koe wale iho la no me ia ka luna nui o ka halealii, he kanaka i po'aia, he wahi kauwa uuku ame a'u. Ku ae la oia a hele aku.la iloko o kona rumi moe mai ka rumi ahaolelo aku, a malaila oia i haawi aku ai i ke kauoha i kana mau kauwa e hoomakaukauia mai kekahi mau meaai, •a emo..!e ua makaukau mai la. Ōiai oia e noho ana ma ke pakaukau haawi mai la oia i kekalii hoailona ia'if e hele aku au a nolio pu e ai me ia maluna o ke pakaukau. a i hoailona e hoike aku ana iaia no ka'u hoko aku i kana kauolia, kulou iho la au ilalo alaila hele aku la a noho maha'i o ke pakaukau, ā ia'u i ai ai he mea h«>okahaha loa aku ia i ka moi no ko'u paa rula ma ka ai ana. aohe o'u haupa wale aku i na meaai. Mamua o ka hookaawaleia ana aku o na mea apau oluna » > ke pakaukau ua ike aku la au i kekahi pakaukau kakau e ku mai ana. alailā haawi aku la aii i kekahi hoailona e laweia mai ia imua o'u. Hakalia no a ku mai ia mamua o ko'u alo kakau iho la au maluna o kekahi hua piki nui i kekahi mau lalani a'u i haku fvmoi iho ai i lea manao. e haawi aku ana i ko'u mahalo i ka m«»i n«~> kona lokomaikai. L'a hikilele ae la ka moi ia heluhelu ana iho ana, mahope iho o k«->*u haawi ana aku i ka hua piki iaia, uā oi ae kona h«>»hikileleia i nei manawa i ko ka wa niamua aku. la hoihoiia ana aku o na mea apau lavyeia mai ana kekahi omc»le lama a'u i h:ki ole ai ke hoomaopopo iho, a kau- > x ae la ka moi i ke kuene e haawi mai i kekahi kiaha piha «» ia waiona ia'u. i» ko'u wala ae la r o ia. a ia pau ana hoomaka iho la au e kakau i kekahi mau e hoakaka ana i ke kumu o ko'u halawai ana me na popilikia lehulehu a'u i ike iho ai i ko'u pilikia koikoi loa, no ka mea, aole hiki ia'u ke kamailio aku e mac»p«»iH> mai ai ko'u manao, o ke kakau w'ale no kahi mea hiki a ma ia ano e liiki ai e hoakaka aku i ko'u manao. I ka pau ana o kau kakau ana haawi aku la au i ka apana pepa i ka moi no kana nana ana iho, a i ka pau ana o ia heluhelu ana iho ana hooho ae la me ka leo nui, "O ke kanaka e hiki pono ana ke kakau elike me keia ka maikai e ana ia o kekalii o na kanaka koikoi loa e ola ana maluna o keia ili honua. 4 'Eia ka me ia iho la kou hanaia ana me ka lokoino loa e kela kupua ino a lilo ana oe i holoholona. He kupanaha no paha ka hiki pono ana i kekahi keko ke kakau, eia ka, he kanaka maoli no oe mamua a ua hoololiia ae nae i holoholona. "Pehea no la e hiki ai i kekahi holoholona ke kakau, o ke kanaka wale no ka mea hiki ke kakou, oia ka mea i maa e ike mau ia nei. He nui na k'eko ma ko'u aupuni nei aole nae hookahi o lakou a'u i ike ai he hiki ke kakau elike me ka ke kanaka. "He nui ko'u aloha ame ko'u minamina nou e noho aku !a. aka. oiai lioi aohe mea hiki ia'u ke hana aku no kou pono, e hoi hou ae ai kou ano a ke kulana kanaka mua, koe tvale no ke alōha mai o ke Akua; ina he kanaka hiki kekahi e ola mai nei e hoihoi hou ae ai ia oe a i kou ana mua ke makemake nei au e huli koke ia aku ia kanaka a wahine paha, me ko'u nana ole i ka nui o ke dala e hooliloia aku āna." I ka pau ana o ka ka moi mau olelo o kona kauoha koke aku la no ia i kekahi kauwa e laweia mai kekahi papa konane. a ninau mai la ia'u ma kekahi hoailona, ina pāha he hiki ia'u ke paani me ia. ' ' s ■ Kulou iho la au ilalo ma ke ano hoohaahaa aku ia'u imua 0 ka moi, a kau ae la i ko'u lima ma kuu poo e hoike aku ana iaia ua makaukau au e papa lealea me ia. la ulele ana iho a maua ua kaa ke eo mua iaia mamuli o ko'u hookuukuu \fale ana aku no i mea e hauoli ai oia, a e loihi aku ai hoi ka maua paani ana, aka i na kemu hope tnai eiaa. ua kaili mau mai la au i ke eo na'u, ia manawa ike iho la ka moi he kawa ka ia na'u i lele a opu, a he kula hoi na'u 1 kakele mua a lehia. No Wu ike ana aku ua ano kuaki ka moi no ke kaa mau ana oke eoo na keimu hope el\iā ia'u, kakau iho la au i ke-

kahi mau lalani e hoohauoli aku ai iaia, a eia ka manao o ia mau lalani a'ū o ke kakau ana iho: He elua mau pualikoa ikaika i halawai a kaua ma kekahi la maluna o kekahi kula palahalalia ,ma. kekahi la ahiki i ka po aiia, eia nae, i ke ahiahi loa ana iho ua hoopau laua i ke kaua ana, a hana iho la i kekahi aelike rto ka hoopau ana i ke kaua. a maluna o ia kahua kaua i hoomoana like āi ia mau pualikoa me ka maluhia ma ia po iho. Ua oi aku keia mau mea apau ā ka moi e ike nei mamua 0 kana mau mea i ike a i lohe ai no ni ano maalea a akamai o ke keko, a no kona makemake e lehulehu ka poe ike mai i ko'u naauao i like loa aku me ko ke kanaka, kāuoha aku la oia Ikana kaikamahine alii nona ka inoa e kapa mau ia ana "Ka Moiwahine o.ka Nani," e laweia mai, a he manawa ole ku ana ke poo o na kanaka i po aia imua ona me ke kaikamahine alii. Aohe i uhi ke kaikamahine alii i kona helehelena iaia i komo mai ai iloko o ka rumi a maua e noho ana me' ka moi, a eia nae, aole i liuliu loa ia komo ana mai āna huna āe la oia i kona helehelena me ka uhimaka, a maloko o ka uhimaka e nana mai ai, a i ae la i ka moi: "E ka moi, ke manao nei au ua palaka paha oe i V*au kauoha. Ke kahaha īiui nei ko'u no kou kauoha ana ae nei ia|u e helenmai; hb kāuPftā-paa:hoi kau i kaui.mai ai maluna o'u aole au e hoikeike wale i ko'u helehelena imua o leanaka, eia nae i keia la iho la ua hahaki oe i kau olelo papa.' 1 "Heaha iho la ka hewa o keia hele ana mai ia au iloko nei? Aole kanaka e ae maanei o keia keko wale no e noho ! mai la. I ka'u nana aku me he mea la o oe ka i poina nou iho. "O ka poe wale no maloko nei au e ike ae la oia no hoi au, 0 ko wahi kauwa uuku, o ko kauwa kahu hānāi, he poe no 'au i ike mau ai, aohe mea e ae." "No ke aha oe i huna iho la i kou mau maka ,oiai aohe poe e ae maloko nei e lilo ai au (mea hewa ho ko'u kauoha ana aku nei ia oe e hele Vnai iloko nei?" "E ka moi, e ike iho ana no oe i kou hewa ina e hooiaio aku ana au. O kela keko au e ike aku la la a e noho hoopue mai la ma o, oiai nae he kino okoa kona, aole oia he keko, aka he keikialii oia i hoololiia ae i keko mamuli o kekahi liana mana kupua. "He kupua, oia ke keikikane a ke kaikamahine a ke Kupua Ehelisa, ka mea nana oia i hoololi ano e ae mamuli o kona huhu ame kona lili, mahope o kona pepehi ana aku a make , ke kamaliiwaliine o ka Mokupuni Ehone ana i kaili ai a hunakele no kekahi mau makahiki lehulehu iloko o kekahi I halelua iloko o ka ululaau; o kela kamaliiwahine i pepehiia ' ai oia ke kaikamahine a ka Moi Epitimaro o ka Mokupuni I Ehone i lohe mai oe, e ke 'lii." I Ile keu ka ike ame ke ahuwale o na mea apau i ke kamaliiwahine, ke ike la au i ka pololei loa o na mea apau ana e hoakalia ae ana i ka moi, ke mihi pu la nae au no ko'u loaa 'pono ana mai la e hiki ole ai ia'u ke alo ae, eia nae, ke hoo- ' pue wle aku la no au ma kekahi iaoao o ka rumi. Ua piha loa ka moi i ke kahaha no keia mau olelo ae la a ke kaikamahine alii, aole oia i manao ua lōaa iaia kekahi ike i na mea pohihihi, eia nae, ua pau loa na mea apau i ka ikeia eia, a ua hoike ia mai la.na mea huna apau a kahi poe e ae i ike ole ai owau wale no. Nana pono mai la ka moi ia'u me he mea la e ninau mai ana ina ua pololei na olelo a ke kamaliiwahine, a oiai aohe hiki ia'u ke kamailio aku, kau ae la au i ko'u mau lima malu'na o ko'u poo no ka hoike ana aku iaia ua oiaio na mea apau a ke kamaliiwahine o ke kamailio ana mai. "Pehea- i loaa ai ia oe, e kuu kaikamahine, ka ike no keia mau mea apau au i hoakaka mai nei ?" i ninau aku ai ka moi. "Ua hooioliia keia keikialii e ka mana o ke kupua a lilo ana ikeko?" "E ka moi, ke hoomanao la no oe i ka wa mua a'u i puka mua mai ai mailoko māi o ka halekula e hoopaaia ai o na i keiki he wahine luahine pu kekahi e hele pu ana me a'u ia I manawa, oia kekahi o ko'u mau wahine lawelawe. He wahine akamai loa oia ma na hana akamai, he wahine kilokilo kulana loa oia, a nana i a'o mai ia'u he knahiku mau loina e | pili naa i kela ike, mamuli o ia ike i loaa ai ia'u i hoololiia ai | e a'u kou aupuni a kukuluia iwaenakonu o ka moana, elike me ia e ku nei i nei manawa. "Mamuli o keia ike kilokilo i loaa ia'u i hiki koke ai ia'u ke ike aku i ke ano o kela ame keia kanaka i hoololiia me ka ' mana kupua; aole o ko'u ike wale aku no owai la ia kanaka* a heaha la- kona ano mamua, aka, ua hiki koke ia'u ke ike aku 1 ke kupua ino nana ia i hana ino me ka moakaka loa. "Nolaila, e kuu moi, mai hoopihoihoiia kou noonoo no ke kumu o ko'u ike koke ana aku nei i ke keikialii, he keikialii oia, ua hoololiia i keko, he keikialii ui oia, aka mamuli o kona lilo ana i helehelena holoholona i ike ole aku ai oe i kona u'i a i kona ano hoi mamua." ' "Ea, e kuu kaikamahine, iloko o na la i aui aku la aole au i manao iki ua loaa ia oe keia ike he wahine kilokilo oe," i pane aku ai ka makuakane. O ko'u make wale aku 110 hoi koe akāhi no a loaa ia'u ka ike nou, ina no paWa aole i laweia. mai nei keia keko imua o'u, o ko'u noho mau wale no la paha ia iloko o ka pouli me ka hoomaopopo ole he kilokilo oe." "He mau mea hoopahaohao no keia a he mea waiwai no hoi e pono loa ai e ike maopopoia ae, aka, aole paha i kupono na'u e kaena ae no ia mau mea," wahi a ke kamaliiwahine. "Ina hoi ha pela ea," i pane aku ai ka moi, "inā he mana kilokilo i'o hoi kā i loaa ia oe, e hana ae hoi oe i mea e hoi hou ae ai ko ke keikialii ano mau elike me mamua." "Ua hiki loa ia'u, e ka moi, ke hana aku a hoi'hou ae oia elike me kona ano mamua; ua hiki loā, ina he makeniake; kou e hana aku au ia hana ua makaukau loa au e hopko aku i kou mkemake." t "Oia hoi ko'u makemake e noho aku la, he makemake au e papaleo me ke keikialii a e lohe pono aku i ka moolelo o kona loli ana ae a he ano okoa loa, a hiki ole iaia ke kamailio mai. "E hooko koke ae oe ia hana maluna ona, no ka mea, aole au liana hoohauoli e ae e hana mai ai ia'u oiai au e makemake nei e hoonoho aku iaia i kuhina nui no ke aupUni, a hoolilo aku ia oe i w r ahine nana, o kona ho'iho'i hōu wale ia ae no a i kona kulana kanaka mua." "E kuu makuakane, ua makaukaU au i keia manawa e hooko aku i kau kauoha," wahi a ke kamaliiwahine o ka pane anā mai, "no ka hoolohe ana aku i kau kauoha ma na mea apau o.kau hanā ke kauoha mai a o ka hooko koke ia aku nd iau.'* "Ae, oia ko'u makemake," wahi a ka moi, "a e pono oe e hooko koke mai ia noi. 0 ke ku koke ae la no ia o ke kamaliiwahine a hoi aku la noloko o kona rumi moe, a ua liu wale no ia nalo ana aku ana oili hou mai ana me kekahi pahi e paā ana iloko o kona lima, he pahi i kakauia kekāhi mau huapalapala Hebera e kau ana maluna o kahi o ka oi. Kauoha mai la oia i ka moi, i ke poo o na kanaka i po'aia, kahi kauwa uuku ana ame a'u e iho aku no ka hale malalo ( o ka halel,ufi ma-lu o ka haleālii, a ia mākou malaiia, hele aku la oia i ku iwaenakonu'o ka rumi, a kaha iho la i kekahi lina poepoe iwaenakonu o ka rumi me : ka namunainu pu ana ae i kekahi mau huaolelo a'u o kā lohe ole ana aku ma ka olelo Arabia ame rta ano haha i hanaia ai i ke au o ka Moiwahine Keleopaterā. 1 ka pau ana o keia i ka hanaia eia, a hoomakaukau ilu la no hoi i ka poai ma ke ano ana i makemake ai, hele aku la oia a ku iho la iwaenakonu o ka poepoe ānā o ke kāha ana, a malaila oia i hoomāka ai e hana i kana hana kilokilo i a'o ai a lehia, me ka hoopukā ana ae i kekālii mau pauku paanaau o ke korana. Ua hoomaka ae la ka nee malie ana o ka pouli, elike me ka nee malie ana mai o ka pouli o ka po a nalowāle ka ike

ana aku i na wahi apau o ka aina, oiai nae e ao na no ia maiiawa. Ia manawa ua hoopiha loa iā iho la makou i ka maka'u nui, aole.au i ike aku i ka maka'u o kekahi poe o makou, I owau no ka'u iike iho i ka piha i ka maka'u, he uuku mai nae ia, he oi loa aku 1" ka wa a makoU i ikē aku ai i ke kiipua nana i hoololi ae ia'll i keko, i ka oili emoole loa ana mai ma kona kino holoholo'na he liona a ku ana. . Ia ike ana aku'o ke kamaliiwahine iaia, i aku la, "E ke kupua ino, pehea oe i aa ai e hele mai imua o'rl me kena kino ou. 'me ko manao paha e maka'u aku ana au ia oe ea?" "A pehea 110 hoi oe i aa ai e kena wahine?" i pane mai ai ka liona, "e hahaki i ka aelike a maua i hana ai a i hooiaio ia ai ma o kek'ahi hoohiki 12, aole e hoopoiuo aku kekahi i ke kino o kekāhi ?" < "A, o oe ka'u e ahewa aku, e kena kupuino pepehikanaka; 0 oe ka i hoopoino mua i ke ola o kekahi o olua ma o kou hoolilo ana i keia keikiaiii i keko! K6 ike mai la oe? O ōe ka i hahaki i ka aelike a olua i hana ai," i pane aku ai ke kaikamahine alii. "'O, e uku ana oe me kou ola," walii a ka liona, "no keia hooluhi wale ana mai nei ia'u e hele mai ia nei." Hakalia 1 no a pau ia mau olelo ana o ka hamama jriiai la no ia o kona waha a nee mai la imua me'ka m'anao' e ale aku i i£ce kai^ I kamahine alii, eia nae ua makaala mau ke kaikamahine alii | nona iho, a emi aku la ihope, a ua loaa iaia he manawa kupono loa e huki ae ai i kekahi lauoho a puana ae la i kekahi j mau huaolelo elua a ekolu; ia wa loli ae la kona kino a lil'o he pahikaua kikiwi oi loa, a me ia kino pahi ona i okioki aku ai oia i ka liona a mokumoku liilii mawaenakonu o kona kino, kaawale ka hapa omua a kaawale ka hapa ohope. Emoole ua nalowale aku na hapa elua o ke kino o ka liona, o ke poo wale no koe, a ia wa loli ae la ke poo a lilo he kopiana nui me na niho nunui oi loa. Ia manawa like no hoi loli ae la ke kino o ke kaikamahine alii i nahesa nui, a ia manawa hoomaka ko laūa hakaka ana, a i ka ike ana o ke kopiana e poino ana oia i ka nahesa, loli ae la kona kino i aeko a.lele aku la i ka lewa. Ua loli pu ae la no ka nahesa ia manawa i aeko eleele ua hele ka nuku a oi, o kona rhau maiuu ua like ka oi me ka maka o ka ihe oi loa, a he oi aku 110 hoi' kona ikaika ame konā nui i ko ka aeko kopiana i loli ae ai,alaila, hoomaka aku lā ka hahai ana mahope o kona enemi. Ua pau ko makou ike hou anā akii ia lāua no kekahi manawa. Mahope koke iho no o ko laua nalowale ana mai ka makou ike ana aku ua owa honua wale ae la no ka honua mamua iho o kahi a makou e kuku ana, a he elua mau popoki i oili»'mai ia manawa, hookahi he popoki eleele, a o kekahi he keokeo loa elike me ka hiau, a e kuku like ana ko laua mau huiu o ke ano o ka popoki ua piha loa i ka huhu, pela okoa iho la no la'ua iā manawa, a hoomaka ae la ko laua miau ana aole i kana mai a ka paiakuli. He ilio hihiu ka i oili mai mahope iho o keia a hoomaka ae la e lele maluna o ka popoki eleele, ia wa i loli aee ai ka popoki i ilo, no ka mea', ia manawa aole hiki iaia I ke ku aku e hoonana imua o ka ilio hihiu hae, a i ka ike ana I o ka ilo i kekahi hua pomeraita, o kona akiaki aku la no ia a puka a komo aku la iloko olaila e pee āi. Ua pehu koke ae la ka hua pbmeraita ia manawa a nui a aneane like me kekahi ipu awaāwa "nūi, a»hoomaka ae la ka pii ana a kiekie, a hoomaka ka olokaa ana'imua a ihope no kekahi mau manawa lehulehu; ia manawa o kona haule iho la no ia iluna o ka papahele a nahaha liilii. 1 Ika popoki i loli ae ai i ilo ua loli pu ae la no hoi ka ilio hihiu hae i moakane, a i kona ike ana aku i ka mokaki mai ' o na anoano o ka pomeraite holo aku la e kiko a āle pakahi 1 aku la, elike me ka hikiwāwe e loaa anā iaia. 1 kona ike'āna aohe mau anoano i koe holo mai la ma kahi a makou e ku aku ana, me he mea la e nināu mai ana ia makou he mau anoano pomeraite aku no paha koe. Hookahi anoano e waiho ana ma kahi kokoke aku i ke kae o ka auwaha wai a ka moakane i ike aku āi i ka rhanawa i 'emi aku ai ihope, a holo aku la elike me ka mama apaii i loaa iaia no kahi o ua anoano la, a iaia nae i anehe 'iho ai e kiko o ke kakaa aku la no ia o ua anoano la a haūle ana iloko o ka auwaha i piha i ka wai a.loli ae. la he wahij ia uuku. I ka ike ana o ka moakane i ka haule ana aku o ka anoano iloko o ka wai, lefe aku,la ia iloko o ka wai a loli ae la he kui a hoomaka aku la e hahai mahope o kahi i'a. Ua hala he elua hora okoa ia laua maloko o ka wai, me ka maopopo ole aku ia makou o ko laua hopena, a ia manawa lohe āku la makou i kekahi leo nui ku'i' ka weliWeli i ka uwa ana mai, a haalulu e wale āe la no makou no ka piha i kā maka'u. Mahope koke iho o ia manawa ua ike aku la makou i ke kupua ame ke kamaliiwahine e a-ia mai ana eke ahi. E pale aku ana'a e pale mai ana kekahi i na ulaahi ma o ke puhi aiia aku a puhi mai. . Ua a ae la ke ahi a lalapa me ka pahola ana i o a ianei me ka hoopuniia o na mea apau me na ulaahi ame ka uwahi. Ua pilia loa hou iho la makou i ka maka'u no keia, me ka ulu pu ae o na manao hopohopo iloko o makou pakahi e pau ana ka halealii ike ahi; ua hoonui loa ia ae ka maka'u iloko o makou i ka wa a ke kupua i holo mai ai a ma ka makou wahi e kuku aku ana, a puhi mai la i na ulaahi maluna 0 makou, mahope o kona hakaka ana mai me ke kaikamahitie alii a haulepio kona mana i ka mana o ke kaikamahine alii. * O ko makou hana ana la paha ia e pau loa ai i ka make, ina aole i holo koke mai ke kamaliiwahine e kokua ia makou, ua holo aku la ke kupua ma kekahi wahi e pee ai no ka hoopakele ana iaia iho mai ka poino mai e hanaia mai ana nona e ke kamaliiwahine. Iloko no o ia hikiwawe loa o ke kamaliiwahine o ka holo ana mai, eia riae, aole no ia he kumu e nele ai ka wela o ka moi i ke ahi a ke kupua o ke puhi ana mai, o ke poo o na kanaka i poaia kekahi i wela pu a make, a he hunahuna ahi ka i lele mai a pa ma kuu maka akau, a pela au i makapaa ai elike me ia au e ike mai la. Owau ame ka p moi na mea i manaoia e make ana a ia manawa koke no ua lohe maopopo aku la maua i kekahi leo |i ke poha ana mai ma kekahi aoao, ''Lanakila! Lanakila!!" ! Ia wa i oili mai ai ke kamaliiwahine a ku ana imuā o makou elike me kona kino kanaka mamua, a no ke kupua hoi | ua lilo iho la ia i puulehu ia manawa koke. Ilele mai lat ke kamaliiwahine a ia a i ole ai e hoopau wale ia ka manawa, noi rrw la oia i ke ki^ha 1 piha me ka wai, i laweia mai ai e kahi kauwa uuku, a ke ahi hoi i hoopoino ole mai ai. Hopu mai la oia i ke kiaha, a mahope o ka hoopuka ana ae i kekahi mau huaolelo a'u o ka lohe maopopo ole ana aku i ka manao, pipi mai la oia i kekahi wai maluna o'u a i mai la: "Ina he keko oe mamuli o kou hoololiia ana ae ma ia kino e ka mana o ke kupua, e loli hou ae oe a kou kino kanaka, elike me mamua." Aohe i pau pono mai ia mau huaolelo ana i ke kamailioia, ūa hoi hou ae la au a ko'u ano kanaka elike me mamua' aku o ko'u hoololi ano-e ia ana ae, me ia mau no nae o ka paa o kekahi maka o'u, E makaukau ana au e haawi aku i ka'u hoomaikai iaia no kona hoihoi hou ana ae la ia'u a ko'u ano mua, eia nae, aole oia i haawi mai i manawa no'u e hoomaikai aku ai, mamua o kona olelo ana ae i ka makuakane: "Ua lanakila au maluna o kela kupūa ino, elike me ia au i ike ae n'ei, ēia nae, he lanakilā keia i loaa ia'u i aneāne'maoli ai au e poino, i hapa ae no ka ike ame ke ahonui i loaa ia'u he mea maopopo loa poino au iaia, aka, oiai ua make aku la oia, aohe ana ola hou ana mai a hoopoino hou mai aohe a kakou mea e maka'u hou aku ai nona.

He mau minuke pokole wale na ko{u? ijkfge_ ola ai a haalele iho au ia oukou, o ko makemake, e kuu makuakane, c hoomare aku ia'u i ke keikialii nei aole e hookoia ana. "Iloko o keia hakaka ana iho nei a maua me ke kupua. ua komo loa mai ke āhi wela ana 'iloko'of kino, a kc ike nei au i ka wela aneane loa e pau kuu kino 1 ka a ia a lilo i puulehu. * * ; ' . , "M'a'i loaa ole keia poino ia'u īna 1 loaa mua la u ka īke ika hua pomeraite hope loa, i wa o* kuu kino he moakane, ina la ua pāu ia i ke aleia e au, elike mfe na anoano pomeraite mua i pau ai ia'u i ke ale ia, a o kona make 110 l:i ia ia manawa; waiho hoi ko'u ike a ua kaahope loa ' ( »aa kona manawa e lele aku ai iloko o ka wai a lilo i kino i a. "Ua ike ke kupua oia'wale no kona kino hope loa e pakele ai, ame iā kino oia e hakaka mai ai ihe au. Hookahi wale no onia kino kupua i koe oia ke ahi, a uamaopopo mua ia mea ia'u, a me iā Kino hōpe ona, he kino kupua oi aku o ka ikaika, a ua ike oukou i ka.lalapa ana o ke ajii mawaena o ka honua ame ka lani, e hakaka mai ai no ka nianawa hope loa. ' | "Iloko no nae o ka ikaika o ia kino ona aole no au 1 hopo aku iaia, no ka mea, he oi aku ka ike i loaa ia u mamua ona a pela oia i make koke ai ia'u. "Ūa lanakila au maluna ona i ka manawa hope, a ua hooliloia oia i puulehu, aka no'u iho, aole hiki ia'u ke hoopakele ia'u iho- i ka make a'u e ike nei ke hookokoke loa mai nei a lawe aku ia'u maiwaena aku o oukou." Aohe i pau pono aku keia mau olelo a ke kaikamahin/? no na mea e pili ana i k;e kaua, pane aku la ka makuakane me ka piha loa ike pihoihoi: "E nana inai oe, e kaikamahine, i ke ano o kou makuakane i keia manawa r" "Auwe! O ka'u wale no e kahaha nui nei, pehea la au i pakele ai make? Oko kahu hanai, ua make; oke keikialii au i hoopakele iho nei ua lilo kekahi maka ona, a .ie kanaka makahi oia i nei manawa."

Aohe hiki iaia ke kam'ailio hou mai, no ka inea, ia manawa ua lilo kona mau Waimaka e hiolo makawalu ana ame kana mau ha'uha'u uwe ana i miiu mea keakea i ka hiki pono ana iaia ke kamailio. Ua piha loa kana kaikamahine ame a'u pu i ke aloha iaia a hookahi ko maua uwe pu ana aku me ia. Oiai makou e lulumi ana me ka piha loa i ke kaumaha ua hooho koke ae la ke kamaliiwahine me ka leo nui i piha loa ika ehaeha, "O, ua papaa au ike ahi!" O kona wahi leo hope loa wale no ia o ka hooho ana ae a make loa iho la. He'mea kamahao loa ka mana hoopoino o keia alii, 110 ka mea, iloko o na minuke pokole loa ua lilo iho la oia i puulehu elike me ka lilo ana o ke kupua i puulehu. Aohe waiwai o ko'u hoakaka ana aku ia oe, e ka maelanie maikai, i ka nui'o ko'u weliweli ame ka ehaeha ia manawa, no ka mea, e ike koke iho ana no oe nbu iho, ina o oe kekahi malaila ia manawa. la manawa noonoo iho la au mai oi aku no ka ka pono no'u ina no i hoomauia aku ko'u kino, keko aliiki i ka palena hope o na la o ko'u ola ana, mamua hoi o ko'u ikemaka ana aku i ko'u mea nana i hoopakele ua make iloko o kekahi ano make manaonao loa. ( 0 ka moi i kela manawa ūa oi aku k'ona ehaeha i ko'u e hiki ole ai ia'u ke hoakaka aRu i Ha nvu*. Ua liiki ole ia'u ke hoakaka aku imua ou i ka nui o kona kanikauana, e pa'i ana mamua o kona umauma a malu;jA o kona poo me ka ikaika, a no ka nui loa o kona kaumah'a, a no ka nui loa o kona kaumaha, a no ka aneane no hoi e pau ke aho i ka noke r ka uwe, ua maulē iho la oia a wailio ana iluna o ka papahele, a ua hopohopo loa iho la āu ia manawa oia pn ana no paha auanei kekahi e molia aku ana i kona ola 110 kana kaikamahine. Iloko o ia manawa ua lilo ka leo.uwe kapalili kumakena 0 ka moi i mea hoopuiwa loa akii i na kauwa ame na luna olokō o ka hlaealii, a me ka holokiki lako.u o ka liele ana mai no ka, haawi iho i na kokua iaia, a 'kuk'u ana, a me hana nui lakou o ka miliapa ana' ilio aliiki 1 k'a pohala hou ana ae. Aohe a ka moi ame a'u pu hoakaka ana aku ia lakou i ke kumu o ko ka moi uwe ana a e hooiaio aku ai ia lakou i ka nui o ko maua kaumaha, no ka mea, o ha puulehu elua e ahu ana iluna o ka papahele, na kino o ke kaikamahine alii ame ko ke kupua, ua lawa loa ia no ka lakou ike maka ana iho. A oiai aohe hiki i ka moi ia manawa ke ku ae me kekahi mea ole nana e paa aku iaia, ua kalele mai oia maluna o'u me ko'u paa pu aku iaia, a me ia ano iho la i kaialupeia aku ai oia ahiki i ke komo ana aku iloko o kona rumi. 1 ka pahola ana ae o keia lono pilikia maloko iho o ka halealii a ma ke kulanakauhale pu no hoi apuni, ua kanikau kela ame keia makaainaha no ka make ana'o ko lakou kamaliiwahine nona ka inoa a 4akou i kapa mau mai ai "Ka Moiwahinē 0 ka Nani," a hookahi ko lakou kumakena pu na me ka moi. No ehiku la ko lakou manewanewa ana me ka aahu mau 1 na lole kanikau, me ka malaina mau ia iloko o ia mau la o na anaina haipule, elike me ke ano hana i maa a i kuluma i ka lakou ano hoomana. O na lehu o ke kino o ke kupua ua hookauliilii ia aku e lakou ma kela wahi a na ka nlakani e puhi aku iloko o ke kai, a o na lehu o ke kaikamahine alii ua hookomoia iloko o kekahi ipu gula i kinohinohiia owalio me na pohaku momi like ōle, a hunaia aku iloko o kekahi keena kaawale paa loa iloko o ka haleluā kupapa'u o na alii i moe aku mainua, iloko o ka pā ilina o na moi. Ua lilo ke kaumaha o ka moi no ka make ana o kana kaikamahinē i kumu mai nona, a no ka mahina holookoa kona hoopaa mau ia ana maluna o kona wahi moe. Aolē i loaa iki ae ka ikaika i kona kino mai ia manawa mai, a i kekahi la kahea \nai la oia' ia'u. e hele aku imua ona, a 1 mai la: fJV "E ke keikialii, e hoolohe pono mai, a e hooko aku hoi i ke kauoha a'u e hoike aku ana ia oe ; ina e nele ana koii hooko mai ia kauoha o kou ola no ka uku hoopa'i." Ua hooiaio aku la au imua ona< e hooko aku ana au ia kauoha ana ma na ano apau, ina he laau lapaau inaikai ia e loaa hou ae ai ke ola maikai i kona kino. 4t Eia kuu kauolia ia oe," wahi hōu ana;. "Iloko ona la mamua aku o ko'u halawai ana me keia pilikia nui au i ikemaka ai ua ola au me ka hauoli nui> aohe mea i hookaumaha mai i kiiu noonoo, aohe no hoi he pilikia koikoi i ikeia ilōko o ia maū la a o ko'u elemakule no ia, akahi wale. "Ua lilo kou hoea ana mai iloko 'o kō'u aupuni, a iloko hoi o ko'u halealii nei, a iwaena o ko'u ohana,. i mea nana e hōolilo i kuu hauoli i kaumaha. "Ua make kuu mea aloha, kuu kaikamahine; ua make pu me kona kahu hanai; a no'u iho hoi ma ka apua wale no ka pakele ana- o ko'u ola, o ka pololei a'u e olelo' ae ai mamuli oke aloha Wale mai no o ke Akua.: - .<#■ "O oe, o ōe ke "kumu o keia mau popilikia apau i loaa ai ia'u, aohe mea e ae, he pilikia i loaa ia'u i hiki ole i kekahi mea ke hōonana mai ia'u a moe pu aku au ikalua kupapa'u. "Ina ao)e ōe i hoea mai i ko'u aiipuni nei; a ilōko hoi o ko'u halealii nei, aole loa e ikeia ana k<?kalft mea o keia ano, a ke hoahewa loa nei au ia'u iho no'ko'u kauoha ana e laweia mai oe iniua o'u. "O keia na k'umu nana i koi mai ia'u e lioike aku ia oe e haalele kokē mai oe i keia wahi me ka.malulua, a ke hooko aku ōe i keia e loaa ana ia'u ka maha o kuu uhane. "Eia kuu makemake ame ka'u ia- oe, e hookaawale koke aku oē ia oe iho mai kēia aupūni aku i keia manawa kōke, no ka mea, ina oe e noho loihi hou iho ana, e lilo ana ia i kutriu make no'u, oiai iīa maopopo loa ia'u o'oe wale no kē kūniu o k'o'u halawai aHa me.keia mau popilikia apau. • 1 . .1. (Aole i pau) :