Ka Nupepa Kuokoa, Volume LV, Number 49, 7 December 1917 — HE MOOLELO NO NA Hoahanau Ekolu A I OLE O Hawila ke Koa, a o Magarita ka U'i ka Manu Nunu Ahiu [ARTICLE]

HE MOOLELO NO NA Hoahanau Ekolu A I OLE O Hawila ke Koa, a o Magarita ka U'i ka Manu Nunu Ahiu

K.i c me ka leo kauoha, pela iho la i oili aku ai he elima mau kanaka opio me ko lakou mau kahiko o ka oihana koa m.iluiia o na lio. no ka lawe ana aku i ka lono a hoike i na m, ho e kLkali mai ana maloko o na hale lole, no ka mea ua >ea niai 1 ka manawa, e ikeia ai na kae'ae'a o lakou ma ka 00 īhe. e hewa ai paha i ka mea kakau moolelo ke hooheno wale ae no 1 keia mau lalani ā ka poe haku mele: "Ka nanea ana iho hoi ua la'i, Hiki ana ke Kilohana o Hawaii; Nana i ha'i mai i ka lono, Aia Hawila i ka nani o Roma."

He unu paha minuke ke kakali ana aku o ka ilamuku/ aia h<»i, ua huli hoi hou mai la na elele elima ank i hoouna aku ai, a hoike mai la, ua hooko aku lakou i ke kauoha, a 1:1 manawa no hoi i ikeia akū ai ka oili like ana mai o na :iaita he iwakalua-kumamaWalu ko lakou nui no a ka īlamuku e ku aku ana. MOKUNA XXII. I ka hoea ana mai o ua mau naita nei apau imua o ka jlamuku nui o ka la, ia wa i hoakaka pono aku ai oia i kana mea i manao ai, no ke ano o. ka hookuku aiia, ame ke ālāhele ana i manao ai, pela iho la e hoomaalahi ia mai ai na hana, o ia n«j ka mahele like ana i kela huina o na naita iloko o na a«.»ao a elua, a e kohoia he alakai ma kela ame keia aoao, a :ia kela mau alakai e koho i ko laua mau kanaka. I". }*aio kela mau aoao a elua, ahiki i ke koe, hookahi ana, alaila oia ka moho e kaa ai ka lanakila, a iaia hoi e haawiiā iiī ka makana, mai ka lima aku o ka U'i Magarita. L'a maikai keia mau hoakaka ana a ka ilamuku i ka manao o na naita apau, a haawi like mai la lakou i ko'lakou ap«.no ana, a o ia ka ka ilamuku o ka piie hou ana aku: "He nani ia, ua ae mai la oūkou me ka lokahi i ka'u mau mea i manao ai, no ka hoomaalahi ana mai i ka hookuku mawaena o oukou, o ka'u e kauoha aku nei i keia manawa, e wae oukou i ko oukou mau alākai, a e koho hoi kela ame keia i ko laua niau kanaka ihō, no ke kakali ana, o ka k»aa hou aku o ke kāuoha, nō ko oukou paio ana, ma ka oihana a oukou i hoohiki ai." 1 hakalia no a pau ka hoakaka ana a ka ilamuku, o ka manawa iho la ho iā i hookuene pono ae ai na naita iloko o na mahele elua, me he mea la, ua maopopo mua no i kela ame keīa kona aoao, a ia ku ana ae o ua mau naita nei iloko o na laina elua, aia hoi he umi-kumamāwālu ka nui o na kanaka ma kekahi aoao, a he umi wale no hoi ma kekahi aoao, aole hoi lie umi-kumamaha o kā aoāo hōokahi. O kekāhi mea kiipāianaha no hoi i ikeia, aole i koho kela ame keia aoao i ko laua mau alakai iho, a waiho aku 'na kela mau alakai e koho mai i ko laua mau kanaka, i hakalia no a haajvi mai ka ilamuku i ke kauoha, no ka mahele like ana i na moho o kela ame keia aoao, ō ka manawa iho la no ia i lele aku ai na manii hulu like, ma ko lakou aoao, a pela no hoi i lele ae ai kekahi auna ma ko lakou aoao iho. Xo kela like olē o ka mahele ana o na moho ia lakou iho, ia wa i poha hou mai ai ka leo o ka ilamuku i ka i ana mai: "Ke ike nei au, aole i maikai ka mahele ana o na aoao «i elua. ma ko'u manao o ka mea pololei loā a kaulike no hoi, o ia ka loaa ana he umi-kumamaha moho o ka aōao hookalii, «• ia hoi i hookahi a i umi-kumāmakolu mau koa, ā jle hoi elike me keia, he umi-kumamāwalii nia kekahi aoao, a he umi wale no ma kekahi aoao, ua aneane e palua iho ka nui o kekahi aoao i kekahi." No kela mau olelo a ka ilainuku, ua pane okoa mai la kekalii kanaka maiwaena mai o ka piiulu o ka poe he umikumamawalu i ka i ana' āe: •*A<ile makou e ae ana i kou manao e ka ilamuku, no ka mea ua hooholo iho niakou me ka lokahi, o makōu no apau he umi-kumamawalu ma ko makou aoao, no ke ku-e mau ana aku i ke kanaka i kapa iaia iho ka Naita Pahaohao o ka Luahuna Waiwai." , No kela mau olelo hoi mai kela kanaka mai, la wa hookahi uo hoi i loheia aku ai ka pane ana mai o kekahi mea, ma ka aoao o ka poe he umi wale no. "E kuhi ana la makou, ua hoea mai nei na naita apau ma ke kahua hookuku i keia la, me na manao maikai, a e hookelakela aku kela ame keia i kona ikaika ame kona makaukau elike me na kalena i loaa iaia, ēia ka ke ike nei aii aole, ua lKn>kahua kahiko ia kekāhi manao maikai ole iloko o keia }«je. a no ia kumu la, ke hoike aku nei au, ua lawa makou he umi. no ke ku ana aku a paio me keia poe, ina he mea ia e hiH.kt.ia ai k«la manao iloko o lakoU e ku-e mai i ka Nāita Pahaohao o ka Luahuna Waiwai. O ka'u wale no e make-1 make n«i e ike, owai ke alakai o ko oukou aoao, a e wae ana i n«. makou i ke alakai ma ko makou aoao, ia wa anei ē ikeia ai na keikikane o kakou, na oukou paha ka lanakila, na ka j.«.e nui. na makou paha na ka poe uuku." "Ina pela ka mea i holo i ko oukou manao, alaila aole a*u mea hou ae e kamailio aku ai, o : ke apono wale aku ho i kena manao, o ka'u nae e kauoha aku nei, o keia ka mānawa \ «»ukou e wae ai i na alākai o kela ame kētā aōao pakhi, wahi a ka ilamuku, me ka luliluli ana iho nae o kona poo, no ke kapakahi o kela maheleia ana o na aoao e paio aku ana. "Ma ko makou aoaō, kO ka poe uuku, ke wae nei mākou ia Malavalia, oia ko makou alakai, ka hiena o na ululaau lūhipe'a o Italia, a na ke au auanei o ka hookuku paio ana aku ma na aoao a elua, e hoike mai, na kā aoāo paha hapanui Ica lanakila, a na makou paha na kā hapa uuku. "E ka ilamuku maikāi, ma ka aoao o na maka ihe he umikumamawalū. ke lokahi nei ko makou manao, ma ka wae ana ae i ka Olali o nā Pae Mauna oia ko makou alakai; a ke ku nei hoi makou me na manao lokahi, no kā paio ana aku imua o keia poe he umi, a i papalu& ia iho paha ko lakou heluna imua o ko makou." He nani ia ua hdbholo no ko oukou manao e na naita o ka maka ihe, pela iho la ke kulana ā oukoū e paio aku ai maluna ke kahua lealeā, aole a'u hoohalāhala ana, o ka hookō wale aku no i ko oukou makemake," wahi a ka ilāmuku i pane aku ai. . "E hoolohe hou mai oukou e na naita, he elua mau makana e haawiia aha i ka aoao e kaa ai ka lanakila, a ī ka moho lanakila paha, ō ka makana mua, he laau ihe no īa, ī hānaia mailoko mai o ka niho elepani, o keia ka makana ē* haawua ana i ke alakai e lanakila anā, a o ka lua o ka makana, he kaei kula i kela ame keia moho o ka aoao lanakila. "I keia manawa āno, ē hoi oukou noloko o ko oukou mau hale lole, a e hoomakaukāu ia oukōu iho, a ī ka manawa e Uaa aku ai ke kaūoha, ma o ka pu o-le la, o ko oukou manawa iho la ia e puka mai ai a ku ae imua o ke kahua lealea, a penei na rula i pili i ka hoailona, no ko oukou nee ana mai imua: . "Aia a kani ka bana ahiki i ka meha ana iho, la wa e kani aku ai ka pu puhi a ka mea puhi o-le no hookahi manawa, ia wa oukou e hoomanao iho ai, ua hoea mai i ko oukou wa e haale-e aku ai i ko oukou mau wahi, a holo mai maluna

i o ko oukou maulilo, no ke kahua lealea. O ka poe he umikumamawalu, e holo kaapuni ae lakou ma ka aoao akau o I ka rina poepoe, a o ka poe hoi he umi, ma ka aoao hema o ka nna poepoe lakou e kaapuni ae ai, a i ka manawa e kani hou aku ai ka o-le no ka lua o ka manawa, ia wa eltu iho ai kela ame keia i kahi hookahi, no ka hoomaha ana; a i ka wa e hoomaka hou ai ka bana e paani, iā wa e oili ae ai ke alakai o kela ame keia aoao a ku mamua o ko laua mau kanaka, a holo ka poe o ka aoao he umi-kumamawalu ma ka aoao komohana, a o ke alakai hoi o ka poe he umi, ma ka aoao hikina. I ke kani hou ana o ka o-le a ka mea puhi o-le, o ka manawa ia a ke alakai e hookuene pono ai i kona mau kanaka, ma ko lakou niau kulana iho, e kakali ana hoi o ke kani hou mai o ka o-le, a i ke kani ana mai o ka o-le no ka lua o ka manawa, ia w r a e hoopololei ai kela ame keia i kana ihe imua o kona hoa paio; a i ke aluka ana o ke kani ana aku a ka o-le, me ka leo o ka bana, o ka wa ia a na aoao a elua e hui ae ai i kani hookahi, a o ka hoomaka ana hoi o ka paio o na āoao a eltja, no ka aha'i ana mai i ka lanakila, o ka hookuku oo ihe." Ma keia wahi, e hoakaka pokole aku ka mea kakau moolelo i ka poe ma kela ame keia aoao ,e makaukau loa la e lele paio aku kekahi maluna o kekahi. O ka poe he umi-i kumamawlii ma ko lakou aoao, oia no o B\ilionā, ā i kapaia j hoi ka Weli o na Pae Mauna, nie kona kaikaina me Apala, ka Olali o na Kai, ame ko laua mau hoa naita, e komo pu āna me na keiki mahoe o ke aupuni o Sicile.' Ma ka aoao hoi o ka poe uuku i noho ālakai ai o Malavlia, o Oto Beriana, o Hawila ame kekahi poe naita o ka lilo ana mai i mau hoaloha no Hawila, oia kela poe o k? ukali like ana mai me Oto Beriana, a hoaikane nui ai, ma loko o ka hale hookipa, i halawai pu ai lakou me Hawila. Oiai na aoao a elua e ku ana me ka makaukau, aia ka poe 0 ka aoao he umi-kumamaw,alu ke noke loa mai la i ka hakilo o ka ike mai ia Hawila, ke kanaka hookahi a lakou 1 ake loa ai e haulehia malalo o ko lakou mau manao lili o ka huwa hilahila ole, eia nae aole loa e hiki ia lakou ke ike mai, no ka mta, aia ua naita la o na leo mele iloko o kona aahu huna ō ka hoonalonalo iaia iho. Ua huli hoi aku la na naita noloko o ko lakou mau hale lole, a nia kekahi mau wahi kupono hoi, no ke kakali ana o ke kani āku o ka hoailona', no ko lakou ku ana mai imua 0 ke kahua paio; a he hapalua hora okoa o ko lakou hoomāha ana, ia wa i haawi aku ai ka ilamuku i ke kauoha, 1 ka puhiohe e hoomaka ka paani aiia, o ke kuu mai la no hoi ia o na keiki puhiohe i kekahi o ka lakou mau mele eleu loa, nana āku oe ia la, he oni wale 110 ko ka poe makaikai e noho aku ana ma ko lakou mau walii paleahi. He umi-kumamalima minuke kela houheuhene ana o ka le'o o na ohe, ia wa i halii iho ai ka melia maluna o kela kahua holookoa, o ka manawa no hoi ia i kani kapalili aku ai ka o-le, e wawalo hele ana i ka lewa, lie hoailonā hoi e hoike ae ana i na mea apau, ua hoea mai i ka mānāwa o na moho, e oili māi ai no ke kahua paio; a he mea oiaio, aole i pau ke kani āna a ka o-le, ua oili like mai la na naita a pau mai ko lakou mau wahi mai, a hookikakaha ae la ma ko lakou aoao pakahi i kuhikuhiia aku ai e kā ilamukū ina ka rina poepoe. Aia na naita he umi-kuinamawalu ke holo pololei la no ka aoao akau o ka lina poepoe, oiai hoi na naita he u'mi, i holo aku ai no ka aoao hema, a poai puni like ae la i ka nna poepoe, e holo ana kekahi ma kekahi aoao, a e holo mai ana hoi kekahi ma kekalii aoao mai, a ia lakou e hoōkikakaha la, i ko lakou mati lio kaua, ua like ke nana aku mtke kikaha ana a ka iwa i na pali. 0 kā mea kamahao i ikeia aku no kela mau naita, ua aahu wale ia no na naita apau ina ka aoao o ka poe umikumama'wah), me na kapa kila eleele, a he eleele ko lakou' mau kahiko, mailuna mai o 'ko lakou mau poo ahiki aku i na wāwae, a aia hoi ma ko lakou mau puhaka, ua kuniia he mau huaolelo e hoike ana: "He makē wale iio ko"rta mea apau, elike me ka make ana o ka ilio." No na naita hoi he umi, ua kahikoia lakou me na kapā kila omaomao, a maluna o ko lakou mau pāpale kila, e welo ana na hulu keokeo, a niamua hoi o ko lakou maii umalima, ua kuniia keia huaolelo: "Columba." Ile kulana hiehie ko na naita apau, ia lakou e hookikakaha la ma ke kahua paio, a oiai no lakou e hoomau ana i ka holo, ia wa i kani kapalili hou mai ai ka leo o'ka o-le, o ka manawa no ia i kaohi māi ai ke alakai o ka poe he umikuinamawalu i'kona lio, a ku iho la la*kou ma kahi hookahi, pela no hoi ine ka poe he umi, alailā hoi aku la kela aoao ame keia aoao, ma na wahi a ka ilamuku i hoike muā aku ai ia lakou, o ia'hoi, o ka poe he umi-kumāmawalu, ua hoi ae la lakou ma ka aoao komohana, a huli aku la i ka hikina, peta hoi ka poe he uini, i ku laina ae ai ma ka aoao hikina, e liuli mai ana i ke komohanā. Oiai no kkla poe naita e ku malie ana, ia wa i kani hou mai ai ka o-le, he hoailona keia no ka hoomakaukāu ana, o ; ka wa no ia i oili ae ai ke alakai o kela ame keia aoao, a ku ana mamua o ko laua mau kanaka pakahi iho, me ka haawi ana āku i na 'loina hoomakaukau no ka hōoili ana i ke kaua me ka hahana, i ka manawa e halawai ai na aoao a elua,' a i ua mau alakai nei no i hoi pono āe ai a ku me ko laiia mau koa, ia manawa i kani hou mai ai ka o-le, ia ma-j nawa i onou like aku ai na naita apau i ka lakou mau ihe I imua, aia hoi ko lakou mau maka, ke haka pōnō aku la imua o na hoa paid, ā o kela ka manawa pihoihoi loa a ke anaina e īioho aku ana, e ake wale ana no o ka hoea mai i ka manawa e ulele ai na aoao a elua, a nawai ana la ka lānakila 0 ka la. Iloko o kela kulana makaukau ma ka aoao o kela ame keia naita, ia wa i olowalu aē ai ke kani ana a nā pu o-le he nui, o keia ka hoailona, no ka pāio ihāoli ana o na moho, ō ka hoomāka mai la no ia o na naita e holo imua me ka ikaikā, o ke kani koele o na m<;a kaua ke loheia aku ana, a punohu ae lā ka e'a o ka lepo iluna, a i ka mahie ana ae o ka lepo, aia hoi ua ike aku'la na mea apau, he umi Wale no poe i koe maluna o ko lakou mau lio, ma kā aoaō o kā poe he umi-kummawalu, a he ewalu hoi poe i koe o ka poe he umi, ua like me ewalu o ka aoao he umi-kumamawalu i haule aku mailuna mai o ko lakou mau lio, a he elua' hoi ma kekahi aoao. No keia lanakila kamahao i loaa aku i ka aoao o ka poe he umi, ua noke ae la ke anaina o ka poe makaikai i ka htiro, me'ke kowelo<\relc> anā'i nā ani hāina-Ica 'āna i kā lewa, o ka U'i kekahi o Mami6na Kakela i komo pu aku iloko o ia ani haina-ka ana, me ka nalu nui ana iho no nae iloko ona, me he meā la e nihau ae ana: "Eia la ihea kuu mea i aloha ai?" Iloko o keia manawa, e hoopaiakuli ia ana ka lewa e na leo huro o na kanaka, i kau a mea o ka piha ohohia, ua hoo-i makā hou mai la ka bana e puhi i kekahi mele laiwa-le, a oiai hoi e kakali ana kela ame keia aoao, o ka hoea mai i ka ' manawa e ulele hou ai ka paio ana, ia wa i ikeia aku ai ka 1 oili ana mai he elua mau naita, mai ka aoao o ka poe he | unii-'kiimamawaln, me ka holo pololei ana mai no kahi a ka ilamuku e k(T ana. 1 ka hoea ana mai o ua mau kanaka nei me ko laua mau lio, ia wa i pane mai ai kekahi o laua i ka i ana mai: "E Sa Ilamuku, ke makemake nei āu e hoike aku, imua o kou hanohano, e haalele ana au i ka aoao o ka poe he umikumamawalu, a e hui'pu aku aha'au' me ka poe he umi ma kekahi aoao, niamuli o keia kumu: Akahi no au a ike, eia ka o ke alakai o ka aoao a'u i hui pu aku ai, o ko'u kaikuaana ponoi no ia o Buliona, ka mea a'u i hoohiki paa ai ma-* luna o : ka oi o ka'u pahikaiia, owau auanei ka mea nana* ē kaniu aku-i kona poo, no ka mea, oia nēi ke kumu o ka mokuhia ana o ke kaula gula o ke aloha mawaena o'u ame kuu luau'i makuakaiie palupalu, ame kuu pokii aloha; nolāila

e paio ku-e aku ana au iaia, ahiki i kona lilo ana he pio r na'u i keia la, o'k'e aloha 110 kou e ka ilamuku," o kona i hoohuli ae la no ia i kona lio. a holo aku la .a pili ma ka aoao o Malavalia, ke alakai o ka poe he umi. Aia no ka Weli o na Pae Mauna ke ku la; a i ka hala ana aku hoi o kona kaikaina, ia nianawa i pane aku ai oia i ka ilamuku. i ka i ana aku: "He na mea apau i hoikeia aku nei imua ou, o ko'u i kaikaina ponoi aku la kela, a īio ko makou kolii, me he mea la, eia oia iwaena o na naita i koe e ku mai la ma ke kahua mokomoko, a'u e kuhihewa ole ai ke olelo ae, oia no ka mea i' kapaiā ka' !Naita* Pāhaohao o ka Luahuna Waiwai, a o ikona inoa oiaio, oia iio o Hawila. "Me ko'u nana ole nae, i ka haalele ana mai la o keia Ikaikaina o'u, i ko makon aoao. ke aa nei kuu rtianao e hoojmau aku i ka paio ana ahiki i ke kanaka hope loa/ina no J ia he mea no'u ame ko'u nlau hoa naita e haulepio ai ma ■ ke kahua kaua i keia la," alaila huli aku la oia "hoi no ka j 0 kona mau koa e ku mai ana kakali o kona hoi aku. ike kaua e ka piakamaka heluhelu i keia manawa, ua koe āku la ma ka aoao o ka Weli o na Pae Mauna, he ewalu wale no mau koa, a ke hui pu ia me ke alakai, ua like pu me eiwa ko lakou nui, a he eiwa no hoi ka nui o naiiiaita ma ko Malavalia āoao, ua pai'apa'i ina aoao a elua, akahi j iho la rio a kohu ka paio ana. Oiai no ua mau naita nei e ku ana me ka makaukau, ua kauoha hou aku la ka i na kanaka puhi o-le,' e haawi aku i ka hoailoha, no ka hoomaka hou ana o ka paio ana mawaena o nd aoao a eiua, he oiaio, ūa koele hou ae la na mekaua a ua mau naita nei, a punohu ae la hoi ka e'a o ka lepo iluna o ka 'lewa, a i ka mahie ana ae o kela lepo, aia hoi, he hookahi walē no naita i koe, e hookikakaha mai ana maluna o kona lio, o ka nui o na naita apau, aia lakou kei waiho mokaki mai la iluna o ka honua--STo kela koe hookahi \Vale ana 'no o keia naita, ua maopopo loa, ua kaa ka lanakila hiwahiwa iaia, nolaila, kahea ] aku la ka ilamuku iaia e hele mai, o ka manawa no ia i" ikeia | aku ai ua naita nei i ka liolo ana mai nie kona kulana hie- ] hie, e kainepu anā h'oi koha lio, o iā no oe o ka noho paipai, a i kona hoea ana mai imuā o ka ilamūku, lele iho la oia mailīfna mai o kona lio, haawi mai la no hoi i kana kunou ana i ka ilamuku, a i mai la: "Heaha ka makemake e Sa Ilamuku, a kau kauwa nei e hooko aku ai?" <: Ke makemake nei au e ninau aku ia oe, o oe anei o Malavalia, ke alakai o na kanaka he ūmi, a o ka aoad hoi i'kaa ai ka lanakila ma keia fiāio aha 0 oukou?" wāhi a ka ila-j muku. - • .. . "Aole au o Malavalia, aka he hoaloha pili paa loa oiai no'u, a o 'ko makou 'alakai nō hoi ia." Ōwaii ke.iā' ka Naita Pahaohao o ka Luahuna Waiwai, a o ka muli pokii hoi o na kanaka elua i hoea mua mai nei imua o kou hanohano, na mea hoi na laiia i hoike iho riei ia oe, i kekaHi hapa; o> ko laua moolelo, a o ko'ū iiioa a kō nīakou makuakane i kapa mai ai, oia no o ! HāWila." "E ae mai e lawe aku \ ka'u rrtau hoomaikai ana he nui ia oe e ka riaita lanakilā a he mea hoi na'& ē haaheo nei, kou lilo ana i pookela maluna o na lealea apau i malamaia mā Roma nei iloko o keia mau la ; nolaila uā ili iho nialuna o'ii, ka hanohano; o-ke kukala ana a.e, ua lilo ka makana heluekahi ia o ia : Vioi ka lāau;ihe,:i hānaia mailoko mai o ka niho palaoa ; a he nani iā, lia kah i kou' aoao ka lanakila ma ou la, e haawi pu aku ana au he umi-kumamakahi mau kuapo, i kinohinohiia mfe ka wai gula, a nau hbi' ia e puunāu'we aku iwaferia'o koū 'mali' hoa;" Haawi aku la o HaWila i' kana kunou ana imua o ka ilamuku. o ke kau hoū ae la rid ia maluna o konā lio, a holo pololei aku la no kahi a ka U'i' Māgfaritā e noho māi ana, a i • ka kakou koa.no a ku'ana imūa o ke anuu' alapii, o kona lel.e iho la njo ia mailuna mai 'o'kona. lio, ā pii aku la rio kā lawe ana mai i ka mākana, oiai hoi ka U'i Māgarita, i iho mai āi no ka halawai pū anā ine kana aloha, a aia hoi ke js»aā la kekahi lima i ; kā ; laau ihe, 110 ka makana āna mai 1 kā mea a kona naau i haūlehiā ai i ke aloha. I kela hookokoke anā āku 0 ka'kakou koa mamua o rita, ua kuWtli iho la oia ilalo, a kauoha mai' la nāe o Magarita iaia e ku ae iluina, a i ka wa"a Hawila i hooleo akū a.i ia leo, a ku akū la.,oiā he alo ā he alo imua o kana aloka, iā \Va 1 pahola ae ai.-ka mihoakā ma ria papalina o ka Maiiu Nūnn Aniu, a pane mai 'la i keia māu olelo: ; ; "E Sa Naita lanakila, ke liāāwi aku nei au i ka'u mau hoomaikai ana he nūi, 1 no kou aha'i ana ae 'i ka lanakila malilna. 0 koū maii hoa paio i keiā lā, nOlaila e oluolū ē la\ye akū 1 keia laan ihe riilid elepahi, ma ke ānolie makana ia aū e hoomanao ai, ; no ka lānakila hiwahiwā i loaa iā oe. "Mawaho ae o keia niakana, ke haawi pu akū nei au i keiā mau kaei he ūmi-ku;iifamakāhi, a riau hoi ia e ka'ipūū ākū inawāena o koū maū 'hoa, me kā lāwe pū ana aku i ke aloha o ke kaikamaliine o Mamioha Kakelā, ā e hooinaiiao ; hoi,' m'e koū laiiākila aria maluiia o kou mau hoa paio 5 -i keia ia, pela no āūāiiei e hiki olē ai kou maū enemi' ke lanākila maluna ou,' 1 'ālāiia' lalau aku la ho hoi o Hawila i i;a makana i haawiia'māi iaia, me ka haaWi ana aku i kona mahalo me : keia mau olelo: "E ka Moiwahine o ka Nani, he mea na kuu puuwai e; haaheo loa nei, ka lawe aria mai i keia makana mai kou mau lima palūpalū mai. Aole no i lilo keia maū i mea ano riūi i ko'ū noonoo, he hookahi no makana nūi a'ū i na'i āku ai, ma na lealea apau i malamaia ma kēia; kahua mokomoko, nO 'ka hapai ana ae no ia i ka inoa o ko. kaua kulānakaūhale a kiekie, e ikeia mai ai, aole o Rokenekai he wahi kulanakauhale uuku, aka ua.helu pu ia oiā iwaena o na kulanakauhale kaulana apau o Europa nei, a me na manao ulumahiehie hoi o ka haheo iloko o kuu puuwai, ke lawe riiai riiei aū i keia maū makana apaū, a o ka lanakila i loaa ia'u i keia la/ he lanakila ia i loaa like ia kaua, o ke aloha no kou," a emi hope mai la o Hawila, no kahi o kona.Jio e ku aku ana. , Me ka hōohakalia.ole aku no hoi, kau ae la o Hawila maluna d, kona lio, ā v hold aku la me ke kulana hiehie nui, no kahi o kona mau hale lole e kuku mai ana, iloko o na.lep huro o na kanaka, no ko lakou piha hauoli, no kona aha'i hou ana ae i ka lanakila ma kona aoao. Oiai ua hoea mai. la i ka panina o na lealea ma kela la, ia wa i kukala ae ai ka ilamuku, ua liookuuia ke anaina kanaka e hoi aku no ko lakou mau wahi, aka e hoea hou mai nae lakou ma kekahi la mai, no ke no ka ike ana i na hana hookuku,'a wahi ana, o ka lealea o kekahi la'mai, o ka oi aku ia o ka hahana o na paio ana mawaena o na naita, mamua o ka aha'i ana ae o kekahi mea i ka lanakila ma kona aoao. I ke anaina kanaka e huli hoi la no ko lakou mau wahi, he hookahi no olelo nui e loheia ana ma ka lehelehe o kela ame keia, no na nianao māhalo no ia no ka Naita Pahaohao o ka Luahuna W r aivvai; aka nae iwaena o ka pohai o ka poe kiekie a hanohano o ka aina, o ka lakou kamailio nui, o ia no ke kailiia o ka puuwai o Magarita e kela kanaka opio, a ka ikaika nui wāle, uā hoohuoi lakou, ma ke ano o ka nana ana a ua Mānu Nunu Ahiu nei, a pela hoi kana mau olelo e kamailio aku ai, ma kela ame keia manawa, ana e liaawi aku ai i kā makana, i ke kanaka dpio. No kā lohe itiau ia b na kamailio e pili ana ia Magarita ame ka kakou koā opio iwaena o kela poe hanohano, a hui pu iho no lioi me k'a ike maoli akū no i ko Magarita ma ano, ua ho-a ia aku ka inaina wela iloko o ke keiki a ke kiaaina • o Roma, no Hawilā, o kela keiki no hoi o kā hoao ana e ; limanui ia Māgarita, a hoohokaia ai, me kona imi mau ana : i "wahi e kaawale ai o Hawilā mai ke alaHel.e aku, e alai mai ■ ka holopono o kaiia māu kūko palaualelo, no ka lilo i mai o Magarita i wahine nana. l Mā kā' wa i lawe aku ai o Lehua i ka la, ua hooholo iho

la o Hawila, o Malavalia ame Oto Beriana. e liele lakou i ka holoholo, ma kela po ma na alanui, 110 ka hoolohelohe ana i na meahou, mamua o ko lakou hoi ana mai e hooluolu, nolaila, ua hele i'o aku la ua poe kanaka nei i ka holoholo. * Ia lakou nei no nae e nanea ana i ka hele ma ke alanui. ia wa l&kou i lohe aku ai.i kā hauwalaau mai o kekalii mau leo, maloko o kekahi hale e ku ana ma kahi kokoke loa i ke alanui, o ko lakou nei hele aku la.no ia a pili ae la ina kalii pouliuli, a hoolohe aku la i na olelo e kamailioia ana c ka pOe plqko. Ia lakou hobku6hbono iho ka noho ana. ia Wa i lohe aku ai Jakofl> trie ka. hoohewahewa ole, i ka leo o ka Weli o na Pae Mauna i ke kamailio ana aku i kekahi poe m'aloko o kela hale: "Eia ko'u manao imua o oukou e o'u mau hoa, i ka hoea ana mai i ka la apopo, a oiai hoi na mea apau e akoakoa ana ma ke kahua lealea, o ko kakou manawa ia e lele kaua aku ai maluna o ko kakou enemi, oia no kela Naita l-'ahao-hao oka Luahuna Waiwai nona ka inoa o Hawila. E hoakoakoa i na kanaka he kanakolu maloko o ka ululaau, a i ko kakou manawa e hoomaopopo ai i ko kakou enemi, o ka manawa ia e puhi' ia ai ka o-le no ekolu manawa, ia wa auanei e puka mai ai kela poe kanaka he ekolu kaukani, a lele aku maluna ona me kona mau hoa, o ko lakou pau n*> ia i ka lukuia, akahi kā hoi ko kakou hoohoka mau ia e kela kanaka opio. Pehea la ia iko oukou manao?" "Ua pono! Ua pono!" i olowalu like mai ai na leo he nui, a loaa iho'la ka ike ia Hawila ma, aia he poe lehulehu maloko o kela hale, e hoolala ana no ko lakou poino, a oiai aole he lolie hou ia aku o ke kamailio ae o ua poe nei, e pili ana ia lakou nei, ua huli hoi awiwi aku la o liawila ma, no ka Hokēle Malaga, no ke kukakuka ana i na hana e hoopakelēia ae ai ko lakou mau ola, a e hoohoka pu ia aku ai hoi 'na hana powa o ka hilahila ole, ma ka aoao o kela poe kanaka oniōkoko. I kela akoakoa ana aku o Hawila ma maloko o ko lakou hokele, ua noohoo iho la lakou i na alahele e palekana ai ko lakoil mau ōla, a no ka hapalua hora kela hoakaka ana fte i ko lakōū mau mahao, ua nōoholo lokahi iho la ua poe kanaka tiei, e haalele mai o Malavalia i ko lakou noho pu ana ma ia po, aka e huli hoi aku oia noloko o ka ululaau, a e hokoakoa mai i ha kanaka ma kahi o ka elua kaukani ka nui, a e iioonoho aku ia lakou, maloko o ka ululaau a liuliona i manaō ai, malaila kona mau kanaka powa, e kakali ai ahiki i ka haawiia ana aku o ka hoailona no ko lakou leie kaua ana mai maliina o ko lakou mau enemi. Ma keia hooholoia ana', pela iho la lakou nei e hana aku ai, ua haawi'aku la o Ilawila i ke kauoha ia Malavalia. oia ponoi nō ka mea nana'e alakai mai i kona mau kanaka, a aole oia e nana mai no kona mau hoa ma ke kahua lealea, nd ka mea walii a Hawila, i hooia aku ai imua o kana aikane, aole loa i liopo iho kona manao, no ka hoohoka ana aku i ka poe apau e ku mai ana ma kekahi la ae. Nolaila i ka holopono ana o kela manao mawaena o lakou ua liaalele koke iho la no o Malavalia i ka hokele i kela po, a huli lioi dkii la ma kana misiona hoomakaukau no ko lakou palekana. Ilakalia no i ua o Malavalia, a mamao iki aku mawaho o na palena o ke kulahakauhale. o kona hookuu pau aku la no ia 1 ka holo o kona lio, a elike me ka makani puahiohio e wili ana i ka laii o na laau, pela iho la 110 ka lio ke<»keo 0 MalavaJia i aha'i aku ai i kona.haku nolpko o ka ululaau. a ia Malavalia no ka ike, ua kaawale loa oia he mau mile ka mamao mai ke kulanakauhale aku, kaohi mai la oia i ka holo o kona lio,'ia wa hapai ae la i kana pu puhi a kau i kona waha, o ka hoomaka aku la'nō ia e p'uhi n>e ka ikaika apau i lōaa iaia,.he mea oiaio ke wawalo hele la ka leo o kana o-le iloko o ka hilipe'a o ka ululaau. Iloko o ka nanea o koiia mau-kaiiaka e hoomoana ana ma kela ame, keia wahi, ua lele aku la ka leo o ka pu o-le a ko lakou liaku a lohe ko lakou mau pepeiao, o ka manawa iho la no ia a ua poe kanaka nei i haalele aku ai i ko lakou mau kahua hoomoana, a holo mai la nie ka puahia nui no kahi o ka o-le a iakou i lohe mai ai, he manawa pokole, aia hoi, ua hoopuni koke ia ae la o Malavalia e na kanaka hulu hea, me ka haawi ana inai o ua poe kanaka nei, lie ekolu mau leo huro, alaila ninau mai la kekahi o lakou i ka i ana mai: "E ko makou haku alii, heaha ka hana nui au i kahea ae nei ia makou e hoea mai imua ou i keia po? Eia makou kou poe kanaka ua makaukau i na manawa apau 110 ka hooko ana aku i kau mau kauoha; i hakalia i ka owaka mai o kou waha, a ioheia akti hoi ka makemake o ko makou haku, na makou ka hooko ana aku me ka liakalia ole:.' "līe hana-nui ka'u o ke kauoha ana aku nei ia oukou e hoea mai i'mua o kuu alo i keia po; ao ia keia: Ke makemake nei au e hoakoakoa mai i elua kaukani o ko'u mau kanaka, me ka lako i na mea kaua, elike me keia: "I elima haneri kanaka akamai i ! ka pana pua o ka papa ekahi, i elima haneri hoi koa helewawae, me na ko'i kaua, na pahi puhaka, a i hookahi kaukani poe kanaka maluna o ko lakou mau lio, me na laau ihe, «āme ka lakou mau pahikaua» a i keia manawa koke rio, e hōakoakoaia mai ai keia heluna kanaka a'u i makemake ai, rrie ka hoohakalia hou ole aku." I kela manawa, i kahea aku ai o Malavalia he eha o kona mau kanaka, a haawi hou aku la i ke kauōha ia lakou, e w;ie mai i na kanaka elike ka nui me ka papa o kela ame keia mahele; a elike me ka leo kauoha a ko lakou haku, pela iho la kela poe kanaka i wae ae ai i ka heluna o kela ame keia mahele pakahi i makemakeia ai, a iloko o ka hora hookahi, ua hoea liōu mai la ua mau alakai nei imua o Malavalia, a hoike mai la, ua makaukau na kanaka i niakemakeia. j Ma ka hoonohonoho ana mai a kela poe kanaka, a Malaj valia i wae ae ai i mau alakai, ua kaa aku malalo o Wilifoda ! na kanaka pana pua he elima' hanen ; o ka poe helewawae ! hoi me na ko'i kaua ame na pahi' puhaka, malalo lakou o ke ! alakai ana a Lemaria; a o na kanaka maluna o na lio, malalo j lakou o ke alakai ana a Kilikita ame Bama. I ka ike ana o ua makaukau na kanaka i manaoia no ke kupale ana i ko lakou pono, ua kauohaia aku la ke koena o kona mau kanaka e huli hoi aku 110 ko lakou wahi, alaila o ko lakou nei nee mai la no ia, ma ke alahele e hoea aku ai i ke kulanakauhale o Rome, a hoonoho aku hoi ma ka Malavalia wahi i manao ai. 1 He mau horā okoa kela oko lakou hele ana, hoea nui aku ila ma kekahi ululaau, e kōkoke aku la i ka ululaau a ka Weli o na Pae Mauna, i manao ai malaila kona poe kanaka e hoomoana ai; a kauoha aku la o llawila i na alakai o kona maū kanaka, o ko lakou wahi ia e kakali ai, ahiki i ka loaa ana aku o ke kluoha mai iaia aku, no ka lakou mea e hana ai. Kauoha pu aku la no hoi ua o Malavalia i kela poe, e noho lakoU me ka hooluolu ana, a e kakali hoi i kona oili hou mai, no ka mea e hele ana oia e hui pu me kona niau hoa, a e hoike aku hoi ia lakou-, 110 ka holopono o kana misiona. Ile hapalua i hala ae o ka hora ekahi o kela po, ua hoea aku la o Mālavalia no ka Ilokelē Malaga, a oiai ua kamaaina mua no'ka pōe o ka hokele iaia nei, he hana maalahi loa nana, ka hoi ana aku no kona rumi, a hoala aku ia no hoi ia Hawila ma, me ka olelo pu ana aku, ua holopono kana huaka'i, i hakalia wale no i ka lioea mai o ka manawa, no ka haawi ana aku i na kauoha, ua makaukau loa na kanaka he | elua kaukani, e hoopakele ae ia lakou mdi ka poino mai, i I manaōia ai, e īiookau mai maluna o lakou e na enemi. I Ika lohe ana o Hawila ika Malavalia hoike, no ka holo- ' pono o kana huaka'i, a aia hoi kona poe kanaka, maloko o Ika ululaau kahi i kakali mai ai o kona huli hoi hou aku me lakou, ui haawi aku la o Hawila ma i ka mahalo ia Malavalia no kona eleu, a o ia ka Hawila o ka pane ana mai: (Aole i pau) _* __