Ka Nupepa Kuokoa, Volume LV, Number 51, 21 December 1917 — HOIKE OKOA O S. K. KAMAKAIA I KA EPA I HANAIA Hoole Oia i Kona Kakauinoa Ana i ka Palapala Kauoha Imua o ka Moiwahine MA KONA HOME PONOI OIA I KAKAU AI I KONA INOA Wahi Ana na Mrs. Theresa i a'o Aku laia i Kana Mau Mea Apau e Hana ai [ARTICLE]

HOIKE OKOA O S. K. KAMAKAIA I KA EPA I HANAIA

Hoole Oia i Kona Kakauinoa Ana i ka Palapala Kauoha Imua o ka Moiwahine

MA KONA HOME PONOI OIA I KAKAU AI I KONA INOA

Wahi Ana na Mrs. Theresa i a'o Aku laia i Kana Mau Mea Apau e Hana ai

A»»lo i hoon mui i ka wn o lioolohoia ai ku pulupaia kuiuiha liooilina hope loa a ka Moiwuhino Liiiuok.'ilnni i hajia ai. inu ka la 20 o ka mahinn aku nei o i hala. o keia makahiki, iiuua o ka aha knapuni, ua oili okoa Uiai nei ka Rev. Samuel K. Kamakaia, a hoike imun o ke akea, aole kela he palapala kauoha pololei. a malalo iho la o ia kumu, ua unuhi ka hui loio o Antlrews, Pittiuan ame Lvmer, i ko iakou lilo aiu) i mau loio no .lolin F. t'olhurn, ka hooko kauoha i hoakakaia maloko o kela palapala. Jntua o na Loio Audrews ame Lvnior, ma ka Poaono aku la i halu. i hoike okoa ae ai o Rev. Samuel K. Kamakaia aole oia i kakuuino;r i ka palapala kauoha hooilina a ka Moiwahino Liliu okalani imua o ke Hlo o ka Maiwahiue, aka tha-'kōna hoine pouoi uo oia kabi i kakauinoa ai, ma ka manuwa a Mrs. Owana Bellivean o ka lawe ana :iku a lioikeike iniua ona, ame kaua waliine. I ka nianawa i lioomaopopoia ae ai. ka unuhi hou ana o ka hui loio o Aiulre«s mn, iuai ke ku aua aku imua 0 ka aha liookolokolo, ma ka aoao o ka }»alaj»ala hooiliua, inalalo o ke kumu, o ia uo ka hoole ana o Mr. Kamakaia ī ka |»ololei o ka j»alapala kauoha hooilina. ua piha loa o Mrs. Belliveau 1 ka hoonaukiuki. me ka hoike okoa ana ae i kona piha mo ke kahaha, nō ka hoike a Mr. Kamukaia, a ma ke ano, oia kekahi mea i hooj>oniaikaiia malokw <» ka palapala kauoha hooiliua, e waiho aku ana uo oia i ke noi imua 0 ka aha, e hooiaioia kela palapala kauoha. Ka Palapala Hoohiki a Kamakaia. Malalo.iho nei. e ikeia ai ka palapala hoohiki mua, i* kakauinoaia e Mr. Kaiuakaia imna o na loio An«.lrews ame Lymer. ana uae o ka hoike hou ana aku iuiua o laua ma kola Poaouo, aole lie oiaio iki iloko o ia palapala lioohiki. aka. o ka mea oiaio maoli, aole oia i kakau i koua inoa imua o ka Moiwahine Liliuokalaui, aka ma kona hoiue noho ma Puunni oia i kakau ai 1 ka p4?apala kauoha hooilina, imua ]»<»uoi o kana wahine. 44 Maniua o ko San»uel K. Kamakaia lioohiki luua ia ana, ua lioike ae oia ino ka ulolo aua: •'O Samucl K. Kamakaia ko'u inoa. lle kauaono-Kumaniaha (04) o'u makahiki nm ka la 14 akn nei o Sepate mal»e i hala. a ke uoho nei au i keia luanawa, ma Puunui, Honolulu. *• Re kahuuapule ka'u oihana no hoike ana i ka euauelio, me ka maua e hooko aku i ka oihaua mare, a ua noho hana au maloko o ka bana Hawaii. n*o'ka'nianāW i oi aku mamiia o k« kanaha (40) makahiki, auo koke aku nei uo ko'u waiho aua ia hausi. 4 ' Ke hoomauao «ei au i ka la 29 o Augate o keia makahiki, he Poakolu ia la. Ua hele siu i ka hoomaamaa puhiohe ma ke kakaliiaka ahiki mahope mai o Tta hora 11, a ia'u i hoi mai ai, ua kipa ae la au no k.a hale o Theresa, ma ke alanui Moi. Oiai malaila e kamailio ana ma kekahi mau mea okoa, | wi ninau nuy la oia, ina e ae aua au e lilo i hoike 'no ka palapala hooilina a ka Moiwahine. Ua. pane aku la au, aole a'u mau ku-e. ana, ala-; ila ninau mai la oia, iua e ae ana «»u e hele pu me ia aiue Mr. Kealoha. L'a ku-e aku la aiu a otel<? £ku la, 'Aole a'u niau ku-e aua nia ka lilo aua i hoiko no ka inoa o ka maluna S kana Jte.lapala kauoha, ina o kona makeniake iā • e kakāu, aka nae aole o'u makem.ake e hele aku imua ona, ina aia kekahi n»au wahine malaila, <* ia hpi o Mrs. laukea a mft -IjāhilaW, .0 ia hoi o Mrs. Lahilahi Webl>. Ua .olelo-

hou aku lft au iaia, ' Ke kaawale aku keia inau wahine elua, a ina no aia kekahi mau kaliu e ao ona malaila, e hele aku i o au.' "Ua b<*le koke aku la o Theresa no Wakinekona Hale, a hoi koke mai la iloko o ka hapalua hora, a lioike īai la, aole n;i wahine elua a'u i olelo aku ai i ko'uJtu-e īnalaila^ " ĪTa kono mai la oia e hui pu aku me ia ia manawa pokole, ua hoea aku la imua o ka 'Moiwahine, a .e nolio ana me ka Moiwahine he elua ona mau kahu, o Wakeke Heleluhe ame Mrs. Joe Aea, i ikeia ma ka inoa o Kahae. j "Ia makou i komo akn ai iloko o ka rumi, ua olelo aku la o Theresa i ka Mea Kiokie, 'o Kamakaia keia,' ia l,manawa i kukuli iho ai au maimia o konn mau wawae a honi aku la i kona liina. Ua kunou mai la ka Moiwahine •imua o'u, a olelo mai la, 'Aloha' e noho ana oia maluna o ka nolio i kela manawa. " r Kamailio aku' :la o Theresa ika Moiwahine. 'Kia ka pa- 1 lapala kauoha liooilina a ka Mea Kiekie, (me ka kaawi ana aku iaia), a o Mr. Kamnkaia ka hoike ame Mr. Ke->-o- k-ona komo-koke ana uiai -no i!a iloko o ka tumi.' E pan ana o Theresa he peni inika iloko o kona Hma .ine ka : hauwi ana akiv i ka Moiwahine,- " Ua waiho aku la au maluna o .kona u-ha he 4?ūke himeni a'u }»onoi no i haku ai, ā-i paa ; jiu aku ai me a 'u, no ko'u makenmko e nana mai ka Moiwa 1 - hine ia iuea, a malia o 'hoamana nmi dia ia'u e haku -i kekahi mau liiineni e ae a'u i uoonoo mua ole ai. "Owau ka nioa nana e paa ana i ke ko'iko'i o ka buke, oiai hoi o Theresa e paa aua .i- ka >palapala. TJa kakau oia :i .'kona inoa i.nalalo o ka ao'ao Uiope loa, a i jca ,pau ana, i wa i hoike ,aku ai o Theri?sa, i ka Moiwahine,' ua īnakemakel ka Loio ■ Aniii-ew» 1 iaia /e ikakau ma ke kilii o kela ame keia uft- waihoia' aku la- ka palapala ke ano. e'hiki ,ai iaia ke kakau, >a ua lilo au ame Kealoha i ho* ike .uo kona kaluiu aua 'ma na aoao pakahi. ; ■

Mahope iho o ka pau ana o kaua kakaii; ana i ka palapala, ua lnwe mai 1a.,0 Therosa i rl^a'palapala mai iaia mni me k'a peui, a .haawi ae la ia Kealo'ha me ko'ij kau .aua aku i ka buke nialuna -o kona uha. Oia ka i kaka'u i ;ka palapala maniua, a i. ka pau ana, ualalau, jiku la o Therosa i ka palapala, a liaawi''inai la ia'u, a hookau iho la au i lea buke nialuna o ko-u uha, a maluna iho olaila ka pulapala, a kakau iko la<. iikp'li inoa. - '< ■( '• Aolē' .•>!• niaopopo ia ?u, owai la ka mea uana i iioopiha iho 'i ,ka la I kakauinoaia ai. . "Ua hoakaka mai la ka Moiwahine imua o niakouapau; 'o ka'u 1 palapala kauoha keia, īia īuakemake ,au ia oe e kakauiaoa uiai, nia ke ano Ivolke\ " Aolo >au i (inaopopo i -na 'ine»%-ma-loko o ka pal»pala 'ikauolia hooilina. Aolo loa au i ike mua a i heluhelu paha. Aole uo i maopopo, ,o oe '(Jolw Colburn) ka mea i .hpokohuia inai'>i hooko kauohaj .aliiki' i kuri'heluhelu ana iualoko o ilea nupepaMie la hookahi >a ejua paha i hala aku nei.- '•.> ■ '• "Ua «iilo ae oia i kekahi hoakaka, o ia hoij ' Ke-kakauinoa ,abi a« .i kc kaūoha ;e hāawi- 4wm ia J£doua (keiki*; kaue a TheroBa) i ko'u waiwai no ku mea pa pili o.AN'ilikoki iaHa ma ke koko; - • ! j "He no ke ola kino o ka MoiWaliiueoiia keja 10, oi&i uoho aua oia nialuna o ka uoho, a he lole 'Kopanl kona e koino ana.- -' ; " ' ■< < 'iiMa k«?u mea i hoomaopopo nona, he mnikai'-no koua noonoo'iiie Jcfl mao-,! popo ;iaia o. kana mea «' hana ana. :.-. 4 :i»Maliope ibo\o ka paa, aua o ko'u inoa,"hc u>au miuuke oiahope: mai,' ua h&alele mai la o - Kealoha, \a he. mau'. miuuke .īualiope <maij ua<'haalole aku la au. Aole ,o ; uMnanao, ua piha ka liapalua hora ia. ni»u» Jnalaila v > ' h " Ua olelo maoli'.mai !«o ka» Moiwahiuo ia 'u, ' Ua hauoli ioa au i ka ike ana ia oe,' a komo iho la ka mauao iloko o'u, aia no ka ka hoomanao ilo- j ko ona, lie kane au na kekaiii hoahanau ona ma ka mare. ! ko'u-niauawa i haalele aku ai, ua ike au i ka palapala ' a makou i kakauinoa ai, o ia hoi ka palapala kauoha hooilina a ka Moiwaliiue maloko o ka lima o Theresa. "SAMUEL K. KAMAKAIA." Ma ke .auo nui hbi 6 -ka palapala hoohiki elua, a Mr. i Imna al .iinua o na :Loio Andrpws ame Lymer, a i lilo ai ia, p.alapala hoohiki, i kumu e unuhi ai na loio i ko laua kuleaua ma ka mea pili i Ka palapala; k-auohA .hooiliua, no kar pono o ka-: hooko kauQha John F. Oolburn, u.a hoole. loa ae oia, Aole he oiaio iiloko o ua. mea apau ana i lioike ai ma kana;p*ilapals. liophiki -.mua, o ia mau olelo.qpau, | walii aua, '.ua hookonokouoia aku iia o j Mts. BelUve.au, a pela kaua mau mea o kamailio -ak,u ai -imua o na loip, a ; , imua .o;ka aha hopkolokolp. • , "Aole loa au i kakau i ko'u inoa j •maloko o ka home o ka • Moiwahine," j wahi ana, aka ua kakauiijoa au īuaiuna o ia mea maloko o ko'u liome ponoi -ma ,P.u.uuui, ,-a imua ,o ka'u 'wahine mare. lle hele mau mai no o Iheresa i na iriaun«"i ap.au, me ka makemake ana mai ifi-'u e kakauinoa aku nialuna o ka palapala. Ua >hoole aku au, aka nae hele niai 'no oia, mpfke koi Qkoa mai e iko aku au uo kona >ale, e

kakauinoa ai, a o ka hope loa uo hoi,| ua lioole aku la au i ka hele aua aku maloko o kona hale e kakauiuoa ai, aka j maloko no o kuu honie ponoi. j "Nolaila ua lawe maoli mai la oia i ka palapala i ko'u home, a nie ka'u wahine pu me a'u, ua kakauinoa aku la au ika palapaln. Ua kakau aku au i ko'u inoa nialuua o ia mea. "Aole loa au i hookokoke aku ina ka hāle o ka moiwahiue, ma ka la 29 0 Augate. Aole au malaila. He niau nianawa kakaikahi no ka'u i liele ai i ka hale o ka Moiwahiue, aole nae ma kela la. "0 Tlieresa 110 ka i hele mai i ko'u hale, a malaila au i kakauinoa ai. Ua noke mau mai oia i ke kamailio ia 'u, i ka'u mea e olelo aku ai imua o ka loio, a i ko'u wa i hoea ai imua o ka loio, ua hoike aku la au i ua mea apau ana i kamailio mai ai ia'u." Oiai nae»o Mr. Kamakaia e hoike ana he palapala kauoha hooiliua apuhi kela 1 hanaia, ua paakiki 110 o J. M. Kealoha, ka elua o na hoike imua ponoi o ka Moiwahiiie Liliuokalani oia i kakauinoa ai i kela palapala, a malaila pu o Samuel K. ka i kakau ai i kona iuoa. Ka Palapala Hoohiki a Andrews Mahope iho o ka mae-popo 'iiia i n;>. loio o .lohn -F. !'o)burn, ma o Ka pala-. pala hoohiki hoj»e la a Mr. Kamakaia, ,e hoole ana i kona kakaulnoa-;«nfl maialo o ka palapala kauoha hooilina .V oleloia nei, he palapala ia i hanaia e kii Moiwahine Liliuokalaili, ua waiho ao la ka Loio Andrews i kana palaoala hooliiki iuiun o ka aha a ka l.unakanawai Ashfor(.l, e uoi ann e ae in mai '<ona unuhi'ana iaia iho, ma ke ano lii; loio no Jolin F. Colburn, ma na mea •; pili i aua i ka palapala kauolia hooiliuo o Ua 1017. ■ ■

Maloko o kana palapiila hooluki, p' 'hoahnka ana Ua Loio An<li>Mvs'i ka waihoin ana aku malnlo o leona nialu. ina kekahi mauawa iloko o ka mahiua o Sepafeinaba, ka pala])ala kauoha'i hiannoia lio palapala ia i lmnaia e'ka Moi- | wahino Liliuokalniii, me ko kaiioliaia j aku iaia e iualaina malie oiu i ke)a pa- | lapala ahiki i ka loaa hou ana aku he ; hoike, uo ka m«ja e hanaia ai; a o kela kauoha ka, elike rne uu mea i oleloiu : aku iaia, niai ka Moiwahine Liliuokailani ponoi aku iio ia. 1 ■Klike me ke kauoha, pe.la ka Loio Androws i hooko aku ai, nui ka waiho ana i kehi paJapala kauoha hooilina iloko o j leana pahuhao, nie na palapala e ae o ia auo, i waihoia aku nialalo o kona nialu, a aole i hoala hou ia inai kona noonoo ; no kela palapala kauoha, ahiki i koua heluhelu ana nialoko o na nupepa i ke kulana kupilikii o ka Moiwahino, akahi no oia a noonoo inai uo kela palapala. Hoike ia John F. Colburn ! Ua maopopo iaia o John F. Oolhum' 'ku liooko kauoha i hoakakaia inaloko o ka palapala kauoha hooilina, aole nae 'lio inanawa mamua aku' ana i hoike a« ai ia mea ia Mr. Colburn, a oiai ua anoane loa mai 1 ka hopena o ko'ka: Moiwahine ola aua, nolaila ua kauohn aku la oia ia :Mr. Colbuiii e hoea mai uo Uona keeiia oiliana, a ma ka manawa a Mn Colburu i hoea ae ai nia koena' 0 Mr. Andrews, ua lioikeikeia inai la ka' palapala kauoha hooilina imua /ona, mc ! ka ;ninau aiia aku. o Aneli'ew» iaia, ina ' o .ka limakakau maoli kela * o ka; Moi-' ; wahine, eia nae i kinolii, ua kanalua no' io Mr.iColbumj a malippe mai naeii ko- 1 ina hoea hou ana ;aku, ma ;kavla 10 o Nov6maba, ua lioea hou aku.'laiioia, a' ihoike •akii la i koua manao, o ka Moiwahiue. ka mea uona kela kakauliina, olike me-kana o ka liopknku-anu mo' ;koua limakakau ma kekahi maii pepa e _ae. ■ - v j - Mahope iho o ke kukakuka ana nia-' ' waena o \Mr. Andrews anie Mr-. Colburn,' ;ua hooholoia iho la e waiho aku i ke!a .palapala no ka hooiaio' ana imua o ka' iaha, aka nae, ma ka hui pu aua aku o ,Mr. Andrewa me ka Loio Lymer, ua īhooholo laua, he oi aku ka pono e lohe' inua i na lioakaka. a na lioike i kak{\uinoa i ka palapala kauoha hooilina, ina' uo vka oiaip, he palapala kauoha hooilina pololel kela, alaila hookomo i'6 aku' iloko o ka aha, no lea hooiaio ana. Ua kauoha okoa ia o «I. M. Kealoha ame Samuel K. Kamakaia e liele mai • maloko o ke keena o ka hui loio o Andrews ame Lymer me ke kakaupokole, 1 ninauinauia.ai. kela mau hoike, ina ka la 13 o Novemaba, a ma ka laua hoike, ma ka la 29 o Augate, imua ponoi o ke alo o ka Moiwahine Liliuokalani, i kakau aku ai laua i ko laua mau inoa, malunn o lea palapala kauoha hooilina, a ua laweia ka laua olelo hoike pakahi, a kakauinoaia e .laua, nie ka hoohikiia' e ka noteri. Ua waihoia aku kela mau olelo boohiki a K. Kamakaia auie .1. -M. I<ealolia maloko o ka pahuh(io,.ine ka h.oike ole ia imua.o kekahi poe okoa aku, koe' wale no ka poe apau i akoakoa nialoko| 0 kela keena ia manawa, a i ka manawa 1 lolie ai o Mr. Andrews, ma ka Ia .12 o Dekemaba iho uei, ua makeniake o S. K.'Kamakaia i kekahi huina dala e loaa | aku iaia, he lohe hoi e koi mai a»,a e loaa he hui hou ana me Mr. Kamakaia, ua kukakuka hou iho la ka -Loio' Au-j drews ame Colburn, a hooholoia e kau-j ohaia aku o Mr. Kamakaia e hoea nuii, a e loaa hoi he maheleolelo Hawaii makaukau. Ua hoea hou mai kela mau lioike a elua ame ka maheleolelo, maloko o ke keena o ka Loio Amlrews ma ka la 15 o Dokemaba 7 a o ka poe malaila ia-ma-nawa o ;na ,Loio Audrcws, Lymer, Mr. Colbur?i, 3tfr. Coelho ame na hoike J. M. iKealoha ame S. ,K. .Kaniakaia.

Ua heluheluia aku ka palapala hoohiki i kakauinoaia e J. M. Kealoha imua

ona, a ua hooia mai oia, o na mea apau i hoakakaia maloko olaila, he tiiau mea oinio wale no ia, aka i ka manawa uae i holuhelu aku ai o ka palapala hoohiki a S. K. Kamakaia e Mr. Ooelho, ma ka olelo llaitaii, : \ia ae mai oia, riana ponol no kela man mea apau i hoike nialoko o ka palapala hoohiki, eia n.'ie aole he oiaio, ma kahi o kona kakauinoa anrt imua o ka Moiwahiue, aka ma koua home ponoi no oia i kakauinoa a? i kela palapala, na Mrs. Belliveau i lawe aku ilaila, a ua paa mua 'hoi ka inoa o ka Moiwahine i ke kakailia maluna o kn palapala. Ua ninauia aku o Mr. Kamakaia no kona makemake ana ■ i kekahi huina dala, ua ae mai no oia, eia nae ua hoopauia kona pilikia inai kekahi wajii riiai, a ua loaa'aku iaia ka huina o eiwa haneri (lala inai kekahi malihini aku, no ke kuai ana i kekahi o koija mau aina, ua hoole nae oia i ka liaawi ana aku i ka inoa o kela malihini. O keia ae la ke'ano nui o ka palapala hoohiki a ka'Loio Amlrews o ka waiho ana aku imua o ka aha, no kona lioopau ana iaia iho he loio, e paio aku ma ka aoao o Ua palapala hooilina o ka 1917, nia ka aoap o ka hooko kauoha, Mr. C'olburn. Ka Palapala Hoohiki a W. B. Lymer O ka Loio William B. Lvmer pu ke kahi i waiho ae i kana olelo hoohiki, iniua o ka aha, ma ke ano he hoa-hui jnt oia me ka Loio Andrews nia Ua aoao o Ua palapala kauoha hooilina, ma o .1. F. Colburn la, ka mea i kohoia l'o hoyI ko kauoha. A walii ana, oia pu kekahi, nn na maiiawn apau e niuaninauia' ana ra hoi- | ke f S. K. Kaniakaia ame J. M. Kealoha, ja ua noke oia i ka ninaainau lioohuahualau ia laua, a nia na pane apau ;i lioikeia e laua, i.ka nana aku, wahi ana, he nH'au ]>ane oiaio wale no ia, a ua Uakau hoi ka Moiwahine i kona inoa maluna o ka palapala kauoha hooilina e oleloia nd, imua ponoi o ko laua'alo, a j>ela hoi laua i kakauinoa ai imua o Ue alo o Ua Moiwaliine. E hoaUaUa hou ana o Mr. Lymer no ka uiuaninau kaawaleia o kela mau hoike, kek.ahi mai kekalii mai, me ka hoakaka pu ia aku iinua o laua, i ke ko'iko'i o ka hoopa'i no ka hewa hoike wahahee.

Ma ke auo nui, wahi o ka palapala hoohiki a ka Loio Lvnier, o na mea apau i hoakakaia maloko o ka palapala hoohiki a Mr. Andrews, ua kulike no ia mo kana mau mea apau i ike ai, a no ia mau kumu, ua īnakemake oia e unuhi niai i kona ino, ma ke ano lie loio no ka liooiaio ana i ka palapala kauoha liooilina hope loa, e oleloia nei, he palapala ia i lianaia e ka Moiwahine Liliuokalani. Ka Palapala Hoohiki a Colburn Maloko o ka palapala hoohiki a John F. Colburn, ka mea i kohoia'i hooko kauoha, maloko o ka j>alapala i hanaia 0 ka la 29 o Augate, 1917, e hoakaka ana oia, uo kona hoikeia ana aku, oia ka- mea i kohoia i hooko kauoha, a pela' hoi ka hoike ana ae o Mr. Kamakaia, 1 ke kumu o kona hoike ana i ka oiaio, mamuli inai no ia o kekahi moeiihane 'i loaa iaia, nia ia moeuhane e hoike inai ana ka Mea Mana Loa iaia i ka hopeiin I o.kona ae ana aku e lilo i hoike no kela palapala, ma ke ano hoopunipuni. E hoakaka ana oia maloko o kana palapala hoohiki, i kona heluhelu ana i na palapala a na Loio Andrews ame Lvmer, a ua ike oia he mau mea oiaio wale uo maloko olaila. Oia pu kekahi ina ka manawa mua loa i ninaninauia ai na hoike S. K. riamakaia ame J. ,M. Kealoha, a ua hoakakaia aku hoi iniua o laua, ka hiki ame ka hiki ole o ka palapala kauoha e hoo,komoia aku iloko o ka aha no ka hooiaio ana, mamuli no ia o ko laua hoike ana.mai i ka mea oiaio wale no. O Mr. Colburn jfonoi ka inea nana i ninau ia laua ma ka olelo Hawaii, a o ka laun mau paue apau, nana'no e unuhi ao, a' kakauia aku e ka mea kakaupokolo. Ua unuhiia ka laua- niau olelo "liiki ma ka olelo Hawaii, a h<iluheluia aku imua o laua, a ua heluhelu pu no ,hoi laua i ka olelo haole, ā .ua hooiaio I ae laua, he mau mea oia,io wale no ia. I Ma ka la 12 nae o Dekemaba, ua kau- | olia hou ia aku la oia e ;Mr. Audrews <e pili ana i ko Mr. Kamakaia makeinake ana e loaa aku iaia he huiua dala īnai' 'kokahi wahi mai, e pili ana no kana oleloiko i pili i ka palapala kiiuoha hooilina, nolaila ua hoe.a hou oia'ma ke keona o ka Lōio Andrewa ma'ka la'ls o Dokemaba, a malaila i heluholoia aku ■ ai -na olelo hoohiki a na hoike, e Mv. Coelho ina ka olelo Hawaii, a ua ninau okoa aku oia ia Mr. Kamakaia, ina he uo na mea i loheia, no kona makepiake -ana i kekahi huina dala e loaa aku iaia,\ uo na mea 6 pili ana i kana oleloike, a iua pa)ia ua hele aku oia no Koolau, a loaa mai iaia he eiwa haneri dala mai kekahi malihini mal; a Ua ae mai o Mr. Kamakaia, Ua koi i 'o aku oia i kekahi liuiiia xlaJa, ā ,ua loaa mai no he eiwa haneri dala iaia mai kekahi malihini mai. Ua olelo ae o Mr. Kaniakaia, ua makemako oia e hoole i ka olaio o namoa ana i hoike ai ina ka la 14 o> Novcmaba, no ka mea ua hoike mai ke Akua īaia 'maloko o ka moeuhane, no ka hoopa'i e kau mai aua uialuna ona, ina aole oia e hana pela. Ua hoakaka pu ae no hoi o Mr. Coll>urn ma kaua. palapala hoohiki, aole ona manao e hookoiuo aku i ka ]>alapala kauolia no ka hooiaio ana, ina a6le : i.hoike mua ae nā hoike.i paa•malōko'o'

ua palapala nei, no ko laua kakauinoa ponoi ana inma o ka Moiwahine, a j»i*la ho: ka Moiwahiue iinua o laua, aka nae i kona ike ana ma o ka hoike hope la a Mr. Kamakaia, e hoole ana i ka oiaio o kona kakau ana i kona inoa maluiiH o kela palai>ala, no ia kuniu, na maiieniake oia e.hoopau loa i konn mnnno e liooiaio i kela palapala kauoha hooilina loa, e oleloia nei na ka Moiwahine Liliuokalani i hana.