Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 1, 4 January 1918 — HE MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika [ARTICLE]

HE MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika

X<» na mea e pili ana i na laau kupono e hoolaia ae ai na elia o ke kino. ua noho naaupo loa na mapu, o ka mea liiki wale no ia lakou, o ia ka palu mau ana aku i na wahi i ,'ha. ina ia ano iho la e palu 'mau aku ana o Kala ina eha Tazana, a he mea oiaio nae, ma ia hana mau ana pela, ua hikiwawe ka hoola ana mai o na wahi apau i eha 0 Tazana. Iloko o na la mua, mahope mai 6 keia hakaka ana o Taz:ma me ke g-orila, aole e hiki iaia ke ai i kekahi mau meaai i koiia makuahine e haawi aku ana iaia, oiai ua nohoalii lin» la ka ma'i iiva maluna ona, o kana mea wale no e noke niau ae ana i ke kahea i wai, a oiai he naaupo na mapu, o kalii wale no e loaa aku ai ka wai ia Ta-zana, mai ka waha aku 110 ia o Kala, iaia e hele ai e kii mai ke kahawai mai a h.iihoi aku e hoohainu i kana keiki. Ke hooiialikeiike ae i na hana a keia mapu, aole no ia i kaawale aku. mai na hana a kekahi makuahine, i makee a i aioha n<> kana keiki, pela iho la o Kala e malama la i kana ki-iki hookama. Mahope iho nae o ka hoomanawanui ana, ua auhee aku la ka ma'i fiva. a pii liilii ae la 110 hoi ko Tazana oluolu; a oiai tia heie ka ehaeha a nui i loaa aku ia Tazana, aole nae ia he mea nona e kaniuhu ai, koe wale 110 ka hoomanawanui ana, i na mea apau e hanaia aku ana e kona makuahine maluna ona. Ma ke ano nui ke olelo ae, ua pakele mahuneiiuue maoli iin k<» Tazana ola mai na maiuu ioloa mai o ke gorila, 110 k'a mea ua maihi pu ia kekahi i'o nui mai kona umauma aku, me ka haki ana o kona mau iwiaoao ekolu, i na pa'i mahanahana a kona hoa paio, a he mau i'o hoi o kona~mau lima i 11. ikeia i ke nahu e ua niho nunui o ke goriia, a ma ka ulia ]M»maikai waie no i pakele ai oia mai ka make ae. lloko o kela mau ia a Tazana e noho ho'omanawanui ana i kona mau paiapu, ua ku a hilahila maoli oia i ka noho koknke mai ma kahi nui o na mapu, no koua makemake ole e ike mai lakou i ko.ia nei noke i ka uwe i ka eha, aka e kokolo aku ana oia a iwaena o na niauu loioa, malaila oia e liiamoe ai, a e uumi hoomanawanui ai hoi i kona mau i-haeha. Iloko nae o keia manawa a Tazana e waiho nei i kona eha. aia mau o Kala ma kona aoao i keia ame keia manawa, o ka manawa waie 110 e kaawale aku ai, o ia koua,wa e hele ai e huli i ai na kana keiki, a e kii ai paha i wai i ke kahawai. aka i ka loaa ana mai o ka oluolu ia Tazana, akahi 110 a h.ihi aku ko Kaia manawa e kaawale ai mai iaia mai, 110 ka hele ana 110 e huli i mau meaai na iaua, o ka nui no nae • > ka ai na kana keiki, a he uuku loa na meaai e komo iloko o kmia waha, a ma kela ano iho la, ua emi mai la ke kino nui n Kala a wiwi maoli k£ nana aku. MOKUNA VII. Ile mau pule okoa kela waiho ana o Xazana iloko o koha })ilikia, a ma ka ekolu mai q na pule, akahi no a hiki iaia ke ku ae iluiia. a hele nona iho me ke kokua ole mai o Kala, a liele no hoi a piha ka elua mahina, ua auhee aku la kona mau pilikia apau mai iaia aku, a hoi hou mai la kona ano kahiko, me he mea la, aole loa oia i halawai iki me kekahi pilikia ma na iala o kona kino. lloko o kela manawa a Tazana e waiho malie ana i kona pilikia, ke noonoo mau la oia uo kela hakaka ana ona me ke gorila, a o ka mea nui wale no iloko ona, o ia no ka hoi hou ana mai o kela pahi, nana i pep.ehi aku i ke gorila a make, e lilo ai i mea waiwai loa 'nana e maiama ai i keia ame keia manawa, 110 ka halawai hou aku 110 me ua hoa hakaka. ua ioaa kana mea e pepehi aku ai i ka eneini, 1 kela hoi pono ana mai o na ano kahiko o i'a/ana ua hooholo iho ia oia e hoomau hou aku i kona hele &na np kela hale ana i ike ai i kekahi mau mea waiwai nui, nok'ila ma kekahi kakahiaka nui waie, haaleie iho la oia i I;a nui o a hele aku ia no kahi i waiho ai kc kino o ke gorila. a oiai he elua mahina okoa kela a oi, ua helelei ua iwi o ka pilikua, a mahope o kona noke ana aku i ka huli nie ka hoomanawanui, ua loaa aku la iaia kana pahi, ua hele no hoi a piha me ka lepo hao, i kau a mea o ka pulu i ke kehau ame ke koko, aka ua hauoli nae oia i ka ike hou ana i kela pahi.

Ua minamina loa ua o Tazana i ka loli ana ae o kana pahi mai kona Imlali mai a i ka hapa'upa'u, o kona ike ole iho nae i ka mea e hana aku ai a hoi hou mai kona ano mua. ua malama iho la no oia i kela pahi, me kona maka'u ole e halawai hou aku me na ano holoholona ahiu oloko o ka ululaau. a ua pau 110 hoi kona maka'n i ke kane a Kala, no ka mea ua loaa kekahi mea nana e hookau aku i ka weli maluna o ka poe apau e hoao mai ana e ku-e iaia. Mahope iho o kela loaa hou ana o kana palii, ua kamoe pnlolei aku la oia 110 kahi o ka hale. a oiai ua loaa iaia ka meahuna e pili ana i ke ano o ka wehe ana.aku i ke pani puka, a iaia i komo aku āi iloko. o kana hana mu'a loa, o ia no ka nana pono ana i ke ano o ka laka, a mamuli o ka hoao īiiau ana i loaa 'mai ai ka ike iaia. he hana maalahi loa ka ka wehe ana mai maloko, me ke pani ana mai i na manawa anau e makemakeia ana,- nolaila ua pani hou mai la oia i ka puka a paa, i noho hookahi aku ai oia iloko. me ka lele ole <> kona oili, i ka hoea aku o kekahi mea, i kona manawa e nana ana i na buke kii. He nui Avale na mea a ua o Tazana o ke kii ana aku e nana, aka nae me lie niea la, aia maii iio kona noonoo nui ana i na buke, nolaila waiho aku Ia oia i kela ame keia mea. ■'i iawe niai la i na buke. me.ka nana pakahi ana i kela ame keia buke, me ka maopopo ole 110 n&e iaia o kekahi mea. Maloko o kekahi buke, o ia ka buke kumumua no ka poe akahi no a a'o i ka heluhelu, ke kii o kekahi keiki i like loa ke ano me ko ia nei. koe waie no nae he lole ko kela keiki maloko o ke kii, a he olohelohe hoi ko ia nei, afa hoi malajo pono iho o kela kii, kā huaolelo keiki, a iaia o ka hooiuau ana aku i ka nana ana ma na wahi e ae. e ike mau anā no oia i kela huaolelo keiki malaPo o ke kii o ke keiki. Ma kekahi wahi okoa aku nae, ike hou aku la 110 oia i ke kii o ke keiki. me k'ekahi holoholona, a malalo hoi o kela kii. na huaolelo he keiki me ka ilio. Ke makemake loa la " Tazana e maopopo iaia ka manao o kela mau huapalapala hke ole. he hana paakiki 110 nae ia, oiai aole he mea nana °ia e kuhikuhi mai. a e a'o mai hoi i ka heluhelu ana, aka nae aia ka manao paa> iloko ona, e lanakila oia maluna o ke Pohihihi, a e hooikaika aleu ana oia ma na ano apau, ahiki ' ka uwiuwiki liilii ana mai o kauwahi malamalama no na mea waiwai maloko o>na buke. Ma ke ano nui nae ke ōlēlo ua liiki loa ia Tazana ke lieluhelu. a kakau me ka maopopo iaia 0 ka manao, aole nae he hiki iaia ke kamailio, mamuli keia o kona huli hooma'•awanui ana i kela ame keia la, ahiki i ka piha ana he mau wakahiki. I ka wa i piha ai ia Tazana na makahiki he luni-kumama-,l,a) a ma kekahi la, ua loaa iho lā iaia he nvau penikala,

maloko o kekahi holowaa malaio o ke pakaukau kakau, a iaia i kaha wale iho ai no i kekahi o kela mau penikala maluna o ke pakaukau, ua hoopiha loa ia mai oia me ka olioli, i ka ike ana iho i ke kohu iluna o ka papa ana i kaha iho ai. Ua hoomau wale aku la no oia i ke kahakaha ana, 110 kekahi manawa loihi ahiki ika hele ana oluha o pakaukau ahe eleele wale 110 ina kahakaha okā penikala. Pau ae ana ke koliu o ia penikala, lalau aku-ana he peni okoa, a hoomaka aku ana e kahakaha, e hoao okoa ana hoi e hoohalike i kekahi mau huapalapala, aole no ia he liana maalahi, no ka mea o ke a"0 o kana paa ana i ka peni, ua like 110 ia me kona paa ana i ka pahi, a he paakiki moli no ke kahakaha ana iho, a kulike me na huapalapala. hele mau aku ana o Tazana no keia hale i na mahina he nui mahope mai, a mamuli o ka hoao ana i ke ano inaalahi o ke kakau ana, akahi uo a loaa iaia ke ano maalahi e paa ai i ka peni, ma ia ano iho la ua lilo i hana maalahi loa iaia ka hoohalike ana me na huapalapa apau ana e makemake ai. I ka piha ana o na makahiki he uini-kumamaono iaia, ua hiki maoli ia Tazana ke heluhelu ma ke kakau ana, a ua lioopau loa ia mai no hoi kona pohihihi no kona ano ilio, a hoomaka aku la oia e kakau maluna o ka apana pepa: "Aole au he keko, aka he kanaka au," a he nui waie aku kana mau mea i kakau ai, me na inoa pakalii o kela ame keia holoholona, elike me ko lakou mau ano maloko o ke kii. Iloko o keia manawa a Tazana e hooikaika ana e loaa mai ka ike ame ka makaukau iaia ma ke kakau ana ame ka heluhelu ana, ke lioomaamaa mau la oia iaia iho me ka ike hoohei iue ke kaula, a })ela hoi ka hoohana mau ana i kana pahi. Ua oi loa ae ka nui o ka ohan'a mapu a Tazana e noho nei i kela manawa, oiai. mamuli o ka noho moi ana a Keka, ua hookaawale ).oa aku kekahi mau'puulu o na mapu ma kahi mamao loa, a ma ia ano i ka wa uo e nunui ae ai o na mapu wahine, e lawe ae ana no na niapu kane kahiko, ia lakou i mau wahine, a ina,no h'oi he mau niapu wahine hou e loaa aku ana ia lakou, e laweia mai ana i mau wahine na ko lakou moi, noiaila e pii mahuahua mau ana I<£ nui o kela puulu o na mapu, i kela ame keia makahiki. ( Iloko no hoi o na manawa hana ole, e a'o maoli ana na mapu hou i ka hakaka, mamuli o ka hele ana aku imua o Keka, e a'o mai ia lakou i na makaukau o kela hana, eia nae aoie he hookahi o lakou i hiki e lanakila maluna o ko lakou moi. N . No Tazana nae, ua loaa aku no ka ike i na mapu, aole oia he mea noioko o ko. lakou ohana hookahi, a ua piha na mapu kane i ka hoowahawaha iaia, mamuli paha o ke kaokoa loa o kona mau ano mai ia lakou mai; a ina aole kona mau ano eleu, ke akamai ame kona mama pu, me ka hui pu aua inai hoi o Kala, ma ke kiai makaaia loa ana iaia, ina ua make kahiko ua o Tazana i ka pepehiia iloko o kona wahi wa uuku. Iwaena o na mapu apau, o ke kane wale no a Kala ka enemi ino loa o Tazana, aka i ka piha ana nae iaia o na makahiki he umi-kumamakolu. ua pau loa ka hoao ana o kekahi mapu e hoopilikia mai iaia nei, mamuii o ko lakou ike maoli iho no, ua hiki loa ia Tazana ke hoopilikia nni ia lakou, me kona makaukau ma ka hoohei ana i ke kaula, a ma ka hou ana mai paha me kana pahi loihi. Ma kekahi la, a elike me ke auo mau iwaena o ka puulu o na īliapu, ua hoakoakoa ae la iakou, ma kekahi wahi ponaha iloko o ka uiuiaau, ua hoopuniia na wahi-apau e iut kumulaau, a o kahi kaawale e hiki ai ke hoio, ina 110 ka hoopilikiaia maf, o ia no oluna o na kumulaau, nolaila he wahi maikai a kupono loa keia no na mapu. e hooluana ai, a hana i na niea i maa ia lakou.

.O keia iho la kahi ana mapu e hoakoakoa mau ia lakou iho; aia iwaenakonu o kela ponaha, malāila kekahi ipu nui, i hanaia noloko mai o ka lepo e na mapu, a o keia iho la ka lakou pahu e noke ai i ka hookani, a ua nui na kanaka kaahele o Aferika, i lohe i ke kani o kekahi pahu. aole nae lakou i ike i kahi o kela kani a lakou e lohe ana, ame n ano hanakuli like ole, a o Tazana hookahi wale no ka mea i hui pu aku, a -he hookahi ka hana like ana me na mapu. Iloko o ke ano holoholona o na mapu, aia no nae he mau hana a Hakou e lawelawe ana i kulike aku me na hana a na kanaka, e laa-ka hookani ana""i ka; lakou pahu, ka noke ana i ka liula, e noke ana i ka haa i o a ia nei. Maloko o kela ponaha i ulii paapu ia e na kumulaau ame na nahelehele loloa, i akoakoa aku ai na mapu ma kahi o hookahi hanen a oi ka nui. e komo pu ana hoi me Tazan.n, a o ka inanao nui no nae o ka hoakoakoa ana o na mapu ma kela wahi, a noke i. ka hauoli, o ia no ka wa e kaa ai ka lanakila ma ko lakou aoao, mahope iho o ka paio ana me na enemi, a i ole, ka lawe pio ana mai paha i kekahi mea, a i ole, ka pepehiia ana o kekahi pilikua oloko o ka ukilaau a make e lakou. Ma keia Ia nāē, o ke kumu o ko lakou akoakoa ana aku ma kela ponaha, mainuli 110 ia o ka pepehiia ana o kekahi niapu pilikua o kekaKi lahui e aku a make e keia poe mapu, a ia lakou 'no a akoakoa aku ma kela wahi, ia wa i ikeia aku ai ka oili ana mai o kekahi mau nlapii kino nunui, a e ka'ika'i ana tioi laua i ke kino make o ua pilikua nei. l.awe mai la kela mau mapu i ke kino make o ko lakou enemi, a waiho iho la ma ka aoao o ka pahu nui a lakou, a ku iho la laua malaila, ma ke ano he mau kiai, a naholo aku la hoi ka mri o na mapu iloko o na lau maloo o ka laa»i, no ka hiamoe ana. ahiki i ka oili ana ae o ka mahina, o ka manawa ia a lakou e hoomaka hou ai i ka lakou mau hana hoohauoli. No kekahi mau hora, aole he loheia o ktkahi nakeke ma kela wāhi, aia ka maluhia ame ke anoano ke halii la maloko 0 na wahi apau o ka ululaau, aka nae i kela ame keia manawa, o ke ke'uke'u o ka leo o na manu. ka mea loheia aku, oiai he mau kaukani o lakou maloko o ka ululaau. I na mapu kiai no ka ike ke hoomaka ae la ka maliina e oili maluna o ka piko o na kumulaau, ua hoala aku ki laua 1 ka nui o na mapu, a iloko o,ka manawa pokole loa, ua akoakoa- mai la lakou apau i kahi hookahi, no ka hoomāka ana aku i ka lakou hana o kela ])o. • Mawaho loa o ka laina, malaila na mapu wahine ame na mapu opiopio, a maloko mai o lakou. malaila ka laina o na mapu kane, a mamua pōno mai hoi o ka pahu lepo nui, malaila he ekolu mau mapu wahine aoo, a e paa ana kela ame keia pakahi o lakou he laau loihi ma kalii o ka umi-kuma-mawalu inilia. Ke noke malie la kela mau mapu wahine i ka hili i ka ipu me ka lakou laau, oiai ka malamalama o ka mahiiia e oih ae ana maluna o ka piko 0 na kumulaau, a i ke kiekie lua ana ae o ka mahina iluna, 4i"a hooikaika loa iho la.ua mau napu nei i ka uhau'ana i ka lakou laau, ahiki i ke komo okoa ana mai o na mapu, he hookahi ka hanakuli like ana, e hiki ai ke loheia ko lakou mau leo uwa, ma kahi he mau mile ka mamao. O na mapu pilikua keia, e ku okoa iho ana lakcfu i kahi hookahi, me ke au hele ana o na makn ma o a maanei, a e hoolohe ana hoi na pepeiao, no ka loheia aku o kekahi nakeke niai kekahi enemi oloko o ka.ululaau, ii hookokoke mai ana ia lakou. Oiai kela mau hana hoohauoli e lawelaweia ana e na īnapu, e kahea okoa ae ana kekahi me ka leo nui, e kauoha aku ana i ha mapu-o kekahi lahui e aku, e hele mai e hakaka, eia nae aole he loheia aku o ka uakeke mai o kekahi mapu, a i ole la hoi ia, holoholona ahiu paha. JJa ma'u no kela noke ana i ka hookani i ka pahu. a i ka hula hoi e haa ana me ke ku i ka hoihoi ole ia kaua ke nan.i aku, a i ka manawa i kuu iho ai ke kani ana o ka pahi*. huli aku la hoi kona mau maka, nana i kahi o ka mahina e kau mai ana, alaila pa'ipa'i iho la i kona umauma, me ka noke ana i ka namunamu, me he mea la, e kono okoa aku ana i ka poe apau e lohe mai ana iaia, ua makaukau oia no ka hakāka aua no ka niake a no ke ola palia.

No na manawa lehulehu kela noke ana aku o Keka i ke kahea iloko o kela mehameha o ka po, alaiia kokolo iho i;i oia ilalo maluna o na wawae ame na lima, me ka hele kaapuiii ana ae ma\vaho o ka pohai o na mapu he nui; alaila lai aku ana ua mapu hou, a hoohalike no me ka hana a ko lakou moi, a pela aku ana no, ahiki i ka piha ana oloko o ka ululaau i na leo o na mapu, e kono aku ana i na mapu e ae, e hele mai e hakaka me lakou. O ka liele hoi ia ahiki i ka pau ana o na mapu kane kiim nunui i ke kaapuni i kela pohai, ia manawa i hoi hou mai :«i 0 Keka, a ma kahi e waiho ana ke kino make o ka mapu a lakou 'o ka pepehi ana, lalau aku Ia i kekahi pauku laau e waiho kokoke mai ana,#o kona hoomaka aku la no ia e hahau me ka ikaika maluna o ke kino make, me ka hoonunulu pu ana iho i kona leo, elike me ke ano mau o na holoholona i ko lakou wa e hakaka ana. He manawa kela i hooi ia ae ai ka ikaika o ka hookaniia \na o ka pahu, a e hele pakahi aku ana no hoi kela ame keia mapu kane, e hahau i ka laau i ke kino make, me ka noke pu ana i ka lelele iluna. 0 Tazana kekahi e komo pu nei iloko o kela hana a na mapu, a ke noke la i ka lelele, a ke nana aku iaia, he kulana hiehie maoli 110 kona, i loaa ole mai i na mapu 'apau, elike no me.ke ano e o ko lakou mau kino mai iaia nei aku. 1 ka nana aku, o Tazana hookahi ka mea hiki ole ke hoehewahewa ia aku i kona ikaika maoli ma ka hahau ana i ka laau maluna o ka mapu make, a o ia no hoi ka mea kiekie u kona lele ana iluna, i ka wa e hulahula ana; a elike me ka loihi aku o ka lakou hulahula ana, me ka noke ana i k.i uwa, pela iho la ka nui o ka hanakuli oloko o ka uhilaau, a ke nana aku ma ko lakou mau waha, ua hele maoli a hu'ahu'a, i kau a mea o ka noke mau i ka upaupa. No ka hora okoa kela noke ana a lakou i ka hulahula nu' ka lelele ana iluna, ia wa i kauoha okoa aku ai o Keka, e pau ka hookani ana j ka pahu, a he hookahi a lakou hana i koe, o ia 110 ka hoohana maoli ana aku i ko lakou mau nih«) 1 ka i'o o ko lakou enemi, pela iho la e ikeia ai na mapu koa.

Klike me na ilio pololi paa kaula. i ka wa e hookuuia ae ai, e holo ana lakou a naliu aku i ko lakou enemi, pela iho la kela poe niapu kane i oho like mai ai no ke aki-ku ana i ke kino o ka mapu make, o ka mea nui 110 o ka ikaika, e nui ana kana apana e loaa, a o ka poe nawaliwali e pokakaa wale mai ana no lakou mawaho o ka poe ikaika, aia a koe iho i ka poe mua, alaila loaa aku ka lakou mea e ai ai. 0 Tazana pu kekahi i komo aku ma ka ai ana i ke kino o kela mapu, a oiai he noonoo kona i loaa ole mai i na mapu, 0 kona wehe ae la no ia i kana pahi mailoko ae o ka wa-hi o ka loaa ana iaia maloko o ka hale o k'ona makuakane, o ke kolo aku la no ia a malalo ae o Keka, oiai ua moi nei o na mapu, e noke ana i ka hoonuu, me ka nana ole mai i kona mau hoa, o ke oki aku la no ia a lilo iliai la iaia nei he hookahi lima holookoa me ke emi hope aiia mai no kahi o n.i mapu e kakali aku ana, o ka loaa he manawa no lakōu e hele aku ai e kii i ko lakou mahele o ka waiwaipio. Iwaena o kela puulu o na mapu e kuku mai la mahope o ke kane. kekahi a Kala, ka enemi ino loa hoi o Tazana. Ua loaa mua no ko ia nei mahele, a uā emi aku oia ihope no ka ai ana, aka nae ua pau, a e 'holo hou mai ana oia imua, no ke aumeume ana no. -e loaa aku i apana hou o ka mapu make nana. Ua ike mai la nae oia i keia oili ana aku o Tazana me kekahi lima o ka mapu, a oiai he nui okoa kela e lawa ai ka ai hookahi ana, ua naiia pono mai la oia, me lea mana j maikai ol.e iloko ona no Tazana, aia hoi ke kuko iloko, no ke kii ana mai a kaili i kela lima mai kona enemi ino aku. lf .. Ua loaa e aku Ia nae ka ike ia Tazana, no kōna enemi, ia uianawa i liolo aku ai oia iwaena o na māpu wahine ar.ie na inapu liilii, me ka manao iwaena oia o kela.poe e pee ai, i.ole e hoopilikia aku ke kane a kona mākuahine hookama iaia. 1 kela ike anā aku nae o ua katie nei a Kala i ka holo o Tazana, o kona.hoomaka koke aku la no ia e alualu, nolaila he meā makehewa wale no ka pee ana iho o Tazana ma kahi e puuluulu a.na o na mapu, aka hoomaka aku la oia e holo no kahi eku mai aha o kekahi kumulaau nui, a he hookahi no ana lele ana ae iluna, ua paa aku la kekahi lala haahaa iaia me kekahi lima. a me kekahi lima hoi, hookomo ae la i ka liīna o ka mapū make ma kona mau niho. o kona hoomaka aku la no ia e pii noluna o ke kumulaau, me ka mama apau i loaa iaia. Aia no o Tāzana mamua ke pii la noluna o ke kumulaau, ake uhai aku la no kona enemi mahope aku ona. Oka hele nae ia o Tazana ,ahiki i ke kau loa ana iluna o ka piko o 1 e kumulaau, ua haawipio okoa aku la kona enemi i ke alualu ana iaia, 110 ka mea kau mai la ka weli, no kona haule mai ilalo, o ka make wale no ka hopena e kau mai maluna iho ona. He kanalima kapuai okoa kela mamao o Tazana mai kona ēnemi aku; a ke nana aku i kela mapu he keu a kona piha lop. i ka huhu, a ke keke la hoi kona mau niho nunui, a me kona piha loā i ke kuaki, ame ka noke okoa ana ae i ke kuwo, ua lioi iho la oia noluna o ka honua, me ka holo hele āna aku iwaena o na mapu liilii. e noke ana i ke nahu 1 ka poe apau e loaa aku ana iaia. Mailuna mai o kahi kiekie i nana mai ai o Tazana i na hana hoopoino a kona w enemi, a ke puhee la hoi na manu wahine me na mapu liilii noluna o na kumulaau, aole nae malaila wale iho la no pau ka hoo'poino ana a kela mapu. aka, ua holo okoa aku la no oia iwaena o na mapu nunui o lakou, e nahu ana, a e uwau ana i kona mau lima loloa maluna o lakotj, a i wahi e hoopokoleia ai kela hana, ua naholo like aku la ī'ia mapu apau, a nalowale aku la iloko o na wahi pouliuli o ka ululaau. Ua pau nae na mapu i ka holo, a koe hookalii wale no o Kala, a i ka wa i ike aku ai o kana kane iaia, ua hoomaka mai la e alualū, a oiai ua ike 110 o Kala i ke kumulaau i kau ai o kana keiki hookama, ua holo pololei aku la oia no kela kumulaau, a hoomaka aku la e pinana elike me ka mama āpau i loaa iaiā, aia 110 hoi kana kane mahope aku ona kahi i alualu aku ai, ina no ka loaa aku, he make wale no kona hopena. i ka manawa a Tazana i ike mai ai i ka poino o kona m.ikuahine, ua iho koke mai la oia mai kona wahi mai e kau ana, e lele ana mai kekahi lala a i kekahi lala, a oiai na kokoke loa o Kala e pilfae iaia, ua noho inalie loa iho la ua o Tazana a kakali aku i ka hopena o kela heihei mawaena o ka wahine ame ke kane.

Ua hele no hoi o Kala a kau pono maluna o kekahi lal \ laau maluna pono ae o Tazana, ua haki iho ia kela lala laau, a haule mai la oia.a kau pono iluna o kana kane, a he hookahi ko laua haule like ana aku nolalo o ka honua. Elike me ka hikiwawe o ko laua haule ana, pela iho la no ka hikiwawe o ko Tazana iho ana aku maluna o na lala laau a ku ana oia imua o kona mau makua hookama; a ua lilo hoi keia hoea ana aku o Tazana i kela manawa i mea hoohauoli loa aku i ka manao o kona enemi. a hoohuli koke mai le oia i kona noonoo maluna o ke kanaka opio. me ka • aalele ana aku i kana wahine, e lilo i hoike 110 kana mau hana. maluna o.ke keiki ili ulaula. ■ Oiai o keia kekahi o na manawa maikai loa i loaa aku i kela kane a Kala, no ka hooko ana mai i kona inaina m«iluna o Tazana. ua hoomaka mai la oia e lele malima o kc kanaka opio, eia nae ua paa e aku la kona kania-i i ka hopu»a. e kekahi o na--lima wikani o Tazana. a me kekahi lirn r i i hou aku ai oia i kana pahi ma ka umauma o ua mapu nei, e amaaifiau ana hoi i kana hou ana, a iloko o na minuke helu wale 110, aia hoi ua haule aku la ke kino o kona enemi ino loa. nialuij£/f> ka honua make loa. Elike me ke ano o ke kanaka i lanakila mahma o kona enemi, pela iho la o Tazana i keehi iho_ ai i kona wawae akau maluna o ka 'a-i o ka mapu nana oia i hoopilikia mau mai, alaila huli aku la kōna mau maka nana i ka mahina.

nie ka noke ana ae i ka uwa. elike me ka hana 111:1 u a 113 inpu. a na kela leo Ikkilio o Tazana i kono aku i i?a inaj>u c ae e iho inai ilalo niai ko lakou mau wahi i pee ai. a houpuni nui ae la i keia mapu ili ulaula o lakou. me ka piha 1 ke kahaha. 110 ka hiki ana iaia ke pepehi aku i kela pilikua a make. I ka akoakoa ana mai nae o na niapu apau i kahi hookahi, ia manawa i huli pono aku ai o Tazana imua o lakou,.a liooho ae la i keia mau olelo: "K ike oukou apau, owau keia o Tazana,.ka weli oloko o keia mau ululaau; a e loaa ka manao maikai iloko o oukoii no'u ame kuu makuahine me Kala. Iwaena o oukou apau, aole loa he hookahi mea i oi aku kona ikaika mamua o Tazan<i nei ; nolaila ina he mau enemi kekahi o'o iwaena o oukou. e akahele loa oia. oJoaa pu aku auanei ka hoopa'i, elike me keia hoa o kakou e waiho oni ole nei." Ua kamailioia aku kela mau olelo a Tazana, ma ka olelo a na mapu, me ke kui'o maoli, me ka haka pono ana ak»i hoi o kona mau maka, maluna o Keka ka moi o na ifiapu, alaila pa'ipa'i ae la i kona mau lima a elua ma kona umauma, a hoomaka hou aku la e uwa me ka leo nui, e kalahea an:i hoi i na mea apau, aole e lioao e hoonahoa mai iaia. MOKUNA VIII. I ke ao ana ae ma kekahi la niai, tia hoomaka ke ka.iwale ana a kela puulu o na mapu no na kapakai, me ka waiho ma]ie ana i ke kino make o ko lakou hoa, no ka mea aole o lakou ai i ko lakou puulu ponoi iho, he kanawai paa ia iwaena o ka lahui mapu, aia wale no a he poe no kekahi lahui e aku. malaila lakou e ai ai. elike me ia a lakoil i ai ai. i ka mapu i make ai ia lakou i ka pepehiia. Ua hoohalaia kekalu manawa nui o keia huakai a na mapu, ma ka huli ana i mau meaai na lakou, e laa na huaai, na manu no hoi. me ka hua a na manu, he nui loa ia mau mea maloko o ka ululau. la lakou maloko o ka ululaau. ua halawai aku la lakon me ka liona, a o kahi wale 110 o ka palekana. o ia ko lakou holo ana iluna o na kumulaau. a i ke kaalo pono ana ae nae o ua liona nei. malalo o ka lala laau a Tazana e kau hoola'i mai ana. ua nou mai la oia i kekahi liua o kela kumulaau, a pa pono aku la maluna o ke kua o ka enen.i 0 kona lahui kanaka. ia inanawa i ku nialie iho ai ka'liona, a leha ae la kona mau niaka iluna, me ka ike ana aku hoi 1 ka mea nana i nou aku a pa kona kua. Me kona helehelena e hoike okoa mai ana i kona pilia i ka huhu, ua noke ae la kona poo i ka luliluli, me ke kilielu pu ana o kona mau wawae ilalo o'ka honua, me he mea la e kono okoa mai ana ia Tazana e iho aku ilalo 110 ka hakaka ana me ia. Aole nae he manao iloko o Tazana e iho mai ilalo, m<'ū kona wahi mai o ka palekana. aka noke mai la oia i ka hoo» haehae elike me ke ano hana mau a na mapu i ka liona. :i ua hooi loa ia aku hoi ka hului o kela holoholona ahiki i kona holo okoa ana aku iloko o ka ululaau. Aia kekahi mau hana nui iloko o ko Tazana noonoo kahi i hana ai. Ina ua hiki iaia ke pepehi aku i ke kane a kona makuahine hookama a make, kekahi o na mapu pilikua i kau nui ia.ka weli e na mapu apau, aole anei he liana hiki wale 110 iaia ke pepehi aku i kela liona a make ? Aole nae o kela wale 110 na mea iloko o kona 11001100, aka Ike ike la no oia, he mea pono e loaa he aahu 110 kona kino, ua hooniaopopo oia ma o na kii la ana i nana ai maloko o tia buke, ma ka hale o kona makuakane, aole oia he niapu, aka he lahui okoa 110 kona, a o na mapu wale no ka pi>£ aole o lakou mail lole, aka.nae, pehea e loaa mai ai he lole iu.)#a, he ninau ia ana e mawehe aku ana iloko o ka minawa kupono. " < G kekahi o kona kumu makemake loa ana e loaa lie lole nona, mamuli o kona manaoio ana, he hoßilona ia 110 kona 1 pookela maluna o na holoholona apau, a oiai aole oia lie holoholoua. he mea pono no e hookaokoa oia iaia iho, ma ke ano e ike maoli ia mai ai oia he kanaka, aole lioi hii mapu. No kahi nae e loaa mai ai kona lole. iloko o kela wa a'n'l i ike aku ai i ka liona wahine, akahi 110 a komo iho ka .manao iaia. ina e make ana kela liona iaia, alaila o kona ili kana e malāma, a hoaahu mai maluna ona, aole hoi e hele olohelohe mau, elike me na 11100; aka nae lie hookahi mea ana i haaheo loa ai, o ia 110 kona oili ana mailoko mai o i kekahi lahui kanaka ikaika, a loaa pu iho la no hoi iaia ka ike. ua hele olohelohe nuia no kona lahui elike me ia, mamua ae o ka hiki ana ia lakou ke imi aku i kekahi ano lole, 110 ka uhi ana i ko lakou mau kino olohelohe.

Ma kela nalowale ana aku o ka liona iloko o ka naele o ka ululaau, ua hoomau hou aku la no na mapu i ke kaahelo ana, aka iloko nae o ka noonoo o Tazana, he hookahi wale no mea nui, o ia 110 ke alahele e hiki ai iaia ke pepehi akii i ka liona a make, i loaa ai kona ola. No na la lehillehu mahope mai, o kela hookahi wale no ka mea iloko o kon.i poo, aole o na mea e ae. Oiai nae lakou e kaahele ana. a ma kekahi po, oiai no na mapu e hiamoe ana malalo o ka lau maloo o na laail, ai;i hoi, ua lohe aku la o Tazana i kekahi mea halulu mai kahi mamao mai. e hookokoke mau mai ana i kela wahi a lakoii e hiamoe nei, a he oiaio. o na kumulaau keia, ua hooluliluliia ae la i o a ia uei. e lohe maoli ia aku ana no ka uuina mai o na laau, i ka hakihakiia e ka makani ikaika. Iloko o kela manawa hookahi no hoi, olapa mai la ka uwila, ku'i iho la ka hekili, a haule mai la na pakaua ine ka ikaika loa, e kahe ana na kahawai, a i palekana ai ko !akou nei mau ola. ua ]>upue wale aku la no'kela ame keU ma na lala o na kumulaau. No na hora kakaikahi wale no nae kela hana ana iho a ka ino, a i ka olino ana mai o ka la ma kekahi kakahiaka ne, ua nohoalii hou mai la ka malie, a manao ae la ka pakkana o na mapu, mai ka opili mai i ke anu. Na kela ino nae i hooi loa aku i ka makemake iloko o ']'azana, e loaa he kapa nona e malu &i, a ina no ka make o ka liona iaia, ehia ka hoi mea pomaikai, o ka loaa o kona kapa, e palekana ai oia mai ke anu mai, a niai na pilikia e .ie no hoi. ana i hoomanawanui ai no na makahiki lehulehu, Ma keia luiakai a Tazana ma, ua hoea hou aku la oia uo ka hale o kona mau makua, he mau mahina ko lakou hoohala ana'iloko o ka ululaau ma kela wahi, me ko liele mau no nae iloko o ka liale, e huli ai me ka ikaika o kona noonoo i na mea oohihihi oloko o na huke; a ma kona mau-manawa e hele ai maloko o ka ululaau, e paa pu an* oia i kana pahi ame kana kaula. Ile nui wale kana mau manawa i hoohei ai i na holoholona liilii e maalo ae ana maloko o ka ululaau me kan\ kaula, a ua lanakila mau oia maluna o lakou, me ka holopono no hoi o kana mau hana; aka nae i kekahi la. ua hnlawai iho la oia me kekahi puaa ahiu nui i hele na niho a wanao'a iwaho a elike no me kana hana mau i na holoholona'e ae, ka holewalewa ana i kana kipuka ma ko lakou raau a-i, pela no oia i hana aku ai i kela puaa, a i ke komo aua no ina kona a-i, o ka hoomaka aku la no ia e huki me kā ikaika, a oiai aole i ]>aa ke kaula i ka nikiiia i ka lala laau, ua huki pu ia aku la o Tazana a haule ana iluna o ka honuii, a nie ka eleu, ua apakau hou ae la oia a loaa kekahi kona pinana aku la no ia. a kau hou ana iluna o ka laau, aohe manawa a moku aku i ka puaa, aka he haawina a'o nae keia i loaa aku iaia, e hoohemahema hou ole ai oia nla ia hope aku. Ua mihi loa ua o Tazana t ina o ka liona kela ana o ka hoohei ana, a pela konā hemahema, ina ,ua make oia, a ke minamina pu la no hoi ua o Tazana i ka lilo ana aku o kan;i kaula loihi i kela puaa, e luhi hou aku ai i ka hana i kaula hou nana. / (Aole i pau. , / i— » «mi • d ■/